Een lui letterland

by Anne Steenhoff

We zijn een land van leeshaters geworden. Nederland bungelt onderaan als het aankomt op leesplezier en -vaardigheid, terwijl we eind jaren negentig nog internationaal aan de top stonden.

Leerkracht Anne Steenhoff (1996) schrok van het lage leesniveau dat ze aantrof in haar eigen klas, maar zat onmiddellijk vol ideeën om hier verandering in te brengen. Ze kreeg van de schooldirectie de vrijheid om te experimenteren.

Het ongelofelijke resultaat: binnen anderhalf jaar zat een groot deel van haar groep 8 op niveau 3F, dat leerlingen na afronding van HAVO bereikt moeten hebben. Ze schreef er in NRC een opinie over.

In Een lui letterland deelt Steenhoff haar eigen ervaringen en stelt ze simpele, haalbare ingrepen voor. Een onmisbaar pamflet voor elke leerkracht, ouder en beleidsmaker.

Er is nog hoop, als we nu met zijn allen iets veranderen.

Genres: Nonfiction, Education, Adult

182 pages, Paperback

Published May 3, 2024

About the author

Anne Steenhoff (1996) is leerkracht op een basisschool in Utrecht. Ze behaalde de tweede plek bij WriteNow! Amsterdam 2019 en schreef eerder al fictie voor Tirade, De Optimist en opiniestukken voor NRC.

Reviews

[Mieke]

Boeiend en inspirerend. Geeft veel handvatten voor mensen die werken in het onderwijs, die beleid maken of die thuis (niet-)lezende kinderen hebben. Had bij bepaalde punten behoefte aan meer verdieping, maar goed, dit is ook een pamflet, geen uitputtend werk.

Wat mij betreft een must read voor iedereen die zich bezighoudt met leesbevordering.

[Marcia · Rating 3 out of 5]

Voor mensen die bezig zijn met leesbevordering en leesplezier bevat dit pleidooi weinig tot geen vernieuwende inzichten - en ik vraag me af in hoeverre Een lui letterland mensen kan bereiken die zich (nog) niet met deze thematiek bezighouden. Te weinig diepgaand om echt een verschil te kunnen maken ben ik bang. Desalniettemin een goede poging om leesplezier centraal te stellen en ik ben ervan overtuigd dat Anne Steenhoff een goede en bevlogen leerkracht is.

[Anne Kamsteeg · Rating 3 out of 5]

Niets wat ik nog niet wist als HATER van de achteruitgang in leesliefhebberij en taalwaardering, wat op zich fijn is want van nog meer slecht nieuws was ik een wanhoopsdood gestorven denk ik. Belangrijke info, maar soms vond ik het een net wat veel gaan over wat de schrijfster zelf allemaal wel niet voor moois doet, en de quote-dingetjes aan het einde van de hoofdstukken (maar niet aan het einde van elk hoofdstuk ?) voelden ook wat raar. Ofzo.

Maar goed. Ga godverdomme lezen.

[Robin S. · Rating 4 out of 5]

Ik ben (vaak) fan van de pamflet-schrijfvorm, en bij dit onderwerp past dat perfect. Het is helder geschreven, met concrete ideeën over hoe het leesonderwijs te verbeteren. Als docent op een middelbare school, ook nog VAVO, heb ik er persoonlijk niet heel veel aan gehad; neemt niet weg dat het voor velen wél direct toepasbare initiatieven presenteert.

Twee kanttekeningen:
- Ik werd erg boos van het 'aanschaffen van een huisdier' omdat een huisdier luistert als je kind voorleest, zonder oordeel en weerwoord. Ook al lijkt dit enigszins met een knipoog gezegd te zijn, word ik er kriebelig van dat dieren wederom, in een aardig progressief boek, worden weggezet als 'dingen' die er zijn om ons, de mens, het kind in dit geval, op het gebied van lezen en taal te laten floreren. Zelden tot nóóit voldoen mensen in hun verzorging aan de wensen en noden van hun 'huisdier', dus promoot dit liever gewoon niet.
- Heel tof dat heel het boek niet 'hem of haar' werd gezegd, maar 'haar of hem'. Zoiets kleins, en tegelijkertijd zoiets interessants en meerdere lagen bevattend. Ik kon het erg waarderen.

[Sandrijn W. · Rating 4 out of 5]

De boodschap is simpel: een half uur lezen op school per dag. Elke leerling. Op niveau. Dus geen Kapitein Onderbroek, maar 'gewoon' Astrid Lindgren, Carry Slee, Annie MG Schmidt en Toon Tellegen.

Twee herkenbare citaten:

'Door gesprekken met ouders krijg ik steeds meer de indruk dat zij vinden dat school voor hun kind leuk moet zijn. Niet te verwarren met het standpunt dat een kind met plezier naar school moet gaan, iets waarin ik me goed kan vinden. Maar de angst dat kinderen weerstand ontwikkelen tegen school wanneer ze specifieke elementen niet leuk of lastig vinden, lijkt in de huidige Nederlandse onderwijscultuur soms dominant.'

'Als ik ooit stop met het onderwijs zal dat nooit vanwege de kinderen zijn, maar vanwege de ouders. Veel van hen zien zichzelf als een expert op het gebied van opvoeding en educatie. Als leerkracht moet je yoir every move kunnen verdedigen. Doodvermoeiend is dat.'

Schrijft iemand nu een middelbare schoolversie over dit onderwerp?

[Myrthe Schuijt · Rating 5 out of 5]

Zoals Anne goed omschrijft, is lezen veel meer dan alleen een vaardigheid; het is een manier om jezelf te blijven ontwikkelen. Juist in een tijd van toenemende polarisatie is lezen één van de krachtigste manieren om inlevingsvermogen en empathie te vergroten. Lezen helpt ons niet alleen om onszelf beter te begrijpen, maar ook om andere perspectieven te leren kennen en waarderen.

Als we willen dat de toekomstige generatie begrip heeft voor de wereld, moeten wij als volwassenen het goede voorbeeld geven door zelf te blijven lezen en zo de liefde voor boeken door te geven.

[Leesdame · Rating 5 out of 5]

Veel mensen roepen dat kinderen vanwege hun mobiele telefoon en social media niet meer willen lezen, maar ik denk dat dit de oogst is van wat er in de jaren ’90 is gezaaid in het basisonderwijs. In ‘Een lui letterland’ lees ik dit ook terug. Het hoeft geen zeeën van tijd te kosten om de klas warm te laten lopen voor een mooi boek, maar veel leerkrachten lezen zelf niet eens en ook daar zit een probleem.

Lees verder op mijn blog :)

[Marcella · Rating 3 out of 5]

Ik kan een boek met enthousiaste ideeën om het lezen beter te maken alleen maar aanmoedigen. Hoe meer aandacht voor het leesonderwijs, hoe beter. Ik vond dit verhaal echter ietwat eenzijdig.

[Nancy · Rating 4 out of 5]

Meest schokkende citaat: ‘…van onze huidige leerkrachten leest 40 procent nooit vrijwillig een boek…’

[Joachim Stoop · Rating 4 out of 5]

Geen speld tussen de krijgen. Waterdicht, glashelder en vurig pleidooi voor lezen op en buiten de basisschool.

[Hester]

Hartverwarmend pleidooi voor beter (lees)onderwijs.

[Roos Zweers · Rating 5 out of 5]

In minder dan een dag heb ik een boek over leesbevordering uitgelezen. Anne Steenhoff beschrijft in mooie en heldere taal hoe we kinderen (en volwassenen) kunnen inspireren om meer te lezen. Het boek bevat adviezen voor leerkrachten, opvoeders en de overheid. Bovendien staat aan het eind van het boek een mooi overzicht van de kinderboeken die in verschillende klassen geliefd zijn. Wat een fijn en belangrijk boek! Ik wens iedereen een leerkracht als Steenhoff toe.

[Fay Van Kerckvoorde · Rating 4 out of 5]

In de Lage Landen zakt het leesniveau en leesplezier bij de jeugd. Problematisch, want lezen verrijkt je leven. Al lezend leren we onszelf en de ander beter kennen. Het is een krachtige manier om een kritische geest en empathie te ontwikkelen.

Voor mijn werk in de bibliotheek ben ik me meer aan het verdiepen in de kinder- en jeugdliteratuur. ‘Een lui letterland’ was het perfecte boek om mee te starten, omdat auteur en leerkracht Anne Steenhoff glashelder uitlegt wat het probleem rond het dalende leesniveau van de jeugd inhoudt en hoe we het beter kunnen doen. Ik word altijd een beetje misselijk als ik tieners naar boeken zie grijpen die ver onder hun leeftijd(-sniveau) liggen. Het is natuurlijk gemakkelijker, maar zo leren ze niets. Lezen moet niet altijd ‘leuk’ zijn, maar het is net belangrijk om te leren dat doorzetten loont en moeite doen voor een ‘moeilijk’ boek dubbel en dik beloond wordt.

Het is een gedeelde verantwoordelijkheid van ouders, opvoeders, leerkrachten en (school-)bibliotheken om kinderen en jongeren kwalitatief leesvoer aan te bieden. Een goed kinderboek moet een kind uitdagen op hun niveau, de woordenschat vergroten, maar het moet vooral aansluiten bij hun cognitieve en emotionele belevingswereld.

Dit boek heeft voor mij het vuur aangewakkerd om hier veel meer mee te doen. Zo is mijn doel om volgend jaar om minstens 1 kinderboek per 8 weken te lezen. Op die manier kan ik de jongere bezoekers beter begeleiden in het zoeken van een boek dat hen aanspreekt én aangepast is op hun leesniveau.

[Renée · Rating 4 out of 5]

Wat een goed boek. Het is eigenlijk een goed onderbouwde liefdesbrief aan lezen, maar vooral ook een betoog (inclusief handvatten) om het lezen onder kinderen te bevorderen en begeleiden. Je geniet er zo veel voordelen van wanneer je goed kunt lezen en dat ook veel doet. Helaas laat het leesniveau en het onderwijs in ons land nog veel te wensen over. Steenhoff benoemt dat, maar draagt ook mogelijke oplossingen aan.

Ik heb gelukkig 2 boekenwurmpjes thuis, maar ook ik merk dat mijn oudste dochter in de bieb vaak boeken onder haar niveau uitkiest omdat ze er hip uit zien en populair zijn in de klas. Prima als ze een keer een Dagboek van een Muts of iets van een Youtuber leest, maar ze heeft er veel meer aan om iets van wat meer niveau te lezen. Als je dit nu leest en denkt “doe niet zo streberig” dan is “Een lui letterland” juist echt iets voor jou.

Bij vlagen vond ik Steenhoff een tikkeltje te pessimistisch of activistisch, maar toch had ze ook op die momenten wel ergens een punt.

4.5 ster!

[Bart Schaap · Rating 4 out of 5]

Het afgelopen jaar is het in mijn lespraktijk pijnlijk duidelijk geworden hoe zorgwekkend het leesniveau van middelbare scholieren is. Ik vrees dat deze neerwaarste trend zich zal doorzetten met alle gevolgen van dien. De leescultuur onder jongeren in Nederland zit in een impasse. Anne stipt heel helder de onderliggende factoren aan die hieraan ten grondslag liggen en ook zeer herkenbaar zijn.

Het is tijd voor verandering en om buiten de gebaande paden te denken. De oplossing moet van meerdere kanten komen. Zo moet er echt een verandering komen in de mentaliteit van de Nederlandse leerling, moeten ouders gaan investeren in de leescultuur thuis en is het hard nodig dat er jongere docenten met visie opstaan die het vak Nederlands grondig gaan hervormen.

[Cynthia · Rating 3 out of 5]

Leest goed weg. Heb inspiratie opgedaan en plotse ingevingen gekregen, wat toch wel de bedoeling was. Alleen lijkt dit boek eerder geschreven voor mensen die (nog) niet enthousiast zijn over (voor)lezen met/voor kinderen. Ben ik nu toevallig al wel!

[Marieke Westerhout · Rating 4 out of 5]

Ik streep bijna nooit in mijn boeken, maar in dit boek heb ik veel dingen onderstreept, op veel plekken slaat de schrijfster mijns inziens de spijker op de kop! Dit boekje is niet alleen relevant voor het basisonderwijs, maar bevat ook veel goede lessen en tips voor iedereen die in het vo het lezen onder de aandacht wil brengen.

[Liang De Beer · Rating 4 out of 5]

Slijp de messen, de oorlog is verklaard aan het begrijpend lezen 👏🏽

[Maud Reeskamp · Rating 4 out of 5]

Hoewel hier voor mij nauwelijks vernieuwende informatie in staat, drukt dit urgente pamflet je met je neus op de feiten wat de kansen betreft die er nog liggen rondom de huidige ontlezing. Het zou een vereiste moeten zijn voor leerkrachten, ambtenaren en leidinggevenden/studenten op de PABO om dit boek lezen (en eigenlijk ook voor ouders).

Wat het boek wel sterker had gemaakt was als er meer concrete tips in hadden gestaan. Dus bij het hoofdstuk over opvoeders en docenten een lijst met handige en praktische voorbeelden (hoe lang precies voorlezen, hoe pak je die afspraken precies aan). Er worden in de lopende tekst wel kort voorbeelden genoemd, maar om er direct mee aan de slag te gaan hebben ouders en docenten denk ik nog duidelijkere instructies nodig in een lijst met opsommingen.

De urgentie spat van de pagina’s dus ik hoop dat mensen zelf de verantwoordelijkheid pakken om ermee aan de slag te gaan.

[Booksieman · Rating 5 out of 5]

Dit boek heb ik gelezen om drie redenen:

1. Omdat ik ontlezing bij jongeren zelf ook wil aanpassen en mensen wil motiveren en inspireren om meer te lezen. dit boek diende als een bron van research.

2. Ik woonde een lezing bij waar de auteur van dit boek in gesprek ging met andere leesbevorderaars en auteurs. Het was boeiend en ik wou meteen meer over haar werk te weten komen.

3. Als student 'leerkracht secundair onderwijs' lijkt het me zeer relevant om de tips onder de loep te nemen.

Anne Steenhoff is zelf leerkracht in het basisonderwijs. Met wetenschappelijke bronnen en eigen ervaringen deelt ze tips met ons omtrent hoe we ontlezing bij jongeren kunnen tegengaan.

De aanpak van dit boek is inspirerend en zeer toegankelijk. Om die reden raad ik het aan iedereen aan. Zowel ouder als leerkracht als extern persoon. Er is zeker nog hoop om de jeugd meer aan het lezen te krijgen. Zelf vond ik dit een heel goed boek. Het heeft me geïnspireerd.

[Machteld · Rating 4 out of 5]

Soms een beetje te kort door de bocht en veel was me al bekend, maar ook hilarisch geschreven. En blij met bepaalde erkenning, zoals de volgende zin over de deeltijd Pabo: "Stop met mensen in een vormpje te drukken waarin alleen een zeventienjarige die net van de havo komt past." 🥹 Hier heb ik al twee jaar lang frustraties over...

[Lauren Anna · Rating 4 out of 5]

3,5 ⭐️ Prima, helder! Beetje kort door de bocht hier en daar maar slaat de spijker zeker op de kop.

Let’s go, lekker lezen!

[Marleen de Sterke · Rating 4 out of 5]

Leuk boekje, of meer pamflet, over het leesonderwijs in Nederland. Om te huilen als je het zo allemaal eens op een rijtje zet. En herkenbaar! Mijn leeshobby ging ook door een dramatisch dieptepunt tijdens het doorwerken van de leeslijst in de bovenbouw. Gelukkig zit het boekje vol met praktische tips. Ik ga eens kijken wat ik er op de opleiding mee kan.

[Dafne Brosius · Rating 4 out of 5]

Oh wat hou ik van de leeslijstjes achteraan. Heerlijk dat deze bevlogen dame in het basisonderwijs staat.

[Puck · Rating 3 out of 5]

"Lezen is niet louter een vaardigheid met functionele doeleinden. Het bijzondere, bijna magische, aan het lezen van fictie is dat het zowel voor kinderen als volwassen een van de weinige succesvolle manieren is om het empatisch vermogen te trainen."

Een sterk, streng en toch hoopvol boek over het (lage niveau) leesvermogen en -plezier van de Nederlandse jeugd, en welke stappen leerkrachten, ouders, uitgevers, Pabo's, bibliotheken en andere instanties kunnen zetten om deze te verbeteren. Steenhoff benoemt haar argumenten en tips met een vlotte en heldere pen, al hadden sommige hoofdstukken van mij echt wel wat langer mogen zijn dan één pagina.
3,5 sterren en ik hoop dat dit boek niet alleen gelezen wordt door de betrokken groepen, maar door alle Nederlanders - goed lezen is namelijk van belang voor de hele samenleving.

[Marijt · Rating 4 out of 5]

Na het lezen van dit boek, heb ik eindelijk mijn eigen mening erover gevormd en kan ik eindelijk meepraten met de andere lezers ervan. Nee, ik heb niks nieuws gelezen. Ja, ik zou willen dat elke leerkracht/docent dit las, maar ben bang dat alleen de al leesbevorderende leerkracht dit boek pakt.
Niet veel verdieping, wel gebaseerd (inclusief verwijzing naar bronnen) op (wetenschappelijke) artikelen en onderzoek.
Door eerder gehoorde meningen over het boek, had ik de mening van Anne Steenhof kritischer verwacht, maar het viel me alles mee. Sommige punten vond ik wat overtrokken/over één kam/kort door de bocht: o.a. het vrijaf geven van leerlingen (leerplichtambtenaar? Beleid school?) en het kritiek op de PABO-opleiding.
Ook kon ik me niet altijd vinden in de boekenlijsten per bouw. Sommige boeken bevatten onderwerpen waar kinderen echt te jong voor zijn (Briefjes voor Pelle in groep 5/6?!?!?), maar toch staat erbij dat niet alle boeken uit de lijst voor ieder kind geschikt is.
Maar bovenal: laten we als volwassenen om de kinderen heen, de grote lessen uit het boek naleven: zelf (kinderboeken) lezen, praten over boeken en kaders bieden.

(Ik heb zojuist de Donald Ducks uit de slaapkamer van zoonlief van bijna 14 gehaald, zodat de boeken toch sneller voor het grijpen liggen.)

[Jochen · Rating 4 out of 5]

Moge dit boek gelezen worden door alle leraren die met jongeren werken en lezen belangrijk vinden! (Of, nog beter: door iedereen die wil meehelpen met lezen weer terminaal hip wil maken.) Prima standaardwerk om mee te beginnen, nadien wacht er nog zo gigantisch veel moois op je over leesbevordering etc. Bijna zomervakantie, dus zet maar op dat te lezen-lijstje!

[Julicke · Rating 5 out of 5]

Waardevolle tips zowel voor onderwijzers, opvoeders en andere betrokkenen om lezen te bevorderen bij kinderen. Daarnaast ook veel inzichten over waarom lezen überhaupt belangrijk is en hoe we er zo'n zooitje van hebben gemaakt in Nederland als het gaat om leesniveau én leesplezier bij zowel kinderen als volwassenen. Ik wilde hardop juichen bij het hoofdstuk over begrijpend lezen haha

Dat wil niet zeggen dat ik het overal 100% mee eens was of dat er veel nieuwe informatie voor mij in zat, maar de informatie die werd aangeboden was goed gemotiveerd en to the point. Hiermee is dit boek een goede springplank voor mensen die met weinig voorkennis bezig willen met leesbevordering.

[Metteke de Vries · Rating 4 out of 5]

Het idee dat het ‘zonde’ van de lestijd is om mijn (bovenbouw)leerlingen hun boek te laten lezen, laat ik bij dezen los.

“Onderzoek toont positief effect tussen de tijd dat kinderen geëngageerd lezen en hun scores op de toetsen in leesvaardigheid.” (p.48-49)

[Emrys · Rating 4 out of 5]

Belangrijk en helder relaas.
Misschien tijd om het verplicht te stellen op alle lerarenopleidingen?