Moeders des Vaderlands

by Femke Deen, Ineke Huysman

De Nederlanden werden niet alleen geleid en gevormd door mannen, maar ook door een reeks invloedrijke en machtige vrouwen. Deze Moeders des Vaderlands krijgen nauwelijks erkenning voor de rol die zij speelden in de ontstaansgeschiedenis van Nederland en België. En dat terwijl ze minstens even belangrijk waren voor het smeden van eenheid, het uitbouwen van netwerken, het beoefenen van diplomatie en het voeren van oorlogen. Dit boek beschrijft de rol die vrouwen zoals landvoogdes Maria van Hongarije en stadhoudersvrouw Sophie Hedwig van Brunswijk speelden in de Nederlanden van de vroege Middeleeuwen tot het ontstaan van het koninkrijk der Nederlanden.

Moeders des Vaderlands toont deze veelal vergeten vrouwen als de politieke spelers die zij waren. De vaderlandse geschiedenis zal voortaan niet alleen meer geassocieerd worden met Karel v, Willem van Oranje en Johan de Witt, maar ook met Margaretha van Parma, Amalia van Solms en Albertine Agnes van Oranje-Nassau.
18 Historici over 18 invloedrijke vrouwen uit de twaalfde tot begin negentiende eeuw. Gebaseerd op gedegen onderzoek en geschreven door specialisten uit binnen- en buitenland.

378 pages, Kindle Edition

Published May 10, 2024

Reviews

[Diana Willemsen]

Interessant, maar lastig te lezen door gebrek aan verhaallijn en een teveel aan namen die nergens toe leiden.

[Klaas Bisschop · Rating 4 out of 5]

Het doel van dit boek is erkenning te verkrijgen voor de rol die vrouwen hebben gespeeld in de vaderlandse geschiedenis en politiek. Om het belang aan te tonen van het, vaak informele, werk dat zij hebben verzet en de bijdrage die dat leverde aan de politiek in de Lage Landen.

Negentien ‘moeders des vaderlands’ worden besproken, van Johanna en Margaretha van Constantinopel (1200-1280) tot en met Wilhelmina van Pruisen (1751–1820). Allemaal vorstinnen, allemaal van hoge adel.
De auteurs tonen aan dat zij niet slechts bijfiguren waren maar vaak een actieve, niet zelden een doorslaggevende rol speelden. Zij brengen voor het voetlicht waaruit hun bijdrage bestond, hoe de (vaak dynastieke) belangen door hen werden behartigd en welke invloed dat had op de (politieke) geschiedenis van het land. En hoe dat (net als bij mannen) niet altijd leidde tot verheffende politiek.

Middelen die ingezet werden: huwelijkspolitiek (vrouwen namen hierin traditiegetrouw het voortouw), prestige op grond van adellijk standsbesef (behoud van het graafschap Orange in Frankrijk was onder meer van belang omdat de Oranje-dynastie daarmee de titel prins binnenhaalde), onderhouden en inzetten van (internationale) netwerken, epistolaire diplomatie (veel brieven schrijven), culturele patronage, religieuze patronage, hofcultuur (dat met de toenemende democratisering/institutionalisering steeds verder buiten de bestuurspolitiek kwam te liggen) én (slim!) kwetsbare-vrouw-retoriek.

Ondanks de Akte van Seclusie (1654: nooit weer zou een Oranje-Nassau stadhouder worden aangesteld), werd het stadhouderschap erfelijk verklaard (1670). De Oranje-maffia had weer toegeslagen.
En ook drie ‘moeders’ van de Friese tak der Oranjes lieten van zich horen en kregen het, na jaren van plannen maken en intigeren, uiteindelijk voor elkaar dat hun eega stadhouder (Willem IV) werd van de gehele Republiek.

Ook al ben er niet blij mee, je moet erkennen dat de dames er werk van hadden gemaakt dat wél tot resultaat heeft geleid.

Nadeel van de opzet van het boek (19 essays om van deze historische power-vrouwen hun kwaliteiten etaleren) is dat het veel herhalingen met zich meebrengt. Veel van de door hun ingezette middelen blijven in de loop de tijd hetzelfde.
Het boek bevat vier kaartje en twee stambomen. De stambomen compenseren het ontbreken van een (personen)register.

[Esmée Tap · Rating 4 out of 5]

Als geschiedenis docente in wording was ik super enthousiast om aan die boek te beginnen. Er worden 18 vrouwen uit de vroege middeleeuwen tot een de moderne tijd behandeld die belangrijk zijn geweest voor de ontwikkeling en eenwording van de Nederlanden. Over veel van deze vrouwen heb ik zelf nog nooit geleerd en bijna al deze vrouwen worden niet in het geschiedenisonderwijs behandeld, wat erg jammer is, want na het lezen van dit boek kom je erachter dat de vrouwen vaak aan het stuur stonden wanneer het ging om het onderhouden van politieke en culturele connecties, het strategisch uithuwelijken van kinderen voor de uitbreiding de dynastieën of het - na het overlijden van de mannen - het overnemen van politieke en bestuurlijke taken.
Inhoudelijk vond ik het boek iets minder. De uitleg over alle 18 vrouwen werd op eenzelfde manier opgebouwd waarbij er werd begonnen met de geboorte in welke familie, woonplaats en opvoeding en echtgenoot(en), dan over de politieke, bestuurlijke en culturele significantie van deze vrouwen en er wordt afgesloten met een reflectie op de rol die deze vrouwen voor de ontwikkelingen in de Nederlanden hebben gehad waarbij de een overduidelijk belangrijker is geweest dan de ander. Daarnaast staan er aan het begin van een boek twee stambomen van de Bourgondisch en de Oranje-Nassau dynastie wat het verhaal inzichtelijk maakt. Als laatste wordt het verhaal versterkt met verschillende soorten bronnen, maar deze zijn allemaal zwart-wit, wat toch erg jammer is voor de beleving.
Uiteindelijk toch 4 sterren voor dit boek :).

[Gemma · Rating 4 out of 5]

Het boek belicht de levens van 18 vrouwen die een rol hebben gespeeld in de lage landen. Er is in het algemeen weinig aandacht voor de rol van vrouwen in de geschiedenis en als er wel aandacht voor is wordt er vaak een vrij negatief of karikatuur beeld geschetst. Ik had over de vrouwen in dit boek (van degenen die ik kende) ook nogal wat vooroordelen.
Het boek was dan ook een eye opener.

[Inez de Jong · Rating 3 out of 5]

Lastig te lezen door veel namen, jaartallen en plaatsen. Weinig echt makkelijk te lezen verhalen. Vooral de eerste helft was erg langdradig en moeilijk door te komen. Tweede helft was interessanter. Lees het vooral echt voor inhoud, niet voor spannende verhalen.

[Redmar Huisman · Rating 5 out of 5]

Een heel goed boek over de vrouwen die in Nederland en België gezag hebben uitgeoefend. De rol van vrouwen is veel groter dan vaak is gedacht.

[Caro · Rating 4 out of 5]

Ik blijf me maar verbazen over hoe ontzettend complex de middeleeuwen eigenlijk waren! Was een mooie combi om tegelijk met de Bourgondiërs van van Loo te lezen.