Eerste kinderboek over Kamp Amersfoort, gebaseerd op een waargebeurd verhaal van een bijzondere familie die actief was in het verzet.
De schuifdeuren gaan met een ruk open. Een man schreeuwt: ‘Handen omhoog!’
16 november 1944. Op een koude, donkere oorlogsavond wordt er aangeklopt bij Henk en zijn familie. Een zacht klopje, dus ze verwachten iemand die ze kennen. Niets blijkt minder waar. Landwachters – helpers van de Duitsers – dringen het huis binnen. Henk, zijn vader en moeder en broers en zussen worden gearresteerd. Diep in de nacht worden ze naar Kamp Amersfoort gebracht en in verschillende cellen opgesloten. Al snel ontbreekt van de drie oudste jongens ieder spoor. Wat is er met hen gebeurd? Zien ze elkaar ooit nog terug?
In deze indringende jeugdroman beschrijft Martine Letterie het waargebeurde verhaal van de familie Rijper, die naar Kamp Amersfoort werd overgebracht.
Martine Letterie werd 12 december 1958 in Amsterdam geboren. Ze groeide op in Voorburg en studeerde Nederlandse Taal- en Letterkunde in Utrecht, hoofdvak Middelnederlandse Letterkunde. Ze stond ruim twaalf jaar voor de klas als lerares Nederlands op mavo, havo, vwo, meao en gaf de laatste vier jaar daarvan jeugdliteratuur op de Pabo in Doetinchem.
Sinds 1997 is ze fulltime schrijver en freelancer op het gebied van jeugdliteratuur. Inmiddels heeft ze meer dan 80 titels op haar naam staan. Veel daarvan zijn historische jeugdboeken. Samen met Arend van Dam heeft ze de Schrijvers van de Ronde Tafel opgericht en ze vormden 10 jaar samen het bestuur. Martine leidde het project Vergeten oorlog. In die serie zijn van haar hand de titels Oorlog zonder vader, Bommen op ons huis, Verzet tegen de vijand en Hanna’s reis verschenen. Voor kleuters heeft ze De Sprookjesreis geschreven: een serie van 10 prentenboeken met bekende sprookjes, maar allemaal net even anders. In 2010 is de Sprookjesreis genomineerd voor de Kinderboekwinkelprijs en in 2011 Kook jij of kook ik? een avi-meegroeiboek voor beginnende lezers, geïllustreerd door Rick de Haas. In augustus 2012 is een tweede meegroeiboek verschenen: Piet en Riet naar de maan.
“Er is geen mens op straat, het is nacht en bovendien spertijd. (…) Niemand ziet hoe ze worden weggevoerd.”
In de proloog van Ze kwamen ons halen worden Johan en zijn gezin in november 1944 opgepakt door landwachters. De sfeer is direct beklemmend en ontzettend eenzaam. In het eerstvolgende hoofdstuk ga je terug naar de maanden voor hun arrestatie en het leven van het domineesgezin Rijper in Amersfoort. Binnen enkele pagina’s ken je voor je gevoel de dertien gezinsleden en hun gewoontes, terwijl Letterie geen lange beschrijvingen neerpent. (Dat is knap!)
Het oorlogsleven kent een halfjaar voor de bevrijding net als zovele andere plaatsen in Nederland zijn beperkingen, maar toch kunnen ze nog naar de kerk waar vader preekt en gaan de kinderen naar werk en school. Ze hebben een illegale radio thuis en een onderduiker die anders voor de Arbeitseinsatz opgepakt wordt. De uitdagingen die het oorlogsleven biedt, worden samen met buurtbewoners aangepakt. Het verhaal wordt verteld vanuit de jongste twee zoons, Henk en Johan. Eind ’44 raakt de oorlog hen harder als ze door kolen- en meeltekort niet meer naar school en bakkersopleiding kunnen. Noodgedwongen zitten ze thuis en krijgen meer mee van verzetsactiviteiten van de oudere broers. Nadat een hoge NSB’er uit de buurt is vermoord, heeft diens zoon reden om het gezin te laten arresteren. Iedereen wordt zonder pardon naar gevangenis en Kamp Amersfoort gestuurd. Ook de kinderen.
Kamp Amersfoort was net als Westerbork en Vught een van de concentratie- en doorgangskampen in Nederland. Onder kampcommandant Kotalla heerste er een wreed regime voor de gevangenen; voornamelijk verzetsmensen. Wat echter onbekend was, is het gegeven dat er ook meerdere kinderen hebben vastgezeten. Toen men de laatste jaren door de archieven ging, kwam dat naar boven. Nationaal Monument Kamp Amersfoort vroeg Martine Letterie daarover te schrijven. Met de onderzoeksgroep stuitte ze op de familie Rijper, waarvan meerdere nazaten tegenwoordig in Canada wonen. Met hun hulp kon ze de gebeurtenissen goed reconstrueren. Achterin het boek zie je ook enkele foto’s.
Door de manier waarop Ze kwamen ons halen geschreven is, raakte het me. Letterie schrijft vanuit een kind dat zeker een en ander meemaakt, maar ook niet alle gewelddadigheden direct zelf ziet. Het bracht me gevoelsmatig iets dichter bij een tijd en gebeurtenissen die ik niet heb meegemaakt en maar nauwelijks kan bevatten. Daardoor duurde het enkele dagen na het uitlezen voordat ik echt iets kon opschrijven over dit aangrijpende (jeugd)boek.
Zelf zou ik dit verhaal aanraden aan kinderen vanaf 11 jaar die al meer hebben geleerd over de Tweede Wereldoorlog. Er komen meerdere begrippen in voor, waarvan de meeste heus duidelijk worden, maar ik kan me voorstellen dat dit boek als “veel” overkomt wanneer je dit als eerste oorlogsleesboek pakt. Samen lezen en in de klas bespreken is dus eveneens aan te bevelen.
Gebaseerd op het waargebeurde verhaal van familie Rijper in Amersfoort. Ik ken weinig WOII boeken uit deze omgeving (waar ik opgegroeid ben), dus extra interessant. Ik vond de schrijfstijl heel fijn. Zonder poespas en drama, waardoor sommige gebeurtenissen bij mij juist extra hard binnenkwamen. Een heel indrukwekkend verhaal.
Hoewel het een bijzonder verhaal is ben ik niet helemaal overtuigd. Heeft denk ik met de schrijfstijl te maken maar zeker ben ik niet.
Vroeg me ook af of inwoners van Amersfoort zelf in de oorlog over Kamp Amersfoort spraken, zouden ze niet eerder gewoon 'het kamp' o.i.d. zeggen? Dat leek bijna een soort reclamestunt, wat een rare keuze zou zijn, ook al is het boek in opdracht geschreven.
Wat kun je als lezer nog toevoegen aan dit verhaal? Het gebeurt niet vaak dat er geen woorden komen om over een boek te vertellen. Het betekende opnieuw beginnen en stukken herlezen. Dit eerste jeugdboek over Kamp Amersfoort maakt indruk.
Lange tijd werd verondersteld dat in ‘Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort’, waar een zeer streng regime heerste, geen kinderen opgesloten hadden gezeten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door nog steeds ontdekte verhalen en intensief onderzoek komen nieuwe feiten en inzichten aan het licht. Ook dit verhaal van de familie Rijper. Een gezin waar op het moment van arrestatie nog dertien kinderen in leven zijn en acht ervan in het huis aan de J. Bosboomstraat in Amersfoort wonen. Het domineesgezin had daarbij een onderduiker in huis, in dit boek Havédé genoemd, die ongeveer even oud was als de thuiswonende oudste jongens.
Nadat Martine Letterie in opdracht voor andere herinneringscentra eveneens aan te bevelen boeken heeft geschreven werd haar gevraagd om nu een boek over ‘Amersfoort’ te schrijven. De gedrevenheid om over dit blijvend belangrijke onderwerp te schrijven komt onder meer voort uit, https://lezersgoud.nl/martine-letteri...
Echt knap hoe dit verhaal over Kamp Amersfoort zo geschreven is dat kinderen het kunnen lezen. Dit is een geschiedenis die mijn inziens verteld moet worden. Doordat mijn eigen opa een korte periode in Kamp Amersfoort zat, is het voor mij extra indrukwekkend. Ik zet het boek (voor volwassenen) "De beul van Amersfoort" meteen op mijn leeslijst om meer te leren over het leven in Kamp Amersfoort.
In de klas zou ik dit gebruiken tijdens het thema over de Tweede Wereldoorlog. In dit boek wordt duidelijk omschreven hoe het voor de gewone burger was om te leven tijdens de oorlog. Daarnaast hoe het gevangenschap in Kamp Amersfoort kon zijn voor een kind en vervolgens de onzekerheid over het lot van naasten. Het verhaal speelt zich vooral af tijdens de hongerwinter.
Ik raad lezers, die zich interesseren in de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder Kamp Amersfoort, dit boek aan.
NUR 283: Fictie 10 - 12 jaar NUR 284: Fictie 13 - 15 jaar
Gelezen voor de relaxte-leraar-zomer-lees-bingo 2024
De cover van dit boek maakte mij erg nieuwsgierig en het had naar mijn mening een spannend randje.
Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in oorlogsfilms of verhalen vanuit de tweede wereldoorlog dus ik keek enorm uit naar dit boek en moest en zou dit boek zo snel mogelijk lezen toen hij op de deurmat lag.
Toen ik begon aan dit verhaal wist ik al dat dit boek gebaseerd is op een waargebeurd verhaal van de familie Rijper, dit maakte op een of andere manier mijn kijk naar dit verhaal toch anders. De vragen in mijn hoofd gingen van: Wat nou als dit in de tijd van nu zou gebeuren? Hoe zou ik reageren? Hoe kan iedereen zo sterk blijven? Hoe zouden de mensen zich deze tijd hebben gevoeld? De personages voelden enorm echt en ik wilde ze allemaal een hele dikke knuffel geven.
Het verhaal is makkelijk te volgen en er word de tijd genomen om de personages vorm te geven, dit is echter fijn want er worden wel een aantal personages in dit verhaal voorgesteld. Dit maakte het dus makkelijker. Het fijne familiegevoel die Martine overbrengt in doet boek maakt me vrolijk. Het is een vlot geschreven en heftig verhaal met veel spanning die ik verwachtte te hebben. De hoofdstukken zijn kort wat ik persoonlijk fijn vind en de hoofdstukken eindigen wel altijd met een gebeurtenis.
Dit is een enorm mooi, heftig en rauwe jeugdroman. Iedereen zou dit boek moeten lezen. Hij krijgt echt een speciaal plekje in mijn kast.
De Amersfoortse familie Rijper overkwam een bak ellende toen twee Duitse agenten in '44 wapens vonden. Het was mij al in detail bekend omdat het mijn eigen overgrootvader Sjouke, zijn vrouw Anna en hun 15 kinderen betreft. Maar het is groots nieuws dat het verhaal nu in een fraaie beeldende vertelling voor de jeugd ontsloten is.
Voor alle kinderen geïnteresseerd in de 2de wereldoorlog (groep 7 en 8 zeker)… zeker lezen. Een waargebeurd verhaal. Je ervaart hoe het is geweest om in die tijd (als normaal gezin) en de bizarre keuzes en omstandigheden die ze moesten maken. Ook beschreven uit de ogen van de kinderen. Zeker adviseren, kijk direct als de gezinsleden worden voorgesteld achterin het boek op blz. 183.
‘Ze kwamen ons halen’ is een mooi geschreven boek over de familie Rijper in de Tweede Wereldoorlog. Je ziet hun perspectief op de gebeurtenissen en hoe hard het in die tijd was.
Martine Letterie schrijft veel over de oorlog. Ook vaak in opdracht. Je hoeft dit boek maar te lezen en je begrijpt waarom. Hopelijk pakken veel jongeren dit boek uit de bieb!