پایاب شکیبایی: برداشت‌هایی از هشت سال وزارت

by Javad Zarif

" الحقيقة هي أنّ روسيا، كما الدول الأخرى، لم تكن مستعدّة للإصرار على قبول مكانة إيران في سوريا. كما أنّه لم تتمَّ دعوة إيران إلى اجتماعات دوليّة بشأن سوريا، ولم يصرّ الروس على مشاركتها. لكن بعد الاتفاق النووي، تلقّت إيران الدعوة لحضور الاجتماعات من قبل الولايات المتحدة. قال لي السيّد جون كيري ذات مرّة: "تعالوا نحن وأنتم لنحلّ معضلة سوريا، نحن القوى الرئيسة، لنضع هؤلاء المهرّجين جانبًا. لم يكن مسموحًا لنا التعامل المباشر مع الولايات المتّحدة في الأمور غير النوويّة، ولذلك، لم نبدأ محادثة ثنائيّة معها، بل تمّت دعوتنا إلى محادثاتٍ متعدّدةِ الأطراف بشأن سوريا، في حين لم تتمَّ دعوة إيران مطلقًا الى هذه المحادثات قبل الاتّفاق النوويِّ."

رغم اشتهاره بالبشاشة خلال أداء مهامه الدبلوماسيّة الواسعة، إلّا أنّ محمّد جواد ظريف، في هذا الكتاب، يسرد بالتفاصيل المشوّقة، وعورة العمل الدبلوماسيّ في إيران، إن في الحلبة السياسيّة الداخلية بتعقيداتها وتشابكاتها، أو في مسرح العلاقات الدوليّة بما يحويه من إشكاليّات تواجهها إيران في مسار سعيها لحجز مكانها ضمن الدول المؤثّرة في المجال الدولي.
ورغم أنّ الكتاب يتمحور حول تجربة المؤلّف خلال 8 سنوات قضاها وزيرًا للخارجية بين عامي 2013 و2021، إلّا أنّه يقدّم سيرةً شاملةً للدبلوماسيّة الإيرانيّة منذ قيام الجمهورية الإسلامية عام 1979. ويكشف الكتاب للمرة الأولى، تفاصيل مفصليّة حول أزماتٍ إقليميّة ودوليّة، شارحًا بالتفصيل، من خلال الأحداث خلف الكواليس، نظرة السياسة الخارجيّة الإيرانيّة إلى العلاقات مع الولايات المتحدّة، ومع الجيران العرب، وتركيا، والدول الأخرى. كما يشرح بالتفصيل، العلاقات المعقّدة مع روسيا والصين، خلافًا لما هو رائج في الإعلام. كذلك يقدّم الكتاب تفاصيل هي الأكبر من حيث النشر، حول مسار الوصول إلى الاتفاق النووي عام 2015. خلاصات مكثّفة يقدّمها محمّد جواد ظريف شارحًا آراءه وتصوّراته التي نجح في تثبيت بعضها وفشل في تثبيت البعض الآخر. كان لهذه التجربة أثرًا كبيرًا في نظرته إلى الدبلوماسيّة حتى بات يقاربها كامتحانٍ للصبر والطاقة والابتسامية التي تخفي قلبًا يقطر دمًا.

540 pages, Paperback

First published January 1, 2024

Reviews

[Saman · Rating 5 out of 5]

« وزیر خندان لب خونین جگر»
محمد جواد ظریف از جمله کارگزاران جمهوری اسلامی است که همیشه بحث در موردش وجود داره.این مباحث از مثبت ترین تا منفی ترین مواضع ممکن رو در برمی‌گیره.. او متفاوت با همه وزرای خارجی نظام از جمله ولایتی، خرازی، متکی و مرحوم امیرعبدالهیان بود و هست. در کتاب پایاب شکیبایی،برداشت‌هایی از هشت سال وزارت ، ظریف به کند و کاو دوران وزارت و همچنین دوران پس و پیش اون می‌پردازه و سعی می‌کنه با نگاهی منطقی مسائل رو بازگو و تحلیل کنه. او در این کتاب بارها و بارها به این مساله اشاره می‌کنه که دوستی که به او لقب وزیر خندان لب خونین جگر داده کار درستی کرده و قصد داشته ابتدا نام کتاب رو به همین لقب بگذاره که بعدا پشیمان میشه و نام کتاب به پایاب شکیبایی تغییر پیدا می‌کنه.

نگاهی به درون وزارت خارجه از فصول ابتدایی کتاب هست که ظریف در اون به چالش‌ها و دشواری ها و همچنین نقدهایی برای عملکرد بهتر وزارت خانه می‌پردازه..در فصل بعدی کتاب که یکی از بخش‌های خواندنی و جذاب کتاب بود به روابط با بخش‌های مختلف حاکمیت و چالش‌ها، تعارضات، مشکلات و نقدهای مخصوص به هر بخش اختصاص داره که رابطه با دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی به نظرم یکی از مهم‌ترین قسمت‌های کتاب بود.اینکه یک تصمیمی گرفته میشه ، من مردم عادی، فقط اون تصمیم نهایی رو می‌بینم اما توضیحات ظریف در مورد ساز و کار این تصمیم گیری‌ها به درک بهتر روابط و تصمیم گیری ها در جمهوری اسلامی میتونه کمک شایانی بکنه.. درک محذوریت‌ها و محدودیت‌های تصمیم گیران یکی از خروجی های مهم این بخش برای من بود. روابط با همسایه‌ها از مباحث بعدی ظریف در کتاب بود.مثل تمام بخش‌های کتاب در این قسمت هم سعی شده بود یک نگاه واقع گرایانه توام با دیدن فرصت ها و منافع و همچنین نکات منفی و تعارضات مشهود باشه.در ادامه که به بحث روابط با کشورهای بزرگ بود هم همین قضیه مشهود بود.بحث ها و نکات ظریف در مورد رابطه با چین و روسیه بسیار منطقی بود.در هر دو مورد از نکات منفی و مثبت صحبت شده بود و مثل برخی روسوفیل ها و چین پرست‌های وطنی که این دو کشور به قبله آمالشون تبدیل شده نبود( هم چنین به غرب گرایانی که غرب رو قبله آمالشون می‌دونند). این نگاه ژرف و عمیق ظریف به مسائل سیاست خارجه حقیقتا باعث وزین تر شدن موارد مطرح شده کتاب بود.

در قسمت‌های گوناگون کتاب به بسیاری از نقدها، تخریب‌ها و دروغ‌هایی که صداسیما و سایر ارکان مختلف علیه وزارت خارجه و شخص ظریف ساخته و پرداخته بودند پاسخ داده بود.البته در طی هشت سال هم ما برخی پاسخ‌های ظریف رو دیده و خوانده بودیم.این بخش‌های کتاب قضیه خندان لبی و خونین جگری او نمود بیشتری پیدا می‌کرد.در قسمت ایران و قدرت‌های بزرگ هم مطابق انتظار مباحث مختلفی در مورد برجام آورده شده بود که البته به اختصار بیان شده بود و اگر کسی علاقه داشته باشه میتونه مجموعه شش جلدی راز سر به مهر رو در مورد برجام مطالعه کنه که این شش جلدی رو هم مثل این کتاب موسسه اطلاعات به چاپ رسونده.

نثر کتاب ساده و روان بود و بدین شکل نبود که از یک نثر خشک اداری رسمی وزارت خارجه ای تبعیت کرده باشه.چه از ظریف خوشمون بیاد و چه ازش متنفر باشیم و چه یک دید منطقی نسبت به او داشته باشیم که نقاط قوت و ضعفش رو کنار هم ببینیم، این کتاب حتما ارزش مطالعه داره برای تمام افرادی که علاقه به مباحث سیاست خارجه از طرف یک کارشناس این حوزه دارند. پایاب شکیبایی کتاب خواندنی و پر نکته‌ای بود که می‌تواند درک مناسبی از سیاست خارجه، تهدید ها،فرصت ها و چالش های جهان امروز به مخاطب ارائه بده.

[Othman alsaeed · Rating 2 out of 5]

مذكرات لوزير خارجية إيران الأسبق يتحدث عن تجربته الوزارية وعن الأحداث التي مرت ببلاده قبل الاتفاق على خطة العمل المشتركة الشاملة .. أول جزء من الكتاب يتكلم عن البنية الإدارية والتنظيمة للعمل في وزارة الخارجية ماقد لاتشغل القارئ الأجنبي ثم يتكلم بفوقية و تعالي على الدول الخليج العربي والقوى المحيطه لبلاده.

يعتقد أنه لم يُكافئ ولم يحظى بالتقدير المناسب بخلاف تقييمي لأداءه إلا أنها صفحات ليس بها إلا الكثير من الشكوى والتنظير.

[شهاب قاضی‌زاده · Rating 5 out of 5]

تاریخ بررسی: تیر ۱۴۰۳

جمهوری اسلامی، پنج نفر آدم‌حسابی داشته باشد، یکیش محمدجواد ظریف است. همین.

[Fatima · Rating 4 out of 5]

کتابی با نثر ساده اما بسیار پرمحتوا. گفته‌ها و خاطراتی که بسیار جای تامل و تفکر دارند. توصیفات و اتفاقات رخ داده هم بطور کامل دلیل استفاده از صفت "وزیر خندان لب و خونین جگر" را توضیح دادند. بسیار استفاده کردم و لذت بردم

[Doren · Rating 4 out of 5]

قرأتُ الكتاب وفعلاً فيه الكثير من الفائدة. حقّاً إنّه خلاصةُ خبرةِ سنوات، فبينما كتاب "قوّة التفاوض" يشرح أسس التفاوض وقواعده وأهمية استغلال نقاط القوة من أجل التفاوض الفعّال والمتكافئ، يأتي كتاب الدكتور محمد جواد ظريف ليُظهر لنا واقع السياسة اليوم، وكيف أنّ أخطاءً صغيرة قد تكلّف خسائر كبيرة، أو على الأقل فرصاً ضائعة كانت لتكون في مصلحة الدولة والشعب. ويبيّن الشرخ الكبير بين ما يراه ويفهمه الشعب وبين واقع السياسة في المحافل الدولية.

لا شكّ أنّ ظريف سياسيٌّ استثنائيّ، والدليل على ذلك عدم استسلامه للضغوط والفتن والدعايات المحرِّضة عليه، بل هو مؤمنٌ فقط بأهمية خدمة الناس بما يحقق مصالحهم، لا مصالحه أو مصالح البعض الضيّقة.

أنصح به بشدّة، لاسيّما لخرّيجي كليات الحقوق والعلوم السياسية، لما يحتويه من عِبَر ودروس يندر تدريسها في الجامعات.

وكلّ التقدير والاحترام للفريق الذي أشرف على إصدار ونشر هذا الكتاب وغيره، في سبيل تعريفنا بسياسة إيران وعلاقاتها مع غيرها من الدول، لاسيّما ذات النفوذ الكبير كالصين وروسيا والولايات المتحدة الأميركية ودول الخليج.

[Kambizdirakvand · Rating 5 out of 5]

بدون هیچ گونه جهت گیری سیاسی در پایان مطالعه این کتاب به این نتیجه رسیدم که هیچ مشکلی در جامعه بین الملل وجود ندارد که با مذاکره قابل حل و فصل نباشد.
کتاب به صورت دقیقی خاطرات و نظریات نویسنده پیرامون دوران خدمت اورا در دوران فعالیت وی بیان میکند.
نویسنده بیان واضحی در مورد دوران پسا دو قطبی و پسا تک قطبی بیان میدارد.
اسرار نگفته ای هم درباره مذاکرات برجام و حواشی آن در کتاب بیان میگردد که خواندنی است.
مطالعه کتاب را بسیار پیشنهاد میکنم.

[Ehsan · Rating 4 out of 5]

Excelente

[Francis · Rating 2 out of 5]

کتاب یک دستی نیست. در بعضی از صفحات به سمت مسایل دانشگاهی میره که به نظرم زیادی بود و نیازی نبود که این قسمت‌ها برای خواننده معمولی خسته‌کننده‌س. یه قسمت‌های زیادی هم با کتاب‌های راز سر به مهر هم‌پوشانی داره و کسانی که اون کتاب‌ها رو خوانده باشن این قسمت‌ها را خسته کننده می‌دونن. بعضا تکرار مکررات هم در متن دیده میشه و گویا ویراستاری خوبی نداشته.