Týr

by Dirk Speelman

Uppsala, nabije toekomst. Na jaren van volgehouden toewijding staat professor Hans Forsberg op het punt geschiedenis te schrijven. Zijn revolutionaire software is klaar om de rechtspraak definitief het tijdperk van de artificiële intelligentie binnen te loodsen. De verwachtingen zijn torenhoog. Gedaan met steenrijke criminelen en zakenlui die keer op keer de dans ontspringen. Nooit nog rechtspraak met twee snelheden. Maar kan de spitstechnologie van Forsberg de belofte van een rechtvaardigere wereld ook waarmaken?

Voor het antwoord op die ultieme vraag is het uitkijken naar de vuurdoop: de eerste rechtszaak met het nieuwe systeem. In afwachting genieten Forsberg en zijn team van enkele weken vakantie, een welgekomen afwisseling na de slopende laatste maanden. Maar dan slaat het noodlot toe. Genadeloos snel komt de ultieme vraag als een boemerang terug hun bestaan binnengevlogen.

Is de mensheid klaar voor de snelle opmars van AI?

Dirk Speelman, classicus en computerlinguïst, is professor taalkunde aan de KU Leuven. In 2020 debuteerde hij als fictieschrijver met Rode Nevel. In Týr laat hij een ongemeen krachtige AI-computer los op de juridische wereld. Wat als die straks de concurrentie aangaat met advocaten, juryleden en misschien zelfs rechters?

Paperback

Published June 3, 2024

Reviews

[Sven · Rating 5 out of 5]

Artificiële Intelligentie, we worden er op dit moment echt wel mee om de oren gesmeten. Van chatGPt, naar foto’s maken zonder effectief te fotograferen. Van chatbots die algemene vragen beantwoorden tot machines die AI gebruiken om zichzelf te corrigeren. Voor de ene mens is het gewoon de vooruitgang van de technologie, voor een ander is het een doorgeslagen item van de jeugd. Maar wat als we AI nu eens de rechtspraak laten uitvoeren? Zou dat de next step kunnen zijn?
Dirk Speelman gebruikte dit thema als centraal punt in zijn boek Týr.
Het verhaal
Hans Forsberg staat, na jaren van volharding, op het punt om geschiedenis te schrijven. Hij heeft een Artificiële Intelligentie ontwikkeld die de rechtspraak moet eerlijker maken. Gedaan met de rijke medemens die zijn schuld kwijtgescholden wordt door procedurefouten, of steenrijke criminelen die rechters omkopen en zo nooit gestraft worden.
Vooraleer de vuurdoop gegeven wordt vertrekt het team op vakantie voor een paar weken. Vakantie die niet voor iedereen een even goeie afloop kent. Het noodlot slaat toe en de nieuwe software Týr zal de ultieme vraag moeten oplossen. Maar daarmee misschien ook wel de vraag naar boven brengen of de mens wel al klaar is voor deze technologie. Zijn wij al klaar om de vraag van schuld of onschuld over te laten aan een computersysteem zonder gevoelens of empathie.
Mijn gedacht
Dirk Speelman is professor taalkunde aan de KU Leuven die in 2020 debuteerde met zijn boek Rode Nevel.
Voor zijn boek Týr creëerde Speelman een wereld met meerdere niveaus. Een deel van de wereld is dystopisch weergegeven. Een wereld waar klimaatproblemen ervoor zorgen dat die delen echt niet meer bewoonbaar zijn. Aan de andere kant creëert Speelman steden met enorme hoeveelheden mensen onder koepels waar artificiële intelligentie al goed ingeburgerd zit. Een mogelijke toekomst die de lezer voorgeschoteld wordt misschien?
De wereld die voorgesteld wordt is er eentje die voor mij wel als mogelijke realiteit beschouwt wordt. De rijke delen die rijker worden en de armere landen die achterop hinken t.o.v. de rest.
Het verhaal is goed te volgen. Die is net als de wereld tweeledig. Aan de ene kant is er een deel dat spannend verteld wordt zoals een thriller verhaal. Aan de andere kant is er dan de kant van het gebruik van de AI in juridische zaken. Speelman zorgde ervoor dat het niet te technisch wordt en dat alle verhaallijnen wel gevolgd kunnen worden zonder de draad effectief kwijt te spelen.
Het verhaal is spannend gemaakt en kent genoeg lagen om de aandacht vast te houden. Genoeg gebeurtenissen en kronkels in het verhaal om gewoon te willen blijven lezen tot het boek uit is. De zoektocht naar de daders of het gebruik van de AI zorgt elke keer voor verrassende momenten die het verhaal sterker en sterker maken.
De personages die samengesteld werden om dit verhaal te dragen zijn goed vormgegeven. Elk hun eigen karakter maar ook, zoals in de echte wereld, elk zijn eigen ideeën over het gebruik van AI en de kloof tussen arm en rijk.
Dit geheel van elementen neemt een extra aanloop naarmate het einde van het verhaal nadert. Een einde dat nog steeds genoeg spanning en kronkels bevat om de lezer mee te sleuren naar de ontknoping van alle vragen die ze nog hebben.
Conclusie
Týr is met zijn 522 pagina’s een redelijk dik boek maar het is voor mij perfect qua dikte. Het moest niet dikker zijn maar minder hoeft zeker ook niet. Een verhaal dat gevormd met elementen uit onze huidige wereld, zo is er een plaatsje voorzien voor Donald Trump, de lezer toch laat nadenken over het gebruik van AI. Wat wij er op dit moment mee doen is maar het topje van de ijsberg waar het voor gebruikt wordt in dit verhaal. Schetst Speelman hiermee een mogelijke toekomst voor de mensheid, of blijft het vooral fantasie van de auteur? Dat zal de toekomst moeten uitwijzen.
Persoonlijk ben ik fan van technologische vooruitgang maar soms boezemt het me ook wel wat angst in. Gaan we niet te vlug, moeten we het nog niet wat meer uitwerken. De wetgeving is soms ook trager dan de vooruitgang. Zo is bijvoorbeeld een foto gemaakt volledig met AI niet ondergeven aan auteursrecht of copyright. Aja, want er heeft geen mens een foto voor gemaakt en een computersysteem kunnen we geen copyright toekennen. De persoon die zijn gedachten in die foto gestopt heeft is dus voorlopig geen baas over zijn eigen werk. Maar nu terug naar het boek. Speelman schrijft hier inderdaad een mogelijke toekomst neer. De wereld die dystopisch wordt, tja kijk eens goed rond. Met al die landen die bommen gooien naar elkaar op dit moment zijn we toch goed bezig om dit idee te gaan versnellen. Klimaat verandert en het weer is enorm wispelturig. (Bij alles wat mij voorgeschoteld wordt leg ik nu en dan wat zout erop. Veel is voor mij speculatie met een bodem van waarheid erachter. Maar dat er iets aan het gebeuren is lijkt mij wel duidelijk. En ik blijf zolang ik kan rondrijden met mijn dieselauto.)
Speelman schreef dus een boek waarover gediscussieerd kan worden over wat mogelijk is en wat niet. Een boek om onder vrienden met interesse een te bespreken tijdens een avondje met wat hapjes en drankjes.
Om af te sluiten kan ik dit boek enkel maar aanraden. Speelman, zeer goed gedaan.

[Karin houdt van boeken · Rating 3 out of 5]

Na jaren van volgehouden toewijding staat professor Hans Forsberg op het punt geschiedenis te schrijven. Zijn software is klaar om de rechtspraak het tijdperk van de AI binnen te loodsen. Maar kan de technologie de belofte van een rechtvaardigere wereld waarmaken?
Het is uitkijken naar de vuurdoop: de eerste rechtszaak met het nieuwe systeem. In afwachting genieten Forsberg en zijn team van een vakantie. Maar dan slaat het noodlot toe.
Is de mensheid klaar voor de snelle opmars van AI?

Ik heb dit boek gewonnen bij een winactie van @uitgeverijphoenixbooks
Ik koos het boek puur op cover. Ik wilde me laten verrassen!

Een boek waar recht en Ai samenkomen. Een droom voor mij als voormalig it-rechtstudent.

De worldbuilding is goed in dit boek. We zitten in een volledige futuristische wereld die goed overkomt.

Ik had wel verwacht dat het boek meer zou gaan over rechtspraak, maar het ging toch vooral om de reis en andere culturen. Wat dan weer net niet helemaal mijn ding is.
Pas vanaf de helft kwam het systeem Tyr meer in beeld.
Ik had het boek wel iets spannender verwacht dan het daadwerkelijk was.
Maar de ethische discussie was zeker interessant en het zet je aan het denken.

Het was wel duidelijk dat het boek van Vlaamse komaf was. Maar het was ondanks dat meer dan prima leesbaar voor deze Nederlander.Na jaren van volgehouden toewijding staat professor Hans Forsberg op het punt geschiedenis te schrijven. Zijn software is klaar om de rechtspraak het tijdperk van de AI binnen te loodsen. Maar kan de technologie de belofte van een rechtvaardigere wereld waarmaken?
Het is uitkijken naar de vuurdoop: de eerste rechtszaak met het nieuwe systeem. In afwachting genieten Forsberg en zijn team van een vakantie. Maar dan slaat het noodlot toe.
Is de mensheid klaar voor de snelle opmars van AI?

Ik heb dit boek gewonnen bij een winactie van @uitgeverijphoenixbooks
Ik koos het boek puur op cover. Ik wilde me laten verrassen!

Een boek waar recht en Ai samenkomen. Een droom voor mij als voormalig it-rechtstudent.

De worldbuilding is goed in dit boek. We zitten in een volledige futuristische wereld die goed overkomt.

Ik had wel verwacht dat het boek meer zou gaan over rechtspraak, maar het ging toch vooral om de reis en andere culturen. Wat dan weer net niet helemaal mijn ding is.
Pas vanaf de helft kwam het systeem Tyr meer in beeld.
Ik had het boek wel iets spannender verwacht dan het daadwerkelijk was.
Maar de ethische discussie was zeker interessant en het zet je aan het denken.

Het was wel duidelijk dat het boek van Vlaamse komaf was. Maar het was ondanks dat meer dan prima leesbaar voor deze Nederlander.Na jaren van volgehouden toewijding staat professor Hans Forsberg op het punt geschiedenis te schrijven. Zijn software is klaar om de rechtspraak het tijdperk van de AI binnen te loodsen. Maar kan de technologie de belofte van een rechtvaardigere wereld waarmaken?
Het is uitkijken naar de vuurdoop: de eerste rechtszaak met het nieuwe systeem. In afwachting genieten Forsberg en zijn team van een vakantie. Maar dan slaat het noodlot toe.
Is de mensheid klaar voor de snelle opmars van AI?

Ik heb dit boek gewonnen bij een winactie van @uitgeverijphoenixbooks
Ik koos het boek puur op cover. Ik wilde me laten verrassen!

Een boek waar recht en Ai samenkomen. Een droom voor mij als voormalig it-rechtstudent.

De worldbuilding is goed in dit boek. We zitten in een volledige futuristische wereld die goed overkomt.

Ik had wel verwacht dat het boek meer zou gaan over rechtspraak, maar het ging toch vooral om de reis en andere culturen. Wat dan weer net niet helemaal mijn ding is.
Pas vanaf de helft kwam het systeem Tyr meer in beeld.
Ik had het boek wel iets spannender verwacht dan het daadwerkelijk was.
Maar de ethische discussie was zeker interessant en het zet je aan het denken.

Het was wel duidelijk dat het boek van Vlaamse komaf was. Maar het was ondanks dat meer dan prima leesbaar voor deze Nederlander.Na jaren van volgehouden toewijding staat professor Hans Forsberg op het punt geschiedenis te schrijven. Zijn software is klaar om de rechtspraak het tijdperk van de AI binnen te loodsen. Maar kan de technologie de belofte van een rechtvaardigere wereld waarmaken?
Het is uitkijken naar de vuurdoop: de eerste rechtszaak met het nieuwe systeem. In afwachting genieten Forsberg en zijn team van een vakantie. Maar dan slaat het noodlot toe.
Is de mensheid klaar voor de snelle opmars van AI?

Ik heb dit boek gewonnen bij een winactie van @uitgeverijphoenixbooks
Ik koos het boek puur op cover. Ik wilde me laten verrassen!

Een boek waar recht en Ai samenkomen. Een droom voor mij als voormalig it-rechtstudent.

De worldbuilding is goed in dit boek. We zitten in een volledige futuristische wereld die goed overkomt.

Ik had wel verwacht dat het boek meer zou gaan over rechtspraak, maar het ging toch vooral om de reis en andere culturen. Wat dan weer net niet helemaal mijn ding is.
Pas vanaf de helft kwam het systeem Tyr meer in beeld.
Ik had het boek wel iets spannender verwacht dan het daadwerkelijk was.
Maar de ethische discussie was zeker interessant en het zet je aan het denken.

Het was wel duidelijk dat het boek van Vlaamse komaf was. Maar het was ondanks dat meer dan prima leesbaar voor deze Nederlander.

[Hilde Van Gysegem (redheadbookaddict) · Rating 4 out of 5]

Uppsala, 2055. Professor Hans Forsberg en zijn getalenteerde teamleden staan op het punt om Týr te introduceren in de rechtspraak. Týr zou als krachtige AI-computer de rol van lekenrechters of juryleden kunnen overnemen, de computer heeft niet alleen toegang tot alle informatie uit het gerechtsdossier, maar zal eveneens een oordeel vormen op basis van de antwoorden, gezichtsuitdrukkingen en lichaamsfuncties van alle aanwezigen in het proces. De verwachtingen zijn bijgevolg torenhoog. Kan dit systeem meer rechtvaardiging in de wereld brengen? Kan Týr ervoor zorgen dat er minder menselijke dwalingen voorvallen? Is Týr objectiever, maar vooral correcter in zijn beoordelingen?

Vooraleer Týr zijn vuurproef moet doorstaan, nemen alle leden van het team nog even vakantie om bij te komen van de zeer drukke periode waarin de AI-computer volledig tot ontwikkeling kwam. Maar tijdens hun vakantie slaat het noodlot toe en wordt beslist om Týr sneller dan voorzien in te schakelen. Lukt het Týr om zijn nieuwe rol in de samenleving vlekkeloos op te nemen?

Dirk Speelman, classicus, computerlinguïst en professor taalkunde heeft met dit boek gekozen voor een zeer originele benadering van AI. Artificiële intelligentie zorgt meer en meer voor extra ondersteuning in onze samenleving en op dit ogenblik lijken de mogelijkheden wel eindeloos. Speelman speelt hierop gretig in door een nogal dystopische samenleving te beschrijven, met een nog grotere kloof tussen rijk en arm. Een samenleving waar mensen nog meer bedreigd worden door de natuur en meer bepaald door de heersende droogte en enorme klimaatopwarming. De worldbuilding in dit boek is van een uiterst hoog niveau, door zowel ontspanning, de voeding, de medische toepassingen, de woningsituatie, het tekort aan beschikbaar drinkwater, de transportmiddelen enz in een futuristische wereld te beschrijven zorgt de auteur er moeiteloos voor dat je je als lezer werkelijk in het jaar 2055 waant.

Het boek bestaat hoofdzakelijk uit twee grote delen : de periode waarin de vakantie plaatsvindt van de teamleden en de wijze waarop elk van hen dit ervaart enerzijds en anderzijds het proces zelf waarbij Týr voor de allereerste keer ingezet wordt. Wat mij betreft had het deel over de vakantie iets meer ingekort mogen worden, enerzijds draagt het enorm bij tot de worldbuilding in het verhaal, anderzijds zorgde het ervoor dat mijn aandacht soms wat afnam omdat je op dat ogenblik de relevantie ervan in het verhaal nog niet volledig snapt. Het tweede deel waarin Týr werkelijk in the picture kwam, las voor mij vlotter weg. Ook in deze toekomstige samenleving twijfelen ze over de morele aanvaardbaarheid om Týr in te schakelen, aan het gevelde oordeel, aan de procedures die gevolgd moeten worden: het feit dat er zowel voor-als tegenstanders zijn, zorgt er ook voor dat je als lezer deze dilemma's ook aan jezelf (of in je omgeving) even voorlegt en ook daar is er toch een mix in meningen terug te vinden. Een zeer groot pluspunt is ook dat het AI-verhaal helemaal niet te technisch wordt en dat elke lezer -voorkennis of niet- zonder moeite begrijpt hoe Týr tewerkgaat. De schrijfstijl zelf van Speelman is super vlot en aangenaam om lezen, als lezer blijf je getriggerd om het verhaal uit te lezen, hij slaagt er absoluut in om de nieuwsgierigheid van de lezer gedurende het verhaal te blijven aanwakkeren.
Voor mij was dit zeker een aanrader, een boek met een grote hoeveelheid aan originaliteit, dat dilemma's en vraagstukken oproept over onze toekomst en de toepassingen van AI .

[Libra Librorum · Rating 4 out of 5]

Týr speelt zich af in een nabije toekomst waarin geavanceerde software juridische beslissingen foutloos zou kunnen nemen, en zo de menselijke rechtspraak vervangen. Maar het programma krijgt te maken met een wel zeer ongewone zaak: de vergiftiging van een van zijn jonge ontwikkelaars. Kan Týr z'n betrouwbaarheid bewijzen bij het oplossen van de moord op Oumar?
Liefhebbers van science fiction mystery zullen het boek waarderen als een volwassen (in de zin van 'rijp', maar met z'n 520 pagina's ook wel 'uit de kluiten gewassen') exemplaar van het genre, een genre waarin de auteur in 2020 met 'Rode Nevel' z'n meesterproef aflegde.
Maar ook voor lezers die niet per se door SF zijn aangetrokken maar in de eerste plaats uitkijken naar een spannend verhaal is Týr een aanrader. De SF-setting ligt immers te nabij om voor een sterk effect te zorgen. De AI waar het om draait is van een type dat sinds de opkomst van generatieve artificiële intelligentie zeer vertrouwd is, en afgezien van enkele drastische verschuivingen op de geopolitieke kaart liggen de andere aspecten van de opgeroepen wereld - technologische innovaties, klimaatproblemen, ecologisch activisme - perfect in de lijn van wat we op dit moment meemaken.
Is het boek dus dominant een whodunnit eerder dan een toekomstroman, het is als mystery ook bijzonder geslaagd, met enkele kenmerken en componenten die in het genre wel vaker voorkomen: een langzame opbouw naar een verrassende moord, een reeks doodlopende pistes in de zoektocht naar de dader, en een dramatische, gewelddadige ontknoping. En natuurlijk ook een obsessief vasthoudende inspecteur.
Het eerste deel, tot aan de moord, lijkt met z'n 240 bladzijden wat disproportioneel, maar het wordt succesvol gedragen door een eigen spanningsboog. De reis die de pas gepromoveerde Oumar onderneemt op zoek naar zijn roots in de Sahel is inderdaad met bijzondere verve beschreven, en dat niet alleen door de trefzekere couleur locale: Oumars zoektocht naar zijn plek van afkomst is een op zich staand meeslepend verhaal.
Maar het zou Týr onrecht aandoen om het alleen als (ont)spanningsliteratuur voor te stellen. Het is ook een boek dat met veel kennis van zaken (dat verbaast ook niet: de auteur is computertaalkundige) de potentiële impact van artificiële intelligentie, en de mogelijke manipuleerbaarheid ervan, ter sprake brengt. Het boek nodigt m.a.w. niet alleen uit tot doorlezen, maar ook tot doordenken.

[Stef Grondelaers · Rating 5 out of 5]

Týr focuses on the questions that are hitting our early 21st century hardest: is AI still a tool or has it become a threat? Can its advance be halted at all?

Týr drives that question to the forefront in an exciting story about a legal superalgorithm designed to be 100% accurate and impartial, so that clever criminals with savvy lawyers can no longer get away with it.

The book describes the run-up to Týr's first ordeal, a complex murder case with ramifications from Uppsala, Sweden, to West Africa. Will Týr succeed in pinpointing the real culprit? And will the algorithm ultimately make the world a more beautiful and just place?

But Týr is more than an exciting novel, and Speelman is much more than a “literary SF” author, as he is sometimes called: Speelman's science fiction will simply be reality in 50 years if we don't change course soon.

Týr is set in 2054, at a time when climate change is no longer the occasional drought and flood, but has rendered large parts of the world uninhabitable; at a time when the Northern European Alliance and the West African Federation are the geopolitical result of extremist ideologies; at a time when climate activists and poverty-fighters are reaching for real violence to save what's left to save.

Týr is set in a virtual world that has taken over all of our senses and experiences, not just gaming and erotica, but food and even travel. But beneath that dystopian horror beats the heart of an older world in which people love, study, create art, travel the world, and drink sublime whiskey; a world in which, in defiance of the overabundance of virtual stimuli, people just want to be themselves: as people.

Anyone reading Týr will immediately notice the similarity between Speelman's legal algorithm and the chatbot ChatGPT, an algorithm trained to detect patterns in a massive amount of text material that it then uses to answer (very complex) questions. Týr actually works no differently, but ... Týr already existed in the early stages of the book of the same name when OpenAI had yet to begin the search for its chatbot....

[Saskia Boree · Rating 4 out of 5]

In Týr staat wantrouwig zijn tegenover technologie centraal. Dirk Speelman weet met dit onderwerp eigenlijk meteen te intrigeren. De insteek van toekomstige snufjes zullen lezers moeiteloos fascineren. Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat er door de jaren heen ook medische software in de menselijke lichamen is gestopt. De problematiek in het klimaat wordt eerst subtiel maar zeer stellig aangekaart. Het boek is dus doorspekt met briljante ideeën voor de toekomst. Er worden dan ook veel pijnpunten onder de loep gelegd. Allemaal mooi verwoord met sterke inzichten, maar op een gegeven moment gaat de oplettende lezer wel merken dat deze details voor het grootste deel slechts bijzaak kunnen. Echter op het moment dat Týr ingezet wordt, had het wat sneller to-the-point mogen komen. De technologie die Speelman omschrijft, is dan wel bijzonder intrigerend uit de verf gekomen. Het is wellicht raadzaam om alvast enige kennis te hebben van AI. Pas in de laatste honderd bladzijden lijkt het op een hele, logische manier samen te komen. Een knap staaltje technologische toekomst schrijven, met een bijzondere twist.

[Karel · Rating 5 out of 5]

Bepaalde scènes wisten me niet altijd te overtuigen (twee personages die elkaar high fiven in een fontein na een traumatische gebeurtenis?), soms wordt een dialoog al te nadrukkelijk aangegrepen om aan expositie te doen en algemeen vond ik dat het gerechtsapparaat wel heel snel overstag ging om een nieuw AI-systeem hun werk te laten doen. Los van die punten van kritiek een vlotte thriller waar je door de laatste pagina's raast om te weten hoe de vork nu in de steel zit. Het boek is ook een fijn voorbeeld van near future scifi, de wereld die de auteur schetst zit goed in elkaar en voelt nabij en toch exotisch. De rol die AI speelt in heel het gebeuren zet tot denken zonder belerend of academisch te voelen. Zeker een aanrader.

[Els · Rating 5 out of 5]

Super vlot geschreven, spannend verhaal met diepgang dat je doet nadenken over de inzet van AI.

[Mario Pandelaere · Rating 3 out of 5]

Interessant idee maar een beetje langdradig en te moraliserend, in mijn opinie.