Als de Grote Oorlog voorbij is, en het Ottomaanse Rijk verslagen, bezetten de grootmachten Constantinopel. Terwijl Wit-Russische vluchtelingen de stad overspoelen en in het oosten van het land een nieuwe oorlog oplaait, begint zich in de chique wijken al de geest van de vrolijke jaren twintig te roeren.
Beaujon, een vrijbuiter met een neutraal paspoort, leidt in dit Constantinopel een comfortabel leven. Te comfortabel, naar zijn zin. Dat verandert als hij betrokken raakt bij een aanslag op een antiek monument, waarbij een onschatbaar voorwerp uit de oudheid zou zijn buitgemaakt. In dit explosieve krachtenveld menen veel groepen en individuen hun voordeel te kunnen doen met dit geheimzinnige xoanon.
Ook de neutrale Beaujon kan zich niet langer afzijdig houden. Maar hij heeft veel hogere ambities dan wat hij ziet als de jacht op een hersenschim.
Heerlijke historische avonturenroman zich afspelende in de periode van het interbellum als Istanbul nog Constantinopel heet en bezet is door de Grieken met hulp van de Entente. In de chaos net na WO1 duikt daar het verhaal van het xoanon op met de potentie van een reuzendoder. Of is het toch een ‘fools game’?
In vliegende vaart start het verhaal met explosies, spionnen, intriganten en hamals in het kruitvat van nationaliteiten en avonturiers dat de stad bevolkt. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat deze spanningsboog niet de hele 614 pagina’s vastgehouden wordt. Dat is deels te wijten aan de historische correctheid die aandacht en literaire woorden behoeft. Ook verdwijnt wat spanning doordat in de tweede helft het avontuur zo uit een jeugdboek lijkt te komen: recht toe, recht aan over the top met wel zeer toevallige ontmoetingen.
En toch maakt juist die combinatie van geschiedenis en soms over de top avontuur dit boek tot een waar leesgenot.
English version of this review is available below the Dutch one!
Het xoanon is een boek dat ik uit mezelf nooit zou hebben opgepakt. Maar in werkelijkheid heb ik het audioboek in een kleine twee weken helemaal uitgeluisterd, en werkelijk elke minuut werd ik meegesleept in het verhaal van Beaujon en zijn vele belevenissen. Ook een compliment aan voorlezer Jeroen van Kan. En na afloop, toen Jan van Aken het boek afsloot met een verantwoording, moest ik mijn gedachten bijstellen, want er bleek meer op waarheid te zijn gebaseerd dan ik had gedacht.
Toch moet ik toegeven dat het xoanon (en in zekere zin Illiana) mij tegen het einde wat begon tegen te staan. Het voelt bijna oneerbiedig om te zeggen, maar gezien alles wat Beaujon door het xoanon verloren is, ben ik eigenlijk blij met het lot dat het xoanon ondergaat.
Wat betreft de verhaallijn had ik een grotere voorkeur voor het deel dat zich in Constantinopel afspeelt dan voor wat erna volgt. Er was iets aan de manier waarop we alles leerden via gesprekken en observaties, en hoe Beaujon zich op onverklaarbare wijze overal naar binnen wist te praten, wat mij enorm aansprak. Het hielp ook niet dat er tegen het einde steeds meer krankzinnig gedrag werd vertoond door verschillende personages, waar ik nog steeds geen duidelijke mening over heb kunnen vormen.
Toch zullen de laatste paar hoofdstukken me nog lange tijd bijblijven. De manier waarop Jan van Aken angst, machteloosheid, woede en frustratie op papier weet te zetten, zal ik niet snel vergeten. Zeker gezien bepaalde kwesties en scènes met vluchtelingen die ook in de hedendaagse tijd nog steeds actueel zijn.
Daarnaast heb ik door dit boek een nog grotere hekel gekregen aan mannen in machtsposities in tijden van oorlog.
Ondanks dat ik (met mijn duidelijke gebrek aan historische en geografische kennis) dit boek erg goed vond, waren er drie punten die me tijdens het lezen stoorden:
a) Het gebrek aan verdere uitwerking (uitleg?) van Beaujons opiumgebruik b) De onsamenhangendheid van Beaujons verleden. We kregen flarden belangrijke informatie, maar ik had een heel boek kunnen lezen over zijn leven vóór Constantinopel. c) De dynamiek met Patil. Ik kon het op een gegeven moment niet meer volgen. Maar goed, als zij gelukkig zijn…
Al met al heeft Jan van Aken met dit boek een sterke indruk op me achtergelaten.
The xoanon is a book I never would have picked up on my own. In reality, though, I listened to the audiobook over the course of about two weeks, and I was captivated by every minute of Beaujon’s story and all his many adventures. Credit where credit is due, the narrator Jeroen van Kan deserves much praise for how he performed this one. And once the story ended, when Jan van Aken closed with his notes on historical accuracy, I had to adjust my thoughts—I realized there was much more based on truth than I had initially assumed.
I have to admit, though, that the xoanon (and to some extent, Illiana) started to annoy me toward the end. It feels almost disrespectful to say this, but given everything Beaujon lost because of the xoanon, I was quite relieved with the fate it ultimately met.
As for the storyline, I had a stronger preference for the part set in Constantinople than for what came after. There was something about the way we learned everything through conversations and observations, and the way Beaujon somehow managed to talk his way into any situation, that really appealed to me. It didn’t help that, toward the end, several characters began displaying increasingly crazy behavior, and I still haven’t been able to decide what to think of that.
Still, the last few chapters will stay with me for a long time. The way Jan van Aken captures fear, helplessness, anger, and frustration on paper is something I won’t soon forget, especially considering that certain issues and scenes involving refugees remain relevant today.
This book has also deepened my dislike for men in positions of power during times of war.
Despite my lack of historical and geographical knowledge, I found this book very well-done, though there were three points that bothered me:
a) The lack of further exploration (or explanation?) of Beaujon's opium use b) The messy way in which we learned of Beaujon's past. We received fragments of important information, but I could have read an entire book about his life before Constantinople. c) The dynamic with Patil. At a certain point, I couldn’t keep track anymore. But, well, if they’re happy...
All in all, Jan van Aken made a strong impression on me with this book.
Historische roman + queeste = 5 sterren, maar niet in dit geval. De ommegang vond ik zo magisch en dit was gewoon veel minder. De sfeer, personages en het slot waren allemaal medium. Jammer de bammer.
Een mooi kijkje in een tijd waarvan ik niet wist dat het zo heftig was. Veel plot twists, wat ik wel grappig vond en wat je toch wel aan het denken zet. Het Xoanon zelf speelde verder een kleinere rol in het boek dan ik aanvankelijk had verwacht, wat enigzins teleurstellend is, maar het was toch niet de kern van het verhaal dus opzich niet erg. Leuk boek! Mooi geschreven!
This entire review has been hidden because of spoilers.
In plaats van de oudheid behandelt Jan van Aken de moderne geschiedenis. Istanboel na de Eerste Wereldoorlog. De oudheid komt nog aan bod via het onderwerp, een beeldje uit de tijd van de Trojaanse oorlog (Het Xoanon) met vermeende krachten waar iedereen in geïnteresseerd is. Het boek leest als een detective en avonturenroman. Het interessants is echter de geschiedenis die geschetst wordt; de Armeense genocide komt aan bod maar ook de afslachting van de Grieken in Smirna door de Turken laten een diepe indruk achter. Voor een ieder die in geschiedenis is geïnteresseerd.
Begint veelbelovend met prachtige bloemrijke taal die een onderbelicht verleden schetsen. De verhaallijn wordt naar verloop van tijd echter steeds ongeloofwaardiger en te vergezocht. Daarom helaas op tweederde afgehaakt...
Een voor mij onbekend stuk geschiedenis over de ondergang van Smyrna in de nasleep van de eerste wereldoorlog. Deze onbekendheid en het gebrek aan duiding maakt dat het boek net niet aan slaat bij mij. Het is een soort roadtrip van de hoofdpersoon Beaujon van Constantinopel naar Smyrna op zoek naar het Xoanon. Het leest vlot en de gebeurtenissen volgen elkaar in hoog tempo op.
Het had zo mooi kunnen zijn. Maar nee. Ik wil de magie terug!
Het xoanon begon echt héél érg góed. De periode net na de Eerste Wereldoorlog, heel de wereld is een bak puzzelstukken die op de grond is gevallen en die opportunistisch weer in elkaar wordt geschoven, en Istanbul (dan nog Constantinopel) is het epicentrum van alle conflicterende machten en krachten. Jan van Aken schetst die microwereld echt geweldig, vol exotische personages en spannende verhaalijnen. Oh man, wat wordt dit een feest! En, het geweldige De Ommegang indacht, dan komt er ongetwijfeld ook nog een flinke portie fantastische en magisch-realistische verwarring. Let's goooooo!
Totdat ik halverwege was en dacht: wacht eens even, Jan van Aken. Volgens mij is de spanningsboog op, maar heeft niemand jou daarover geïnformeerd. Op zo'n moment is de schrijver zo'n gast aan de toog die op hoopgevende wijze aan een tamelijk geniale anekdote begint, maar waarvan je drie bier later denkt: godsamme, dit is meer vorm dan inhoud, hoe praat ik mezelf uit deze situatie?
En dan vallen er meer kaarten om. Want wie eenmaal de eerste nooduitgang gespot heeft in, zeg, de Fata Morgana, valt steeds meer punten op waar de illusie ruw verstoord wordt. Van Aken kan bijvoorbeeld heel slecht dialogen schrijven. Of nee, de dialogen zijn wel goed, maar echt ieder persoon praat precies hetzelfde, alsof het een blik in uiterlijk verschillende maar verbaal identieke non playing characters zijn. En toen ik eenmaal op deze literaire paradise lost-trein zat, viel me ook op dat het maar niet lukt om echt goeie scenario's te schetsen, en dus de wereld tot leven te brengen.
Maar dat is gebroddel in de marge van het échte probleem: wat drijft de hoofdpersoon nou om maar achter de te redden deerne en haar stuk wrakhout te blijven aanlopen? Ja, hij wil in het epicentrum van de verandering van de wereld zijn, dat snap ik nog wel, maar daarvoor hoeft hij niet een willekeurig personage te redden. Bovendien gaat hij (en elk ander personage) letterlijk over lijken, dus het lijkt me verre van aannemelijk dat deze vrouw (die hij slechts een handvol keren sprak) echt zo'n unicum is die de hele queeste waard is (terwijl een andere vrouw, met wie hij godbetert nog bijna seks op een biljart had, een brandstapel belandt en gruwelijk verfakkelt in hooguit een zin of drie).
En dus bleef ik achter met ruim 300 pagina's die zowel ongeloofwaardig zijn als verhalend slecht werken. Ja, het is dan een wel aardige detective, en ik blijf een sucker voor alles wat een historische roman is, dus alles over de strijd in het prille interbellum is welkom (en dan al helemaal de echt totaal fucking insane bizarheid van de - kuch - machtsoverdracht in Smyrna). Maar geweldig? Of zelfs maar goed? Nee, dat niet. Leuk. Wel leuk. Wel aardig. En da's gewoon, na De Ommegang, een teleurstelling.
De setting is interessant, maar ondanks beschrijvingen komt de stad Constantinopel niet echt tot leven in dit boek een dat is best knap.
Daarnaast werkt de vlakke hoofdpersoon nergens sympathie op bij de lezer en wordt nergens zijn motivatie, afgezien van haat voor de Engelsen of zijn interesses of het centrale conflict echt duidelijk. Beaujon strompelt (hij gaat telkens wandelen, te vaak zonder doel) door het verhaal en wordt voortdurend overvallen door quasi interessante personages of gebeurtenissen die gekunsteld overkomen, zonder dat wat hij wil nou echt duidelijk wordt.
Dialogen zijn gekunsteld. Er zijn teveel toevalligheden en plotse beschrijvingen van de omgeving die het gevoel geven dat de schrijver dacht 'er moet nog iets in dat aantoont hoe serieus deze oorlog was/hoe bekend de hoofdpersoon met de geschiedenis van de stad is'. De vertelvorm is van het niveau 'en toen... en toen ... en toen'. Nee, ik heb zelden zo'n slecht boek gelezen.
Apocalyptisch. Welkom in de gewelddadige, krankzinnige wereld na 1919. De 'groote oorlog' is voorbij, maar de strijd in Constantinopel en Smyrna is niet voorbij. Veel rekeningen staan nog open. Roman begint bij een aanslag op een monument, en de diefstal van het xoanon, een symbool, meer dan een symbool. De hoofdpersonen komen elkaar steeds weer tegen, voor een deel omdat ze elkaar achtervolgen (om het xoanon afhandig te maken) of door toeval. Roman van Jan van Aken is een avonturenroman, die de werkelijkheid angstig nadert en tegelijkertijd allerlei toepassingen mogelijk maakt op wat zich een eeuw later voltrok. Zeker de beelden van Smyrna zijn onvergetelijk. Bewondering voor de auteur die zo goed Constantinopel, Smyrna en de wereld er tussenin weet te verbeelden.
Het Xoanon door Jan Van Aken. Jawadde,... na een 100-tal bladzijden had ik zo iets van; ik ga er mee stoppen. Heb het uiteindelijk toch uitgelezen. Langdradig, totaal ongeloofwaardig, zwalpt over en weer en bij momenten oersaai. En ik vraag me nu nog af; wat is de clou?! Het mocht gerust 200 bladzijden korter. Het enige positieve aan het verhaal is dat het gaat over een - voor mij toch - vrij onbekende en gekende periode kort na de Eerste Wereldoorlog in Turkije. Bovendien jammer dat er geen verklarende woordenlijst van Turkse of Griekse woorden bijgevoegd was. Nu moet je maar raden wat er bedoeld wordt. Een boek om snel te vergeten en jammer van de tijd die ik beter had kunnen gebruiken om een echt goed boek te lezen.
Nogal tegenvallende historische roman van één van mijn favoriete schrijvers. De gebeurtenissen in West Turkije na WW1 waren mij onbekend en dat maakte het boek dan toch lezenswaardig. Jammer dat het verhaal nodeloos uitgeput wordt met een overdaad aan karakters en James Bond-achtige scenes. 2 1/2 ster.
Dit was een tegenvaller. De Ommegang vond ik matig maar ik hoopte dat deze historische roman rondom een mythisch object uit de stad Troje dat gezocht wordt door allerlei mensen die in een geopolitieke strijd verwikkeld zijn net na WOI me meer zou boeien. Helaas pindakaas.
Alle ingrediënten voor een goed boek zijn aanwezig. Desondanks blijft het een vlak verhaal. In de hoop dat het goed komt blijf je doorlezen maar na de laatste pagina's blijf je achter met een gevoel dat hier meer in had gezeten.
Een ietwat warrig verhaal, vond ik dit. Aanvankelijk vond ik het maar drie sterren waard, maar ik geef graag een bijkomende ster voor het aangrijpende relaas van de gebeurtenissen in Smyrna, waarmee de roman afsluit.
De Ommegang vond ik een leuk boek, maar hier kwam ik met moeite doorheen. Het tweede gedeelte waar men (SPOILER) achter het Xoanan aanreist is een weinig enerverend gedeelte van dit boek, met een teleurstellende ontknoping.
This entire review has been hidden because of spoilers.
Heel wat moeilijke woorden tussengegooid, de ellenlange beschrijving begint soms te vervelen. De personages zijn goed uitgewerkt, je kan zo de hitte en het zand van Constantinopel voelen.
Het xoanon is de achtste historische roman van Jan van Aken (1961) Hij werd bekend met bestsellers als De afvalligen, De valse dageraad en De ommegang. Die laatste kreeg de F. Bordewijk-prijs 2018 toegekend en stond op de shortlist van de Libris Literatuurprijs. Zijn romans kenmerken zich door hun omvang en historische setting. Zo is ook Het xoanon weer een fikse pil die de lezer meeneemt in een wervelend avontuur.
Het is een paar jaar na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) en de Nederlandse Jon de Beaujon heeft al heel wat van de wereld gezien. Met zijn neutrale paspoort is hij neergestreken in Constantinopel. Wie of wat Beaujon is, weet niemand precies, de vraag is of hij dat zelf eigenlijk wel weet. In de heksenketel die we nu Istanboel noemen, voelt hij zich echter aardig thuis. Maar de stad en de omliggende gebieden zijn nog lang niet vrij van het oorlogsgeweld. De geallieerden maken de dienst uit in de stad, er is oorlog tussen de Turken en de Grieken, een tweede wereldoorlog dreigt al en in de wanorde die er heerst slaan dieven, handelaren, spionnen, moordenaars, bolsjewieken en vluchtelingen hun slag. Maar ondertussen leeft de beau monde hun onbezorgde leven alsof er niets aan de hand is. Beaujon raakt buiten zijn wil betrokken bij de jacht op een oud, houten cultusbeeld, het xoanon. Ooit gezien als de bescherming van de beroemde stad Troje, maakt de symboliek van het beeldje dat iedereen het wil hebben.
Wat volgt is haast een klucht waarin de meest uiteenlopende en bijzondere figuren het beeld steeds van elkaar proberen af te nemen. En daar gaat het een beetje mis. De jacht begint steeds meer tekenen te vertonen van een Kuifje strip of een Indiana Jones film. Van watervliegtuigen tot kamelen, alles wordt gebruikt om het beeldje na te jagen. Wie het in bezit heeft, doet allang niet meer ter zake. Vooral Beaujon moet het steeds ontgelden en eindigt nogal eens ergens zonder kleren in het water of wordt opgepakt door een groep die hem verdenkt van spionage. Maar wonder boven wonder wordt hij steeds weer gered door mensen die hij eigenlijk alleen maar wantrouwt. Dit doet de geloofwaardigheid van het verhaal niet veel goed. Hij maakt van zichzelf haast een antiheld door op de meest spannende momenten aan te kondigen dat hij erg moe is en eigenlijk moet slapen, maar dat is uit den boze, het zou hem zijn leven kosten. Ook zijn haat tegen Groot-Brittannië en de Britten, die teruggaat tot zijn vroege jeugd, is even leuk, maar wordt op den duur wel een beetje vervelend.
Maar Van Aken zou Van Aken niet zijn als hij het boek niet weet te redden met zijn haast onuitputtelijke kennis van de geschiedenis en vlotte schrijfstijl. Er trekken heel wat historische feiten en personen aan het oog van de lezer voorbij en – er gemakshalve even van uitgaand dat alles klopt – dit maakt dat je er behoorlijk wat van opsteekt. Voor de gemiddelde lezer is de periode tussen de Eerste Wereldoorlog (of Grote Oorlog) en de Tweede Wereldoorlog misschien een beetje een grijs gebied. Maar de auteur richt in dit boek zijn vizier juist op de heftige zaken die zich aan de randen van Europa afspelen in die periode en die zijn niet mals, zoals blijkt uit de woorden van een Russische 'vluchteling':
'U begrijpt niet wat er gaande is. Onze gruwelijke burgeroorlog houdt niet op bij de grenzen. De bolsjewieken hebben ook buiten Rusland spionnen die niet aarzelen om belangrijke tegenstanders te executeren.'
Dat deze vrouw geen vluchteling blijkt te zijn, is al bijna geen verrassing meer als zij gaandeweg het boek wordt ontmaskerd. Beaujon vraagt zich meerdere malen af: 'Kan iemand echt neutraal blijven in zulke conflicten?'
Het xoanon is een aanrader voor liefhebbers van avonturenromans, maar er zijn te veel bladzijden gebruikt om het dunne verhaal te vertellen.
In werkelijkheid 3 1/2 punt als waardering. Wellicht hoger als ik eerst de Xoanon gelezen had en daarna de Ommegang. Goed leesbaar verhaal en een knap kunstwerk hoe de auteur de geschiedenis tot leven brengt.