Jump to ratings and reviews
Rate this book

Eigen onderzoek eerst

Rate this book
De betrouwbaarste bron over desinformatie en pseudowetenschap
'Doe je eigen onderzoek!'


Het lijkt de heilige graal van waarheidsvinding, maar eigen onderzoek eindigt maar al te vaak in onjuiste conclusies, losgezongen wereldbeelden en koddige pseudowetenschap. Waarom spelen mensen zo graag zelf onderzoeker en waarom kan pseudowetenschap online zo welig tieren? Wat zijn veel voorkomende redeneerfouten, waar herken je pseudowetenschap aan en waarom is YouTube geen betrouwbare bron? En hoe zorg je er tot slot voor dat je zelf niet in een desinfofuik belandt?


In dit boek doet wetenschapsjournalist Adriaan ter Braack (op social media bekend als Sjamadriaan) eigen onderzoek naar al deze vragen. Aan de hand van vele herkenbare voorbeelden stelt hij de verspreiding van desinformatie in Nederland en daarbuiten aan de kaak.


Adriaan ter Braack is wetenschapsjournalist. Na zijn studie Wiskunde en Natuurkunde heeft hij voor verscheidene media geschreven, zoals Quest, VICE en NOS. Het liefst schrijft hij over wetenschap met een kwinkslag en laat hij mensen de wereld op een nieuwe manier zien. Onder het pseudoniem Sjamadriaan weerlegt hij online gezondheidsmythes, analyseert hij pseudowetenschap en stelt hij de verspreiding van desinformatie door influencers, BN’ers en mediamerken aan de kaak. Eerder schreef hij Het universum is een klootzak.

298 pages, Kindle Edition

Published June 18, 2024

14 people are currently reading
229 people want to read

About the author

Adriaan ter Braack

3 books9 followers

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
43 (16%)
4 stars
127 (50%)
3 stars
75 (29%)
2 stars
6 (2%)
1 star
2 (<1%)
Displaying 1 - 30 of 38 reviews
Profile Image for Jeroen van der Weijden.
8 reviews1 follower
November 29, 2024
Qua inhoud krijgt dit boek vijf sterren! Echter, Ter Braack is geen geboren schrijver; valt veel in herhaling en de vaak bijzonder grappige manier van de draak steken met ‘fitfluencers en poldergoeroes’, gaat na een paar hoofdstukken wel vervelen. Maar, daar draait dit boek niet om. Inhoudelijk staat het als een huis en is het verplichte kost voor eenieder die zich zorgen maakt over het ‘feitenvrije’-discours wat op social media - en helaas ook in de huidige politiek - wordt gevoerd. Hulde aan Ter Braack voor het schrijven van dit boek.
Profile Image for Eva Van Lieshout.
86 reviews2 followers
January 20, 2025
Dit boek is een echte eyeopener. Het duikt in de pseudowetenschap, zoals complottheorieën en gezondheidsfabels. Ter Braack onderzoekt en ontkracht diverse mythes, variërend van de platte-aarde-theorie tot meer gangbare overtuigingen, zoals de Wim Hof-methode, het idee dat zonnebrandcrème kanker zou veroorzaken, autisme door vaccinaties, het nut van supplementen en alternatieve geneeswijzen. Wat me opviel, is dat veel van deze onderwerpen de afgelopen jaren regelmatig voorbij zijn gekomen. Ze zorgen vaak voor ophef en veel mensen geloven erin. Dit boek biedt een wetenschappelijke kijk op deze kwesties. En wat blijkt? Voor de meeste claims ontbreekt elke vorm van valide wetenschappelijk bewijs.

Zelfbenoemde experts en influencers beweren vaak dat hun ideeën op onderzoek gebaseerd zijn, maar Ter Braack laat zien dat dit onderzoek meestal geen stand houdt. Het draait kortom om pseudowetenschap. Ondertussen wordt er flink aan verdiend, bijvoorbeeld via de verkoop van cursussen en supplementen, terwijl deze – los van een mogelijk placebo-effect – geen noemenswaardige invloed hebben op de gezondheid. Onderzoek wijst bijvoorbeeld uit dat supplementen, op vitamine D en B12 voor vegetariërs na, weinig tot geen voordelen bieden. Het aanpassen van je gehele levensstijl wel, maar de supplementenverkoper gaat ervandoor met de eer.

Toch worden influencers vaak eerder geloofd dan echte experts, wat een zorgwekkende trend is. Mensen die daar kritiek op hebben, worden vaak weggezet als niet open-minded en schapen van de overheid. En slim, maar oneerlijk, draaien deze influencers de bewijslast om met de opmerking: “Bewijs maar eens dat het niet zo is”.

Ter Braack bespreekt dit alles met nuance en zelfkritiek. Voor elk hoofdstuk sprak hij met experts en het mooiste: aan het einde van het boek verkoopt hij geen cursus of supplementen ;) Daarom verdient dit boek wat mij betreft vijf sterren. Het heeft me handvatten gegeven om feiten van mythes te onderscheiden – iets wat in deze tijden hard nodig is. Kritisch zijn over wat je leest is belangrijk. Goeroes beweren dat ook te doen, maar zij zijn vaak alleen kritisch op wat niet in hun straatje past. Je kunt niet één enkel onderzoek of anekdotes gebruiken om een claim te onderbouwen als er talloze andere onderzoeken zijn die het tegenspreken. Dat is geen kritisch denken. Helemaal niet als er een verdienmodel achter zit.

Dit boek is een absolute aanrader als je door de hoeveelheid online informatie het overzicht kwijt bent. Overigens las ik in de recensies dat sommige mensen klaagden over de schrijfstijl, maar hier heb ik zelf geen last van gehad omdat ik het als audioboek heb geluisterd en het daar juist heel pakkend overkwam.
Profile Image for Teuntje R.
52 reviews2 followers
August 15, 2024
Dit boek is erg vlot geschreven, wat erg prettig is. Daarnaast heeft dit boek mij ook echt geholpen kritischer te kijken naar online informatie en naar bijvoorbeeld eigen wetenschappelijke verslagen (voor school). Dit allemaal naast het feit dat dit boek een goede inkijk geeft in de wereld van desinformatie en ik er echt veel van heb geleerd.
63 reviews
November 30, 2024
Boek met een belangrijke boodschap. Gebracht met veel herhaling en duidelijke taal, maar als je goed kijkt toch ook wel nuance. Ik heb er echter weinig nieuws uit gehaald, dus misschien was ik niet helemaal de doelgroep
Profile Image for Francis.
207 reviews7 followers
November 7, 2024
Dit is een boek waar je boos van wordt. Niet op de auteur, nee. Op mensen die misbruik maken van de naïviteit en goedgelovigheid van een deel van de bevolking.

Zowat elke bias passeert de revue: publication bias, confirmation bias, cherrypicking, whataboutisme, dubbele standaarden, valse balans...

Over homeopathie schrijft hij:
"Het is alsof je aan het strand van Scheveningen een theezakje in het water mikt, en verwacht dat je in New York uit de zee een glas citroenthee kunt scheppen."
(...)
"Ook hier valt de bijtende ironie op van het continu dwepen met de kracht van de natuur en een theorie ophangen die op geen enkele manier te rijmen valt met de natuur."

Ik laat de schrijver zelf nog even uitleggen wat de "bedoeling" was van dit boek: "Ik hoop van harte dat ik iedereen heb kunnen prikkelen om enerzijds kritischer om zich heen te kijken en anderzijds daarbij ook kritisch naar zichzelf te kijken. En eventueel Eigen Onderzoek te doen, maar wel met de zorgzaamheid, nauwkeurigheid en zelfreflectie die het verdient."

Dat was een interessant boek voor iedereen die wat meer wil weten over hoe "gezondheidsinfluencers" te werk gaan en hoe we hun valkuilen kunnen vermijden.
Profile Image for Arjen.
6 reviews
February 14, 2025
"Eigen onderzoek eerst" is entertaining, but it feels often as a rather cheap shot at the easy to criticise massive amounts of bullshit that is floating around online. I do mostly agree with the criticism, but in my opinion it presents a somewhat simplified view of some of the things that are wrong with modern civilization. At one point he lists all the amazing things that science has come up with, like vaccines. In that list he includes pesticides as well. Sure, pesticides have made it possible to increase food production, but they have also poisoned uncountable amounts of animals, plants and ecosystems. The problem here is that science generally just focuses on one aspect of the problem it tries to research and ignores the other consequences that pop up. Science rewards expertise and specialisation, but in the process it often loses sight of the big picture. This is also apparent in the often repeated example of sunscreen. Sure, it might help against skin cancer, but excuse me for being reluctant about contributing to the problem of discarding millions of plastic bottles per year. Plastic looked like an extremely handy product to make, so modern civilization massively embraced it and it has become a completely integrated part of all aspects of modern life. Oops, turns out, after decades of using it, that plastic breaks down into microplastics and those are found litterally everywhere now with unknown consequences (in the atmosphere, Antarctica, the purest snow on the most isolated mountains and in our blood and brains, to name just a few). When we lead such highly industrialized lives, depending on all kinds of high tech, it would have been nice to use the precautionary principle a lot more. Of course, this is not necessarily a problem specific to science, but it is a massive failing of modern civilization with it's unrelenting anthropocentric view. Tom Murphy, a brilliant astrophysicist who has a blog called "Do the math", had an interesting post about "Putting science in its place", where he describes similar concerns in a more eloquent way (https://dothemath.ucsd.edu/2023/11/pu...)


Ter Braack also gives all E-numbers and food additives a pass, because they haven’t been found to be harmful in those concentrations and some are completely natural anyway. Not that that matters according to the author, because nature produces chemicals as well, of which some are very poisonous. Strangely enough though, all those supposedly harmless manmade chemicals stuffed together into Ultra Processed Foods, have been found to be very problematic for human health, also according to several meta-analyses. Though some debate remains about the exact mechanisms driving health risks, the consensus is that reducing UPF intake is beneficial for health. Many public health bodies (e.g., WHO, FAO, and national dietary guidelines) now recommend limiting UPFs.


Also all supplements get a bad wrap from the author, even though for some nutrients it is pretty likely that we might not get enough of them with normal intake for optimal functioning bodies. In most northern countries, including the UK, health authorities recommend, based on science, that everyone consider taking a daily vitamin D supplement during autumn and winter and in some cases even year round supplementation may be beneficial (https://www.gov.uk/government/news/ph...). This guidance applies to all individuals (not just some, like the author suggests in his book. He also states that only some vegans should supplement B12, which is also incorrect according to "Vitamine B12 en veganisme: een literatuurstudie"  https://isjaisja.home.xs4all.nl/B12/). There is also more and more indication that a daily dose of Omega 3 may slow down the ageing process, according to a recent major clinical trial in Switzerland (https://www.theguardian.com/science/2...).


I don't know if Ter Braack is just referring to the situation in the Netherlands when he is writing about the hilarious (?) fact that our soils are not as depleted as suggested. According to him degrading soil was only based on one study from the UK, while it has been found in several studies in the US, Canada and Australia as well. UNESCO has raised alarms about widespread soil degradation, emphasizing that soil is essential for life, producing 95% of our food and providing numerous ecosystem services. Mismanagement and poor agricultural practices have led to significant soil degradation globally, affecting billions of people and potentially leading to further declines in crop nutrient content. However, Ter Braack nonchalantly claims that dimnishing soil quality doesn’t necessarily affect the plants that grow in these soils, even though diminishing nutrient density in plants has been found in many crops as well. A study led by Dr. Donald Davis at the University of Texas at Austin analyzed U.S. Department of Agriculture data from 1950 to 1999 for 43 garden crops. The research found notable declines in nutrients such as protein, calcium, phosphorus, iron, riboflavin (vitamin B2), and vitamin C. The study suggests that modern agricultural practices focusing on yield improvements may have led to these nutrient reductions. Several studies suggest that modern agricultural practices, including intensive monocropping, synthetic fertilizers, and soil erosion, have led to a decline in essential minerals and vitamins in crops.


It seems pretty likely to me that when we poison and deplete soils and crops, it eventually is gong to impact the health of the soils, crops and beings that eat those crops, besides the ecosystems damage. Even when this is not always shown in studies, it seems like a perfect case for the precautionary principle to me. We can't possibly keep track of all consequences of messing around with everything, so we better show some humility and realise the limitations of science: a flawed scientific process that increases our understanding, but tends to lose track of the bigger picture.
Profile Image for Basil Kühne .
57 reviews2 followers
January 10, 2025
Vermakelijk betoog voor de wetenschap van een van mijn favoriete zinfluencers Sjamadriaan. In de jaren 90 gingen mensen massaal naar de bovennatuurlijke healings van Jomanda en je zou denken dat we dertig jaar later toch beter zouden moeten weten. Niks is minder waar: de pseudowetenschappelijke larie van wensdenkende manifestatiecoaches en zelfverklaarde voedselgoeroes tiert welig online. En daar is tegengas voor nodig, keihard. En ook al heeft dit boek een aantal redigeerronden te weinig gekregen, iedereen die 300 pagina’s lang het zgn ‘eigen onderzoek’ tegen een wetenschappelijk licht houd om te laten zien dat je ook kritisch moet zijn over dat eigen onderzoek verdient 5 sterren.

“Kwakzalverij, iets wat per definitie niet werkt nogmaals, komt daarbij altijd aangegalopeerd in een anekdotisch harnas van spiritualiteit. De dynamiek van het heilig verklaren van persoonlijke verhalen, maar ook dat kwakzalverij en spiritualiteit een uitstekende match zijn; het zijn twee handen op dezelfde onderbuik.”
Profile Image for Maaike.
231 reviews2 followers
December 11, 2024
Ik ben de ideale klant voor menig kwakzalver: vage, onverklaarbare klachten die al meer dan een decennium blijven duren. Ik heb zelfs een ruime portie van mijn maandloon dat opgaat aan medicatie, doktersvisites en andere hulpmiddeltjes. Als weer een nieuwe arts me vraagt wat ik juist bereid ben om te doen dan zeg ik standaard: ‘alles, als het maar wetenschappelijk bewezen is’. Door dit boek werd ik weer even op mijn plaats gezet: de schuif onder mijn lavabo staat immers vol met supplementjes allerhande die me zouden moeten op de been houden. Ik ben er nu zeker van dat het vooral mijn koppigheid is die me elke dag naar het werk sleept. Je wordt er moedeloos van, maar in ieder geval sponsor ik bij deze beslist geen chocoladesjamaan. En die supplementen: die gaan richting restafval.
Profile Image for Lottie.
16 reviews
September 2, 2025
Heel goed geschreven en uitgelegd wat pseudowetenschap is en wat de gevolgen er van zijn.

Geregeld hardop gegniffeld en gelachen om bepaalde anekdotes, sarcastische of cynische opmerkingen van Adriaan.

Aanrader als je net als ik ook ooit in pseudowetenschap getrapt bent en beter wil begrijpen hoe het nou echt zit met o.a. supplementen.

Soms gebruikt Adriaan moeilijkere taal wat vooral door hoogopgeleide mensen te begrijpen is. Persoonlijk had ik dat makkelijker gemaakt om dit boek toegankelijk te houden voor zoveel mogelijk mensen. Want hoe meer mensen dit lezen, hoe beter, denk ik zo!
Profile Image for Florianne.
7 reviews3 followers
September 5, 2024
3.5* Het is geschreven aan de jongere generaties. Zo beschrijft hij mensen als 'dronken giraffes' en schrijft 'Je moeder is chemicaliën'. In de eerste helft van het boek haalt hij elk hoofdstuk weer de discussie over zonnebrandcrème aan. Werd daardoor lastig verder te lezen, maar het werd beter. Niet perse een aanrader.
Profile Image for Maud Gakes.
8 reviews
October 17, 2024
Erg grappig, blij om wetenschappelijke onderbouwing te lezen over veelvoorkomende onzin denkwijzen. Was wel bang dat mensen door de omslag dachten dat ik zelf een wappie was....

Niet vijf hele sterren omdat er veel herhaling in het boek zit, was jammer is.
17 reviews
November 5, 2024
Een nuchter, wetenschappelijk medicijn tegen kwakzalverij, de supplementenindustrie en onzinfluencers. Wordt een beetje herhalend af en toe, maar het is fijn om deze standpunten op een goed onderbouwde, humoristische en vooral genuanceerde manier tot je te nemen.
Profile Image for Seth Wezendonk.
32 reviews2 followers
January 6, 2025
De auteur van dit boek geeft in heldere taal scherpe kritiek op de pseudowetenschap. Een dikke aanrader voor zowel de doorgewinterde scepticus als voor de persoon die zich soms afvraagt of magnesiumsupplementen nou echt werken.
Profile Image for Maarten Scheer.
8 reviews
October 5, 2024
Ik las dit boek, ingesmeerd met zonnebrand, op vakantie. Aanrader en ik geloof niemand meer die supplementen schuift met een affiliate linkje.
Profile Image for Lauri van Oosterom.
615 reviews10 followers
November 28, 2024
De inhoud is top en interessant, de schrijfstijl iets minder. Adriaan ter Braack valt regelmatig in de herhaling. Maar misschien is dat ook wel de beste manier om zijn boodschap goed over te brengen?
16 reviews
September 25, 2024
Net dit boek uitgelezen. Veel herhaling erin, soms wel met vooruitstrevende inzichten, maar met vlagen erg saai.
Profile Image for Corné.
118 reviews5 followers
September 15, 2024
Grote dank aan Adriaan dat hij dit geschreven heeft. Het is eigenlijk treurig dat dit geschreven moest worden, maar ik ben blij dat het geschreven is door iemand met een veel vlottere stijl dan de mijne. Ik ben zelf opgeleid als wetenschapper, dus het was preken voor eigen parochie. Maar het was ook wel lekker te lezen dat iemand die onzin van ‘natuurlijk versus chemisch’, pseudowetenschap, homeopathie en onzinfluencers, enzovoorts aanpakt. Omdat ik veel van de inhoud al kende, heb ik het gevoel dat het wat gecondenseerder had gekund. Maar ik was wel blij met wat nieuwe voorbeelden voor discussies die ik ook regelmatig met leken heb.
Eén kleine noot: Als een atoom een electron mist, is het positief geladen (niet negatief, want dat is de lading van het electron). Daarvoor trek ik dan ondanks mijn grote dankbaarheid voor het boek een sterretje van af :-).
Zoals eerder aangegeven: dit is niet mijn stijl, maar voor het beoogde publiek is het passender. En nu maar hopen dat dat publiek dit ook gaat lezen.
Profile Image for Renate Eveline.
433 reviews8 followers
September 29, 2024
Na tot mijn grote schrik een stuk te hebben gelezen uit een boek van Charlotte Labee te hebben gelezen, was ik echt toe aan een portie nuchter tegenwicht. Gelukkig brengt Ter Braack zijn boodschap niet in homeopatische verdunning.
Hier en daar valt hij wat in herhaling, maar hij schrijft met een heerlijk vlotte pen en ik ga bovendien wel lekker op alliteraties als "zweefzwendel". Erg onderhoudend, wat weer een balsem is voor een overprikkeld brein...
Profile Image for Cindy.
1,673 reviews5 followers
March 15, 2025
Al een tijdje volg ik hem op mijn andere instagram pagina vanwege de interessante en helaas nodige uitspraken die hij doet. Uitspraken om beweringen van anderen die niet kloppen of niet goed onderbouwd zijn te weerleggen.


Daar gaat dit boek over, over onzinfluencers en anderen die desinformatie delen. Dit boek gaat op een aantal zaken die steeds terugkomen in en heeft hier wel bewijzen voor, maar dan er tegen.


Per hoofdstuk komt er een ander onderwerp aanbod. 
68 reviews1 follower
September 15, 2024
Adriaan ter Braack fileert scherp allerlei vormen van kwakzalverij, waarbij vooral influencers het moeten ontgelden. Ik vond het een goed en vermakelijk boek. Wel is het zo dat iedereen die een propedeuse op het wo heeft gehaald in het eerste deel bekende stof tegenkomt. In die zin was het boek een deels overbodige herhaalcursus.
Profile Image for Enrico Berruti.
8 reviews
June 7, 2025
De inhoud van het boek is gewoon “Spot On”. Echter vind ik zijn manier van schrijven op een gegeven moment wel een uitdaging. Hij valt soms in de herhaling, en schrijft zoals hij praat: enthousiast, maar soms komt er ook een waterval aan frustraties.
Al met al een goed informatief boek, maar Adriaan is niet perse een fantastische schrijver.
Profile Image for Jozef.
191 reviews24 followers
September 1, 2025
Leuk geschreven boek over pseudowetenschappen en complottheorieën.
Leest heel vlot en gemakkelijk. Voor mij was er niet zoveel nieuws, maar zeker een aanrader voor wie nieuw is in het skepticisme.
Zo'n boekje dat je kan geven aan iemand die vraagt om eens uit te leggen wat skepticisme precies is.
Profile Image for Hanna.
41 reviews
October 7, 2024
Top!! Heel interessant om meer te lezen over dit onderwerp en meer te begrijpen wat erachter speelt en welke redeneringen gebruikt worden. Humoristisch geschreven en las snel weg. Blij dat dit boek er is!
Profile Image for Joël.
17 reviews
October 17, 2024
Ik was het voordat ik begon te lezen al helemaal eens met z'n punt, daardoor vond ik dat er soms wat veel herhaling in het boek zat. Kan me wel voorstellen dat dat wel nodig is als je nog overtuigd moet worden. Vond de laatste twee hoofdstukken erg goed.
7 reviews
February 26, 2025
Dankzij ons zoeken , met richting, geloven we sterk in wat we vinden. Eigen onderzoek eerst. Voedingsbodem voor veel commerciële activiteiten zoals supplementen, ijsbanen en veel meer.

Leuk geschreven boekje dat je aan het denken zet. Daarbij de wetenschap op goede wijze een plek geeft.

Profile Image for Thomas.
76 reviews
July 16, 2025
Goed boek, goede inzichten en belangrijk dat het wordt besproken.
Voor mijn gevoel wel heel veel (onnodige) herhaling, maar wellicht komt dat zodat je de hoofdstukken apart van elkaar kan lezen? Ik vond het in ieder geval wel wat storend omdat ik het in één stuk door heb geluisterd.
427 reviews6 followers
June 25, 2024
Fijn overzicht van de hot topics in de pseudowetenschappen.

Af en toe wat overbodige herhaling (de term "publication bias" wordt twee of drie keer uitgelegd.)
Displaying 1 - 30 of 38 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.