Welkom in het Symbioceen: Over de verstrengeling van natuur, cultuur en techniek

by Jos de Mul

Verkenningen van een nieuw tijdperk, waarin natuur, mens en techniek in een existentiële dans verstrengeld zijn geraakt.

Het leven is onlosmakelijk verbonden met competitie, strijd en vernietiging, maar minstens zo belangrijk is symbiose: het samenleven en samenwerken van mensen, andere levensvormen en technische artefacten. Aan de hand van vele prikkelende voorbeelden laat Jos de Mul zien dat symbiose een onuitputtelijke bron van vernieuwing is. Steeds opnieuw schept de wonderlijke verstrengeling van natuur, cultuur en techniek onverwachte oplossingen én nieuwe uitdagingen.

In Welkom in het Symbioceen combineert De Mul recente inzichten uit de natuur- en geesteswetenschappen met romans, sciencefictionfilms en games. Met deze symbiotische aanpak biedt hij een verfrissende kijk op actuele problemen als ecologische catastrofes, toenemende geopolitieke spanningen en kunstmatige intelligentie. Daarbij moedigt hij de lezer aan deze uitdagingen met een ‘voorzichtige roekeloosheid’ tegemoet te treden.

Genres: Technology, Philosophy

318 pages, Paperback

Published March 28, 2024

Reviews

[Bouke Van Balen · Rating 3 out of 5]

Het boek begint met een antropologie op basis van Plessner, waar ruimte is voor het lichaam, gespletenheid en thuisloosheid. Plessner’s denken biedt daarnaast, als biologisch geïnspireerde antropoloog, mogelijkheden om de mens te zien als ecologisch wezen, dat in verschillende soorten symbiotische relaties kan leven met diens omgeving. Dat is zowel biologisch ecologisch als politiek ecologisch interessant, en stelt De Mul in staat om een mensbeeld neer te zetten dat past in de tijd en had kunnen leiden tot een ethiek die past in de tijd. Het bevat goede reflecties op flat ontology, verantwoordelijkheid van de mens in de ecologische crisis, Schmitt’s politieke filosofie, en gevaren van gefixeerde identiteiten.

Helaas stokt de kracht van het boek na het theoretisch kader. De meer toegepaste hoofdstukken blijven wat oppervlakkig, en zijn meer feitenrelaasen dan gelaagde argumenten. Dat las toch meer als bijeengeknipte stukjes zondagkrant dan als filosofisch werk. Jammer, want er had meer in gezeten. Wel zin om meer Plessner te lezen.

[Albert Faber · Rating 4 out of 5]

Filosofisch ideeënboek van Jos de Mul. In deel I beoogt hij een soort van groter raamwerk op te zetten over de verstrengeling van natuur, cultuur en techniek, waarbij hij (net als in Kunstmatig van nature) sterk voortbouwt op het werk van Plessner. De Mul is groot kenner en voegt er ook veel aan toe, met name vanuit de postdarwinistische evolutieleer.

Dat geeft een interessant perspectief op de mens op aarde: in het Antropoceen zijn we daarvan de hoeders geworden, ook al zijn we er misschien niet zo geschikt voor. Dat maakt ons lot tragisch: we moeten handelen in het licht van de grote uitdagingen waar we voor staan, maar we kunnen niet volledig voorzien wat de gevolgen van ons handelen zijn.

Deel II heet 'Exploraties' en is nogal een collage van essays en gedachten. Vrijwel altijd wel interessant, meanderend door een scala aan ideeën, theorieën, films en gedachten. Regelmatig nogal afdwalend, waardoor de gedachte blijft hangen dat hier ook het een en ander aan oud materiaal bij elkaar geharkt moest worden. Dat past ook ergens wel, hij noemt het zelf een 'symbiotische methode' van interdisciplinaire exploraties.

Al met al toch wel lekker leesvoer. Na lange tijd van leesverlamming ben ik hiermee eindelijk weer lekker op gang gekomen.

[Bart Timmers · Rating 4 out of 5]

Hoewel goed leesbaar, ook wel een complex en ingewikkeld boek. Je moet er wel echt even induiken. Nee, je wíl er echt wel even induiken, want de originale ideeen van de mul prikkelen en zetten tot nadenken aan. Het gaat over de symbiose van organismes (waaronder de mens), maar ook die met techniek en cultuur. Hij toont aan hoe die symbiose vanaf het begin van het ontstaan van leven al een feit was, maar ook hoe belangrijk het is om die symbiose te stimuleren om te ontsnappen aan een aantal enorme uitdagingen, waarvan het redden van de planeet momenteel de belangrijkste is. Dit alles gelardeerd met fragmenten uit andere boeken, maar ook veel uit films waaronder mijn persoonlijke favoriet the Matrix.

[Wouter Lezer · Rating 3 out of 5]

I'm not sure what I was expecting when I added this book to my to-read list, but it was way more philosophical than I anticipated. I found part I to be pretty challenging but also rewarding in the end. It makes you think about the world around you in a different way. Although part II is more applied, I found it hard to link it to part I. It felt like a collection of thoughts that could be forced into the ideas of part I, but it isn't very obvious. Don't get me wrong, I loved reading a review of the fourth Matrix movie and an analysis of the Ukraine-Russia war, but how it ties back into part I is not very clear.

Four stars for part I, two stars for part II (in relation to part I). But still worth reading to get the (mind) juices flowing...

[Peter Van der Boom · Rating 3 out of 5]

Als liefhebber van De Mul moest ik even wennen aan de opzet van dit boek: een verzameling essays die allemaal draaien om mens, cultuur en techniek maar het geheel een wat fragmentarische indruk geven. Zijn antropologische blik maakt echter veel goed, verontrust en stelt gerust. Wij worstelen met onszelf: het nog niet vastgestelde dier om met Nietzsche te spreken. Ondertussen als dier verstrengeld in cultuur en techniek.

[Arnold Huijgen · Rating 3 out of 5]

Wat springerig boek met aardige ideeën.