Es gibt keinen Unterschied zwischen Wahnsinn und Normalität
Roger Van de Velde war ein belgischer Journalist, einer der engagiertesten Humanisten seiner Zeit und hochgradig süchtig nach Schmerzmitteln. Als er begann, täglich sechzig Tabletten statt der verschriebenen vier zu nehmen und Rezepte zu fälschen, endete er im Maßregelvollzug. Viele Jahre seines kurzen Lebens verbrachte er in psychiatrischen Anstalten, wo er heimlich seine »Kompagnons der Misere« porträtierte. In zwanzig humorvollen, bissigen und brillanten Geschichten erfahren wir, wie Jules Leroy seine heißgeliebte Katze meuchelt, weil sie sein noch heißer geliebtes wöchentliches Roastbeef gefressen hat; wie »Haut-und-Knochen« im Adamskostüm durch die Anstalt flitzt oder wie ein Neuankömmling, der sich den ominösen Spruch »Margaritas ante porcos« auf den Unterarm tätowieren ließ, Van de Velde vom Tablettenmissbrauch heilen möchte.
Roger Van de Veldes wortgewandte Porträts seiner Leidensgenossen in der psychiatrischen Anstalt sind, bei allem schwarzen Humor, Zeugnisse des Mitgefühls. In seiner Doppelrolle des Beobachters und Betroffenen weiß er, dass es keinen Unterschied gibt zwischen Wahnsinn und Normalität. Und er schafft es, inmitten dieser menschenfeindlichen Umgebung Menschlichkeit aufzudecken.
Bu kitap yayınlandığında müthiş merak etmiştim, sonunda okuyabildim ve çok etkiledi beni, çok. Belçikalı yazar & gazeteci Roger Van de Velde, bizzat kapitalizmin soğuk eli tarafından öldürülmüş biri. Parlak bir kariyere sahipken ve hayatında her şey besbelli ki yolundayken geçirdiği bir mide rahatsızlığından sonra o dönemde (1958) pek popüler olan opioid türü bir ağrı kesici Palfium reçete ediliyor kendisine. Bugün artık "opioid krizi" diye adını koyduğumuz, hasta yakınlarının özellikle ABD'de yasal mücadelelerini sürdürmesine sebebiyet veren, onlarca hayatı mahveden bir ilacın ilk kurbanlarından yani. Kısa süre sonra ilacın bağımlılık yaptığı anlaşılıyor ve ilaç narkotik listesine alınıyor ama tabii artık çok geç. Günde dört adet alması gereken haplardan altmış adet alıyor ve ilaca erişmek için sahte doktor reçeteleri düzenlemeye başlıyor, nihayetinde yakalanıyor ve akıl sağlığı bozuk suçluların yatırıldığı bir kuruma yerleştiriliyor.
Hapishanede gizli gizli yazıyor. Reklam broşürlerinin arkasına yazdığı metinleri, ziyarete gelen karısına sigara paketlerinin içine saklayarak veriyor. Kitap yayınlanıyor ancak Belçikalı yetkililer bu metinlerin hapishaneden çıkması karşısında panikliyor ve kendisinin daktilosuna el konuyor. Bağımlı ama aslında suçlu ya da deli olmayan bir adam; altı yılın sonunda kamuoyu baskısıyla cezaevinden çıkabilen Van de Velde, bağımlılık tedavisi için bir kliniğe yatmasına günler kala maalesef aşırı dozdan ölüyor.
Çatırdayan Kafatasları işte bu hapishane metinlerinin bir derlemesi. Bedia Tuncer'in 1964 basımı 'Akıl Hastalarının Yazdıkları Şiirler' diye bir meşhur kitabı vardır, onu çok düşündüm okurken. Deli dediğimiz insanların kimi zaman nasıl başka ve bir anlamda berrak biçimde görebildiklerini ve o sınırın ne kadar ince olduğunu yazarın her kelimesinde bir kez daha anlıyor insan. Beni bu metinde en çok göz tasvirleri etkiledi - belki de deliliğin kendini en çıplak şekilde gösterdiği yer gözler olduğundan, anlattığı her karakterin gözlerini de tarif ediyor yazar ve çok, çok sarsıcı bir şey çıkıyor ortaya. Elbette ki tekinsiz, gergin ama bir yanıyla da çok müstehzi ve müthiş öyküler bunlar. Çok sevdim.
Magistraal. En zijn manifest, zijn recht op antwoord, is nog steeds zo actueel, en is geschreven in woorden en zinnen die blijven nazinderen. Literair hoogstandje !
Çatırdayan Kafatasları | Roger Van De Velde | “Hayatımda az deli var, el akıllıya ben deliye hasretim” diyorsanız buyrun 90 sayfalık kısa bir okuma. Kitabın dili, konu aldığı karakterlerin ve yazarın hazin hikayelerine tezat oluşturacak şekilde oldukça esprili.
Als het erop aankomt de roerselen van de menselijke psyche te peilen, heb ik veel méér vertrouwen in dichters dan in dokters. Dichters weten er natuurlijk ook geen barst van, maar zij slagen er tenminste soms in hun blindelings tasten en zoeken naar het wezen der dingen te verwoorden in een klankrijke en ontroerende taal.
Wat een stilistisch meesterschap. Pareltjes van portretten van marginale figuren met hun koppigheid, hun dromen, hun unieke kanten, hun bekrompen wereld, hun grootsheid, met veel warmte geschreven omdat niet iedereen het juiste lot trekt in de loterij van het leven. Het meest opvallend in de stijl is de Franse invloed, alsof dit een Belgisch, geen Vlaams boek is. Bevat enkele supercynische (door hun gedempte toon) aanvallen op het 'systeem', een combinatie van psychiatrische instelling en gevangenis.
Belçikalı bir gazeteci olan Roger Van De Velde, geçirdiği bir mide rahatsızlığı tedavisi süresinde etken maddesi opioid olan bir ilacın bağımlısı olur. Bu bağımlılığı nedeniyle ve ilacın da yasaklanmasıyla ilacı sahte reçeteyle temin etmeye çalıştığı için yakalanır. Cezaevlerinin akıl hastaları için düzenlenmiş bölümlerinden birinde cezasını çeker. Çatırdayan Kafatasları, burada yaşadığı altı yıl boyunca tanıdığı insanları anlattığı kısa hikayelerden oluşan bir kitap. Oldukça canlı, narin, açık ve mizahlı bir dille kaleme aldığı yirmi öykü var. Margaritas Ante Porcos adlı öykü kendinden bahsettiği için sevdiğim ve güçlü bulduğum bir öyküyken sanırım benim için Donmuş Su, Çıplak, Vaaz, Felsefe Dersi öyküleri en dilini yakalayıp sevdiğim öyküler oldu.
знайте, одразу на першій сторінці є тригер: насильство над тваринами.
обкладинка українського видання ідеально доповнює текст та гарно створює візуальну взаємодію.
книга сумна, іронічна і химерна водночас. автор вдало підмічає багато деталей, проводить багато порівнянь з митцями чи письменниками (певно, натякаючи на хворобливе підґрунття багатьох шедеврів). враховуючи, що журналіст і сам чимало часу провів у психіатричних установах, отож описане стає ще більш щемким.
Роже Ван де Вельде і уважний обсерватор, і пацієнт, і журналіст, і веде діалог з читачем. історії пацієнтів трагічні, проте не полишені особливої уваги. перед читачем постає, неначе, картотека, перелік людей, які все ще хапаються за умовну реальність. але не всім вдається.
та й завдяки такому коментареві можна прослідкувати як змінюються (або ні) психіатричні установи та й ставлення до них.
Ülser olan Roger van de Velde, reçeteyle kullandığı palfium adlı ağrı kesiciye bağımlı olmuş ve yasaklanan bu ilacı temin ederken yakalanarak altı yılını çeşitli cezaevlerinin akıl hastalarına ayrılmış bölümlerinde geçirmiş. Yazar, Çatırdayan Kafatasları'nın içinde yer alan öyküleri de gizlice, pskiyatri koğuşunda kaleme almış. Zaten kitapta yer alan her öykü ayrı bir hastayı anlatıyor.
Kısacık metinlerinde insanı akıllı / deli yapanın ne olduğunu sorgulatmayı başaran de Velde, izleyen bir göz olarak içinde bulunduğu gergin ortamı okuruna başarıyla aktarıyor. Delilerin ve deliliğin verdiği korku ve tedirginliği okurken hissediyor, akıl sağlığının o incecik çizgisini biraz şaşkınlıkla biraz da hayranlıkla izliyoruz. İçinde bulunduğu absürt ortamda dahi yaratıcılığına sığınan van de Velde, hastaneden çıktıktan sonra palfium bağımlılığına tekrar yenik düşerek hayatını kaybetmiş ne yazık ki. 1925 doğumlu bu ilginç adam ve anlattıklarıyla tanıştığım için mutlu oldum.
In de nieuwe uitgave van uitgeverij Vrijdag is "De knetterende schedels" opgenomen. Korte tot zeer korte verhalen, die allemaal gaan over mensen in een psychiatrische inrichting, waar de schrijver ook zelf was opgenomen. Het was meer iets tussen een gekkenhuis en de gevangenis in... Voor deze verhalen geef ik vijf sterren. Wat een ontdekking voor mij, die Roger Van de Velde! Het tweede deel van het boek (van blz. 105 tot 207) heet "Recht op antwoord. Een pamflet." Dat is een serieuze aanklacht tegen het falende interneringsbeleid in België en tegen censuur. (×××) Lijkt helaas nog zeer actueel.
Minder fan van het pamflet, maar zijn kortverhalen zijn bij het beste dat de Nederlandstalige literatuur (telkens een portret van een medeasielganger) te bieden heeft
Keşke daha fazla eseri olsaydı da okuyabilseydim dediğim yazarlar listeme bir isim daha eklendi: Roger Van de Velde. Avrupa edebiyatının geç fark edilen ama unutulmaz hazinelerinden biri. Yazdıklarıyla okurda hem hayranlık hem de derin bir hüzün bırakıyor.
En verimli çağını cezaevlerinin psikiyatri koğuşlarında geçirmiş bir yazar Van de Velde. Bu karanlık, kapalı ortamda, gözlemlediği insanları öyle sahici ve sarsıcı bir dille anlatıyor ki her hikâye zihninize kazınıyor. Karakterleri kurgu olmaktan çıkıyor, etinizin hemen altına yerleşiyor. Bu duygu geçişleri öylesine ustaca, öylesine doğal ki, edebi gücünün ne kadar büyük olduğunu bir kez daha anlıyorsunuz.
Van de Velde’nin edebiyatı sadece edebi bir tat sunmuyor; aynı zamanda insanlık hallerine, sistemin acımasızlığına ve yalnızlığa dair çok katmanlı bir anlatı kuruyor. Kendi acısını, tanık olduklarını ve gördüğü adaletsizlikleri büyük bir yazınsal incelikle bizlere aktarıyor.
Ne yazık ki ardında çok fazla eser bırakamadan aramızdan ayrıldı. Belki de bu yüzden, her okuduğunuz satır, hem bir keşif hem bir vedaya dönüşüyor.
Akıl hastanesinin tedavi etmediğini Foucault'dan biliriz. De Velde bunun edebiyattaki sağlaması. Modern kurumların hiçbiri kâğıt üzerinde vaat ettiğini gerçekleştirmez pek. Okul nadiren eğitir, öğretir, hapishane ıslah etmez, hastane sadece tedavi etmez… Spor kulüpleri sporcu yetiştirmez, Kanarya Sevenler derneklerinde kanarya yoktur. Fakat bu örgütler yine de vardır ve meşruiyetlerini kâğıt üzerinde yapıyor göründüklerine borçludurlar. Yapıyor göründüklerini belki bazıları ve o da kısmen yapar. Fakat bu kurumların içinde pek çok şey olur. De Velde, akıl hastanesinde olan biteni - kendi yaşadıklarını da içerecek şekilde- ve naif bir dille, dozunda bir mizahla aktarmış. Özellikle trompet çalarak iyileşmesi umulan hastanın hikâyesinde hasta nerede, doktor nerede, birbirlerinin dünyalarından ne denli bihaberler meselesi mükemmel yansıtılmış. Bunlar gerçekten olmuş mudur? Böyle mi yaşanmıştır? Kimin umurunda! Kitaptaki dünyada böyle oldular, ben de ikna oldum.
Ik vind het ongelooflijk erg en schaamtelijk dat ik nog nooit van Roger van de Velde had gehoord. Tot ik de podcast drie boeken van Wim Oosterlinck beluisterde met Erik Vlaeminck. Hij vertelde nav zijn meest recente boek Iconen over deze schrijver en had dit boek als een van zijn drie boeken gekozen. Vooral het eerste deel vond ik echt Impressionant. Hoe hij mensen portretteert: in een overrompelend rijke taal, met een zeldzame mengeling van mededogen en humor. Wonderlijk. Het tweede deel is het pamflet Recht van antwoord, een schrijnende aanklacht in een eveneens zeer rijke taal (wie zei ooit dat het Engels een rijkere taal is dan het Nederlands? - wel, lees dit boek en u zal nooit meer dergelijke onzin beweren) tegen het onrecht wat hem en zovele anderen in mijn jeugdjaren werd aangedaan. Ik ben blij dat ik het heb gelezen, maar het was lastiger dan de eerste verhalen en portretten om erdoor te gaan. Maar dus, mensen, lees en ontdek een van de grootste Vlaamse schrijvers ooit.
Roger Van de Velde (1925-1970) is een mythische figuur binnen de Antwerpse letteren. De voormalige journalist van de stadskrant De Nieuwe Gazet worstelde met allerlei psychische problemen en vervolgens ook met de verslaving aan de pijnstillers die hij kreeg om die problemen te verhelpen. Hij werd meermaals geïnterneerd of in psychiatrische instellingen opgenomen en stierf in mei 1970 op een terrasje in de Statiestraat.
De knetterende schedels werd vijftig jaar na overlijden van de schrijver heruitgegeven bij Vrijdag en stond al een tijdje op mijn leeslijst. Op de kaft staat ‘roman’, maar dat is een schabouwelijke marketingtruc. Deze uitgave bevat twee delen, maar geen van de twee kan je een roman noemen.
Het eerste deel bevat 20 kenmerkende schetsjes van psychiatrische patiënten in een moment van crisis. Het tweede deel bevat Van de Veldes befaamde “Recht op Antwoord”, een aanklacht zowel tegen de literaire censuur als tegen de onmenselijke behandeling van mensen in de psychiatrie. Vooral dat laatste zou nog actueel zijn, maar ik heb daar zelf nog niet in gezeten en ben onvoldoende met de materie vertrouwd om daarover te oordelen.
Mij was het vooral om deel 1 te doen. Daarin beschrijft Roger Van de Velde enkele incidenten en medepatiënten uit de psychiatrie. Hij doet dat warm, maar wars van valse sentimenten of bedrieglijke romantiek. De ene slaat zijn de kop van zijn lievelingskater tot moes, een andere schrijft valse kwitanties uit, nog een andere rukt de verwarming van de muur.
Van de Velde registreert en noteert. In zijn schrijfstijl valt een rake zakelijkheid op. Dat maakt hem vijftig jaar na datum nog erg leesbaar, en dat is iets wat over de meeste van zijn bekendere tijdgenoten niet gezegd kan worden. Van de Velde is Elsschot in het gesticht.
In zijn werk vallen echo’s te rapen van JMH Berckmans, Dimitri Verhulst, Erik Vlaminck en – waarom niet? – Herman Brusselmans. Ik vraag me af of er nog ander werk van Roger Van de Velde op stapel ligt om heruitgegeven te worden. Van mij mag het!
Çatırdayan Kafatasları, Roger Van de Velde’nin kara mizahla bezeli, toplumsal eleştiri dolu öykülerinden oluşan etkileyici bir derleme. Aynı zamanda, yazarla tanışma kitabım. Bürokrasi, akıl hastaneleri, bağımlılık ve bireyin toplumla çatışması gibi temaları işleyen bu eser, bireysel gözlemlere dayanan güçlü bir anlatıya sahip.
Metin, yazarın bağımlılığı nedeniyle geçirdiği hapishane ve akıl hastanesi günlerinden derin izler taşıyor. Bu deneyimlerin getirdiği keskin gözlemler, ironik bir dil, grotesk betimlemeler ve trajikomik karakterlerle birleşerek hikâyeleri sarsıcı bir noktaya taşıyor. Bazı öyküler Kafkaesk bir atmosfer yaratırken, bazıları gerçeküstü unsurlarla zenginleştirilmiş. Yazarın kişisel deneyimleri ve yaşadığı zorluklar, eserlerindeki karamsar ama aynı zamanda alaycı bakış açısına büyük ölçüde yansıyor.
Çatırdayan Kafatasları, sistemin birey üzerindeki baskısını sorgulayan güçlü bir edebi yapıt. Çok sevdim. Elbette her öykü aynı etkileyicilikte değil; ancak hikâyelerin dayandığı gerçeklik noktasını bildiğinizde, her satır tüylerinizi diken diken ediyor. Farklı ve rahatsız edici metinler ilgisini çeken okurlar, bu öykülere mutlaka şans vermeli.
Een literaire parel! De auteur is in de jaren 60 6 jaar geïnterneerd geweest in Belgische gevangenissen owv palfiummisbruik. Dit is zijn recent heruitgegeven boek uit 1969 met een scherp pamflet waarin hij de forensische psychiatrie aanklaagt en fantastische kortverhalen van zijn mede-gedetineerden/patiënten. Zijn pamflet kwam heel moeizaam op gang, maar het is hem volledig vergeven door de prachtige rijke woordenschat en zijn stilistisch meesterschap. Spijtig genoeg is het nog steeds zeer actueel.
Confronterend, bij wijlen hilarisch scherp, bovenal ontroerend en vol tomeloos mededogen geschreven. De bij Uitgeverij Vrijdag verschenen heruitgave (2020) biedt een zeer welgekomen kennismaking met een schrijver die -beter laat dan nooit- in mijn hoofd aansluit bij het rijtje Grote Schrijvers in ons taalgebied.
Hoewel ik het boek over het algemeen goed vond, geef ik het drie sterren omdat ik het soms wat lastig vond om te lezen.
Het eerste deel van het boek beschrijft van de Velde zijn "compagnons de misère". Hierin vertelt hij kortverhalen over verschillende mensen waarmee hij zijn laatste jaren in een "asiel" heeft doorgebracht. Het geeft een prachtige afspiegeling van de diversiteit onder mensen met een interneringsstatuut, in contrast met hoe de maatschappij hen vaak eenzijdig definieert.
Het tweede deel van het boek, "Recht op antwoord", werpt een kritische blik op het interneringssysteem in België. Het is spijtig dat dit onderwerp nog steeds actueel is en dat er nog veel werk aan de winkel is voor België om hier verandering in te brengen. Van de Velde overlijdt in 1970 als gevolg van zijn jarenlange verslaving, waar hij naar verluidt behandeling voor zou krijgen tijdens zijn verblijf in het "asiel". Helaas blijkt er weinig van deze behandeling te zijn geweest.
Prima collectie van 20 korte portretten van mensen die, net als Van de Velde, geïnterneerd waren in de psychiatrische afdelingen van de Belgische gevangenissen in Merksplas, Turnhout en Doornik.
Ik mis wat van Van de Velde zelf: het blijven veelal afstandelijke portretten, in een ietwat steriel maar trefzeker proza. Er sluipt ook iets monotoons in de korte bundel van een 100-tal bladzijden: telkens een andere markante anekdote over weer een andere opgesloten sukkelaar.
Dat wordt in de heruitgave uit 2020 door Uitgeverij Vrijdag ruimschoots goed gemaakt door de opname van 'Recht op antwoord', een retorisch erg sterke aanklacht van nog eens 100 bladzijde tegen het Belgische interneringsbeleid. Rigoreus, eerlijk en genuanceerd. Maar ook ietwat breedvoerig en een beetje pedant, zeker in de woordkeuze. Anno 2022 is wat van de Velde schreef in dit pamflet oud nieuws en bekende hap, maar dat maakt het niet minder sterk: als tijdsdocument uit 1968 blijft het meer dan overeind, en een groot deel van de geschetste problematiek blijft actueel.
3 "liked it" sterren voor de kortverhalen, 4 "really liked it" sterren voor het pamflet.
Aanrader - zeker voor wie affiniteit heeft met het werk van Boon of JMH Berckmans.
Fantastisch. Feitelijk twee boeken in één. Knetterende schedels is heerlijk geschreven, vol humor en relativering, ondanks de schrijnende omstandigheden, waarover van de Velde in deel twee (Recht op antwoord) schrijft en daarbij zijn journalistieke talent op meesterlijke wijze etaleert, zich met tonnen levenswijsheid van zijn taak kwijtend. Een lekker literair, maar toch leesbaar en enorm intelligent werk waarin de schreeuw naar humaniteit weerklinkt, maar pas nu echt resoneert.
Bir ara ilaç firmalarının sahtekârlıkları yüzünden ağrı kesicilere bağımlı hale gelen insanlar üzerine çok dizi ve film izlemiştim. Günümüzün bu sorunu bu eserin yazarının da başına gelmiş, mide ülseri nedeniyle günde 4 kez kullanması gereken hapların sayısını 60’a çıkarınca olanlar olmuş, başarılı bir gazeteci kendini akıl hastanesinde bulmuş. Tedavisi sırasında mesleği ve ilgisi gereği etrafındaki hastaların hikâyelerini yazmış. Bu hikâyelerin bazısı çok çarpıcı ama hepsinin ortak noktası gerçek olmaları. Yazar hafif bir kara mizah da katarak, çok da rahat okunan bu kitabını yazmış. Bürokratik, siyasi ve toplumsal eleştiriler de alt metinlerde yerini almış.
Zelden mogen proeven van dergelijk verrukkelijk taalgebruik. In dit baldadige en swingende Nederlands beschrijft Vandevelde met onfetisjistische interesse en eindeloos mededogen de lotgevallen van zijn medegeïnterneerden. Het humanisme dat hij bepleit zonder actief te pleiten siert hem zonder weerga.
De enige vrees die ik heb, is dat het volgende wat ik lees duf en lamlendig zal aanvoelen.