Tricky tijden: Laat je niet gek maken

by Jitske Kramer

In Tricky tijden deelt Jitske Kramer haar nieuwste inzichten over cultuurveranderingen.
Het zijn Tricky Tijden. De bestaande ordening staat ter discussie, het vertrouwde moeten we loslaten en grenzen worden verlegd. Elke transformatie kent een turbulente tussentijd, een intrigerende transitiefase waar de wereld lijkt te spelen met haar eigen regels. In deze verwarrende tijd verschuilen we ons graag achter schijnzekerheden en laten we ons te gemakkelijk verleiden door mooie beloftes.

We zijn verdwaald, maar niet verloren
In dit boek ontdek je de fascinerende dynamiek van grote veranderingen. Jitske Kramer ontrafelt de menselijke reacties op ingrijpende transformaties, met inspirerende inzichten uit de antropologie en diverse culturen. Ze geeft ook hoop. We zijn verdwaald, maar niet verloren. We zijn al vaker door de turbulente tijden van transities gegaan. We kunnen dit!

Oproep tot begrip, actie en moedig leiderschap
In Tricky tijden ontrafelt Jitske Kramer op meeslepende wijze de menselijke patronen van ingrijpende veranderingen. Haar boek geeft duiding en leest als een avonturenverhaal, vol kansen, gevaren en verleidingen in deze onrustige tussenfase van transformaties. Met inspirerende inzichten uit de antropologie en diverse culturen. Jitske doet een dringende oproep tot begrip, actie en moedig leiderschap om samen dwars door de turbulentie van transities te gaan. Het einde is nog niet in zicht; we zijn verdwaald, maar zeker niet verloren.

Genres: Nonfiction

ebook

First published March 26, 2024

About the author

Jitske Kramer is corporate antropoloog en reist de wereld over om te leren van traditionele healers, leiders, verrassende innovators en willekeurige voorbijgangers. Culturele antropologie is de discipline die zich afvraagt wat het betekent om mens te zijn tussen mensen in organisaties en daarbuiten. Hoe kun je samenwerken met mensen die je leuk vindt, maar vooral ook met mensen die je niet zo leuk vindt. In 2012 zette ze Deep Democracy in Nederland op de kaart en verzorgt ze hier samen met een team van instructors vele trainingen in. Ze is altijd op zoek naar manieren om sterke tribes te bouwen en onderlinge relaties te verstevigen. En brengt deze kennis via ijzersterke lezingen en masterclasses naar de wereld van organiseren, samenwerken en leiderschap. Om de slagkracht en resultaten van individuen en groepen te verbeteren (en de wereld gewoon een beetje mooier te maken). Ze leidt mensen op, zodat we nooit meer hoeven te vergaderen. Ze heeft de ambitie om organisaties te activeren om voor alles en iedereen woest aantrekkelijk te zijn. En het liefst ook nog verrukkelijk eenvoudig. Ze neemt je mee in verhalen die ruimte creëren voor nieuwe manieren van kijken en handelen. Gaandeweg wordt wat vertrouwd is vreemd. En wat vreemd is vertrouwd.

Reviews

[Anouk Felicia · Rating 4 out of 5]

Leuk boek van ‘corporate antropoloog’ Jitske Kramer die haar lezers meeneemt door een analyse van onze huidige wereld vanuit de lens van liminaliteit. Ik klink precies als de doelgroep voor dit boek (ambtenaar, stresskip over de staat van de wereld, bekend met geesteswetenschappen, bekend met sociale wetenschappen, bekend met economische theorie, etc.) had toch nog een iets diepere laag theorie in dit boek kunnen waarderen.

[Rudi · Rating 4 out of 5]

Een beetje bizar eigenlijk na 50 blz vroeg ik me af of het een boek was voor een (ongeduldige) lezer als ik ( 400 blz is voor mij al behoorlijk veel ) en ik wist niet precies waar het naartoe wou, …..
na het flink uitgelezen te hebben weet ik het nog altijd niet precies , ….. (ver)ander ende tijden , verschillende culturen, midlifecrisis , leiders en volgers …? Ik weet het niet precies ,
Iedereen vrij om te ontdekken en er al dan niet een mening over te vormen , 4 sterren voor deze lezer , ik wist niet waar het naartoe wilde , … en weet het eigenlijk nog altijd niet , … op stap ,

[Sam · Rating 4 out of 5]

In Tricky Tijden legt corporate antropoloog Jitske Kramer uit hoe er vanuit de antropologie wordt gekeken naar verandering, met name in relatie tot de samenleving en culturen. Ze trekt verbanden tussen de antropologie, psychotherapie en hoe bepaalde fenomenen ons als samenleving in de ban houden. Al met al is het een interessant boek, dat aanzet tot denken en door de schrijfstijl aanzet om paralellen te trekken met je eigen ervaringen.

Hieronder een samenvatting:

Aan alle kanten ontwikkelt de samenleving zich en dat op een razendsnel tempo: de vrijemarkt economie maakt dat we allen gefocust zijn op groei, groei, groei. In de tegenwoordige tijd, lijkt ook niks af te zijn. Kramer pleit dat we ons momenteel in een liminale fase bevinden; de tussentijd, een overgangsperiode waarin het fundament onzekerder is, omdat er aan alle kanten aan getrokken wordt. Er worden vragen gesteld bij de vanzelfsprekendheden, het bestaande denken wordt losgelaten, grenzen worden vloeibaar en er is veel ruimte om te innoveren.

De ideale tijd voor Tricksters om in te spelen op de emoties van de veranderende mens, de wilde verhalen die de rondte kunnen doen, de machtsstructuren te verschuiven, maar ook voor de mens om in de liminale tijd te verdwalen omdat de pijn van de transformatie wordt ontweken en er niet doorgezet wordt op de daadwerkelijke verandering.

Daarnaast is er ook nog het culturele narratief wat in de liminale fase onduidelijker wordt: hoe geef je betekenis aan een gebeurtenis, als dat narratief in twijfel wordt getrokken? De mens heeft de drang een samenhangend, zinvol narratief te ontwikkelen, en als dat niet lukt, kan dat leiden tot verlies van perspectief. In de overweldigende informatieload, kiezen we ook eerder voor het meest overtuigende verhaal, of informatie die het beste past bij wat we al weten.

Om de verandering vooruit te helpen, zijn overgangsrituelen belangrijk om te doen bij de overgang van de ene naar de andere fase. Elke persoon gaat op een eigen moment door de verschillende emoties en pijn van veranderen heen; een overgangsritueel biedt een universele ervaring van de verandering, waarbij de ceremoniemeester een cruciale rol speelt in het succes van de gehele transformatie.

Bijkomstig is ook de statusangst: binnen een maatschappij heb je te maken met verschillende rangen waar iemand 'op ingeschaald wordt' op basis van aangeboren en verworven kenmerken, zoals sekse, leeftijd, afkomst, en kennis en vaardigheden. Dat gevoel van status heeft invloed en impact op het waarnemings- en inlevingsvermogen van een persoon - als daar verandering in komt, gaat men ook gekke sprongen maken om de status te behouden. Quote: De hoop is dat door mensen aan te vallen, wat ze te melden hebben ook verdwijnt.

Omdat het (vaak) niet bekend is hoe lang de liminale fase duurt, is het belangrijk om je rust tussendoor te pakken, en de verbinding met elkaar te blijven zoeken. Wees eerlijk, maak ruimte voor de emoties die je voelt en waar je doorheen moet, en probeer de weg niet te vooraf uit te stippelen, maar sta er open voor om het gewoon te ontdekken. Pas daarbij op voor misleidingen en misinformatie, maar sluit verhalen ook niet te snel uit.

[Jelle · Rating 4 out of 5]

Mooi boek van corporate antropoloog Jitske Kramer. Moest er wel even inkomen en vond tweede helft boeiender dan eerste helft. Zet aan tot denken. Kramer schrijft over hoe er vanuit de antropologie gekeken wordt naar verandering, met name in relatie tot organisaties en culturen. In het boek schrijft ze over de fase waar je tussen het “oude” en “nieuwe” tijd zit. Deze overgangsfase wordt ook liminaliteit genoemd. Grote veranderingen hebben altijd een liminale fase nodig waarin we nieuwe patronen en verhalen over onszelf en elkaar ontwikkelen en met vallen en opstaan in de praktijk brengen. Het is dus prima om niet altijd precies te weten wat het eindstation is. Praat er met elkaar over, experimenteer, stoot je neus, zet door en er komt uiteindelijk een route naar het punt waar je wil zijn.

Paar mooie quotes:
-Leiderschapsvalstrik: mensen willen gered worden uit onzekerheid en andere liminale emoties maar zodra ze richtlijnen gesteld krijgen zullen ze mopperen over de inhoud en richting ervan.
-Power paradox: een deel van je hersenen dat cruciaal is voor empathie en sociaal passend gedrag wordt verwijderd zodra iemand een machtspositie heeft. Experiment uitgevoerd met mensen met veel macht/hoge sociale ranking geloofden dat de kans dat er een zes gegooid werd hoger was als ze zelf de dobbelstenen gooiden dan iemand anders.
Daarom omring je als leider je met mensen met andere meningen en anders denken.
-Overgangsrituelen én “kampvuur”-gesprekken zijn belangrijke tools om mee door een liminale ruimte te navigeren. Rituelen om overgangen te markeren, kampvuur gesprekken om tot nieuwe inzichten te komen.
-Make a cup of tea: tip van Britse marinier als je verdwaald. Niet alleen zorgt thee voor basale levensbehoefte (vocht, warmte) maar de handelingen van het vuur maken en thee zelf zetten, en de reflectie tijdens drinken helpt je verder.

[Phreakyhamster · Rating 4 out of 5]

Mooi boek voor deze tijd. Kramer weet met scherpe blik en rijke beeldspraak de vinger te leggen op wat velen van ons voelen: we zitten tussen het oude en het nieuwe, in wat zij ‘liminaliteit’ noemt. Sinds het lezen zie ik dit begrip overal terug, en het helpt me om te duiden waar we staan — ook al heb ik nog niet altijd een aanpak of oplossing paraat. Dat is misschien ook precies het punt: erkennen dat we in een overgangsfase zitten, is al waardevol op zich.

Soms vond ik het wat veel antropologische context, maar de rode draad blijft krachtig en actueel. Het boek nodigt uit tot reflectie en biedt taal om het onbenoembare bespreekbaar te maken — iets wat ik ook in mijn werk goed kan gebruiken. Een aanrader voor wie grip zoekt in een tijd waarin de grond onder onze voeten verschuift.

[Wendel]

Boeiende antropologische kijk op de samenleving vanuit de fenomenen liminaliteit en trickster. Kramer houdt een spiegel voor en durft er zelf ook in te kijken. Geen boek met duidelijke antwoorden, en soms lijkt het verhaal alle kanten op te gaan. Dus wie behoefte heeft aan duidelijke standpunten én een stappenplan, kan beter een ander boek pakken. Waarschijnlijk een boek van een trickster-figuur ;-)

N.B. Non-fictie boeken geef ik geen sterren, omdat je daarin inhoud en vorm niet afzonderlijk kunt beoordelen.

[Robbert · Rating 5 out of 5]

Verdwaald, maar nog niet verloren

[Martijn Van Vuuren · Rating 5 out of 5]

Geweldig boek! Must read!! Prachtige beschouwing op de huidige tijd. Alle inzichten zijn op alle niveaus toe te passen. Op de wereld, de maatschappij, je werk, maar ook in het kleine persoonlijke! Knap geschreven!

[Rick Lindeman · Rating 4 out of 5]

Tricky Tijden - ‘Meer dan een managementboek’
In ‘Tricky Tijden’ vertelt Jitske Kramer onder meer over een cursus ‘verdwalen’ die ze deed. Eigenlijk was ze daar niet zo goed in. Later vertelde een marinier haar dat ze na dropping eerst maar eens kop thee moest zetten.

Eerst was Kramer verbaasd, maar toen snapte ze het. Niet alleen zorgt thee voor een basale levensbehoefte (warmte, vocht), maar de handelingen van het vuur maken en thee zetten zelf, en de reflectie tijdens het drinken hielpen haar verder.

VERDWAALD
Haar nieuwe boek Tricky Tijden is als die kop thee, maar dan voor ons allemaal, verdwaald als we zijn in het lastige, verwarrende heden. Kramer brengt de kennis uit haar vorige boeken, over corporate antropologie nu samen met haar eigen verhaal, en de het beeld van de Trickster.

De Trickster is meer dan een nar. Hij speelt met feiten, maakt tweedelingen, doet anderen na, creëert verwarring en blijft een buitenstaander. We kennen ze allemaal in het publieke domein, maar ook in onze omgeving. Een deel van het boek gaat dan ook over hoe je jezelf daartegen kan wapenen. Dit werd voor Kramer extra actueel dit jaar doordat ze naar aanleiding van een radiointerview ook zelf ‘getricksterd’ werd.

EXOTISCHE RITUELEN
Zoals haar trouwe lezers zullen verwachten, neemt Kramer ons weer mee naar voodooceremonies en andere exotische rituelen. Maar dit keer gaat ze ook op onderzoek dicht bij huis. Ze koppelt haar antropologische kennis nu aan kennis van experts over de economie, het kapitalisme en klimaatverandering. Hierdoor wint het boek aan urgentie.

Volgens Kramer bevinden we ons nu in één grote tussenfase, de liminale fase zoals antropologen die noemen. In eerdere fase onderschreef ze het belang van die fase, bijvoorbeeld door het markeren van afscheid, in plaats van daar snel overheen te stappen. Nu beseft ze zich dan juist in die fase, de tricksters vrij spel krijgen, en je je daar maar beter bewust van kan zijn.

Tricky Tijden is Kramers meest persoonlijke boek, waarin ze zich directer tot ons richt. Het is dan ook inderdaad een beetje als het zetten van thee in de wildernis. Het kost even om door te lezen, maar het lezen en de reflectie daarop geeft ons kracht in onzekere tijden. Kramer slaagde erin om meer dan een managementboek te schrijven. Tricky Tijden is een boek dat ons weer moed geeft.

[Nina Woering · Rating 3 out of 5]

Boek van mn verjaardag gekregen in maart. Ben er ook al wel een tijdje in bezig en het was niet echt n door leesboek. Voor m’n gevoel had het ook in minder bladzijdes gekund. Hoofdonderwerpen zijn liminaliteit en tricksters. Tricksters zijn een beetje de Donald trumps en geert Wilders en nog n hoop. Aan de haal gaat met de waarheid, hard schreeuwen maar belabberd leiderschap. Het belang van aandacht schenken aan overgangen vond ik heel interessant. Mensen hebben voor veel verschillende dingen een soort overgangsritueel nodig. Ook vertaalt naar organisaties een interessant boek. Het ging ook wel over magiërs en sjamanen en dan heb ik toch moeite om dat echt serieus te nemen, maar vond het belangrijk om mezelf open te stellen ervoor. Zitten ook best een aantal voorbeelden in van hoe bepaalde inheemse volken omgaan met nou ja… het leven en verandering.
Het besef dat we in een liminaliteit zitten is wel ingedaald.

[Ingrid · Rating 3 out of 5]

Door vanuit de culturele antropologie de liminaliteit als basis te nemen, probeert Jitske Kramer de huidige tijd waarin wij leven te duiden. Ik heb er zeker wat van geleerd, maar tegelijkertijd vond ik de volgorde wat rommelig en heb ik er ook niet veel richting in gevonden, maar misschien was dat ook niet de bedoeling. De verklaring van situaties waar we ons als bevolking in bevinden was duidelijk en interessant.

By taking liminality as a basis from cultural anthropology, Jitske Kramer tries to explain the current times in which we live. I certainly learned something from it, but at the same time I found the order a bit messy and I didn't find much direction in it, but maybe that wasn't the intention. The explanation of situations we find ourselves in as a population was clear and interesting.

[Janine Van · Rating 4 out of 5]

Interessant, geeft inzicht in hoe lastig het is om veranderingen teweeg te brengen,. Alle valkuilen waar je in kunt stappen, de weerstand die er ontstaat, de ‘trickstertechnieken’ die tegenstanders toepassen.
Ook tips over wat je wel moet doen, bv afscheidsritueel t.o.v. oude manier van werken, het punt markeren,
Vlot geschreven, prachtige, bijzondere lay-out, maar wel 400 pagina’s dik. Geweldige lezing van Jitske Kramer (bijna een cabaretvoorstelling) was aanleiding om het boek te kopen. Ga het vast nog vaak even inkijken, om de wijze lessen niet te vergeten.

[E · Rating 4 out of 5]

Scherpe analyse van de huidige tijdsgeest met veel suggesties om je daarin staande te houden

[Sebastian · Rating 5 out of 5]

Zeer interessante verhandeling van de tijd waarin we nu leven. Kan er een goed beeld van schetsen en hoe je naar tijd kunt kijken en wat je zelf kan ondernemen. Ik vond het zeer de moeite waard.

[Ilse Van Diepen · Rating 3 out of 5]

Interessant onderwerp. Toch loopt het boek niet lekker. Ik moet me er echt doorheen Akkeren.

[Fifi · Rating 3 out of 5]

'Het grootste gevaar schuilt niet in de trickstercharlatans en schoften, maar juist in degenen die hun te weinig weerstand bieden. En dat zijn we bijna allemaal.'
#DeZinVanHetBoek

[Jasper Klapwijk · Rating 4 out of 5]

I like the new perspectives and uncommon ingredients like voodoo and oracle, assesses and applied in its most basic form

[Marjon · Rating 4 out of 5]

Erg interessant, inspirerend, en actueel boek, wat oplossingsrichtingen aanbiedt om met de huidige grote veranderingen in de maatschappij om te gaan. Veranderingen die ook wisselend gepaard gaan met enthousiasme en weerstand, tot zelfs grootheidswaan en grimmigheid. Jitske pleit daarbij voor beter onderling begrip, door te wijzen op de constructieve rol die alle partijen, van machthebbers tot dwarsliggers daarbij hebben. Vooral de trickster wordt vanuit originele invalshoeken benaderd. Ook ik heb daardoor geleerd om wat minder oordelend te kijken naar mensen die anderen in het verdomhoekje plaatsen, EN naar mensen die in het verdomhoekje staan: alleen constructieve samenwerking met iedereen is de basis voor een vreedzaam verlopende verandering. Ook ik blijf bang voor de kans dat de vreedzame weg niet werkt. Er is een kans dat de huidige en aankomende machthebbers net als in het verleden grof geweld gebruiken, zowel vanuit "staatsrechtelijke actoren", of misschien wel meer nog door "interne actoren" die een glorieus ego belangrijker vinden dan maatschappelijk belang en niet terugdeinzen voor gebruik van manipulatie en misleiding om macht te verwerven.

Zonder het vooraf te beseffen ook een boekje voor mijzelf: wat voor de hele maatschappij geldt, dat de overgang bij veranderingen een periode is van verwarring en onzekerheid, waarbij een vaste volgorde, met rituelen doorlopen moet worden om tot succes te komen geldt ook in je persoonlijk leven. Dit bleek namelijk ook toepasselijk te zijn voor de fase die startte met afscheid nemen van mijn "werkende" leven naar het leven als gepensioneerde.... Mijn aanvankelijke vertrouwen dat ik na het afscheid meteen wel een nieuw leven kon starten en dat dit meteen een vaste vorm zou krijgen, bleek een schromelijke onderschatting van de omvang en aard van de verandering. Het boek heeft geholpen om ook daarmee weer op een goed spoor te belanden.
Dus, ik ben heel blij met het boek, het geeft zowel maatschappelijk als persoonlijk een betere kijk op de toekomst en handelingsperspectieven daarbij.
Jammer alleen dat er af en toe wel (te?) snel grote en generaliserende conclusies worden getrokken, zonder degelijke feitelijke onderbouwing: dat de helft van Nederland chronisch ziek is omdat de meeste voedingswaren in de supermarkt niet aan de schijf van vijf voldoen, is iets waar mensen die in de buurt van (al jarenlang) vervuilende industrie wonen, vast een andere mening over hebben. En dat het onderwijs sinds 20 jaar achteruitgaat, is iets wat ik mijn vader 40 jaar geleden ook al hoorde roepen over het na-oorlogs onderwijs. Maar 20 jaar geleden bijvoorbeeld werden kinderen met een "rugzakje" nog naar het buitengewoon onderwijs gestuurd en gelukkig worden die nu wel inclusief met hun leeftijdgenoten op school toegelaten. Zou dat misschien het gemiddelde leesvermogen van de klas wat naar beneden halen? Dus bij zo'n dramatische conclusie hoort echt een betere onderbouwing, zeker als die onder het hoofdstuk met titel "een aantal feiten op een rij" komt te staan!
Maar dat mag de pret en waardering voor het boek niet drukken: chapeau, Jitske!