De toekomst van de kerk. Essay vol rouw en hoop

by Aarnoud van der Deijl

Een leven zonder kerk? Het wordt steeds gemakkelijker om je dit voor te stellen. Gedurende zijn dertigjarig predikantschap zag Aarnoud van der Deijl de kerk in Nederland meer dan halveren. Het bezorgde hem rouw; de fases van ontkennen tot berusten heeft hij allemaal doorlopen.

Vanuit zijn persoonlijke betrokkenheid analyseert Van der Deijl scherp en met mededogen ‘zeven plannen die de kerk niet konden redden’. Maar hij stopt zijn betoog daar niet. Hij gaat te rade bij al dan niet gelovige ‘kritische vrienden’ zoals Kristien Hemmerechts, Nadia Kroon, Stephan Sanders, Klaas Smelik, Paul van Tongeren, Alain Verheij en Yvonne Zonderop. Mensen die ‘kerkloos’ waren maar kerkelijk werden, of die de christelijke cultuur van groot belang achten.

Dit boek stelt existentiële en maatschappelijke vragen, niet alleen aan de kerk en de gelovigen, maar ook aan de samenleving als geheel. Alle plannen om de kerk aantrekkelijker te maken, hebben de kerk niet gered – maar redden we het wel zonder kerk? Kunnen we zonder de (oer)verhalen, de beelden en rituelen, de gemeenschap van mensen die naar elkaar omzien, de ethische reflectie, of leidt verlies daarvan automatisch tot ‘verarming’ van individu en samenleving? Aarnoud van der Deijl opent hierbij het gesprek.

256 pages, Paperback

First published November 20, 2023

About the author

Dr. Aarnoud van der Deijl (1964) is een leven lang predikant en schrijver. Veel artikelen van hem verschenen in Woord & Dienst. Hij is hoofdredacteur en mede-auteur van de boeken Doornse Catechismus en Doornse Levenskunst en van de spirituele reisgids Inspirerend Zeeland.

Reviews

[Timon · Rating 3 out of 5]

Ik vond het een erg interessant boek om te lezen. Vooral omdat het komt vanuit een hoek van de kerk (de vrijzinnige) waar ik normaal gesproken weinig mee heb. Het gaat erover dat alle pogingen om de kerk te redden hebben gefaald. Dit is een interessante poging dat een plek te geven.

Zoals de schrijver zelf al zegt (pagina 131), het echt inspirerende boek over kerk zijn in een seculiere samenleving is 'Vreemdelingen en priesters' van Stefan Paas. Die ga ik binnenkort ook maar weer eens herlezen.

[Onno Halewijn · Rating 5 out of 5]

Geweldig boek! Simpel, maar krachtig en hoewel de auteur soms bitter klinkt, zit er ook hoop en hier en daar wat droge humor in. Met stukken voor zowel kerkgangers als mensen die niks met geloof hebben.

[Ruben · Rating 5 out of 5]

Bevrijdende analyse van alle plannen die de kerk niet gaan helpen, dat de weg opent om gelovig in de wereld te gaan staan.

[Marieke Brown · Rating 5 out of 5]

De hoop heeft toch de overwicht gelukkig. Aarnoud heeft een mooie en duidelijke manier om te verhalen.

[Matthijs · Rating 3 out of 5]

Aan het einde van zijn loopbaan als predikant kijkt Aarnoud van der Deijl terug en vooruit. In zijn terugblik gaat hij allerlei trends na waar hij als predikant aan heeft meegedaan om de kerk de kerk een toekomst te geven. De ene keer is hij meer tevreden over wat een trend heeft betekend dan de andere keer. Maar steeds is de conclusie dat deze trend de kerk niet kan redden. Dat gaat hem aan het hart. Daarom is het een essay vol rouw: het is van belang om deze rouw niet weg te stoppen maar te toe te laten. Tegelijkertijd merkt hij dat de kerk niet zonder hoop hoeft te zijn, omdat er altijd behoefte zal zijn aan zingeving, spiritualiteit, rituelen en verhalen met diepgang.
Het boek bestaat ook uit twee delen. Het eerste deel, van de terugblik, is ook met een zekere afstandelijkheid geschreven. Het kostte mij soms ook moeite om door te blijven lezen. Van der Deijl benoemt geregeld dat hij dit schrijft vanuit een gevoel van rouw, maar wat mij betreft had dit deel sterker geweest als de rouw ook meer plek had gekregen in het verhaal zelf. Nu is het soms meer een beschouwing over een situatie van rouw. Het tweede deel is veel spannender en boeiender. Van der Deijl heeft diverse mensen geïnterviewd die niet los konden komen van religie, daardoor gefascineerd zijn en geregeld zelf ook weer religieus zijn geworden. Bepaalde bladzijden uit dit tweede deel zouden heel goed besproken kunnen worden binnen een evangelisatiecommissie, om helder te krijgen hoe religie vandaag de dag nog een rol van betekenis kan spelen.
Van der Deijl heeft gewerkt in het meer vrijzinnige deel van de kerk. Dat merk je soms ook goed aan de verwoording en de toon in het boek. Dat kan een reden zijn om het boek ongelezen te laten. Het kan juist ook een aanleiding zijn om het boek wel te lezen: om te zien hoe in andere delen van de kerk wordt gereageerd op de secularisatie en om helder te krijgen waar men de kansen van de kerk ziet. Eigenlijk is het jammer dat hij zijn boek in twee delen onderverdeeld had. Had hij de twee delen meer op elkaar betrokken, dan had zijn boek ook de meer traditionele en evangelicale delen van de kerk uitgedaagd.