De bolle Gogh

by Jaap Cohen

‘Ik heb een nogal roerig leven geleid, met te veel drank en drugs, hoewel ook veel aardigheid ondervonden en gelachen.’

– Theo van Gogh (1957-2004) aan een penvriendin, vijf weken voor zijn dood.



Opgegroeid in een welgesteld Wassenaars milieu, ontwikkelde Theo van Gogh zich in korte tijd tot de meest controversiële opiniemaker van Nederland. Als cineast, columnist en ‘predikant van de nihilistische gemeente’ stond hij garant voor tumult. Hij bespotte de exploitatie van  (oorlogs)leed en bestempelde de islam tot een bedreiging van de vrije westerse waarden. De belediging had hij tot kunst verheven.

Tegelijkertijd onderhield Van Gogh een enorm netwerk aan vrienden. Acteurs en actrices liepen met hem weg. En hij was een ontwapenende interviewer, die via ‘prettige gesprekken’ antwoord probeerde te krijgen op de levensvragen waarmee hij zelf worstelde.

Waar kwam Van Goghs onstilbare zucht tot beledigen vandaan? In hoeverre speelden de oorlogsgeschiedenis van zijn ouders en zijn afstamming van de beroemde schilder een rol? Jaap Cohen sprak meer dan 150 familieleden, collega’s, vrienden én vijanden over een raadselachtige persoonlijkheid, die overal waar hij kwam verwarring stichtte – totdat hij bruut werd vermoord.

Genres: Nonfiction, Biography

688 pages, Hardcover

First published January 12, 2024

Reviews

[Boudewijn · Rating 4 out of 5]

Cohen schrijft een boeiende biografie van Theo van Gogh die zijn complexe, controversiële karakter belicht, maar uiteindelijk niet volledig doordringt tot de man achter de provocaties

Ik kan het me nog herinneren, de moord van Theo van Gogh (1957-2004) op 2 november 2004 door een gefrustreerde moslim. Ervaren als een ernstige bedreiging van de vrijheid van meningsuiting en verstoring van het (openbaar) debat. Maar tegelijkertijd een moord op een controversieel persoon, die wild met de pen om zich heen sloeg en mensen vaak zonder enige aanleiding beledigde.

Ik pakte dit boek dan ook met belangstelling van de plank. Ik was nieuwsgierig wat Theo dreef, zijn passie voor vrijheid van meningsuiting en waarom hij deze 'misbruikte' om mensen zo te schofferen. Hoe kan iemand die zo scherp en grappig kan zijn, dit gebruiken om mensen expres te kwetsen?

In de inleiding schrijft Jaap Cohen (inderdaad, de zoon van ...) dat hij zich ook verwonderde over de 'gespleten' persoonlijkheid van Van Gogh en deze biografie een poging was om "in het hoofd van Van Gogh te kruipen". Mooi dacht ik, dat is precies de reden waarom ik dit boek wil lezen.

Filmmaker, columnist, presentator en interviewer. Cohen beschrijft hoe Van Gogh dit pad bewandelde. Zijn jeugd in Wassenaar, zijn films en zijn carriere als columnist wordt aan de hand van briefwisselingen en interviews met vrienden en bekende uitvoerig beschreven. Er komt een beeld naar voren van iemand die vanuit zijn DNA controversieel wilde zijn en overal waar hij kwam voor ophef zorgde - maar tegelijkertijd een benadigde filmmaker en schrijver.

Van Gogh was een fascinerende persoonlijkheid met een boeiende achtergrond. De vele vetes worden uitvoerig beschreven; die met Sonja Barend en Leon de Winter, die als een rode draad door zijn leven liep, zijn vriend Thom Hoffman en vele anderen. Vaak was een onschuldige (kritische) opmerking al genoeg aanleiding voor Van Gogh om een levenslange vriendschap te verbreken.

Cohen kan natuurlijk niet (meer) aan Van Gogh zèlf vragen hoe hij over zaken dacht of wat hem dreef. Het boek is een aaneenrijging van anekdotes - niet alleen van zijn vrienden maar ook zijn slachtoffers. Hierdoor krijg je een goed beeld van de 'gespleten' persoonlijkheid van Theo. Hij had alles over voor zijn vrienden, steunde hen onlosmakelijk en gaf ze daar waar nodig financiële steun, maar kon tegelijkertijd zijn gekozen slachtoffers genadeloos fileren. Vaak kozen zij ervoor om zijn aanvallen te negeren, omdat erop reageren alleen maar olie op het vuur betekende. Opvallend vond ik echter het verhaal van slachtoffer Fatima Elatik, die hem eens een keer in de kroeg tegenkwam en na enkele ongemakkelijke momenten en onder het genot van een biertje toch nog een heel gemoedelijk gesprek kon hebben. Was dit de werkelijke Van Gogh, zonder verscholen te zijn achter zijn rol als beroepspuber?

Is Cohen er ook werkelijk in geslaagd om in het hoofd van Van Gogh te kruipen? Wat mij betreft niet - maar dat is geen manco van de schrijver. Van Gogh was een gecompliceerd persoon en liet ondanks zijn vele brieven en columns weinig persoonlijks los. Zelfs als Van Gogh had geleefd en als hij had mee willen werken aan deze biografie, vraag ik me af of Cohen werkelijk tot Van Gogh had kunnen doordringen - waarschijnlijk had Van Gogh zich ook hier weer kunnen verschuilen achter zijn masker van eloquente woordspelingen en intellectuele capaciteiten.

Is mijn beeld van Van Gogh als controversieel persoon bijgesteld? Heb ik meer begrip voor de persoon van Van Gogh gekregen? Ik moet eerlijk toegeven dat dit niet het geval is - mijn beeld is juist eerder bevestigd.

Van Gogh wordt vaak opgedragen als 'held van de vrije meningsuiting'. Dat klopt, want daar hechte hij veel waarde aan. Theo van Gogh maakte met veel mensen ruzie. Dat mág in dit land. Maar toch vind ik dat Van Gogh dit predicaat niet (heeft) verdient. Iemand die deze vrijheid misbruikt om mensen en groepen zo grondig te beledigen, onder het schild van diezelfde vrijheid van meningsuiting, kan geen held genoemd worden.

De noodzaak tot provoceren was voor Van Gogh niet nodig geweest. Zonder die provocatie was zijn pen scherp genoeg om voor de vrijheid van meningsuiting uit te komen. Dan had hij de Nederlandse Ricky Gervais kunnen worden, die op een veel ludiekere en sympathiekere wijze dezelfde strijd levert.

Door mensen te doelbewust beledigen en groepen voor 'geitenneukers' uit te maken en ze achterlijk te noemen, effen je het pad voor diegene die wél serieus zijn in hun racisme. Ik vraag me af welke rol Van Gogh in het hedendaagse debat had gespeeld, als hij nog geleefd had. Misschien had hij wel achter de desk van Ongehoord Nederland (ON) gestaan waar hij - onder het mom van de vrijheid van meningsuiting - de moslims nog steeds als geitenneukers had bestempeld.

"We kunnen er toch over praten" schijnt hij tegen Mohammed Bouyeri gezegd te hebben. Bouyeri was dat stadium al voorbij.

[Pieter · Rating 3 out of 5]

Sterk geschreven en uitvoerig gedocumenteerd. Spijtig dat het onderwerp een buitengewoon onsympathieke hufter is.

Als er één rode draad door Theo van Gogh's leven loopt, is het dat hij mensen kapot wilde maken. Niet iedereen - hij onderhield talloze vriendschappen en intieme relaties - maar het is een constante hoe hij anderen niet alleen krenkt en beledigt, maar moedwillig met de grond gelijk maakt en de vreselijkste dingen toewenst. Vaak doet hij dit onder het vaandel van 'Vrijheid van Meningsuiting', maar dat is een grove leugen: het gaat hem om de vrijheid van consequenties en gevolgen, om de vrijheid alles te doen en laten wat hij zelf wil zonder dat anderen iets te zeggen hebben. Vrienden die het met het hem oneens zijn, zijn verraders, NSB'ers en Nazi's en dienen vernietigd te worden. Mensen die hij niet mag krijgen ladingen drek over zich heen. Als iemand tegen hem in gaat, dan heeft Theo 'beet' en ziet hij het als een vrijbrief de meest abjecte zinnen op papier te zetten en wijduit te publiceren. Maar o wee als iemand weerwoord geeft: dat is géén vrijheid van meningsuiting, dat is censuur en onderdrukking: afwijkende meningen zijn slechts toegestaan bij de gratie Van Goghs. Constant zoekt Theo de grenzen op van het betamelijke om daar met grote stappen overheen te gaan, om vervolgens verbaasd te doen dat mensen hem onbetamelijk vinden. Hij wil steeds weer shockeren en is dan onthutst dat mensen geshockeerd zijn. Als hij na kritiek op enkele teksten tegen mensen van Joodse afkomst enkel harder antisemitische teksten schrijft, komt hij bij vrienden uithuilen omdat sommigen hem als antisemiet zien. Herhaaldelijk blijkt dat Theo niet kan of wil begrijpen dat vrijheid van meningsuiting niet wil zeggen dat iedereen kritiekloos naar hem moet luisteren. Hij houdt de mantel op van anarchie en anti-establishment, maar al zijn ruzies zijn met individuen: hij ageert niet tegen een systeem, maar wil enkel personen kapot maken om vaak nietszeggende redenen. Eindigend als martelaar van het vrije woord is hij in de eerste plaats een schreeuwlelijk die niet in een samenleving wil wonen, die anderen nodig heeft om ruzie mee te maken maar niet kan hebben dat men het met hem oneens is.

Het beeld van Theo van Gogh dat uit deze biografie naar voren komt, is vooreerst dat hij een diep onaangename man was die een absurde persoonlijkheidscultus onderhield. Dat beeld wordt evenwichtig gepresenteerd en is het resultaat van diepgravend onderzoek, maar het blijft dat een toch goed geschreven boek onaangenaam om te lezen is.

[Chrétien Breukers · Rating 3 out of 5]

3,5 sterren. ‘De bolle Gogh’ - een aardige biografie van Theo van Gogh door Jaap Cohen; de schrijver geeft een goed overzicht van Goghs leven, maar soms denk je wel eens: Wordt dit niet allemaal te vlak? En toen, en toen, en toen; aan enige duiding of samenhang doet Cohen niet.
Omdat deze lezer zich de tijd waarin Van Gogh leefde grotendeels kan herinneren, is het mogelijk om die lacune zelf in te vullen. Toch ontbreken sommige verhalen; Van Goghs eenzaamheid, Van Goghs versierzucht, Van Goghs neiging tot provocatie, Van Goghs familieziekte; ze worden allemaal aangeduid en nergens echt tot één verhaal gesmeed.
Conclusie: mooi boek, zeker. Een mooi boek waarin de ziel ontbreekt.

[Gijs Zandbergen · Rating 4 out of 5]

In een snoer van anekdoten wordt duidelijk wat een vervelende klier Theo van Gogh was, al kreeg ik tegen het einde iets meer sympatie voor deze rancuneuze provocateur. Hij was namelijk ook gul en belangstellend voor wie in zijn padje viel. Van Gogh was een paar jaar jonger dan ik, waardoor veel van zijn levensomstandigheden me niet onbekend voorkwamen. Goed geschreven, voeg ik daaraan toe. Waarmee ik maar gezegd wil hebben dat bij een boek de kwaliteit van een biograaf boven die van de geportretteerde gaat.

[Rik Reijnders · Rating 5 out of 5]

GE-WEL-DIG!

[Rudolf · Rating 4 out of 5]

Tering wat een details zeg. Maar toch lees je door. Wie verwacht details over Wim t schippers Marco Borsato en vader Abraham in een boek over Theo van Gogh. Nou het kan gewoon. Neem dit !

[Muriël Van Der Wal · Rating 5 out of 5]

Theo van Gogh en zijn discipelen geanalyseerd in De Bolle Gogh. Niet een dikke pil maar zeg gerust een bijbel. Na de eerste 150 pagina’s wordt het (leven van Theo) echt interessant. Vriend en vijand komen aan bod. Zijn pitbull mentaliteit wanneer hem iets, iemand of bepaalde uitspraken niet zinde. En vooral wanneer het slachtoffer daarop reageerde. Dan had Theo beet en ging hij los. Ik begon aan het boek met een beeld van Theo als grenzeloze aandachtstrekker. Dat beeld bleek te kloppen. Maar er zat in Theo ook een zachtaardig persoon die van geen wijken wist en een enorme doorzetter was. Hij maakte film, schreef, zong (vals), had lief, was familieziek en hield zielsveel van zijn zoon. Mijn totaal beeld van de beste man is gekanteld, positief. En wat heeft auteur Jaap Cohen een monument van Theo opgesteld, een oprecht eerbetoon. Zoveel details zonder dat het ook maar ergens saai wordt. En eerlijk veel details zijn gewoonweg juice/ roddel/ achterklap over Amsterdamse columnisten, journalisten, acteurs, filmmakers, tv makers, talkshowhosts, opiniemakers etc. Na dit boek weet je wie er niet vies was van sex, drugs en Rock and roll. Echt smullen. En wat een tijden ook de jaren 80 en 90. Toen kon er veel!!!! En zoveel smaakmakers. Nederland heeft nu anno 2024 meer peper en zout nodig. Meer persoonlijkheden die hun nek uitsteken, mensen die van hun hart geen moordkuil maken, maar zeggen waar het op staat. I ♥️ Theo. Ik geef het boek 4,5 ster maar weet niet hoe dat moet.

[Erik Snel · Rating 3 out of 5]

Tsja, jemig. Poeh. Wat een boek. Dik, maar ja de titel waarschuwde al. En voor een werkzaam leven van zo'n 20 jaar kun je het bijna real time volgen. Het roept heel veel vragen op. Is het een psychologische thriller? Was Theo van Gogh promiscue en conflictueus en kon hij zich niet binden omdat hij het met z'n moeder heeft gedaan? Of denkt hij dat alleen maar? Of gaat het boek toch vooral over vrijheid van meningsuiting en zijn we in Theo onze belangrijkste strijder in de oorlog met de Koran verloren? Hij begint met schelden tegen christen, kiest dan de joden en vervolgens de moslims als vijand en iedereen hapt, maar de Moslims happen het hardst en dat wordt zijn ondergang. Moeilijk om te weten dat zijn vader Job Cohen was, moeilijk dat Cohen een joodse naam is en je daadwerkelijk bang wordt gemaakt voor het Moslimgevaar in Nederland. hebben we echt het paard van Troje binnengehaald? Op het gebied van Islamofobie zit Theo van Gogh ergens tussen VVD en PVV in, poeh, hoe dat te duiden. Maar het boek heeft vele kanten en vele kwaliteiten, het tijdsbeeld, de grofheid (niet meer voor te stellen hoe provocerend hij was), het lef in de confrontaties, zijn welsprekendheid en originaliteit en de compleet chaotische aanpak van zijn films, het is heel veel. Ik was niet erg onder de indruk van de schrijfstijl en ik heb er ook een voortdurend ranzig gevoel bij onder het lezen. het voelt als ramptoerisme, maar vond het toch ook wel leerzaam. Maar Jezus, het boek had wel de helft korter gekund. En zijn leven wel twee keer zo lang.

[Michele · Rating 5 out of 5]

Zeer onderhoudend geschreven, en ondanks dikte, is er door de korte hoofdstukken goed doorheen te komen. Ook zeer de moeite waard om naast de publieke kant van deze 'enfant terrible', ook de -in veel opzichten tegenovergestelde- meer private kant van Theo van Gogh te leren kennen. Het belang van het werk van Theo van Gogh is m.i. vooral gelegen in zijn onophoudelijke en zeer consequente aanval op de politiek correcte opvattingen van de gevestigde politieke orde en de media. Hij sloot zijn ogen niet voor ongemakkelijke maatschappelijke kwesties en durfde deze zonder een blad voor de mond te nemen aan de orde te stellen. Dat hij daarbij in veler ogen vaak over de schreef ging in grofheid en directheid, was zijn handelsmerk geworden, en een manier om de aandacht op zich te vestigen. En vaak werkte dat ook. Het lag duidelijk niet in zijn aard om zich aan wie of wat dan ook te conformeren, integendeel. Ofschoon zijn manier van leven mij in vrijwel elk opzicht tegen de borst stuit en ver van mij af staat, kreeg ik gaandeweg deze biografie steeds meer sympatie en waardering voor Theo van Gogh als persoon.

[Marloes van der Veer · Rating 2 out of 5]

Zo af en toe vind ik het leuk om een biografie te lezen. Ik dacht dat dit een man was met een te kort maar zeker geen saai leven, dus het leek me een boeiend boek. Dat was het ook wel, en ook wel herkenning uit die tijd, maar ik vond het boek te lang. Veel van hetzelfde en teveel details. Ik heb dan ook af en toe wat stukken overgeslagen.

[Diana Willemsen · Rating 3 out of 5]

Poor little rich kid. Hoe vulgair en kleinzerig ik van Gogh bij leven ook vond, hij wekte toen en nog steeds vooral medelijden op.

De biografie kan nog wel een redactiebeurt gebruiken, maar verder met prettige afstand en nabijheid schreven. Knap hoe de auteur met de vermoedelijke(?) door de van Gogh geïnsinueerde incest als thema omgaat.

[Martin De jong · Rating 5 out of 5]

Corrigeren is een vak dat aan groot belang heeft ingeboet, zelfs bij gerenommeerde uitgever Querido. Als dan ook nog de spellingcontrole buiten bedrijf blijft, kan de auteur ongestraft zijn gang gaan. En afwisselend handelwijze (p. 263) en handelswijze (p. 289) schrijven, ‘het plot’ (p. 454) en ‘de plot’ (p. 457). En in een noot (p. 656) de welluidende naam van de volksschrijver verbasteren tot ‘Gerard Karel van het Reve’. Verder niets dan lof.

[David Rozema · Rating 4 out of 5]

Halverwege bekroop mij het gevoel dat deze biografie een beter onderwerp had verdiend. Uitstekend geresearcht, maar waarom doet van Gogh er eigenlijk toe? Zijn dood is relevant, maar daar schreef bijvoorbeeld Buruma al heel goed over. Dit boek gaat nadrukkelijk over zijn leven. Dat als een niet zo succesvolle filmmaker, en bovenal dat als berucht ruziemaker, met zachte kanten. Zijn privéleven wordt binnenstebuiten gekeerd, rode draad is zijn vermeende seksuele daad met jawel zijn moeder. Allemaal goed op papier gezet, maar waarom zou ik het willen weten? Waarschijnlijk omdat het een uniek figuur was, uit een unieke familie. Vaak onsympathiek, nooit saai.

[Joke Kolthoff · Rating 3 out of 5]

De eerste helft -300 pagina's- denk je waarom lees ik dit boek. Het draait allemaal om de p's: poep, pis, penis, pubergedoe. Pas in tweede helft - nog eens 300 pagina's- worden de persoon en het leven van van Gogh interessant. Ook geeft het een tijdsbeeld van zijn omgeving: de media, journaille, artiesten. Uiteindelijk een fascinerend boek, echt goed geschreven door Jaap Cohen.

[André van Os · Rating 5 out of 5]

Prachtig, geweldig ‘geresearched’ en bovenal warm en sympathiek boek. En Jaap Cohen is een geweldig schrijver. Ook leuk om mijn ooms tegen te komen op een foto, flyerend voor de PvdA in Wassenaar met Theo.

[Katie deHaan · Rating 5 out of 5]

Zo genoten van dit boek van Jaap Cohen dat ik er gelijk achteraan aan “De Onontkoombare Geschiedenis van Eli d’Oliveira” ben begonnen.

[Thomas · Rating 5 out of 5]

Ergerlijk, irritant, asociaal, belangwekkend, inzichtelijk, ontroerend mooi.

[Brigit · Rating 4 out of 5]

Goed geschreven biografie van Theo Van Gogh. Theo is een schaap in wolfskleren. Het boek geeft een mooi tijdsbeeld.

[Frank · Rating 3 out of 5]

Jutta Chorus zat er in NRC volgens mij niet helemaal naast met de constatering dat het een te dik boek over een te dunne man was. De totstandkoming van zijn films wordt bijvoorbeeld steeds wel érg gedetailleerd beschreven; al voegt het door Cohen geschetste tijdsbeeld en zijn beschrijving van de familieverhoudingen ook wel wat toe aan het beeld van de bolle.

Jammer alleen dat de stijl, in sommige recensies ‘vlot’ genoemd, een beetje doorschiet in het gebruik van idioom. Er wordt hier net iets té nadrukkelijk geprobeerd een vlotte tekst te schrijven, en dat leidt tot overdaad. Dan gaat het juist een beetje storen dat er voortdurend ‘vlotte’, ‘idiomatische’ zinswendingen worden gebruikt -- die soms ook nog binnen één zin met elkaar botsen, zodat je echte stijlbloempjes krijgt. Die overdaad schaadt, zeker als uitdrukkingen in een enkel geval ook nog eens verkeerd worden gebruikt (in een ontoepasselijke betekenis, met een verkeerd voorzetsel, enz.). Een iets strengere redactie en misschien wat schrappen in de tekst zouden het boek hebben gedaan.

En als je een vertaling van August Willemsen uitgebreid citeert, dan moet natuurlijk ergens de naam August Willemsen vallen, al is het maar in de voetnoot. Ik heb in het digitale boek op Willemsen gezocht, die naam komt er niet in voor.

Verder heeft de auteur overigens prima werk geleverd met zijn pogingen iets van een rode lijn aan te brengen in wat ongetwijfeld een overdaad aan feiten en details (en brieven en andere documenten) is geweest.

Vervelend is dan weer dat in het e-boek de noten niet gelinkt zijn. Het is daardoor in feite ondoenlijk de noten bij de tekst op te slaan. Alle voetnoten staan in één groot hoofdstuk, waarin je moet gaan bladeren (op een e-reader heel onhandig) om de juiste noot bij je hoofdstuk te vinden. Waarbij door een of andere onduidelijke technische reden het laden van dat laatste hoofdstuk in ieder geval op een Kobo ereader ook nog eens trager dan normaal gaat. Erg teleurstellend voor een hedendaagse digitale uitgave (maar helaas geen uitzondering, de biografie van Ischa Meijer leed geloof ik aan hetzelfde euvel).
Een ander technisch probleem met het e-boek is dat tekstkenmerken als kleinkapitaal alleen worden weergegeven als je het boek leest met de letter die het vanuit de uitgeverij heeft meegekregen. Verander je het lettertype, dan verdwijnt dat kleinkapitaal uit de tekst. Dat zou niet hoeven, dat heeft te maken met de wijze waarop kleinkapitaal in de tekst is gecodeerd (hetzelfde geldt bij sommige boeken voor cursief, nog vervelender); en het zou natuurlijk zo gecodeerd moeten worden dat je het altijd ziet, ongeacht welke letter je op een ereader gebruikt, want dat is juist de reden dat je op een ereader leest: om lettertype en -grootte zelf te kunnen instellen. Jammer dat dit probleem zich in e-boeken nog steeds blijft voordoen.

[Marie Jose · Rating 1 out of 5]

So, this was a veeeeeeerrrrryyyyy long read. So very detailed that it makes you itch.
I can imagine people giving up.
So for the fans it might be an informative book to read. You get a lot of info about Theo.
For the not as much fans this does not only give you insight in great detail but also an intepretation from the writer. The questions he has are written down and sometimes there is an answer, sometimes there is not.
For some reason the writer seems obsessed with the question of him sleeping with his mother yes/no. It frequently flares up again, until the end of the book.
The other thing is all the fights Theo picked, on paper and during gatherings, with people are mentioned. There are a lot.

The background, life and post death period are written down in detail.
So, if you are a fan, read this book. Otherwise I can not recommend this book.

[Chris · Rating 4 out of 5]

Een zeer volledige en onderhoudende biografie! De schrijver weet het zwaartepunt goed te leggen op het leven in Amsterdam en spendeert daarom niet te veel tijd aan de jonge jaren van van Gogh. het turbulente leven van deze spraakmakende figuur, zijn vele briefwisselingen en vetes komen ruimschoots aan bod. Vaak voelt het leven van van Gogh als een treinramp waar je me ontzag naar wil blijven kijken. Ook is het boek een terugblik op het rauwe culturele landschap van Nederland (en met name Amsterdam) in de jaren 80 waar veel mogelijk was en ontdekt moest worden. Zeer interessant!
Ook vind ik het erg prettig dat de schrijver zich er van weerhoudt zijn hoofdfiguur al te veel te willen psychologiseren (behalve in de epiloog).

[Karen · Rating 4 out of 5]

Geweldige leeservaring. Goed geschreven, nergens langdradig en interessant. Een hele prestatie! Soms rammelde de chronologie een beetje, maar dat kan ook aan mij gelegen hebben. Het is niet zo dat ik Theo van Gogh nu begrijp of met terugwerkende kracht enorm waardeer, maar ik heb wel veel meer inzicht in zijn drijfveren en dat geeft stof tot nadenken. Wat is vrijheid van meningsuiting en hoe vraag je daar aandacht voor? 'Anders horen ze me niet' zegt hij niet lang voor zijn dood tegen iemand die hem probeert uit te leggen dat mensen niet boos zijn om waar hij voor staat, maar om hoe hij het zegt.

[Roger B7 · Rating 4 out of 5]

Net als van Gogh zelf is het boek wat aan de dikke kant (595 p). Het is goed en vlot geschreven, leest lekker weg. Ik ben geen liefhebber van biografieën maar heb deze met plezier gelezen. Van Gogh is zondermeer een interessante figuur. Misschien zou wat weglaten (bv enkele minder belangrijke ruzies, films, columns e.d) het boek toegankelijker maken voor een breder publiek. Ik zou het boek in deze omvang niemand durven aanbevelen.

[Hansje · Rating 4 out of 5]

Moeilijk te kiezen tussen 4 en 5 sterren. Ik vond het een heel goed boek omdat Jaap heel feitelijk en genuanceerd schrijft. Daardoor wordt het moeilijk om vóór of tegen Theo te zijn. Hij had uitgesproken goede en ook hele slechte kanten, een wat uitvergroot karakter zou je kunnen zeggen. Dat het zo feitelijk geschreven is maakte het boek ook heel lang en daardoor niet altijd makkelijk om het lezen door te zetten. Daarom 4,5 sterren. Helemaal niet des Theo’s dus😊

[Philip · Rating 3 out of 5]

+ Thoroughly researched and well-written; provides lots of interesting insights into Amsterdam in the 80s / 90s.
- Biographer is not critical enough, and, at times, fails to keep distance with his subject. And perhaps, Van Gogh is just too one-dimensional and not interesting enough to be the subject of a lengthy biography.

[Rick Meulensteen · Rating 5 out of 5]

Een geweldige biografie, zeer uitgebreid, van Theo van Gogh. Een voorvechter van het vrije woord? Een “psychopaat”, in de woorden van Connie Palmen? Een kwelgeest, een begaafd of juist geflopt regisseur? Een liefdevolle vader of een misogyne vrouwenverslinder? Waarschijnlijk was Van Gogh het allemaal. Een aanrader.

[Menno Spiro · Rating 4 out of 5]

theo kon het nooit laten om verhaallijnen te verstoren. jaap doet hetzelfde door zich - aan het begin en aan het einde - het boek in te schrijven

het was sterker geweest als hij dienstbaar was gebleven en niet had afgeleid

alleen daarom 4 sterren ipv 5

[Jerry · Rating 4 out of 5]

Almost five stars, this book gives a truly kaleidoscopic image of Theo van Gogh. Besides that it pictures the society of the 70’s 80’s and 90’s. This gives the story of Theo’s life context. Very interesting and thoroughly researched

[Madelon Meester · Rating 5 out of 5]

Echt een heel goede en volledige biografie van Theo van Gogh, waaraan ontzettend veel research aan vooraf is gegaan. Daarbij een interessant tijdsbeeld en inkijkje in de media van destijds. Blijft boeien, veel leuke details, mooi opgeschreven en goed gevonden einde.

[Stephanie Saenger · Rating 4 out of 5]

Indrukwekkende biografie. Prettig leesbaar. Geeft een goed beeld van de persoon Theo, zijn ideeën, werk, familie en entourage. En een prachtig tijdsbeeld van de maatschappij en politiek.
Knap hoe Cohen het allemaal aan elkaar geschreven heeft.