Kafka: pró & contra

by Günther Anders

Translators' Note: Readers who are familiar with this work in German will know that its effectiveness as a challenge to previous interpretations of Kafka derived in part from the strikingly original style in which it was written: lucid, compact, full of linguistic wit and argumentative passion. Disappointingly, it proved impossible to translate accurately into English. There were many passages where a faithful rendering would either have introduced false and confusing overtones, or else have preserved no more than a feeble echo of Anders's idiom. The only solution was to try and think out the author's ideas again in ENglish in the hope of arriving at a consistent style. This has necessitated as much adaptation as translation, and the translators would like therefore both to acknowledge gratefully the generous permission they have received to take liberties with the German text, and to make clear that they are now responsible for any inadequacies of expression which may have come about through their efforts at re-phrasing Günther Anders's meaning.

Genres: Literary Criticism

176 pages, Paperback

First published January 1, 1951

About the author

Günther Anders (born Günther Siegmund Stern) was a German philosopher, journalist, essayist and poet. He was trained in the phenomenological tradition, he developed a philosophical anthropology for the age of technology, focusing on such themes as the effects of mass media on our emotional and ethical existence, the illogic of religion, the nuclear threat, the Shoah, and the question of being a philosopher. In 1992, shortly before his death, Günther Anders was awarded the Sigmund Freud Prize.

Reviews

[Uroš Đurković · Rating 5 out of 5]

U ovoj izuzetnoj studiji, Anders nas podseća da nije užasno to što se Gregor Samsa budi kao insekt, već što u tome ne vidi ništa neobično. Kafkina dela povezuje sa principom negativne eksplozije – gde se zapanjujuće postavlja kao ono što ne zapanjuje. Groteskna izokretanja Kafkinog dela, osim što spajaju irealnost i preciznost, izraz su, kako Anders to vidi, celoživotne potrage za potvrdom postojanja. Međutim, otkrivanje svog ja je, paradoksalno, dokaz vlastitog nepostojanja, odnosno, nepripadanja. Gde god se okrene – svet su drugi. Nesnošljivost nepostojanja se nekako mora prevazići, odnosno, pronaći međuoblik između bića i nebića. To nije lak, a još manje udoban zadatak, ali jeste izuzetno važan. Kafka obustavlja mehanizovane odgovore i neudobnim naličjem sveta, pokazuje kako stvari zaista jesu. Mučne i nepodnošljive. 

Ali, da citiram rečenicu iz pogovora prevodioca ove knjige, Ivana Fohta: „Ne bi bilo dobro kad bi Kafka u svom svetu dobro živeo.” Pa sad, kako god da se razume i svet i dobar život i ishod ove rečenice, slažem se sa Andersom koji tvrdi da kod Kafke lepo postoji samo zahvaljujući stilu i da je to lepo, zastrašujuće lepo.

A kad smo već kod lepog, zabavno je što je Ivan Foht upamćen pre svega po svojoj velikoj ljubavi – mikologiji – nego svojoj užoj specijalnosti – estetici. Lepota je u pečurkama.

[Bojan · Rating 5 out of 5]

Učeni smo da ne čitamo politički. Učeni smo da ne primetimo očigledno u klasičnim književnim delima. Učeni smo da, na primer, Kamijev Stranac pokreće teme pasivne egzistencije, besmisla postojanja, usamljenosti, iskorenjenosti... ali primetiti da je belac Merso ubio par Arapa i da zbog toga ne oseća nikakavu grižu savesti imalo se smatrati nekako banalnim.
Tačnije, nije se čitalo politički ono što tumačima nije odgovaralo. Shvatam da u tom fenomenu ima i reakcije na postWW2 insistiranje na marksističkom tumačenju baš svega. Kalemljene su rečenice i pasusi o Marksovom viđenju stvari na već postojeće udžbenike i druge knjige. Pogledajte samo na šta liči izdanje, inače za mene formativne, Istorije Helenske književnosti Miloša Đurića iz pedesetih godina dvadesetog veka i biće vam jasno o čemu pričam. Ta vrsta obaveze je bila dobar način da se upropasti odnos čitavih generacija prema jednom kopernikanski značajnom delu kakvo je Marksovo.
Ginter Anders u svojoj knjizi donosi marksističko tumačenje Kafke koje bi trebalo da bude obavezni priručnik uz čitanje Kafkinih dela, jer naizgled lako, jednostavnim potezom demistifikacije, demetaforizacije otkriva formule koje se provlače iz jednog u drugo Kafkino delo. I zaista se ne može poreći da su Kafkini junaci obezljuđene jedinice surovog i besmislenog (surov jer je besmislen, besmislen jer je surov) poretka nezainteresovanog za pojedinca.
K. je u Zamku sveden na svoj poziv. On samo to vidi, samo svoj poziv živi. Ko ga je pozvao? Ne znamo. Ne zna ni on sam. Čemu služi njegov poziv? Ne znamo. Ne zna ni on sam. On sve radi kako bi pripao svetu koji ga ne prihvata, ali ga ni ne odbija u potpunosti. Drži ga na privlačnoj distanci. Da li vam to zvuči poznato?
K. u Procesu je kriv. Možda je nama čudno što on ne zna za šta je kriv, ali očekivati suprotno bi bilo nekonsekventno Kafkinom svetu. Kod njega krivica ne donosi kaznu, već kazna donosi krivicu. Da li vam to zvuči poznato?
Tako Anders dokazuje da Kafka nije pisac fantastike, ili ekspresionista kako ga neki predstavljaju. Kafka je za Andersa realista. Samo tu realnost on sagledava iz, do njegovog vremena, neviđene perspektive.
Šta je „contra“ Kafki u knjizi koja se zove Kafka pro et contra? Pri kraju, Anders Kafki „spočitava“, prejak termin bi bio zamera, možda ni ne spočitava, više primećuje, svojevrsni konzervativizam, kalvinistički odnos prema poslušnosti nepoznatom autoritetu koja dolazi iz svojevrsne religije agnosticizma. Čovek veruje u nešto, a niti zna kakvo je to, niti po kojim zakonitostima funkcioniše. Čak bi i želja da saznamo tog boga, ili u Kafkinom slučaju vrhovnog birokratu predstavljala blasfemiju i drskost. Ali to što Kafka nešto predstavlja, ne znači da ga pravda.
Možda najlepši detalj u vezi sa ovom knjigom jeste to što Anders u jednom trenutku iznosi tezu o Kafkinoj diskretnoj dobroti, dragosti i toplini. Kafka neće, kao što bi Anders možda želeo, da promeni svet. Njegova dela pre predstavljaju „utešnu reč suseda u zatvorskoj ćeliji“. Da li mi to zvuči poznato?

Konfuzno je ovo što pišem na brzinu. Ali čitajte Andersa, čitajte Kafku, čitajte. Šta biste drugo?

[Maurizio Manco · Rating 4 out of 5]

"Egli [Kafka] è come un uomo che scia tra i detriti, per dimostrare con i suoi ruzzoloni e le sue scalfitture, a coloro che spacciano i detriti per neve, che questi in effetti non sono altro che detriti.
Come un uomo che sta seduto davanti ad un piatto vuoto e ostinatamente lo vuota a cucchiaiate, per mostrare a coloro che lo reputano pieno che esso è davvero vuoto.
Come un uomo che traduce le crepe in roccia scistosa, come fossero geroglifici, per dimostrare con l’assurdità del testo da tradurre, a coloro che sono soliti cianciare che le rocce del mondo abbiano senso, che le crepe sono davvero soltanto crepe. […]
Ma coloro che lo videro sciare tra i detriti credettero di veder formarsi neve fresca sotto i suoi sci. Ed egli con loro.
Coloro che lo videro vuotare a cucchiaiate il piatto vuoto credettero che il suo mangiare dimostrasse l’esistenza della zuppa, oppure la evocasse. Egli con loro.
Coloro che ascoltavano attenti le sue traduzioni erano affascinati dalla profondità dei suoi testi. Ed egli con loro." (pp. 138, 139)

[David Pagnanelli · Rating 5 out of 5]

Molto semplice e chiaro. Il pezzo forte è il battibecco finale con Brod!

[Letturalenta · Rating 4 out of 5]

La mia lettura: http://letturalenta.net/2006/05/kafka...

Il saggio di Anders offre un discorso critico molto articolato e argomentato sull’opera di Kafka. E non è da sottovalutare il fatto che si tratta di un discorso critico di prima mano, fatto in tempi non sospetti, ben prima che l’opera di Kafka diventasse mito e oggetto cult di tanta inutile kafkologia successiva (sul termine kafkologia si veda M.Kundera, I testamenti traditi). In questa edizione viene anche proposta la diatriba che oppose Anders a Brod dopo l’uscita del saggio in Germania nel 1951. Insomma, motivi per leggere il libro ce ne sono a bizzeffe, sia per i pro che per i contro-kafkiani.