De graanrepubliek

by Frank Westerman

De graanrepubliek is het verhaal van de twintigste eeuw, gesitueerd in het grimmigste stukje Nederland. Aan de hand van de opkomst en ondergang van de Groninger graanbaronnen vertelt Frank Westerman hoe het boerenerf de afgelopen honderd jaar door de stormen van de geschiedenis is gegeseld.

Tien jaar na verschijning van deze moderne klassieker pakte de auteur de draad opnieuw op bij het apocalyptische einde, in een toegevoegd hoofdstuk over de onderwaterzetting van een van de rijkste akkerbouwgebieden van Europa.

Genres: History, Nonfiction, Politics, Agriculture, Nature, Geography, 20th Century

255 pages, Paperback

First published January 1, 1999

About the author

Frank Westerman (Emmen, 1964) groeide op in Assen en studeerde Tropische Cultuurtechniek aan de Landbouwuniversiteit Wageningen. In 1987 woonde hij een jaar in de Andes van Peru, waar hij de irrigatiemethoden van Aymara-indianen onderzocht. Frank studeerde cum laude af en mag Ir. voor zijn naam zetten.

Zijn allereerste journalistieke reportages schreef Frank toen hij nog studeerde. Zo versloeg hij voor Het Parool de poging van Mario Vargas Llosa om president van Peru te worden en de Amerikaanse anti-drugscampagne om de teelt van coca uit te roeien in de Chapare-regio van Bolivia.

Voor het VPRO-programma Het Gebouw maakte Frank twee radio-documentaires van driekwartier. De eerste in april 1992 vanuit de 'dodenvallei' van Noordwest-Kameroen - meer hierover bij Stikvallei - en de tweede in de herfst van 1993 vanuit het volledig platgebombardeerde stadje Vukovar aan de Donau.

Omdat Frank zich uitsluitend wilde toeleggen op het schrijven ging hij na zijn flirt met de radio door met de geschreven journalistiek. Voor het tijdschrift Atlas schreef hij in 1993 het dertig-pagina's tellende verhaal 'Het goede meer': zijn debuut bij een literaire uitgeverij.

Reviews

[Jan · Rating 4 out of 5]

Op een vlot lezende journalistieke toon geeft Frank Westerman in ‘De graanrepubliek’ een helder beeld van de sociaal-historische context van de ontwikkeling van het boerenbedrijf, toegespitst op de akkerbouwers in het Oldambt, een streek in het noordoosten van de provincie Groningen. Een belangrijke rode draad vormt de familie Mansholt, met als belangrijkste exponent Sicco Mansholt. Hij heeft lang vastgehouden aan leerstellige beginselen, ontsproten aan de praktijk van zijn grootvader Derk en die van hemzelf. Die komen neer op protectionisme van met name Nederlandse/ Europese graanboeren. Maar toen hij in 1971, op basis van het concept-rapport van de Club van Rome, inzag dat een principiële wijziging van landbouwbeleid nodig was geworden, om de aarde niet te laten sterven aan uitputting door intensief gebruik van grondstoffen, kon hij het tij niet keren, alle verwoede pogingen op Europees niveau ten spijt.

Als intermezzo een citaat (pagina 224):
Door al het gemanipuleer, zei haar man, lag de landbouwmarkt uit het lood. Hij vond het tegennatuurlijk dat de tarwe die hij op De Waarden voortbracht, zelfs niet meer aan de varkens werd gevoerd, maar met geld toe op de wereldmarkt werd gedumpt (of op zijn best als voedselhulp naar de hongergebieden werd verscheept). En dat terwijl diezelfde schepen veevoer uit de derde wereld mee terugnamen. De mineralenkringloop van het ouderwetse gemengd bedrijf was opengebroken en strekte zich tegenwoordig uit over de continenten. ‘Waanzin,’ vond Klaas Jan.

De rol van Gerrit Braks, minister van landbouw van 1982 tot 1989, vat Westerman samen als bevorderaar van de expansie van veeboeren – met alle mest van dien – ten koste van akkerbouwers. Dat gaf in Groningen en elders in het land zodanig scheve ogen, dat het leidde tot een boerenopstand, met bezetting van het Binnenhof in 1990, gevolgd door bezettingsacties bij diverse instellingen, met grote maatschappelijke gevolgen. Die acties openden niet de ogen van de toenmalige beleidmakers in Den Haag en Brussel voor de mestproblematiek, die anno 2022, nu ik dit boek lees, zeer actueel is.

een uitleg van natuur-stikstof-mest-boer:
Natuurbescherming is naast de staat van het water een nogal belangrijk beleidsdoel geworden. Er zijn natuurgebieden die vanuit ecologisch oogpunt een bepaalde wenselijke samenstelling van flora en fauna hebben. Van die aangewezen gebieden, ‘Natura 2000-gebieden’ is een aantal gevoelig voor stikstof; de overheid vindt het niet wenselijk dat op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden extra stikstof terechtkomt. De herkomst van stikstof die op deze natuurgebieden neerslaat is zeer divers. Veeteeltbedrijven gebruiken mest of in ieder geval komt er stikstof vrij in de lucht als gevolg van mestgebruik op dergelijke agrarische bedrijven. De hoogste bestuursrechter in Nederland, de Raad van State, heeft enige tijd geleden uitspraken gedaan met de strekking dat de berekeningswijze van de stikstofneerslag op de bedoelde natuurgebieden niet klopt (onjuist en/of onvoldoende onderbouwd). Die berekening moet worden gemaakt ten behoeve van bijvoorbeeld woningbouwprojecten (extra woningen genereren autobewegingen, en benzineauto’s zorgen voor stikstof in de lucht). Zo is een flink deel van het normenstelsel juridisch onder vuur komen te liggen. En het blijkt voor enorm veel projecten en bestaande situaties verrekte lastig om aan te tonen dat er geen natuurschade ontstaat. Kort door de bocht: (vee)boeren zijn nu getergd dat zij tegengewerkt worden, terwijl zij eigener beweging al zo veel in maatregelen hebben geïnvesteerd met het oog op milieuvriendelijker productie en bedrijfsvoering en omdat zij vinden dat hun beroepsgroep naar verhouding (ten opzichte van andere stikstof-vervuilers) te ingrijpend worden belemmerd. Het zijn dure dilemma’s die nog duren.
(Er valt een veel genuanceerder stikstof-verhaal te vertellen; hetzelfde geldt aangaande ‘het fabriceren van natuur’. Ik heb mij voor déze website zeer beperkt.)

PS
Ik heb de 23e druk gelezen, die in 2007 verscheen. In de 24e druk, verschenen in 2008, is een aantal nieuwe afbeeldingen in kleur toegevoegd, evenals een nieuw hoofdstuk, ‘De blauwe revolutie’, over het onder water zetten van landbouwgrond in 2005 ten behoeve van waterberging. JM

[Arne-Jan · Rating 5 out of 5]

Hoera! Hoera! Hoera! Mijn eerste kennismaking met Frank Westerman is De Graanrepubliek. Ik geloof zelfs dat dit mijn eerste non-fictie kennismaking was. Ik zou althans anders niet weten met welk boek ik anders ben begonnen om vooral non-fictie te lezen. Een heerlijke start was het. En nog altijd is Westerman wat mij betreft ongeëvenaard de grootste non-fictie auteur van Nederland, wellicht ter wereld?

Deze review schrijf ik ongeveer twintig jaar nadat ik het boek heb gelezen. Het heeft zo’n indruk gemaakt dat ik nu nog vrij precies weet waar het over ging. Ik kom uit het noorden van het land en dan is het denk ik extra interessant om te lezen over de opkomst en ondergang van de herenboeren, van de rode driehoek met Fré Meis als grote roerganger. Als student Internationale Betrekkingen vond ik het nog éxtra interessant. Eindelijk begon ik de Europese melkbergen en het GLB te begrijpen. Althans: ik wist nu hoe dit beleid is ontstaan en welke rol Nederland (Luns) erin heeft gespeeld. Krankzinnig met de kennis van nu. En toch zijn we niet in staat om er een punt te zetten. Dat stemt weinig hoopvol voor de toekomst van de wereldwijde voedselvoorziening.

Na De Graanrepubliek ben ik iedere nieuwe Westerman direct na verschijning gaan lezen. Er staat inmiddels een prachtige reeks in de kast waar ik erg trots op ben.

Update 2023: ik hoorde ergens dat er een nieuwe hoofdstuk was toegevoegd aan De Graanrepubliek. Ik denk op tv of de radio. Over De Blauwe Stad. Dit gegeven bleef rondzoemen in mijn hoofd. Ik moest en zou dit hoofdstuk ook lezen, want het maakte de (graan)cirkel rond. Een illegale download verder (dat mag toch wel als je een eerdere druk in de kast hebt?) en nu kan ik mijn eerste Westerman echt sluiten. En ja, het toegevoegde hoofdstuk was de moeite waard.

[Ruut Willemsen · Rating 4 out of 5]

Voor stage doe ik onderzoek naar Oost-Groningen en Zuid-Limburg. Dit boek geeft een mooi beeld van Oldambt een gebied van boeren en arbeiders, een gebied van liberalen en communisten die tegenover elkaar staan

[Evan · Rating 4 out of 5]

Ik ben geen snelle lezer, zeker niet als het om non-fictie gaat. Dus dat ik in amper vijf dagen door dit boek gevlogen ben, zegt al veel over de schrijfstijl van Frank Westerman. En over de inhoud. Want als Noorderling (weliswaar niet afkomstig uit Groningen, maar uit die superieure provincie ten westen ervan) moet ik tot mijn schaamte bekennen dat ik vrijwel niets wist van de geschiedenis van de Groningse graanboer. Des te gretiger verslond ik de informatie uit het boek.

Ik las de Graanrepubliek (inclusief het later toegevoegde hoofdstuk over de Blauwe Stad) als voorbereiding op een heuse Graanrepubliek-toer, georganiseerd door een vriend. Tijdens die toer bezochten we een Groningse graanboer in Zuidbroek en een varkenshouder in Drieborg, vlakbij de Dollard. De verhalen van de boeren brachten het boek van Westerman nog meer tot leven en andersom had ik de verhalen van boer Willem en boer Kees nooit zo op waarde kunnen schatten als ik het boek niet gelezen had. Datzelfde geldt ook voor de kers op de taart van de toer: een bezoek aan de voorstelling Mansholt van theatergezelschap Jan Vos. Een absolute aanrader voor wie geïnteresseerd is in de levenswandel van Sicco Mansholt.

Terug naar het boek. Westerman maakt de geschiedenis van Oost-Groningen invoelbaar door deze op te tekenen uit de monden van betrokkenen en door de opkomst en ondergang van de graanboer te vervlechten met biografische schetsen van hoofdrolspelers als Koert Stek, Boelo Tijdens en Sicco Mansholt. We lezen hoe oorlog, natuur maar vooral beleidskeuzes, de graanboeren tot speelbal maken. Het was voor mij een openbaring om te lezen over de herenboer als directeur van een onderneming, afgezet tegen de seizoensarbeiders die op zijn land werkten. Zo werd en passant de opkomst van het communisme in bolwerken als Finsterwolde verklaard. Het contrast tussen de dagelijkse realiteit van de boeren, die zich veelal liever doodwerkten dan dat ze hun roeping opgaven, en de beleidsmakers die goochelden met vaste graanpijzen, braak-premies en inundatieplannen, wordt door Westerman duidelijk neergezet.

Ik heb iets meer begrip gekregen voor het fenomeen boer. En ik heb nog minder begrip dan ik al had, gekregen voor de kortzichtigheid van beleidsmakers die weigeren zich te bekommeren over de lange termijn, toekomstige generaties en het milieu. Hoewel de Graanrepubliek alweer 20 jaar geleden verscheen, is het nog steeds een actueel en zeer lezenswaardig boek. Kanttekening bij de prozaïsche schrijfwijze van Westerman, is dat het verhaal niet altijd even chronologisch is en je het gevoel hebt dat je de gebeurtenissen weliswaar in een aantrekkelijke, maar niet altijd even overzichtelijke vorm gepresenteerd krijgt.

Voor wie wil weten waarom Gronings graan niet geschikt is voor brood maar wel voor veevoer, waarom de (N)CPN in een Groningse gemeente de grootste partij kon worden en wat de erfenis is van minister en EEG-commisaris Sicco Mansholt, is dit een heerlijk boek.

[Maria · Rating 4 out of 5]

Ben dit boek gaan lezen door onze geplande wandeltocht door Noord-Oost Groningen. Deels precies daar waar dit boek zich afspeelt: het Oldambt. Dat was toch wel heel speciaal! We kwamen langs/door diverse locaties uit het boek: De Carel Coenraadpolder, het Ambonezenbosje, de punt van Reide, Nieuw Beerta en natuurlijk de eindeloze graanvelden. Helaas was het meeste graan al van het veld gehaald.
Het boek begint eind negentiende eeuw. Een roerige tijd, de streek leek recht op een revolutie af te stevenen volgens de leer van Marx! Ook verder in de twintigste eeuw blijft het onrustig hier. Westerman vertelt over de stormen die het boerenbedrijf in die tijd heeft doorstaan. De parallellen met de tijd van nu zijn te trekken.😌 Ook toen stonden de tractoren op het Binnenhof, ze hadden alleen nog geen omgekeerde vlaggen...
Westerman heeft met veel mensen gesproken o.a. met Sicco Mansholt die jarenlang zijn stempel heeft gezet op het agrarische beleid in Nederland en in de Europese Unie. Maar ook met herenboeren, arbeiders en met verstokte communisten.
De eeuwig opspelende strijd tussen boeren en arbeiders, stad en platteland, natuur en cultuur, het is van alle tijden.
Ik vond het bijzonder boeiend maar ik kan me voorstellen dat het taai en saai is als je niets hebt met Nederlandse geschiedenis of met Groningen.

[Bart Vanvaerenbergh · Rating 3 out of 5]

Soms wil een mens al wel eens iets anders lezen dan een roman ... of dat denkt hij dan toch !
Het is met volharding en af en toe tandengeknars dat ik dit boek (uit-)gelezen heb : een prijsbeest qua literatuurprijzen in 1999-2000.
Was het dan zo oninteressant ?
Het was voor mij misschien net iets te ver van mijn bed (zowel letterlijk - Oost-Groningen is toch wel een flinke 3 uur rijden- als qua cultuur en tijd). Met heel veel namen en gebeurtenissen uit het boek had ik niet direct connectie.
Desondanks is het wel een mooi, zinvol en interessant geschiedenisverhaal.
In mijn hoofd zijn de Groningers streng gereformeerd. Wat een ontdekking dat er al sinds eind 19e eeuw tot eind 20e eeuw een overtuigde communistische enclave bestond in Oost-Groningen. Ik heb ook zeer veel geleerd over de Europese Unie (en het "fout" aanwenden van subsidies). Boeren en landarbeiders blijken twee totaal verschillende klassen. De opkomst van de natuur als tegengewicht voor de jaren van hoop en bloei van de (landbouw-)cultuur.
Zeer leerrijk voor wie het lezen volhoudt.
Eigenlijk 3.5 qua score, zeker voor de tweede helft van het boek (na WW II).

[Djuna · Rating 4 out of 5]

Interessante kost in BBB-tijden!

[Nick Quist · Rating 5 out of 5]

Boerderijen altijd mooi - emotioneel prachtig

[Elsje · Rating 3 out of 5]

In dit journalistieke verslag van de ontwikkelingen van de Groningse landbouw. De opkomst, eind 19e eeuw van de rijke herenboeren op de vruchtbare zeeklei, en daartegenover de sterke positie die de communisten hadden in deze streek, de enorme productieverhogingen van de laatste 50 jaar, dit alles vertelt hij aan de hand van de geschiedenis van een aantal personen. De eminentste onder hen is natuurlijk Sicco Mansholt, boer van origine, minister van Landbouw direct na WO II en Eurocommissaris voor Landbouw eind jaren '50 tot in de jaren '70, maar ook de gewone man/vrouw laat Westerman aan het woord.

Op zich best een aardig boek om te lezen, maar de mengeling van verhalende en journalistieke schrijfstijl vond ik niet altijd even prettig, en soms ronduit verwarrend: regelmatig vroeg ik me af of dat wat ik las de geromantiseerde versie, ontsproten aan het brein van Westerman was, of het het relaas van een van de geïnterviewden.

Bovendien neemt Westerman mij te stevig stelling tegen het verlaten van de bescherming van de landbouw en de natuurontwikkeling die daarvoor in de plaats is gekomen, de afgelopen 20 jaar. De nuance die hij eerder in het boek toont, als hij het over de in eerste instantie zegenrijke maar later desastreuze landbouwpolitiek van Mansholt heeft, zet hij in het laatste deel van het boek overboord. Zonde.

[Conrad · Rating 5 out of 5]

In de vele reviews hieronder lees ik hoe roman en non-fictie lezers positief verrast zijn met De Graanrepubliek van Frank Westerman. Ook ik ben enorm te spreken over deze benadering, al ben ik wel van de andere kant: een doorgewinterde non-fictie lezer die te spreken over de manier waarop Frank Westerman zo een onderwerp als een verhaal weet te presenteren. The best of both worlds, zou je kunnen zeggen.

Vaak begin ik in mijn tweede alinea van een review met wat ik niet goed vond aan een boek, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik er hier geen kon bedenken. Het boek is vlijmscherp geschreven, precies lang genoeg, begrijpelijk voor de niet-boer en niet-Oldambter, ongelooflijk boeiend en soms zelfs spannend. Met de boerenprotesten van de afgelopen jaren is de thematiek ook weer actueel geworden. Het knapst vind ik de manier van schrijven waarmee Frank Westerman alle 'personages' serieus neemt en in hun waarde laat, maar vervolgens wel af en toe de draak steekt met dezelfde personages en ook een goede dosis humor weet te verwerken.

Toegegeven, de thematiek moet je wel liggen, al ben ik eigenlijk wel zo overtuigd van de kwaliteit van het boek dat ik het eigenlijk aan iedereen zou willen aanraden.

[Eline · Rating 5 out of 5]

Uitgebreide editie uit 2021 gelezen, met een hoofdstuk over de Blauwe Stad. Verplichte kost voor iedereen die interesse heeft voor landbouw en natuur (en het samenspel of soms liever gezegd strijd tussen beide), het bijzondere communistische bolwerk in het Oldambt en zéker voor geboren Groningers. Mijn begrip van boeren in het noorden, maar ook in de rest van NL is weer een stukje gegroeid. Maar roept ook weer nieuwe vragen op voor de huidige tijd. Echt genoten van de beeldende beschrijvingen van zowel landschap als personages (met namen als Tjark en Boelo). Ga deze zomer een keer met Frank op pad tijdens zijn wandelingen in het Oldambt :-)

[Judith Polak · Rating 4 out of 5]

Interessant boek over onder andere de complexiteit van landbouw vs natuur. Voor mij weer een wijze les dat het makkelijk is snel een mening klaar te hebben maar dat het probleem (vaak) ingewikkelder is dan het lijkt ;)

[Tineke · Rating 3 out of 5]

Het boek stond al een tijd bij mij in de kast; nu eindelijk gelezen.
Verrassend actueel gezien de boerenprotesten enzovoort.

[P · Rating 4 out of 5]

Voor de mensen die normaliter fictie prefereren boven non-fictie: dit boek zou je houding hieromtrent over kunnen veranderen. Tenminste, dat heeft het bij mij gedaan.

Het boek leest als een trein en behandeld vele interessante (en voor mij veel nieuwe) gebeurtenissen die verband houden met Oost-Groningen. Dit zonder te vervallen door te gebeurtenissen te verklaren aan bepaalde “streek karaktereigenschappen”, waar ik niet in geloof.

Frank, top geschreven!

[Sylvia · Rating 5 out of 5]

I have been wondering how it is possible that a small country like the Netherlands could be the world's second exporter of agricultural products, after the United States.
This book of Frank Westerman gives a kind of answers, writing the historical developments of the farmers in Groningen and and in particular how the land reclamation projects in part of the province of Groningen resulted in huge grain fields.
Various drastic measures, especially after the creation of the EU, ensured that cereal prices were not subject to free market prices. The farmers received a guaranteed fixed price for their grain. Unfortunately, this led to huge grain surpluses in the long term.
The policy of subsequent governments has always been to promote agriculture and animal husbandry in one way or another through an extensive system of subsidies.
The writer explains how this policy has taken off enormously over time, so that the vast majority of agricultural and livestock products were given a destination for export. The subsidization made it possible for farmers to expand their stables and land and make optimum use of it. This has led to a huge bio-industry where animal welfare is subordinated to operating profit.
Another development in the book is the attention that in the course of the years increasingly shifts to nature conservation and management. This even goes so far that in Groningen - the focus of book sharing - agricultural land is once again flooded for very ambitious nature projects.
What particularly intrigued me is that the writer has presented the entire agricultural policy of the past decades in detail and in a brilliant way. It is so recognizable that at the end the reader wonders: and what next? The answer to that question lies in the future, but recent developments in the field of climate change suggest that Dutch farmers cannot continue agricultural farming and livestock farming the way they operate now, for the impact of their policy has a huge impact on the environment.

[Sir Jelle · Rating 4 out of 5]

Boeiende, verhalende uiteenzetting over de toestand van de landbouw en de betrokken partijen in Oost-Groningen (te veralgemenen tot hele EU?) gedurende de laatste 2 eeuwen.

Van de opgang van keuterboertjes naar landbouwbedrijven met herenboeren en landarbeiders, over de spanningen tussen hen en politieke gevolgen daarvan. Dit loopt door in nadenken over landbouwcommunisme, verhalen over landaanwinst door drooglegging, uit 2 wereldoorlogen, duiding bij honger en streven naar voedsel-onafhankelijkheid en maatschappelijke maakbaarheid op diverse schaal en de uitvoering daarvan. Dit gaat van een compleet van bovenaf uitgewerkte boerenmaatschappij in een hiervoor aangelegde polder in de jaren 30 tot Europese controle over de graanprijs en de schaalvergroting van bedrijven. Doorheen het boek zien we slingerbewegingen in het boerenleven maar toch vooral een inkrimping daarvan door bewust beleid, innovatie, overproductie, globalisering en mislukken van (incorrect uitgevoerde) beschermingsmechanismen, aangevuld met de opkomst van 'groene' (ecologie) en ook 'blauwe' (waterbeheer) tegenstanders. Dit laatste wordt verteld in een later toegevoegd hoofdstuk over gevolgen van het huidige opnieuw onder water zetten van ooit op de zee gewonnen landbouwgrond die wanneer het origineel boek afliep nog maar z'n aanvang nam.

Westerman vertelt dit alles door de ogen van diverse actoren: van bepalende sleutelfiguren tot zij die louter speelbal blijken van een vaak vernietigend gebleken verloop der dingen.

[Maarten · Rating 5 out of 5]

‘Wat de boeren betreft: de vette oogsten deden hun vrees voor de wrake Gods in korte tijd verdampen. Als zij nog geloofden, dan alleen nog in de wetenschap of het eigen kunnen. Na de introductie van guano, het opbrengstverhogende poeder uit het verre Peru, bleven ook de laatste kerkgaande boeren op zondagen thuis. Niet het aanroepen van de naam de Heren, maar gedroogde en gemalen vogelpoep deed de opbrengsten wonderbaarlijk stijgen.’ (39)

Dit boek stond al lang op de leeslijst en op de plank in huis. Ter gelegenheid van een bezoek aan Bad Nieuweschans heb ik het er weer eens erbij gepakt, en ik ben blij dat ik dat gedaan heb. Westerman omschrijft de ontwikkeling van landbouw en landbouwbeleid op lokaal (Oldambt) tot Europees niveau gedurende de 20ste eeuw, aan de hand van drie families, waaronder die van oud-politicus Sicco Mansholt. Veel detail en inleving in personages, waardoor je makkelijk wordt meegezogen in de dynamische geschiedenis. Heel soms slaat Westerman door in de beschrijving en wordt de tekst wat wollig. Absolute aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Nederland, Groningen, landbouw en het cultuur versus natuur debat.

[Steven · Rating 5 out of 5]

Met Oldambt in oost Groningen als uitgangspunt wordt een eeuw van graanboeren en landarbeiders geschetst, van communisten, liberalen en socialisten, en van landbouw- en natuurbeleid op nationaal en internationaal niveau. Een boek dat 25 jaar na verschijning nog steeds actueel is. Voor wie een idee wil hebben van de huidige onvrede van de boeren. Als je Het geluk van Limburg hebt gelezen, is dit zeker een aanrader als Groningere tegenhanger.

[Jelle Joustra · Rating 5 out of 5]

De wereldgeschiedenis in een klein hoekje van Nederland. Kapitalisten, communisten en hoe de productiefste landbouwgrond werd verzwolgen door de globalisering.
Pakkend geschreven door Frank Westerman.

[Gerdien · Rating 3 out of 5]

Verrassend actueel weer dit boek dus de moeite waard. Waar ik moeite mee had was de subjectieve invulling die Westerman geeft, zoals hijzelf in de epiloog ook toegeeft. Het is zijn subjecieve vertelling, geen geschiedenisboek. De "mooischrijverij" die daarbij hoort is niet voor mij, kwestie van smaak. Het is ook een soort mozaiek van verhalen, wat nogal wat concentratie vergt (wie is dit ook alweer en wanneer?). Toch veel geleerd over noordoost Groningen en Mansholt.

[Ties · Rating 5 out of 5]

Prachtig verhaal over grote problemen en radicale oplossingen. Hoe ziet een daadkrachtige overheid er uit? Wat is bruikbaar van het communistisch gedachtegoed? Waarom zijn boeren tegelijk onze redding maar ook het probleem?

U leest het hier.

[Evanne D · Rating 4 out of 5]

Goed en duidelijk boek, met een extra epiloog uit 2023 die het verhaal mooi in perspectief plaatst

[Gert Dronkers · Rating 5 out of 5]

Uitstekend boek!

[Wim Boutens · Rating 4 out of 5]

Interessant boek over het ruigste stukje van Nederland, waar het rechts van de Herenboeren en het links van de landarbeiders extreem tegenover elkaar staan. De arbeiders zijn veelal lid van de CPN en bezetten na de oorlog zelfs de boerderijen van de herenboeren. De ontwikkelingen in het Oldambt worden verteld aan de hand van de familiegeschiedenissen van vooral Sicco Mansholt, Koert Stek als communist en Boelo Tijdens als herenboer. Door de eeuwen heen wordt het Oldambt polder na polder drooggelegd en aan het einde van de 20e eeuw weer ten dele ontpolderd. De prijzen van het graan zijn slecht en de Blauwe Stad komt van de tekentafel.Tandenknarsend moeten de boeren toezien dat hun vruchtbare grond onder water komt te staan en dat tegelijkertijd de graanprijzen weer zijn gestegen tot lucratieve prijzen.

[Rowella · Rating 3 out of 5]

De drie sterren geef ik vooral omdat ik niet zo’n liefhebber ben van non-fictie, maar ik snap volledig dat veel lezers het boek meer sterren geven. Ik moet ook eerlijk bekennen dat zich een stukje Nederlandse geschiedenis openbaarde waar ik serieus nog nooit van gehoord had. De geschiedenis van het Groningse boerenland vanaf eind 19e eeuw tot nu. De kloof tussen de herenboeren en de arbeiders, de invloed van het communisme in deze streek, de industrialisatie en de invloed daarvan op het boerenbestaan, het ontstaan van de productieoverschotten, de boterberg en de onteigening van boerenbedrijven ten behoeve van het natuurlandschap. Het geeft ook veel meer inzicht in de positie van de boeren binnen de Nederlandse samenleving, nl. van ondergeschikt belang en hun drang tot overleven.
Ik heb altijd respect voor het immense onderzoek dat vooraf is gegaan aan het schrijven van een non-fictieboek en dat wordt ook in dit boek ook weer heel duidelijk. Wat echt heel mooi is in dit boek is de schrijfstijl. Het boek is meer dan een opsomming van feitelijke gebeurtenissen. Er zit een bepaald ritme of cadans in de zinnen waardoor het lekker leest en ook de hoofdpersonages binnen dit boek worden door hun uitspraken en handelingen levendige personages met een eigen karakter. Tegelijkertijd is de auteur er ook goed in geslaagd om dit op een niet oordelende en integere manier te doen, waardoor je met allemaal kunt meevoelen en begrip kunt hebben voor ieders perspectief.
De sterren dus vooral als expressie van mijn affiniteit met dit genre en niet perse een reflectie van de kwaliteit van dit boek.

[Rik Meeuwissen · Rating 4 out of 5]

Een onbelicht stuk uit de Nederlandse geschiedenis, startend einde 1800, geschreven aan de hand van een aantal families en vooral Sicco Mansholt, de Europees Commissaris die uit deze streek afkomstig was (en in het boek wat van zijn voetstuk valt). Het uiterste Noordoosten van Nederland: ingepolderd akkerland, met zijn agrarische geschiedenis van modernisering en productieverhoging, grote ideologieën, historische gebeurtenissen... wat leidde tot de Europese graansilo's en onbetaalbaar landbouwbeleid... vandaar de omslag, herstel marktwerking, herstel rechten van de natuur... Moeilijk te categoriseren. Een historische roman? Overtuigt niet altijd omdat niet echt duidelijk gemaakt wordt hoe bv. de communistische overtuiging of stemgedrag in deze omgeving groeit. Niet slecht echter, en vooral heel sterk in de laatste 50 pagina's die de jaren zeventig beslaan. Pag. 221: "De eeuw van de grote ideologieën liep op zijn eind". Elders iets als "de marktwerking kan je niet ongestraft buitenspel zetten".

[Andrew Spink · Rating 4 out of 5]

This book is a clever mix of individual stories and national and even international history. It has both objective and subjective elements and gives fair weight to differing and opposing points of view.

De Graanrepubliek is largely about Sicco Mansholt who after growing up in a farming community in Groningen went on to become the founder of Europe's Common Agricultural Policy. I read it only a couple of hundred meters from the Mansholtlaan, so it at least interesting to find out more about who Mansholt was. This is also an interesting moment to read this history, with all the demonstrations and so on by farmers in the last couple of years. It certainly provides a useful long-term perspective on their struggles.

This book, together with comments by the author, was made available by the Brommer op zee TV programme.

[Angelique · Rating 2 out of 5]

Eigenlijk niet mijn boek maar door BOZ toch gelezen en wat neem ik ervan mee? Geschiedenis is soms heel dichtbij. Het speelt zich af in mijn jeugd, maar misschien is het nog steeds.

De etenslepers kwamen met lege karren naar de boerderij.
Sicco Mansholt zei ik kom terug want minister zijn is een raar beroep.
Nederland is een landbouwende staat bij uitnemendheid, maar hij wordt geregeerd door kooplieden, bankiers en hun advocaten.
De Portugese boer haalde in de jaren 80 van 1 hectare 1 ton tarwe. Het Europese gemiddelde was 4, het Nederlandse 7.
Vroeger zeiden we altijd: “koopt in het buitenland niet wat eigen land u biedt.”
De kust wordt dus weer een speelbal tussen eb en vloed, net als voor de komst van Bonifatius. Is de nieuwe natuur gekunsteld?

[Frank · Rating 3 out of 5]

Wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van het Oldambt in de twintigste eeuw, een gebied in Oost-Groningen, alsook in enkele hoofdrolspelers, onder wie Sicco Mansholt, en de strijd die boeren en knechten moesten voeren tegen overheid, natuur, modernisering en veranderende (politieke) opvattingen in de landbouw, moet zeker ‘De graanrepubliek’ lezen. Het verhaal is informatief en onderhoudend, waarbij diverse zaken vele decennia later nog verbazingwekkend actueel klinken.
Wie daarentegen geen affiniteit heeft met landbouwvraagstukken of geen interesse kan opbrengen voor de geschiedenis van een stuk grond in een uithoek van Nederland, voor hem/haar is ‘De graanrepubliek’ dodelijk saai en het lezen ervan pure tijdverspilling.

[Janny · Rating 2 out of 5]

Ik ben het boek gaan lezen omdat iemand het me had aangeraden. De start was veelbelovend. Gaandeweg vond ik het moeilijker om mijn aandacht er bij te houden. Ik lees graag over. Nederland in vroeger jaren. Zo vond ik Hoe God verdween uit Jorwerd van Geert Mak, en Lopen met van Lennep van dezelfde auteur, beide prachtig. Nostalgie, De Graanrepubliek lijkt in eerste instantie ook zo’n boek te zijn maar allengs gaat het meer over de persoon Sicco Mansholt. Dat interesseert me echt minder. De twee sterren zeggen dan ook meer over mijn waardering voor dit genre dan over hoe het boek is geschreven. Naar mijn smaak beetje droog, te weinig vaart. Ongeveer op de helft heb ik het opgegeven.