What do you think?
Rate this book
The Remembered Soldier
An extraordinary love story and a captivating novel about the power of memory and imagination.
Flanders 1922. After serving as a soldier in the Great War, Noon Merckem has lost his memory and lives in a psychiatric asylum. Countless women, responding to a newspaper ad, visit him there in the hope of finding their spouse who vanished in battle. One day a woman, Julienne, appears and recognizes Noon as her husband, the photographer Amand Coppens, and takes him home against medical advice. But their miraculous reunion doesn’t turn out the way that Julienne wants her envious friends to believe. Only gradually do the two grow close, and Amand’s biography is pieced together on the basis of Julienne’s stories about him. But how can he be certain that she’s telling the truth? In The Remembered Soldier , Anjet Daanje immerses us in the psyche of a war-traumatized man who has lost his identity. When Amand comes to doubt Julienne’s word, the reader is caught up in a riveting spiral of confusion that only the greatest of literature can achieve.
Flanders 1922. After serving as a soldier in the Great War, Noon Merckem has lost his memory and lives in a psychiatric asylum. Countless women, responding to a newspaper ad, visit him there in the hope of finding their spouse who vanished in battle. One day a woman, Julienne, appears and recognizes Noon as her husband, the photographer Amand Coppens, and takes him home against medical advice. But their miraculous reunion doesn’t turn out the way that Julienne wants her envious friends to believe. Only gradually do the two grow close, and Amand’s biography is pieced together on the basis of Julienne’s stories about him. But how can he be certain that she’s telling the truth? In The Remembered Soldier , Anjet Daanje immerses us in the psyche of a war-traumatized man who has lost his identity. When Amand comes to doubt Julienne’s word, the reader is caught up in a riveting spiral of confusion that only the greatest of literature can achieve.
576 pages, Paperback
First published November 22, 2019
365 people are currently reading
7347 people want to read
About the author
Anjet Daanje
13 books249 followersAnjet Daanje (1965) is schrijfster van romans en verhalen, en voorheen ook filmscenario's. Haar negende roman "Het lied van ooievaar en dromedaris" stond wekenlang in bestsellerlijsten, en won de Libris Literatuurprijs én de Boekenbonliteratuurprijs (voorheen AKO-literatuuprijs), en is daarmee de enige roman die ooit beide grote prijzen kreeg toegekend. Haar achtste roman "De herinnerde soldaat" won de F. Bordewijkprijs 2020. Voor haar gehele oeuvre won ze de Constantijn Huygensprijs 2023.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 429 reviews
June 5, 2020
Wie was ik, wie ben ik, wie wil ik zijn?
Op de Beurs van Bijzondere Uitgevers werd dit boek door de Groningse uitgever Anton Scheepstra himself, aangeprezen als een indrukwekkende, historische roman met een absoluut literair gehalte. Wij van WC-eend..? Hij bleek de plank echter niet misgeslagen te hebben. Voortdurend herhalende patronen, personages die bijna eindeloos om elkaar heen blijven draaien en een verhaal dat in lange zinnen met cyclische bewegingen meandert, waardoor je een gestaag repeterende beweging gewaarwordt. En dat in een vuistdikke roman van 536 pagina's. Oersaai? Absoluut niet! FENOMENAAL!
Anjet Daanje (Wijster, 1965) heeft acht romans op haar naam staan en is, tot ongenoegen van Kees 't Hart, nooit echt doorgebroken bij het grote publiek. Tót het verschijnen van haar laatste roman, De herinnerde soldaat, die op 22 mei jl. is het beloond met de titel Beste Groninger Boek 2020 en is opgenomen in de Longlist Libris Literatuurprijs 2020.
Al tijdens haar middelbare schooltijd maakt ze - samen met haar broer - twee speelfilms en zeven scenario's voor hoorspelen. Na haar studie wiskunde verschijnt in 1993 haar eerste roman en legt ze zich succesvol toe op het schrijven van filmscenario's en een televisieserie.
Het verhaal speelt zich af in Kortrijk - België, in de jaren na de Eerste Wereldoorlog. Noen Merckem slijt al vier jaar zijn dagen in een gesticht. Hij is als soldaat gevonden achter het Belgische front, niet gewond, maar verward, niet aanspreekbaar en verstoken van enige herinnering van het leven dat hij daarvoor heeft geleid. Zijn naam dankt hij aan de plaats waar ze hem hebben gevonden. Hij is er tevreden, heeft zijn werk in de moestuin, belijdt zijn geloof en vindt houvast bij de voorspelbaarheid van de dagelijkse dingen.
Dan verschijnt er een vrouw die in hem haar echtgenoot herkent: Amand Coppens, 35 jaar oud en eind 1917 vermist geraakt. Alles klopt en acht jaar nadat ze haar man ten strijde heeft zien vertrekken, kan Julienne hem eindelijk weer mee naar huis nemen.
Onwennig maakt hij kennis met het huis, de twee kinderen en het leven met Julienne. In eerste instantie zijn de kinderen afhoudend en brengt hij zijn nachten door op de bank, maar langzamerhand wennen ze aan het leven met elkaar.
'En ineens staat zij in haar nachtpon in de deuropening, en hij weet niet zeker of ze er wel echt is, of hij toch niet ongemerkt in slaap is gevallen, en zij had er niet op gerekend dat hij wakker zou zijn, ze mompelt betrapt dat ze naar de koer moet, en hij is haar zo dankbaar dat ze hem van deze nacht komt verlossen, ze steekt haar hand naar hem uit, en hij weet dat hij het niet moet doen, maar hij loopt naar haar toe en hij pakt haar warme vingers beet en laat zich door haar meevoeren de trappen op naar hun slaapkamer, naar hun bed, waar hij veilig naast haar kan liggen.'
Amand en Julienne vinden elkaar in de liefde, maken plezier en het gezin vindt zijn draai met elkaar. Ze vertelt hem hoe ze elkaar hebben leren kennen, dat ze uit een totaal verschillend milieu komen, waar ze de eerste keer hebben gevrijd en dat hij haar en hun tweejarige zoon verliet om mee te strijden in de loopgraven. Voor de oorlog was hij fotograaf en zij heeft hun zaak al die jaren draaiende gehouden. Geduldig leert ze hem de kneepjes van het vak weer en samen runnen ze de winkel: zij fotografeert en hij doet het werk in de donkere kamer. Heel lucratief is haar idee om oorlogsweduwen te fotograferen, met Amand in soldatenuniform achter hen. Julienne retoucheert de foto's en met verbazing ziet hij dat ze zijn gezicht iedere keer weer een andere uitstraling weet te geven, passend bij de overledene wiens plaats hij op de foto inneemt. Zoals ze de foto's retoucheert, retoucheert ze ook hun leven. Een prachtige metafoor!
Ondanks haar geduldige verhalen, is Amand regelmatig wat achterdochtig en vraagt haar dan uit. Hoe het zit met de waarheid? Dat is niet alleen iets wat hém bezighoudt, maar ook de lezer heeft het gevoel op het verkeerde been gezet te worden door zijn vrouw.
In de gehele roman blijft het perspectief bij de protagonist, Amand, waardoor de lezer, dieper dan diep, onder zijn huid kan kruipen en zich in kan leven in zijn gedachten- en ervaringswereld. De auteur heeft hier echter niet gekozen voor het ik-perspectief, maar voor de derde persoon enkelvoud. Opvallend is dat het verhaal volledig in de tegenwoordige tijd is geschreven, zodat het chronologisch is opgebouwd en de lezer zich probleemloos kan verplaatsen in de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog. Het tijdsbeeld en de toen geldende mores zijn, tot in de allerkleinste details, levensecht en realistisch neergezet.
Amand krijgt steeds vaker te maken met nachtmerries en ontdekt dat hij van zijn wandaden lijkt te hebben genoten. Dit is zo angstaanjagend dat hij bang is om in slaap te vallen. Julienne neemt het op zich om over hem te waken en wekt hem wanneer hij angstig droomt.
Maar dan komen ook overdag de demonen los in Amand. Hij zakt weg in korte perioden van vergetelheid, lijkt hiermee zijn eigen flashbacks te creëren en kan zich er later niets meer van herinneren, ook niet als blijkt dat hij Julienne tijdens zo'n toeval fiks heeft toegetakeld. De sfeer wordt door dit gegeven steeds grimmiger en langzaam maar zeker lijken er toch herinneringen uit zijn verleden op te poppen. Herinneringen die hij maar wat graag wil verifiëren...
Door de herhalingen - ook die van de dagelijkse rituelen - krijgt het verhaal een consequente vertelstructuur. In een bijna flegmatische cadans kabbelt het indrukwekkend voort, geeft steeds iets meer prijs, zoals bij een ui waar iedere keer de buitenste rok af wordt gepeld en langzaam de kern wordt blootgelegd.
Ook al is het verhaal in de derde persoon enkelvoud geschreven, door de lange, voortdurend kronkelende zinnen lijkt het toch verdacht veel op een stream of consiousness, omdat je uitsluitend met Armand in zijn hoofd ronddwaalt. Dit gevoel wordt versterkt door de gewaagde, spannende schrijfstijl - die in het begin heel vreemd aandoet - door de lange, samengestelde zinnen en het veelvuldige gebruik van het woordje 'en'. Daanje begint zelfs de meeste alinea's hiermee. Toch heeft dit een duidelijk effect; je voelt wat hij voelt, wat hij denkt en wat zijn demonen zijn, en hij wordt daardoor psychologisch zeer realistisch uitgediept.
Zoals al vermeld; Fenomenaal! Een boek om te her-, her-, herlezen. Jammer dat het niet in hardcover is uitgevoerd.
Meeslepend en intens. Beeldschoon proza. Een nieuwe klassieker van de toekomst.
Op de Beurs van Bijzondere Uitgevers werd dit boek door de Groningse uitgever Anton Scheepstra himself, aangeprezen als een indrukwekkende, historische roman met een absoluut literair gehalte. Wij van WC-eend..? Hij bleek de plank echter niet misgeslagen te hebben. Voortdurend herhalende patronen, personages die bijna eindeloos om elkaar heen blijven draaien en een verhaal dat in lange zinnen met cyclische bewegingen meandert, waardoor je een gestaag repeterende beweging gewaarwordt. En dat in een vuistdikke roman van 536 pagina's. Oersaai? Absoluut niet! FENOMENAAL!
Anjet Daanje (Wijster, 1965) heeft acht romans op haar naam staan en is, tot ongenoegen van Kees 't Hart, nooit echt doorgebroken bij het grote publiek. Tót het verschijnen van haar laatste roman, De herinnerde soldaat, die op 22 mei jl. is het beloond met de titel Beste Groninger Boek 2020 en is opgenomen in de Longlist Libris Literatuurprijs 2020.
Al tijdens haar middelbare schooltijd maakt ze - samen met haar broer - twee speelfilms en zeven scenario's voor hoorspelen. Na haar studie wiskunde verschijnt in 1993 haar eerste roman en legt ze zich succesvol toe op het schrijven van filmscenario's en een televisieserie.
Het verhaal speelt zich af in Kortrijk - België, in de jaren na de Eerste Wereldoorlog. Noen Merckem slijt al vier jaar zijn dagen in een gesticht. Hij is als soldaat gevonden achter het Belgische front, niet gewond, maar verward, niet aanspreekbaar en verstoken van enige herinnering van het leven dat hij daarvoor heeft geleid. Zijn naam dankt hij aan de plaats waar ze hem hebben gevonden. Hij is er tevreden, heeft zijn werk in de moestuin, belijdt zijn geloof en vindt houvast bij de voorspelbaarheid van de dagelijkse dingen.
Dan verschijnt er een vrouw die in hem haar echtgenoot herkent: Amand Coppens, 35 jaar oud en eind 1917 vermist geraakt. Alles klopt en acht jaar nadat ze haar man ten strijde heeft zien vertrekken, kan Julienne hem eindelijk weer mee naar huis nemen.
Onwennig maakt hij kennis met het huis, de twee kinderen en het leven met Julienne. In eerste instantie zijn de kinderen afhoudend en brengt hij zijn nachten door op de bank, maar langzamerhand wennen ze aan het leven met elkaar.
'En ineens staat zij in haar nachtpon in de deuropening, en hij weet niet zeker of ze er wel echt is, of hij toch niet ongemerkt in slaap is gevallen, en zij had er niet op gerekend dat hij wakker zou zijn, ze mompelt betrapt dat ze naar de koer moet, en hij is haar zo dankbaar dat ze hem van deze nacht komt verlossen, ze steekt haar hand naar hem uit, en hij weet dat hij het niet moet doen, maar hij loopt naar haar toe en hij pakt haar warme vingers beet en laat zich door haar meevoeren de trappen op naar hun slaapkamer, naar hun bed, waar hij veilig naast haar kan liggen.'
Amand en Julienne vinden elkaar in de liefde, maken plezier en het gezin vindt zijn draai met elkaar. Ze vertelt hem hoe ze elkaar hebben leren kennen, dat ze uit een totaal verschillend milieu komen, waar ze de eerste keer hebben gevrijd en dat hij haar en hun tweejarige zoon verliet om mee te strijden in de loopgraven. Voor de oorlog was hij fotograaf en zij heeft hun zaak al die jaren draaiende gehouden. Geduldig leert ze hem de kneepjes van het vak weer en samen runnen ze de winkel: zij fotografeert en hij doet het werk in de donkere kamer. Heel lucratief is haar idee om oorlogsweduwen te fotograferen, met Amand in soldatenuniform achter hen. Julienne retoucheert de foto's en met verbazing ziet hij dat ze zijn gezicht iedere keer weer een andere uitstraling weet te geven, passend bij de overledene wiens plaats hij op de foto inneemt. Zoals ze de foto's retoucheert, retoucheert ze ook hun leven. Een prachtige metafoor!
Ondanks haar geduldige verhalen, is Amand regelmatig wat achterdochtig en vraagt haar dan uit. Hoe het zit met de waarheid? Dat is niet alleen iets wat hém bezighoudt, maar ook de lezer heeft het gevoel op het verkeerde been gezet te worden door zijn vrouw.
In de gehele roman blijft het perspectief bij de protagonist, Amand, waardoor de lezer, dieper dan diep, onder zijn huid kan kruipen en zich in kan leven in zijn gedachten- en ervaringswereld. De auteur heeft hier echter niet gekozen voor het ik-perspectief, maar voor de derde persoon enkelvoud. Opvallend is dat het verhaal volledig in de tegenwoordige tijd is geschreven, zodat het chronologisch is opgebouwd en de lezer zich probleemloos kan verplaatsen in de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog. Het tijdsbeeld en de toen geldende mores zijn, tot in de allerkleinste details, levensecht en realistisch neergezet.
Amand krijgt steeds vaker te maken met nachtmerries en ontdekt dat hij van zijn wandaden lijkt te hebben genoten. Dit is zo angstaanjagend dat hij bang is om in slaap te vallen. Julienne neemt het op zich om over hem te waken en wekt hem wanneer hij angstig droomt.
Maar dan komen ook overdag de demonen los in Amand. Hij zakt weg in korte perioden van vergetelheid, lijkt hiermee zijn eigen flashbacks te creëren en kan zich er later niets meer van herinneren, ook niet als blijkt dat hij Julienne tijdens zo'n toeval fiks heeft toegetakeld. De sfeer wordt door dit gegeven steeds grimmiger en langzaam maar zeker lijken er toch herinneringen uit zijn verleden op te poppen. Herinneringen die hij maar wat graag wil verifiëren...
Door de herhalingen - ook die van de dagelijkse rituelen - krijgt het verhaal een consequente vertelstructuur. In een bijna flegmatische cadans kabbelt het indrukwekkend voort, geeft steeds iets meer prijs, zoals bij een ui waar iedere keer de buitenste rok af wordt gepeld en langzaam de kern wordt blootgelegd.
Ook al is het verhaal in de derde persoon enkelvoud geschreven, door de lange, voortdurend kronkelende zinnen lijkt het toch verdacht veel op een stream of consiousness, omdat je uitsluitend met Armand in zijn hoofd ronddwaalt. Dit gevoel wordt versterkt door de gewaagde, spannende schrijfstijl - die in het begin heel vreemd aandoet - door de lange, samengestelde zinnen en het veelvuldige gebruik van het woordje 'en'. Daanje begint zelfs de meeste alinea's hiermee. Toch heeft dit een duidelijk effect; je voelt wat hij voelt, wat hij denkt en wat zijn demonen zijn, en hij wordt daardoor psychologisch zeer realistisch uitgediept.
Zoals al vermeld; Fenomenaal! Een boek om te her-, her-, herlezen. Jammer dat het niet in hardcover is uitgevoerd.
Meeslepend en intens. Beeldschoon proza. Een nieuwe klassieker van de toekomst.
December 23, 2025
“And near morning he is awakened by a buzzing noise, it’s coming from himself, he is humming, and he’s so happy, he can’t remember ever having felt anything of the kind, it’s grand and majestic and all-encompassing, like surveying and understanding every facet of life, as if he’s not a person but a god. He dreamed, he doesn’t know what exactly, about the war, he thinks, and that makes his happiness frightening, it forces itself on him as if assaulting him, and he tries to shake off the feeling, but he doesn’t really want it to go away, it repels him and at the same time he longs for it, the way he longs for her body, and maybe he didn’t dream about the war but about her, he can’t separate one from the other, as if the war springs from her, or she springs from the war.”
562 pages of sheer beauty.
Flanders, 1922. A war-traumatized soldier who was found lost and amnesiac on the battlefield is living in an asylum when one day, a woman named Julienne recognizes him as her husband, the photographer Amand Coppens, and decides to bring him home.
What follows is an utterly gripping and feverish psychological portrait of two ordinary people caught between the hazy aftershocks of war and their attempt at rebuilding a life from the few fractured pieces they’ve gathered, the memories they seek and the images that begin to emerge from the rubble.
Carried by paragraphs that feel like waves, written with the force of a rising tide, you will be completely swallowed by a story constantly oscillating between the mundane and the sublime, the real and the imagined, taking root in the infinitely moving minutiae of daily life and the black stickiness of nightmares.
A thriller. A love story. An anti-war manifesto.
An ode to storytelling, and what we tell ourselves in order to be(come).
I’ll take a wild guess and say that you will not read anything this year as electrifying, rousing and breathtaking as this stupendous novel from the Netherlands, superbly translated by David McKay.
Anjet Daanje is one hell of a pulsating star.
562 pages of sheer beauty.
Flanders, 1922. A war-traumatized soldier who was found lost and amnesiac on the battlefield is living in an asylum when one day, a woman named Julienne recognizes him as her husband, the photographer Amand Coppens, and decides to bring him home.
What follows is an utterly gripping and feverish psychological portrait of two ordinary people caught between the hazy aftershocks of war and their attempt at rebuilding a life from the few fractured pieces they’ve gathered, the memories they seek and the images that begin to emerge from the rubble.
Carried by paragraphs that feel like waves, written with the force of a rising tide, you will be completely swallowed by a story constantly oscillating between the mundane and the sublime, the real and the imagined, taking root in the infinitely moving minutiae of daily life and the black stickiness of nightmares.
A thriller. A love story. An anti-war manifesto.
An ode to storytelling, and what we tell ourselves in order to be(come).
I’ll take a wild guess and say that you will not read anything this year as electrifying, rousing and breathtaking as this stupendous novel from the Netherlands, superbly translated by David McKay.
Anjet Daanje is one hell of a pulsating star.
December 4, 2025
Rating: 2025's SIX stars of five from me!
Wall Street Journal's The 10 Best Books of 2025
A New York Times 100 Notable Books of 2025 selection
One of LitHub's 100 Notable Small Press Books for 2025!
The Publisher Says: An extraordinary love story and a captivating novel about the power of memory and imagination.
Flanders 1922. After serving as a soldier in the Great War, Noon Merckem has lost his memory and lives in a psychiatric asylum. Countless women, responding to a newspaper ad, visit him there in the hope of finding their spouse who vanished in battle. One day a woman, Julienne, appears and recognizes Noon as her husband, the photographer Amand Coppens, and takes him home against medical advice. But their miraculous reunion doesn’t turn out the way that Julienne wants her envious friends to believe. Only gradually do the two grow close, and Amand’s biography is pieced together on the basis of Julienne’s stories about him. But how can he be certain that she’s telling the truth? In The Remembered Soldier, Anjet Daanje immerses us in the psyche of a war-traumatized man who has lost his identity. When Amand comes to doubt Julienne’s word, the reader is caught up in a riveting spiral of confusion that only the greatest of literature can achieve.
I RECEIVED A DRC FROM THE PUBLISHER VIA EDELWEISS+. THANK YOU.
My Review: Deeply satisfying, immersive, emotionally intense, and really long.
Okay. You can go buy one now. Ebook, trade paper, whatever, the choice is yours on format. Reading it ought not to be a choice not to.
The ecstatic terror of being someone..."this is what it is like to be someone"...who belongs to someone, who is known to someone, whose voice and habits and smells aren't case notes but facts of a shared life...permeates Noon (Amand now) from every axis and angle. Julienne is now real. He has a wife and she not only knows him but wants him (unlike other men in the asylum whose wives families whoevers do not have strength to bear them up) back with her and their children (children? oh god) to create anew the life that war stole from them all. But here are losses too, what is to become of Basiel his electively mute buddy? what of Maurice Constant Jules? and this is where Julienne becomes, to my mind, the single luckiest person on this planet to rediscover a man she was amazingly lucky to find in the first place. He (Amand) has room in his hour of grace bestowed to care for and about those he will leave to become someone, restored to life, to his life again. At last. But the men he leaves in the asylum? Only in body. They're still with him.
Bodies. How incredibly important bodies are in, and after, war breaks them. A body is a thing we use to carry our memories that grow our feelings and shape our personas. All of those are plurals. Plurality and duality and dichotomy are the lot of all bodies, most especially as we move them through...whatever time is, listen if the physics geniuses assembled at Solvay in Belgium a mere five years after this book takes place didn't have a clue what time *is* what chance do I have...time, and things happen to around in us. Children, for example, happen. How? "The usual way" glibly tossed off, but how usual is any way?
What makes me so very happy as I re-experience this story after abandoning it back in March, stuck in my hate-fog as Felonious Yam and cronies began their assault on us, only to pick it up on Thursday morning and finish all close-to-six-hundred pages on Friday afternoon, is the respect for my intelligence this book embodies from beginning to end. Julienne never once comes across as anything other than sincere, Amand never steps into any role but the one of honorable man, no one tells me what to think of their foibles, failings, fallings-short.
What I look for, every time I pick out a story to read, is the one that will make it impossible for me to do the ordinary thing, find faults, even ones that normal people wouldn't care about, and instead surrender to the story's currents and tides, falling in falling down falling in love.
That's what happened here. I hope you'll follow me, hope you'll have that experience, hope this read will fulfill you the way it did me.
I'll note that Goodreads has hundreds of Flemish-language reviews that award four and five stars.
Wall Street Journal's The 10 Best Books of 2025
A New York Times 100 Notable Books of 2025 selection
One of LitHub's 100 Notable Small Press Books for 2025!
The Publisher Says: An extraordinary love story and a captivating novel about the power of memory and imagination.
Flanders 1922. After serving as a soldier in the Great War, Noon Merckem has lost his memory and lives in a psychiatric asylum. Countless women, responding to a newspaper ad, visit him there in the hope of finding their spouse who vanished in battle. One day a woman, Julienne, appears and recognizes Noon as her husband, the photographer Amand Coppens, and takes him home against medical advice. But their miraculous reunion doesn’t turn out the way that Julienne wants her envious friends to believe. Only gradually do the two grow close, and Amand’s biography is pieced together on the basis of Julienne’s stories about him. But how can he be certain that she’s telling the truth? In The Remembered Soldier, Anjet Daanje immerses us in the psyche of a war-traumatized man who has lost his identity. When Amand comes to doubt Julienne’s word, the reader is caught up in a riveting spiral of confusion that only the greatest of literature can achieve.
I RECEIVED A DRC FROM THE PUBLISHER VIA EDELWEISS+. THANK YOU.
My Review: Deeply satisfying, immersive, emotionally intense, and really long.
Okay. You can go buy one now. Ebook, trade paper, whatever, the choice is yours on format. Reading it ought not to be a choice not to.
Maybe this is the last time he will walk down the familiar corridor as the man called Noon Merckem, that door there on the left with those welcoming panes of glass could mean the end of his existence, weak in the knees like a man being dragged to the gallows, that's how he feels in this instant, as the hope that sustained him, the certainty that everything would be new and better beyond imagining and normal at last, that he would pass through that everyday door and be another man when he came out, a man with a home and a family and a life outside these walls, all drains away. And he comes to a halt on the sun-dappled tiles and Brother Reginald turns toward him and sees the desperation on his face and murmurs that God will never test Noon more harshly than he can bear, and gives an encouraging nod, and Noon remains silent, because in his four years here he has not seen much to reassure him about God's notions of what is bearable.
The ecstatic terror of being someone..."this is what it is like to be someone"...who belongs to someone, who is known to someone, whose voice and habits and smells aren't case notes but facts of a shared life...permeates Noon (Amand now) from every axis and angle. Julienne is now real. He has a wife and she not only knows him but wants him (unlike other men in the asylum whose wives families whoevers do not have strength to bear them up) back with her and their children (children? oh god) to create anew the life that war stole from them all. But here are losses too, what is to become of Basiel his electively mute buddy? what of Maurice Constant Jules? and this is where Julienne becomes, to my mind, the single luckiest person on this planet to rediscover a man she was amazingly lucky to find in the first place. He (Amand) has room in his hour of grace bestowed to care for and about those he will leave to become someone, restored to life, to his life again. At last. But the men he leaves in the asylum? Only in body. They're still with him.
Bodies. How incredibly important bodies are in, and after, war breaks them. A body is a thing we use to carry our memories that grow our feelings and shape our personas. All of those are plurals. Plurality and duality and dichotomy are the lot of all bodies, most especially as we move them through...whatever time is, listen if the physics geniuses assembled at Solvay in Belgium a mere five years after this book takes place didn't have a clue what time *is* what chance do I have...time, and things happen to around in us. Children, for example, happen. How? "The usual way" glibly tossed off, but how usual is any way?
What makes me so very happy as I re-experience this story after abandoning it back in March, stuck in my hate-fog as Felonious Yam and cronies began their assault on us, only to pick it up on Thursday morning and finish all close-to-six-hundred pages on Friday afternoon, is the respect for my intelligence this book embodies from beginning to end. Julienne never once comes across as anything other than sincere, Amand never steps into any role but the one of honorable man, no one tells me what to think of their foibles, failings, fallings-short.
What I look for, every time I pick out a story to read, is the one that will make it impossible for me to do the ordinary thing, find faults, even ones that normal people wouldn't care about, and instead surrender to the story's currents and tides, falling in falling down falling in love.
That's what happened here. I hope you'll follow me, hope you'll have that experience, hope this read will fulfill you the way it did me.
I'll note that Goodreads has hundreds of Flemish-language reviews that award four and five stars.
February 22, 2025
Dit boek maakt me zwaarmoedig. En dat maakt het lastig op te pakken. En dat komt ook door de toon, deze blijft egaal en dezelfde, ook bij gebeurtenissen. En en en en. En rond pagina 100 begint de clou door te dringen. En dan is het nog 400 pagina's gaan. En waar is die fiets toch gebleven? En natuurlijk is het knap geschreven: zinnen van meer dan honderd woorden die heerlijk doorkabbelen. En geen leestekens als iemand iets zegt. En de manier van schrijven past ongetwijfeld precies bij geheugenverlies. En de beschrijving van de nachtmerries die overlopen in de werkelijkheid. En ook is de achtergrondkennis over België en de beschrijving van de situatie in Duitsland net na de Eerste Wereldoorlog indrukwekkend. En toch.. En toch is het boek te lang, de talloze malen dat Armand en Julienne zich uitkleden, ontbijten, kolen halen, dat had wel een keertje minder gekund. En het leesplezier wordt allengs minder, totdat helemaal aan het einde een versnelling optreedt. En het boek toch nog leesbaar en enigszins verrassend afloopt.
June 10, 2022
Het is in het begin even wennen: met zinnen van soms wel meer dan 100 woorden heb je misschien even de tijd nodig om in het verhaal te komen. Maar gaandeweg merk je dat je door deze schrijfstijl juist een goed beeld krijgt van de stormachtige ontwikkelingen die de hoofdpersoon in dit boek overkomen: na geheugenverlies als gevolg van de trauma’s van de loopgraven, wordt de Vlaamse soldaat Amand Coppens gevonden door zijn vrouw. Hij dient zijn vorig leven - waar hij zich dus niks van herinnert - weer op te nemen.
De relatie met zijn vrouw kent zijn ups en downs, maar op een gegeven moment denkt hij zijn geluk met haar te hebben hervonden. Denkt hij, want de trauma’s komen terug: in de vorm van vele nachtmerries, willekeurige herinneringen die hij zich niet kan plaatsen en momenten waarin hij helemaal van de kaart is. Op een gegeven moment lijkt het erop dat hij een gespleten persoonlijkheid heeft ontwikkeld, waarna de lezer een verrassende plot twist staat te wachten.
Zoals gezegd, het was even wennen, met name de schrijfstijl. Maar dankzij die schrijfstijl blijft de vaart erin. Nergens vervalt het verhaal in een laag tempo waarin alles eindelijk op zijn pootjes terechtkomt. Integendeel, de hoofdpersoon vindt nergens rust en wordt geleefd tussen hoop en vrees. Laat je gewoon meedrijven op de woordenstroom.
Halverwege dit boek begon ik mijn aandacht wat te verliezen. Juist doordat het erop leek dat de hoofdpersoon eindelijk zijn zaakjes op orde begon te krijgen had ik het idee dat de spanning er wat vanaf was. Achteraf ben ik blij dat ik het boek tot het einde heb uitgelezen, anders had ik de grande finale aan het eind gemist.
Update
September 2020: Een leuk interview met de schrijfster (en haar hond Darcy):
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/09/18/...
De relatie met zijn vrouw kent zijn ups en downs, maar op een gegeven moment denkt hij zijn geluk met haar te hebben hervonden. Denkt hij, want de trauma’s komen terug: in de vorm van vele nachtmerries, willekeurige herinneringen die hij zich niet kan plaatsen en momenten waarin hij helemaal van de kaart is. Op een gegeven moment lijkt het erop dat hij een gespleten persoonlijkheid heeft ontwikkeld, waarna de lezer een verrassende plot twist staat te wachten.
Zoals gezegd, het was even wennen, met name de schrijfstijl. Maar dankzij die schrijfstijl blijft de vaart erin. Nergens vervalt het verhaal in een laag tempo waarin alles eindelijk op zijn pootjes terechtkomt. Integendeel, de hoofdpersoon vindt nergens rust en wordt geleefd tussen hoop en vrees. Laat je gewoon meedrijven op de woordenstroom.
Halverwege dit boek begon ik mijn aandacht wat te verliezen. Juist doordat het erop leek dat de hoofdpersoon eindelijk zijn zaakjes op orde begon te krijgen had ik het idee dat de spanning er wat vanaf was. Achteraf ben ik blij dat ik het boek tot het einde heb uitgelezen, anders had ik de grande finale aan het eind gemist.
Update
September 2020: Een leuk interview met de schrijfster (en haar hond Darcy):
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/09/18/...
May 13, 2025
It’s going to be hard to beat this reading experience. I’m typically allergic to big books, I avoid them like the plague, but The Remembered Soldier sucked me deep into its depths and captured my attention for the full length of its 600 pages. Seriously, my weekly screen time average was cut in half last week just because of this book.
And surprisingly, it’s a slow book! It’s not a wild ride packed with plot and intrigue, it’s repetitive and filled with run-on sentences that all start with ‘And’. It’s reflective and we’re constantly thinking about what a man is thinking and about what he thinks his wife is thinking and about what he thinks his wife thinks that he is thinking.
I guess I should tell you a little about what it’s about. It’s post WW1 in Flanders and a woman has at long last located her husband, Amand, who went missing during the war. Living in an asylum, Amand has suffered severe memory loss and remembers nothing of her or their life together before the war. And so begins the rebuilding of their life together. But Amand’s constant nightmares and flashbacks give hints at what lies in the deep recesses of his memory and suggest that there may be more to this long awaited reunion than just a simple miracle.
Daanje’s genius is somehow turning this slow, contemplative novel into a page turner. Slow reveals and dropped hints make the reader desperate to know what is really going on. Its repetitiveness and focus on the details, on the day to day mundane routines that make up a life, on the perceptions of the smallest changes that become noticeable when every day is the same, reminded me a bit of On the Calculation of Volume I (just 450 pages longer).
This one gets a big recommend from me!
And surprisingly, it’s a slow book! It’s not a wild ride packed with plot and intrigue, it’s repetitive and filled with run-on sentences that all start with ‘And’. It’s reflective and we’re constantly thinking about what a man is thinking and about what he thinks his wife is thinking and about what he thinks his wife thinks that he is thinking.
I guess I should tell you a little about what it’s about. It’s post WW1 in Flanders and a woman has at long last located her husband, Amand, who went missing during the war. Living in an asylum, Amand has suffered severe memory loss and remembers nothing of her or their life together before the war. And so begins the rebuilding of their life together. But Amand’s constant nightmares and flashbacks give hints at what lies in the deep recesses of his memory and suggest that there may be more to this long awaited reunion than just a simple miracle.
Daanje’s genius is somehow turning this slow, contemplative novel into a page turner. Slow reveals and dropped hints make the reader desperate to know what is really going on. Its repetitiveness and focus on the details, on the day to day mundane routines that make up a life, on the perceptions of the smallest changes that become noticeable when every day is the same, reminded me a bit of On the Calculation of Volume I (just 450 pages longer).
This one gets a big recommend from me!
September 25, 2020
Noen Merckem, een soldaat met geheugenverlies, is genoemd naar respectievelijk het moment waarop en de vindplaats waar ze hem volledig gedesoriënteerd aangetroffen hebben aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Hij wordt jaren later door Julienne herkend in een psychiatrische instelling en iets later, met wat vertraging, naar huis gebracht. Ze is door het dolle heen dat ze haar vermiste en dood gewaande echtgenoot, jaren na de wapenstilstand, als bij wonder teruggevonden heeft.
Eind goed al goed, denkt een mens dan, maar daarna wachten nog meer dan 400 pagina's. Die vult Anjet Daanje met rake beschrijvingen van nachtmerries, veroorzaakt door posttraumatisch stresssyndroom, romantische scènes, conflicten en verzoeningen. Dit alles in een poging van beide gebroken mensen - en hun twee kinderen - om met vallen en opstaan datgene wat rest van hun leven terug op de rails te krijgen.
En al de rest van het verhaal, daar mag je eigenlijk niets over weten vóór je aan deze verslavende lectuur begint. Daanje haalt ergens aan het einde van het verhaal zelf de reden daarvoor aan: "Bij een boek kun je een paar bladzijden teruggaan, in een droom kun je opnieuw beginnen, maar de werkelijkheid eenmaal gezegd, kan niet ongedaan worden gemaakt."
Het verhaal komt bijzonder traag op gang, tergend langzaam bij momenten, en Daanje start nagenoeg al haar paragrafen met het woordje 'En'. Het is een vreemde gewaarwording, maar het went. En eens je twee derde van de roman achter de kiezen hebt, versnelt het tempo en kan je het boek niet meer aan de kant leggen. Werkelijk alles klopt: de stijl, de plotwendingen, de dromen én het einde.
Een zeldzaam mooi boek.
Eind goed al goed, denkt een mens dan, maar daarna wachten nog meer dan 400 pagina's. Die vult Anjet Daanje met rake beschrijvingen van nachtmerries, veroorzaakt door posttraumatisch stresssyndroom, romantische scènes, conflicten en verzoeningen. Dit alles in een poging van beide gebroken mensen - en hun twee kinderen - om met vallen en opstaan datgene wat rest van hun leven terug op de rails te krijgen.
En al de rest van het verhaal, daar mag je eigenlijk niets over weten vóór je aan deze verslavende lectuur begint. Daanje haalt ergens aan het einde van het verhaal zelf de reden daarvoor aan: "Bij een boek kun je een paar bladzijden teruggaan, in een droom kun je opnieuw beginnen, maar de werkelijkheid eenmaal gezegd, kan niet ongedaan worden gemaakt."
Het verhaal komt bijzonder traag op gang, tergend langzaam bij momenten, en Daanje start nagenoeg al haar paragrafen met het woordje 'En'. Het is een vreemde gewaarwording, maar het went. En eens je twee derde van de roman achter de kiezen hebt, versnelt het tempo en kan je het boek niet meer aan de kant leggen. Werkelijk alles klopt: de stijl, de plotwendingen, de dromen én het einde.
Een zeldzaam mooi boek.
April 21, 2024
Спомените са като коварни плаващи пясъци из здрача на паметта. А в любовта всеки много или малко измисля другия, и накрая трябва да направи избор какво е истина…
Пет години след края на първата световна война в белгийски приют за ветерани един от тях няма никакъв спомен от фронта, нито от живота си преди това. Докато не става чудо и в отговор на обява във вестника съпругата му не го разпознава и отвежда у дома.
Но случват ли се чак такива чудеса? Къде свършва реалността и къде започва илюзията? Къде започва близостта и къде избледнява кошмарът? Кое изгражда идентичността и самоличността?
Книгата е танго за двама - с него и с нея. Двамата често объркват стъпките и се препъват, но неизменно следват мелодията, често без дори да разберат. Мелодията не винаги е приятна, често е фалшива и скърцаща. Докато внезапно и неочаквано отново прелее в музика.
Тежичък е за четене този своебразен поток на съзнанието в трето лице. Повторенията от един момент нататък ми се понатрупаха и сюжетът зацикли. Щеше да е доста по-добре част от обема да беше отпаднал. Краят върна цялостното звучене и завърши рамката - единствено това ми осмисли прочита, така че ще съм щедра. Но все пак какъв хубав разказ би се получил вместо всички тези страници и страници!
П.П. Странно, че авторката не е превеждана на английски - тя е писала и други любопитни заглавия, които си остават безмълвни на непознатия ми холандски…
———
▶️ Цитати:
📸 “…може би човек се нуждае от минало, за да е щастлив…”
📸“…нещо коравосърдечно има в това, сякаш притежанието на фотоапарат и дава право да злоупотребява с ближните си.”
📸“…и е изумен колко лесно е човек да превърне живота си във вдъхновяваща история, в която всеки факт е истина, но тя от начало до край е лъжа.”
📸“…светът изниква зловещо реален, сякаш го е чакал в засада…”
📸“…в книгата можеш да се върнеш назад няколко страници, в мечтата можеш да започнеш всичко отначало, но в реалността изреченото веднъж не може да се отмени.”
November 20, 2022
4,5 ⭐️
Even wennen aan de vele ‘en’- zinnen maar erg meegeleefd met het verhaal van Amand en Julie
Even wennen aan de vele ‘en’- zinnen maar erg meegeleefd met het verhaal van Amand en Julie
December 4, 2025
This is one of the most beautiful, powerful, moving novels I have ever had the pleasure to read. The main character is a WWI veteran who has complete amnesia regarding any aspect of his life before he “awoke” in a mental hospital in Belgium five years after the war ended. He is identified by his wife, a woman named Julienne. She tells him that his name is Amand Coppens and that he was a photographer before the war. She takes him home to live (in poverty) with her and their two children (of whom he remembers nothing) in a small city in Belgium. The novel relates his complicated life with the woman, Julienne, who says she is his wife. In exquisite prose, the reader experiences his nightmares of the war and his confused memories of some aspects of his pre-war life. Julienne explains their life before the war, but he does not fully trust her.
All of Amand’s emotions are on display, and the novel deals vividly with fear, brutality, guilt, trust, lack of trust, love and anger. The storyline revolves around their daily, repeated activities. The repetition of the daily activities is important because those activities, of course, remain constant. Meanwhile Amand’s reaction to them changes almost by the minute. But don’t even those of us who think we are generally mentally healthy respond with different emotions to daily activities and dialog with the ones we love the most?
Amand’s assimilation into postwar life is very slow, with steps forward and backward. The novel details his thoughts, beliefs and confusion in an incredibly tangible way. The reader sees what Armand thinks, what Julienne thinks, and what Armand thinks Julienne thinks.
The novel is created of inconsistencies of memory and the past. These inconsistencies come not only from Armand’s lack of memory, but also from Julienne’s recounting their marital past to Amand. Is he really who she says he is? Are the things she tells him about their life true? There are certainly inconsistencies in her stories of the past – but are they meaningful? It is very clear that Julienne has deep, patient love for Amand. He wants to love her, but guilt and questions about his past life limit his ability to do so.
Beautifully, photography is important to the ambience of the novel. Julienne and Armand run her/his?? photography studio, in which their main business is to photograph war widows with Armand in uniform. Apparently, Armand’s “miraculous” return brings the bereaved women some peace. But of course, Armand cannot specifically remember his days in uniform, and there is even a question about which army (Flemish or German) he fought for. Photography captures past images – but Armand cannot capture his own.
The ending left me completely in awe. I’m still not sure what was real and what was Armand’s confused thinking. But I do know that the power of love was displayed in a way I will never forget.
PS – this is a long novel, and in some ways moves slowly (although in other ways quickly). Read this if you want a beautiful contemplation of the human mind and spirit (but not if you want a quick read).
All of Amand’s emotions are on display, and the novel deals vividly with fear, brutality, guilt, trust, lack of trust, love and anger. The storyline revolves around their daily, repeated activities. The repetition of the daily activities is important because those activities, of course, remain constant. Meanwhile Amand’s reaction to them changes almost by the minute. But don’t even those of us who think we are generally mentally healthy respond with different emotions to daily activities and dialog with the ones we love the most?
Amand’s assimilation into postwar life is very slow, with steps forward and backward. The novel details his thoughts, beliefs and confusion in an incredibly tangible way. The reader sees what Armand thinks, what Julienne thinks, and what Armand thinks Julienne thinks.
The novel is created of inconsistencies of memory and the past. These inconsistencies come not only from Armand’s lack of memory, but also from Julienne’s recounting their marital past to Amand. Is he really who she says he is? Are the things she tells him about their life true? There are certainly inconsistencies in her stories of the past – but are they meaningful? It is very clear that Julienne has deep, patient love for Amand. He wants to love her, but guilt and questions about his past life limit his ability to do so.
Beautifully, photography is important to the ambience of the novel. Julienne and Armand run her/his?? photography studio, in which their main business is to photograph war widows with Armand in uniform. Apparently, Armand’s “miraculous” return brings the bereaved women some peace. But of course, Armand cannot specifically remember his days in uniform, and there is even a question about which army (Flemish or German) he fought for. Photography captures past images – but Armand cannot capture his own.
The ending left me completely in awe. I’m still not sure what was real and what was Armand’s confused thinking. But I do know that the power of love was displayed in a way I will never forget.
PS – this is a long novel, and in some ways moves slowly (although in other ways quickly). Read this if you want a beautiful contemplation of the human mind and spirit (but not if you want a quick read).
July 9, 2025
THE REMEMBERED SOLDIER
@new_vessel_press
Amand Coppens, a Belgian photographer and soldier, has lost his memory in World War I and resides in an asylum in Ghent. Julienne claims she is his wife who has waited, searching for him 8 long years, long after he had been given up for dead, and has finally found him and takes him home against medical advice.
The Remembered Soldier puts the reader directly into Amand’s war-torn psyche, fractured by “shell-shock” far before the diagnosis of PTSD was described.
The novel starts in a beautiful, horrifying situation, proceeds with graceful, slow brushstrokes detailing the cyclic mundanity of postwar Belgium while simultaneously crafting a page-turning mystery—is Amand who Julienne claims? Whose memories are reliable? Can one create them from scratch? The love story here is also, frankly, deeply sexy.
Photography here serves as the fending off of death, the attempt to capture the past and the soul. In a trench-torn landscape, the camera attempts to create and preserve concrete, tangible, irrefutable memory the body and the mind aren’t equipped to do. Fractured and troubled, the human loses himself seeking spacelessness, the void, leaving the body behind to fend on its own without context or orientation.
Photography and memory contrast as acts of pure imaginative creation, art that takes the old world in and forms a new one out.
~
What’s the difference in leaving a life behind in search of a better one and leaving a life behind for the unknown because circumstances deem you must? What is left of the man after the illusion of nationality and civilization are dissolved in the aftermath?
For readers of Solvej Balle, Ron Rash, and Alexis Wright, The Remembered Soldier provides the grounding of historical fiction while still spiraling in explosive, dramatic circles while offering slow meditative daily life with simmering shattered psyches, torn homes, and broken families after senseless war.
This novel has a perfect ending—dwelling in that gray mist where yearning and contentment mingle, where a human experiences the resolute sorrow of losing himself to become the next thing. Are memories comforting? Can they be comforting and haunting—or all they all curse, the lot of being human? What’s better: the trudging knowledge of good and evil; or fatigued, memoriless oblivion?
“…he’s on his way to nothing, leaving nothing behind.” This is an engaging, beautiful masterpiece I won’t soon forget.
More praise
You could just as well rewind the novel, place it in a complete reverse and read the plot back to front and the novel would read just as fascinating, starting at a place of change and ending in another. This novel makes the best case for endings always being new beginnings.
Minor quibble?
I could have used a little more interiority to the children. Children are a very important part of this story, yet they’re left to the wayside of the story as props and proofs. Maybe reflective of the era, but I still think the children’s full perspectives were left too far out of this.
@new_vessel_press
Amand Coppens, a Belgian photographer and soldier, has lost his memory in World War I and resides in an asylum in Ghent. Julienne claims she is his wife who has waited, searching for him 8 long years, long after he had been given up for dead, and has finally found him and takes him home against medical advice.
The Remembered Soldier puts the reader directly into Amand’s war-torn psyche, fractured by “shell-shock” far before the diagnosis of PTSD was described.
The novel starts in a beautiful, horrifying situation, proceeds with graceful, slow brushstrokes detailing the cyclic mundanity of postwar Belgium while simultaneously crafting a page-turning mystery—is Amand who Julienne claims? Whose memories are reliable? Can one create them from scratch? The love story here is also, frankly, deeply sexy.
Photography here serves as the fending off of death, the attempt to capture the past and the soul. In a trench-torn landscape, the camera attempts to create and preserve concrete, tangible, irrefutable memory the body and the mind aren’t equipped to do. Fractured and troubled, the human loses himself seeking spacelessness, the void, leaving the body behind to fend on its own without context or orientation.
Photography and memory contrast as acts of pure imaginative creation, art that takes the old world in and forms a new one out.
~
What’s the difference in leaving a life behind in search of a better one and leaving a life behind for the unknown because circumstances deem you must? What is left of the man after the illusion of nationality and civilization are dissolved in the aftermath?
For readers of Solvej Balle, Ron Rash, and Alexis Wright, The Remembered Soldier provides the grounding of historical fiction while still spiraling in explosive, dramatic circles while offering slow meditative daily life with simmering shattered psyches, torn homes, and broken families after senseless war.
This novel has a perfect ending—dwelling in that gray mist where yearning and contentment mingle, where a human experiences the resolute sorrow of losing himself to become the next thing. Are memories comforting? Can they be comforting and haunting—or all they all curse, the lot of being human? What’s better: the trudging knowledge of good and evil; or fatigued, memoriless oblivion?
“…he’s on his way to nothing, leaving nothing behind.” This is an engaging, beautiful masterpiece I won’t soon forget.
More praise
You could just as well rewind the novel, place it in a complete reverse and read the plot back to front and the novel would read just as fascinating, starting at a place of change and ending in another. This novel makes the best case for endings always being new beginnings.
Minor quibble?
I could have used a little more interiority to the children. Children are a very important part of this story, yet they’re left to the wayside of the story as props and proofs. Maybe reflective of the era, but I still think the children’s full perspectives were left too far out of this.
August 28, 2025
4,5 * Vroeger, toen ik nog geen verplichtingen had en ik verslaafd was aan boeken, toen las ik bijna alles wat met de oorlog te maken had. Tot op het punt dat er geen schrapnel, geen loopgraaf en geen niemandsland meer bij kon in mijn hoofd. 20 jaren later stond De herinnerde soldaat stond niet meteen op 1 op mijn to-read lijst, maar door Het lied van ooievaar en dromedaris wou ik het toch een kans geven.
Content van? Niet normaal. Het verhaal vertrekt vanuit Juliette die na vijf jaar zoeken haar man met geheugenverlies terugvindt in het gesticht in Gent. Het is niet gemakkelijk, het tergt iedereens zenuwen en is het is moeilijk. En zo leest het verhaal ook. Het is een uitzonderlijk boek dat mij op het spectrum van plezier naar de uitersten drijft. Het is vaak enerverend, lang en draait rond. Maar het is ook slim, gevoelig, genuanceerd, interessant en op een rare manier ook spannend.
Wat ik nu het meest speciaal vind is de manier hoe Anjet, een Nederlandse schrijfster, er echt in slaagt om een West-Vlaamse achtergrond te schetsen die voor mij heel erg klopt. Ze vertelt in een Youtube filmpje hoe ze alles heel precies heeft geresearcht, tot het rooten van het vlas in de Leie in de zomer en de stank die dat toen veroorzaakte toe. Zonder de pretentie te hebben dat ze daar woont, snap je? Jeetje, die vrouw kan schrijven.
Ik heb gelezen over schrapnels, loopgraven en niemandsland. Het bracht mij terug naar mijn tijd als leesverslaafde en ik denk dat ik er terug klaar voor ben.
Content van? Niet normaal. Het verhaal vertrekt vanuit Juliette die na vijf jaar zoeken haar man met geheugenverlies terugvindt in het gesticht in Gent. Het is niet gemakkelijk, het tergt iedereens zenuwen en is het is moeilijk. En zo leest het verhaal ook. Het is een uitzonderlijk boek dat mij op het spectrum van plezier naar de uitersten drijft. Het is vaak enerverend, lang en draait rond. Maar het is ook slim, gevoelig, genuanceerd, interessant en op een rare manier ook spannend.
Wat ik nu het meest speciaal vind is de manier hoe Anjet, een Nederlandse schrijfster, er echt in slaagt om een West-Vlaamse achtergrond te schetsen die voor mij heel erg klopt. Ze vertelt in een Youtube filmpje hoe ze alles heel precies heeft geresearcht, tot het rooten van het vlas in de Leie in de zomer en de stank die dat toen veroorzaakte toe. Zonder de pretentie te hebben dat ze daar woont, snap je? Jeetje, die vrouw kan schrijven.
Ik heb gelezen over schrapnels, loopgraven en niemandsland. Het bracht mij terug naar mijn tijd als leesverslaafde en ik denk dat ik er terug klaar voor ben.
December 15, 2025
It's the word on the tip of your tongue, a butterfly that flutters, alighting and then gone. It's a glance across the table, fiery and sharp—after the children have left for school—eyes entrapped with a deep and yearning desire. It's startling awake, unknowing, across the room, naked and in a cold sweat, unaware of yourself and why you are standing here, instead of in bed, from yet another nightmare, and then, almost accidentally, finding arms already encircling you as you elicit awareness, stroking your hair and uttering soothing words into your ear. It's loving someone all over again, for the very first time, despite having already shared an entire life together. Above all else, it's the remembering, the grasping at straws and fragments of images that flash through your mind—and then choosing to follow a path that feels the truest to you right now, despite what you remember. It's about holding on...
...and it's about being rescued. Rescued by her, the "her" that will never give up on you, the "her" that loves you more than the thought of living without you. When you are lost and plummeting, you need an anchor, for without it, you will find yourself sinking. Drowning. Gasping for air. She is the anchor at the end of the rope that you have been fraying apart, one thread at a time—a thread each day—until it was nearly out of your grasp, until she found you. And she held on.
576 pages.
576 pages of ethereal linguistic genius.
That was my attempt to pay homage to this erudite work of literature—this substantially poignant work of word wizardry. These 160,341 words have painstakingly been ensnared with the thoughts and feelings of these two commonplace and unremarkable individuals. These are two flawed creatures who, try as you might, you can't help falling in love with.
Julie has waited for 8 years for him to return. She has never lost hope and has never given up the idea that she will find him—her precious husband, Armand. It is the aftermath of World War I, the year is 1922, in the Flemish region of Flanders in Northern Belgium. Julienne has visited numerous hospitals and asylums in search of Armand, and then, on one inconceivable chance day, she locates the start of the dream she has been longing for...
Bringing Armand home from the asylum is not without its difficulties; he has lost his memories in the war...he doesn't remember owning a photography studio with Julie, he doesn't remember his children, and he doesn't remember his life. All he can recall are ghosts...
What would it be like to experience life again for the first time? But a life that you should already know? Is it filled with wonder and happiness at the rediscovery, or shame, sadness, and confusion at what has been lost and might not ever be reclaimed?
"And they try to find intimacy again, they talk, exchange glances, smile at each other, she rests her hand on his shoulder, he his hand on her back, but every attempt runs aground on a poisonous mixture of inflated intentions, overwrought expectations, and doubts, and, after a while, fresh disappointment and shame. How could it be that before the war they lived a life together, effortlessly, and now, after eight years of waiting, it's there for the taking yet it still eludes their grasp, it must be his fault, maybe a person needs a past to be happy, and there are also times he thinks it must be her, there's something about her, something unnameable."
I hold this book close. I treasured the snapshots of the daily experiences that Julie and Armand shared: her patience at teaching him photography again, the intricacies involved in navigating the ownership of a small business, and the untangling of the roles of husband and wife that revolve around the duties each is best suited for. There is so much joy; but it also comes with a pricetag that insists on the compensation of shed tears, aimless words scattered nearby to hurt, and innumerable nascent misunderstandings. All of this nuanced intimacy that's been meticulously captured in words and glances and hidden smiles, this, this is how I loved with my ex-husband for 20 years with our own photography business. There was too much here that grasped my heart and held on tight.
"...he understands why she loves photography, why he used to love it too, it creates the illusion of complete control, a few square inches of the world in which no disappointment, fear, or sorrow exists."
I would love to dissect all of the intricacies and nuances that effortlessly made this book one of my favorites this year. If I succumb to this desire, I would indubiously ruin it for you, my friends, and that is not what I want for you. You need to experience this magic for the first time, on your own terms, and when finished, then come to me, and we can discuss.
Oh, this book! This book, this book, this book. What a word sorceress Anjet Daanje is! It is so fiery in its intensity, you are left feeling suffocated, unable to breathe, and unabashedly overwhelmed by the depth of it. Indescribable. Have you ever been just exhausted by how undeniably beautiful a book is? Genuine, frank, truthful exhaustion. Every sentence you read is a masterpiece, and you can't help but wonder—how can someone formulate sentences with such power and intent? This book is an existential beauty, deep beyond measure.
A last thought.
Devastation and hope are presenting a unified front within these pages. These two will ambush you and have you questioning your sanity as you step amongst the land mines. Just remember—find your way home.
...and it's about being rescued. Rescued by her, the "her" that will never give up on you, the "her" that loves you more than the thought of living without you. When you are lost and plummeting, you need an anchor, for without it, you will find yourself sinking. Drowning. Gasping for air. She is the anchor at the end of the rope that you have been fraying apart, one thread at a time—a thread each day—until it was nearly out of your grasp, until she found you. And she held on.
576 pages.
576 pages of ethereal linguistic genius.
That was my attempt to pay homage to this erudite work of literature—this substantially poignant work of word wizardry. These 160,341 words have painstakingly been ensnared with the thoughts and feelings of these two commonplace and unremarkable individuals. These are two flawed creatures who, try as you might, you can't help falling in love with.
Julie has waited for 8 years for him to return. She has never lost hope and has never given up the idea that she will find him—her precious husband, Armand. It is the aftermath of World War I, the year is 1922, in the Flemish region of Flanders in Northern Belgium. Julienne has visited numerous hospitals and asylums in search of Armand, and then, on one inconceivable chance day, she locates the start of the dream she has been longing for...
Bringing Armand home from the asylum is not without its difficulties; he has lost his memories in the war...he doesn't remember owning a photography studio with Julie, he doesn't remember his children, and he doesn't remember his life. All he can recall are ghosts...
What would it be like to experience life again for the first time? But a life that you should already know? Is it filled with wonder and happiness at the rediscovery, or shame, sadness, and confusion at what has been lost and might not ever be reclaimed?
"And they try to find intimacy again, they talk, exchange glances, smile at each other, she rests her hand on his shoulder, he his hand on her back, but every attempt runs aground on a poisonous mixture of inflated intentions, overwrought expectations, and doubts, and, after a while, fresh disappointment and shame. How could it be that before the war they lived a life together, effortlessly, and now, after eight years of waiting, it's there for the taking yet it still eludes their grasp, it must be his fault, maybe a person needs a past to be happy, and there are also times he thinks it must be her, there's something about her, something unnameable."
I hold this book close. I treasured the snapshots of the daily experiences that Julie and Armand shared: her patience at teaching him photography again, the intricacies involved in navigating the ownership of a small business, and the untangling of the roles of husband and wife that revolve around the duties each is best suited for. There is so much joy; but it also comes with a pricetag that insists on the compensation of shed tears, aimless words scattered nearby to hurt, and innumerable nascent misunderstandings. All of this nuanced intimacy that's been meticulously captured in words and glances and hidden smiles, this, this is how I loved with my ex-husband for 20 years with our own photography business. There was too much here that grasped my heart and held on tight.
"...he understands why she loves photography, why he used to love it too, it creates the illusion of complete control, a few square inches of the world in which no disappointment, fear, or sorrow exists."
I would love to dissect all of the intricacies and nuances that effortlessly made this book one of my favorites this year. If I succumb to this desire, I would indubiously ruin it for you, my friends, and that is not what I want for you. You need to experience this magic for the first time, on your own terms, and when finished, then come to me, and we can discuss.
Oh, this book! This book, this book, this book. What a word sorceress Anjet Daanje is! It is so fiery in its intensity, you are left feeling suffocated, unable to breathe, and unabashedly overwhelmed by the depth of it. Indescribable. Have you ever been just exhausted by how undeniably beautiful a book is? Genuine, frank, truthful exhaustion. Every sentence you read is a masterpiece, and you can't help but wonder—how can someone formulate sentences with such power and intent? This book is an existential beauty, deep beyond measure.
A last thought.
Devastation and hope are presenting a unified front within these pages. These two will ambush you and have you questioning your sanity as you step amongst the land mines. Just remember—find your way home.
April 6, 2020
Bijzonder boek. Prachtig ook.
Eerst gaat het over Noen, een naam voor een man die om het middaguur in december 1917 achter het front bij Merckem is gevonden. In 1922 vindt zijn vrouw Julienne hem terug in een Gents gesticht, waar hij woont vanwege geheugenverlies. Niets herinnert hij zich van zijn vroegere leven. Hij, nu Amand geheten, gaat met Julie terug naar Kortrijk om daar zijn leven te hervatten, te hervinden, te herontdekken. En ze worden weer verliefd, hij leert zijn kinderen kennen, en hij pakt zijn fotografieambacht weer op.
Maar toch... vertelt zij alle details wel goed? Weerspiegelen zijn dromen zijn oorlogstijd? Het is lastig om je eigen identiteit te creëren met alleen de brokjes informatie die je her en der voorgeschoteld krijgt.
De schrijfstijl is opmerkelijk. Ik begon aan het verhaal en had pas na een paar bladzijden door dat in de lange zinnen veel "en" staat en dat zelfs bijna elke alinea ermee begint. Toch stoorde het niet, je wordt meegevoerd op een stroom richting het einde. Een einde dat na 538 pagina's overigens 180° anders is dan je verwacht.
Dit boek trok mijn aandacht toen het vanuit het niets op de longlist voor de Libris Literatuurprijs verscheen en het is echt jammer dat het de shortlist niet gehaald heeft.
'De herinnerde soldaat' is zeker niet voor elke lezer weggelegd. Maar een dergelijk verhaal gun je iedereen, al was het maar vanwege de vele details die Anjet Daanje uitgezocht heeft.
Eerst gaat het over Noen, een naam voor een man die om het middaguur in december 1917 achter het front bij Merckem is gevonden. In 1922 vindt zijn vrouw Julienne hem terug in een Gents gesticht, waar hij woont vanwege geheugenverlies. Niets herinnert hij zich van zijn vroegere leven. Hij, nu Amand geheten, gaat met Julie terug naar Kortrijk om daar zijn leven te hervatten, te hervinden, te herontdekken. En ze worden weer verliefd, hij leert zijn kinderen kennen, en hij pakt zijn fotografieambacht weer op.
Maar toch... vertelt zij alle details wel goed? Weerspiegelen zijn dromen zijn oorlogstijd? Het is lastig om je eigen identiteit te creëren met alleen de brokjes informatie die je her en der voorgeschoteld krijgt.
De schrijfstijl is opmerkelijk. Ik begon aan het verhaal en had pas na een paar bladzijden door dat in de lange zinnen veel "en" staat en dat zelfs bijna elke alinea ermee begint. Toch stoorde het niet, je wordt meegevoerd op een stroom richting het einde. Een einde dat na 538 pagina's overigens 180° anders is dan je verwacht.
Dit boek trok mijn aandacht toen het vanuit het niets op de longlist voor de Libris Literatuurprijs verscheen en het is echt jammer dat het de shortlist niet gehaald heeft.
'De herinnerde soldaat' is zeker niet voor elke lezer weggelegd. Maar een dergelijk verhaal gun je iedereen, al was het maar vanwege de vele details die Anjet Daanje uitgezocht heeft.
October 30, 2025
I wish this book never ended 🧡
June 18, 2020
De herinnerde soldaat is een boek zoals ik het niet eerder heb gelezen. De schrijfstijl is uniek en dwingend. Eigenlijk schrijft Daanje zoals je leert hoe het niet moet. Lange zinnen, vaak beginnen ze met het woordje 'en'. Dialogen staan niet tussen aanhalingstekens, er wordt soms binnen een zin gewisseld van vertelperspectief. Maar het werkt! Hoe ze het presteert weet ik niet, maar nergens is het boek onduidelijk. Je gaat helemaal mee in de wereld van Amand en Julienne. Het naoorlogse Vlaanderen tovert Daanje voor je ogen.
Het is mij een raadsel waarom dit boek niet op de shortlist voor de Librisprijs is gekomen. Onvergetelijk. Ik ga alles lezen wat zij schrijft.
Het is mij een raadsel waarom dit boek niet op de shortlist voor de Librisprijs is gekomen. Onvergetelijk. Ik ga alles lezen wat zij schrijft.
June 26, 2022
Echt een intense en pijnlijke maar prachtige leeservaring. Wie ben je nog als je niet meer weet wie je bent en waar je vandaan komt? Identiteit, trauma, psyche, liefde en haat, vertrouwen en wantrouwen, niet alleen ten opzichte van jezelf maar ook van je omgeving. En dan de manier waarop het geschreven is: inderdaad het gros van de alinea's en zinnen begint met 'en', even wennen, maar zo meeslepend. Alsof het leven van Noen/Amand/Louis zelf ver van hem af staat, omdat hij zijn leven wel meemaakt, maar bij alles twijfelt wat echt is en wat niet. En dan heb ik het nog niet gehad over de historie in het verhaal, en tegelijkertijd het alledaagse van het leven van Amand en Julienne: het boek omvat te veel om hier aan te geven, lees hem zelf!
January 17, 2025
? Leeskring Leiderdorp 17/1/23
🤔Een zwaar (soms vroeg ik me af hoeveel pagina's ik weer gelezen had en dan waren het er soms maar 2 ;-)) en beklemmend (ook door de schrijfstijl, al die en.. en.. en..) boek, maar vooral een mooi en romantisch boek om van te genieten met een verrassende ontknoping!
MW 17/1/23
🤔Een zwaar (soms vroeg ik me af hoeveel pagina's ik weer gelezen had en dan waren het er soms maar 2 ;-)) en beklemmend (ook door de schrijfstijl, al die en.. en.. en..) boek, maar vooral een mooi en romantisch boek om van te genieten met een verrassende ontknoping!
MW 17/1/23
July 2, 2025
What is identity but a frenzied assortment of memories, relationships, and supposed truths we convince ourselves of? Dutch writer Anjet Daanje’s "The Remembered Soldier" delivers a romantic psychological puzzle that explores the limits of shattered personhood and keeps readers guessing until the final page. After receiving several top literary prizes in her native Netherlands, this is the first of Daanje’s novels to be translated into English. Set in post-war Kortrijk, Belgium, the narrative follows Amand Coppens, an amnesiac World War I veteran on a desperate search for identity.
While living in a psychiatric asylum, Amand is found by a woman named Julienne, who is determined to rehabilitate her missing husband and restore his memory. She brings Amand home, introduces him to their two young children born before his mobilization, and together they begin an arduous journey to rebuild their past life. Like many wounded World War I soldiers, Amand’s fight continues beyond the battlefield as he suffers from post-traumatic retrograde amnesia, erasing nearly all of his memories and triggering macabre nightmares.
Over the next year, Julienne reintroduces Amand to his home, photography shop, and attempts to rekindle their severely disrupted marriage. Unsure whether to faithfully trust her descriptions of his past, but unable to conjure up accounts of his own, Amand struggles to find any ground to stand on: “it surprises him how easily his life can be reshaped into an inspiring story, correct in every factual detail, yet a lie from beginning to end.” Midway through their attempt at a second chance at love, Amand suddenly regresses and begins to adopt the personality and memories of another soldier named Louis. This kicks off a frenzy of conflicting recollections, leading to a furious final chapter that brings closure to an eight-year nightmare that began on the warfront.
At times, Daanje successfully immerses readers in a psychological labyrinth of spurious accounts and shifting perspectives, but large portions of the novel feel narratively jumbled and repetitive. Nearly every argumentative scene includes the recurring statement that they “made love,” as if it's a perfunctory act that follows every traumatic dispute in their relationship. In fact, Amand and Julienne’s dynamic is so one-note and cyclical that even their most heartfelt moments and passionate expressions lose emotional impact.
Offering a steady dose of suspense, "The Remembered Soldier" succeeds in plot but stumbles in execution. Daanje’s omission of standard punctuation and use of third-person narration tends to drag readers along rather than immerse them in a seamless stream of thought and dialogue. However, patient readers are rewarded with a riveting conclusion that ties together the previously disparate threads.
While living in a psychiatric asylum, Amand is found by a woman named Julienne, who is determined to rehabilitate her missing husband and restore his memory. She brings Amand home, introduces him to their two young children born before his mobilization, and together they begin an arduous journey to rebuild their past life. Like many wounded World War I soldiers, Amand’s fight continues beyond the battlefield as he suffers from post-traumatic retrograde amnesia, erasing nearly all of his memories and triggering macabre nightmares.
Over the next year, Julienne reintroduces Amand to his home, photography shop, and attempts to rekindle their severely disrupted marriage. Unsure whether to faithfully trust her descriptions of his past, but unable to conjure up accounts of his own, Amand struggles to find any ground to stand on: “it surprises him how easily his life can be reshaped into an inspiring story, correct in every factual detail, yet a lie from beginning to end.” Midway through their attempt at a second chance at love, Amand suddenly regresses and begins to adopt the personality and memories of another soldier named Louis. This kicks off a frenzy of conflicting recollections, leading to a furious final chapter that brings closure to an eight-year nightmare that began on the warfront.
At times, Daanje successfully immerses readers in a psychological labyrinth of spurious accounts and shifting perspectives, but large portions of the novel feel narratively jumbled and repetitive. Nearly every argumentative scene includes the recurring statement that they “made love,” as if it's a perfunctory act that follows every traumatic dispute in their relationship. In fact, Amand and Julienne’s dynamic is so one-note and cyclical that even their most heartfelt moments and passionate expressions lose emotional impact.
Offering a steady dose of suspense, "The Remembered Soldier" succeeds in plot but stumbles in execution. Daanje’s omission of standard punctuation and use of third-person narration tends to drag readers along rather than immerse them in a seamless stream of thought and dialogue. However, patient readers are rewarded with a riveting conclusion that ties together the previously disparate threads.
April 6, 2022
Prachtig boek door het verhaal en onderwerp maar af en toe toch echt veel te langdradig.
May 20, 2024
Het beste Nederlandse boek dat ik ooit heb gelezen? Het gaat in elk geval nog wel een tijdje duren voor ik hiervan bijgekomen ben.
October 22, 2020
Hypnotiserend is misschien wel het beste woord voor dit boek. Van begin tot eind blijf je in de gedachten van Noen-Amand-Louis, de soldaat die in de Eerste Wereldoorlog zijn geheugen verloor. In lange zinnen vloeit de gedachtenstroom van zijn eenvoudige leven over je heen. Dat is in het begin even wennen, in het midden wel eens een beetje saai door vele herhalingen van alledaagsheden en naar het einde toe beangstigend en meeslepend.
Het draait allemaal om: Wie ben je als je geen herinneringen hebt? En vooral wie moet je worden? De man die je vrouw zich zegt te herinneren? De man die in je dromen verschijnt? Of een nieuwe geretoucheerde versie van jezelf die vervelende dingen weglaat of juist herinneringen met elkaar verenigt?
Je begrijpt de opmerkzaamheid van Amand voor alle details, gezichtsuitdrukkingen en beweringen. Hij zoekt houvast, en tegelijkertijd wantrouwt hij zichzelf en Julienne. Dat gevoel wordt ook overgebracht door de stijl en ook de lengte van het boek. Dat hypnotiserende, repetatieve klopt met de obsessieve zoektocht van Amand. Het was een fascinerende leeservaring. Aan het einde kon ik alleen maar verzuchten: "Wow, wat een boek!"
Het draait allemaal om: Wie ben je als je geen herinneringen hebt? En vooral wie moet je worden? De man die je vrouw zich zegt te herinneren? De man die in je dromen verschijnt? Of een nieuwe geretoucheerde versie van jezelf die vervelende dingen weglaat of juist herinneringen met elkaar verenigt?
Je begrijpt de opmerkzaamheid van Amand voor alle details, gezichtsuitdrukkingen en beweringen. Hij zoekt houvast, en tegelijkertijd wantrouwt hij zichzelf en Julienne. Dat gevoel wordt ook overgebracht door de stijl en ook de lengte van het boek. Dat hypnotiserende, repetatieve klopt met de obsessieve zoektocht van Amand. Het was een fascinerende leeservaring. Aan het einde kon ik alleen maar verzuchten: "Wow, wat een boek!"
Read
July 4, 2022Een boek waarin ik lang twijfelde of ik de traagheid van het verhaal nou juist het boek bijzonder vond maken of toch wel een beetje saai en langdradig. Eigenlijk vind ik dus beide, er zaten veel herhalingen in het boek van gevoelens en emoties waardoor het boek enorm vertraagde, maar er zat ook veel herkenning in menselijke reacties en twijfels. De menselijke psyche werd in ieder geval uitgediept en daarin zaten wel echt een paar mooie pareltjes. En het einde was toch wel echt verassend en zorgde voor een verfrissend besluit.
July 31, 2023
en verhaal dat mij in eerste instantie deed denken aan de film Memento (Christopher Nolan 2000). Beide gaan over geheugenverlies en welke invloed dit heeft op gevoelsleven, waarneming en sociale relaties, iets wat we tezamen misschien identiteit noemen. Na zijn opgelopen hersenletsel (die zich uit in geheugenverlies) in WO1 proeft, ruikt en voelt hoofdpersoon de wereld om zich heen weer als een baby en dat levert prachtige beschrijvingen op, bijvoorbeeld als hij voor het eerst bij zijn vrouw thuis komt na zijn opname in de Guislain psychiatrische kliniek (vernoemd naar de eerste Belgische zenuwarts)
"En hij schrikt wakker, om hem heen is het aardedonker, hij kan de streep licht van de lamp van de nachtbroeder niet vinden (...) en hij luistert met angstig bonzend hart, zijn slapende vrienden zijn doodstil, ze mompelen niet, snurken niet, woelen niet, hij is alleen, helemaal alleen en hij beseft dat ze hem in de isoleercel moeten hebben opgesloten (...) in deze ondoordringbare duisternis bestaat bestaat geen tijd en geen afstand, er zal nooit een eind aan dit moment komen, het zal niet verstrijken, hij kan er niet van weglopen, want deze ontkenning van alles dat is hijzelf, en hij tast wild om zich heen, de muur is zacht als een mensenlichaam, en hij trekt zijn hand geschrokken terug, (...) en haar en haar herinnert hij zich het eerst en dan herinnert hij zich pas zichzelf en zijn nieuwe leven (...) (p. 41)
Opvallend is natuurlijk het veelvuldige gebruik van het nevenschikkend voegwoord "en". Dat is in het gehele boek (536 pagina) consequent doorgevoerd. Het verbindt twee gelijke zindelen met elkaar verbindt, zonder dat er een logisch verband wordt gelegd tussen beide zinsdelen (zoals bij een onderschikkend voegwoord). Daanje lapt deze taallregel regelmatig aan haar laars, Dat komt de leesbaarheid niet altijd ten goede, maar heeft wel een duidelijk functie in het boek. Het hersenletsel stelt Amand in staat tot het leggen van losse, associatieve verbanden, waarmee hij de angst kan bezweren, maar niet meer tot het leggen van causale verbanden. De vraag is of Amand zijn middelbare schooldiploma nog zou halen, omdat zijn cognitie erg is aangetast door het mosterdgas, maar zijn performatieve intelligentie (handelingsvermogen), is dat allerminst. Deze hypothese vraagt enige suspension of disbelieve, want veel handelingen vragen een bepaalde mate van cognitieve intelligentie. En repareren van een daklekkage is het eerste voorbeeld dat ik me herinner, en het demonteren van een kast voor een verhuizing en het inrichten van een nieuwe donkere kamer voor een fotostudio en is dit nu een droom en werkelijkheid tegelijk. Hoe dan ook stylistische beperking van "en" die Daanje zichzelf oplegt speelt ze briljant uit.
En Amand doet ook ook denken aan een case study uit Awakening (1973, verfilmd in 1990) van de Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks (1933 - 2015). En daarin wordt een groep patiënten beschreven die lijdt aan Encephalitis Lethargica, ontstaan direct na WO1, waardoor zij decennia lang in slaap zijn gebleven. En veel mensen die te maken hebben met dementie over niet-aanboren hersenletsel, is het boek een feest der herkenning. En ik, met een vader die op jonge leeftijd niet-aangeboren hersenletsel kreeg, en met dementerende moeder zijn veel dingen die Daanje beschrijft herkenbaar en Amand toont daarmee daarmee dat deze mensen nog wel veel kunnen maar niet alles met een hoe angstig dat voor ze is en hoe puur zo ook leven en hoe chaotisch en onoverzichtelijk hun leven is en hoeveel liefde ze verdienen en hoe moeilijk het soms is om ze die ook te geven en hoe hoeveel geduld dat vraagt en hoe wanhopig mij dat soms maakt.
En dat wel de auteur een Duivelselixer heeft gebrouwen waardoor ik mijn vader en moeder beter kan begrijpen en dat zij het recept heeft ontfutseld aan een Duitse schrijver en dat zijn boek uit 1815 oud is en niet gedateerd en mijn leraar Duits een groot fan was van Hoffman en dat ik vaak uit de klas werd gestuurd en dat E.T.A. Hoffman mij niet interesse en dat Kurt Cobain en dat ze misschien wel op elkaar leken en dat ik vaak uit de Duitse les werd gestuurd en dat mijn leraar toen vertelde dat er een schrijfster uit Groningen was die een achter-achter-achterkleindochter is van Hoffman en dat ik nu eindelijk heb ontdekt wie dat is.
"En hij schrikt wakker, om hem heen is het aardedonker, hij kan de streep licht van de lamp van de nachtbroeder niet vinden (...) en hij luistert met angstig bonzend hart, zijn slapende vrienden zijn doodstil, ze mompelen niet, snurken niet, woelen niet, hij is alleen, helemaal alleen en hij beseft dat ze hem in de isoleercel moeten hebben opgesloten (...) in deze ondoordringbare duisternis bestaat bestaat geen tijd en geen afstand, er zal nooit een eind aan dit moment komen, het zal niet verstrijken, hij kan er niet van weglopen, want deze ontkenning van alles dat is hijzelf, en hij tast wild om zich heen, de muur is zacht als een mensenlichaam, en hij trekt zijn hand geschrokken terug, (...) en haar en haar herinnert hij zich het eerst en dan herinnert hij zich pas zichzelf en zijn nieuwe leven (...) (p. 41)
Opvallend is natuurlijk het veelvuldige gebruik van het nevenschikkend voegwoord "en". Dat is in het gehele boek (536 pagina) consequent doorgevoerd. Het verbindt twee gelijke zindelen met elkaar verbindt, zonder dat er een logisch verband wordt gelegd tussen beide zinsdelen (zoals bij een onderschikkend voegwoord). Daanje lapt deze taallregel regelmatig aan haar laars, Dat komt de leesbaarheid niet altijd ten goede, maar heeft wel een duidelijk functie in het boek. Het hersenletsel stelt Amand in staat tot het leggen van losse, associatieve verbanden, waarmee hij de angst kan bezweren, maar niet meer tot het leggen van causale verbanden. De vraag is of Amand zijn middelbare schooldiploma nog zou halen, omdat zijn cognitie erg is aangetast door het mosterdgas, maar zijn performatieve intelligentie (handelingsvermogen), is dat allerminst. Deze hypothese vraagt enige suspension of disbelieve, want veel handelingen vragen een bepaalde mate van cognitieve intelligentie. En repareren van een daklekkage is het eerste voorbeeld dat ik me herinner, en het demonteren van een kast voor een verhuizing en het inrichten van een nieuwe donkere kamer voor een fotostudio en is dit nu een droom en werkelijkheid tegelijk. Hoe dan ook stylistische beperking van "en" die Daanje zichzelf oplegt speelt ze briljant uit.
En Amand doet ook ook denken aan een case study uit Awakening (1973, verfilmd in 1990) van de Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks (1933 - 2015). En daarin wordt een groep patiënten beschreven die lijdt aan Encephalitis Lethargica, ontstaan direct na WO1, waardoor zij decennia lang in slaap zijn gebleven. En veel mensen die te maken hebben met dementie over niet-aanboren hersenletsel, is het boek een feest der herkenning. En ik, met een vader die op jonge leeftijd niet-aangeboren hersenletsel kreeg, en met dementerende moeder zijn veel dingen die Daanje beschrijft herkenbaar en Amand toont daarmee daarmee dat deze mensen nog wel veel kunnen maar niet alles met een hoe angstig dat voor ze is en hoe puur zo ook leven en hoe chaotisch en onoverzichtelijk hun leven is en hoeveel liefde ze verdienen en hoe moeilijk het soms is om ze die ook te geven en hoe hoeveel geduld dat vraagt en hoe wanhopig mij dat soms maakt.
En dat wel de auteur een Duivelselixer heeft gebrouwen waardoor ik mijn vader en moeder beter kan begrijpen en dat zij het recept heeft ontfutseld aan een Duitse schrijver en dat zijn boek uit 1815 oud is en niet gedateerd en mijn leraar Duits een groot fan was van Hoffman en dat ik vaak uit de klas werd gestuurd en dat E.T.A. Hoffman mij niet interesse en dat Kurt Cobain en dat ze misschien wel op elkaar leken en dat ik vaak uit de Duitse les werd gestuurd en dat mijn leraar toen vertelde dat er een schrijfster uit Groningen was die een achter-achter-achterkleindochter is van Hoffman en dat ik nu eindelijk heb ontdekt wie dat is.
December 8, 2025
A dazzling, stunning, unique book. A marvel. Gorgeous prose,with long run on sentences (paragraphs) starting with "and" which makes it oddly hypnotic (reminded me of On the Calculation of Volume,addictive in the same way).
Layers upon layers. Wonderful character studies. Of all I´ve read, I thought A long,long way by Sebastian Barry was the best (anti) war novel,but this is its equal.The love story is as lovely as it is real.
Layers upon layers. Wonderful character studies. Of all I´ve read, I thought A long,long way by Sebastian Barry was the best (anti) war novel,but this is its equal.The love story is as lovely as it is real.
November 19, 2020
4,5*
De "En" waarmee zogoed als elke zin begint, heeft me dikwijls geïrriteerd.....
Anders 5* voor deze krachttoer !
De "En" waarmee zogoed als elke zin begint, heeft me dikwijls geïrriteerd.....
Anders 5* voor deze krachttoer !
November 21, 2021
Een schitterend boek. Absolute aanrader!
May 22, 2024
'dan dringt tot hem door dat hij niet weet wie hij zelf is, dat hij haar daarom niet herkent, zijn hoofd is volkomen leeg, hij weet niet eens zijn eigen naam.'
'zonder haar onvoorwaardelijke liefde heeft hij geen idee wie hij is, wat hij hier doet'
Twee citaten uit een imposant, indringend, intrigerend boek.
In 1922 herkent Juliette in een Gents krankzinnigengesticht haar man Amand. Deze Vlaamse soldaat is in 1917 op het slagveld ronddolend gevonden, met geheugenverlies. Ze neemt hem mee naar hun huis en fotostudio in Kortrijk.
We zitten voortdurend in het hoofd van Amand, volgen steeds zijn gedachtenstromen. Als Juliette hem stukje bij beetje vertelt over hun vroegere leven als hij steeds meer deelneemt aan het dagelijks leven, als model fungeert in de fotostudio en als er opnieuw een diepe liefde en groot geluk ontstaat tussen deze man en vrouw. Maar we zitten ook in zijn hoofd bij zijn vreselijke nachtmerries en als er gaten in zijn tijd vallen. Je voelt zijn angsten, zijn liefde, zijn wantrouwen. Wie is hij echt? Bevatten dromen ook weleens de werkelijkheid? Vertelt Julie wel de waarheid? Wat betekenen zijn vage herinneringen aan de Duitse Käthe, de zwarte hond, de naam Louis en waarom droomt hij soms in het Duits?
Er valt nog veel meer over te vertellen maar ik laat het hierbij. Zin in een complex en bijzonder boek dan is het een aanrader. Ik vond het pittig maar prachtig en ontroerend.
'zonder haar onvoorwaardelijke liefde heeft hij geen idee wie hij is, wat hij hier doet'
Twee citaten uit een imposant, indringend, intrigerend boek.
In 1922 herkent Juliette in een Gents krankzinnigengesticht haar man Amand. Deze Vlaamse soldaat is in 1917 op het slagveld ronddolend gevonden, met geheugenverlies. Ze neemt hem mee naar hun huis en fotostudio in Kortrijk.
We zitten voortdurend in het hoofd van Amand, volgen steeds zijn gedachtenstromen. Als Juliette hem stukje bij beetje vertelt over hun vroegere leven als hij steeds meer deelneemt aan het dagelijks leven, als model fungeert in de fotostudio en als er opnieuw een diepe liefde en groot geluk ontstaat tussen deze man en vrouw. Maar we zitten ook in zijn hoofd bij zijn vreselijke nachtmerries en als er gaten in zijn tijd vallen. Je voelt zijn angsten, zijn liefde, zijn wantrouwen. Wie is hij echt? Bevatten dromen ook weleens de werkelijkheid? Vertelt Julie wel de waarheid? Wat betekenen zijn vage herinneringen aan de Duitse Käthe, de zwarte hond, de naam Louis en waarom droomt hij soms in het Duits?
Er valt nog veel meer over te vertellen maar ik laat het hierbij. Zin in een complex en bijzonder boek dan is het een aanrader. Ik vond het pittig maar prachtig en ontroerend.
November 8, 2022
In aanleg een intrigerend idee: een soldaat keert 5 jaar na WOI terug naar huis zonder nog te weten wie hij is, of de vrouw die hem ophaalt uit het gesticht waar hij verbleef wel zijn vrouw is en of het huis en de kinderen waar zij hem mee naar terug neemt wel van hem zijn. Hoe vind je de weg terug naar jezelf, en naar elkaar? Wie en wat kun je vertrouwen als je geheugen je geen steun geeft?
Voor de uitwerking van dit idee heeft de auteur gekozen voor een schrijfstijl die nadrukkelijk afwijkend is van wat je doorgaans zult aantreffen. Vrijwel alle zinnen beginnen met het voegwoord ‘en’. Veel zinnen zijn lang, en bevatten mede daarom nog diverse malen het voegwoord ‘en’. Dat valt op. De auteur heeft dit uiteraard gedaan om een bepaald effect te bewerkstelligen. Dat moet ook gelden voor de keuze om in het geheel geen dialoog te gebruiken. Je kunt niet eens zeggen dat er sprake is van indirecte rede. Het is eerder zoiets als ‘indirecte indirecte rede’, waarbij alles wordt weergeven zoals de hoofdpersoon het hoort: ‘… en Roos wil weten wat hij met het hout gaat doen, iets voor je moeder maken, zegt hij, en Gust en Roos proberen te raden wat, een kast, een stoel, een tafel, en nee, allemaal niet, zegt hij, het is iets wat alleen jullie moeder kan gebruiken, en hij kijkt naar haar en ze wendt met geveinsde onverschilligheid haar hoofd af en zegt tegen Gust dat de konijnen terug in het hok moeten…’
Het is weer wat anders, dat kun je er zeker van zeggen. Een beetje experimenteel. Op zich lovenswaardig. Alleen, de roman telt 500 pagina’s en er is er weinig ontwikkeling. Met kleine variaties herhalen bepaalde scenes zich steeds. Zoals: soldaat heeft nachtmerries, hij weet niet of het werkelijk aan het gebeuren is of niet, schiet wakker, en gelukkig is daar zijn vrouw om hem te troosten. Of: soldaat en vrouw maken ruzie, en leggen het weer bij. Of: soldaat en vrouw gaan vrijen. Deze herhalingen zijn een beetje onvermijdelijk bij het zo lang rekken van de verhaallijn van het geheugenverlies van de soldaat. Het voelt nogal gekunsteld aan. Wat opvalt is het volledig ontbreken van enige humor, ironie of zelfspot.
Na ongeveer 450 pagina’s komt er toch wat dynamiek in het stuk. De soldaat gaat op reis naar Duitsland. De beschrijvingen van de enorme armoede en het effect van de hyperinflatie in Duitsland na de eerste Wereldoorlog zijn boeiend. In verrassend rap tempo hervindt de soldaat veel van zijn geheugen.
Al met al is het is een erg lange zit dit boek; de auteur heeft mij niet weten te overtuigen dat de gekozen vertelvorm de beste manier voor de uitwerking van dit verhaal. Eerlijk gezegd vond ik het vooral erg saai en ook nogal onaannemelijk. Wel heb ik bewondering voor het scherpe oog van de auteur voor de finesses van de spanningen die in menselijke relaties kunnen optreden. Daarom toch een tweede ster.
Voor de uitwerking van dit idee heeft de auteur gekozen voor een schrijfstijl die nadrukkelijk afwijkend is van wat je doorgaans zult aantreffen. Vrijwel alle zinnen beginnen met het voegwoord ‘en’. Veel zinnen zijn lang, en bevatten mede daarom nog diverse malen het voegwoord ‘en’. Dat valt op. De auteur heeft dit uiteraard gedaan om een bepaald effect te bewerkstelligen. Dat moet ook gelden voor de keuze om in het geheel geen dialoog te gebruiken. Je kunt niet eens zeggen dat er sprake is van indirecte rede. Het is eerder zoiets als ‘indirecte indirecte rede’, waarbij alles wordt weergeven zoals de hoofdpersoon het hoort: ‘… en Roos wil weten wat hij met het hout gaat doen, iets voor je moeder maken, zegt hij, en Gust en Roos proberen te raden wat, een kast, een stoel, een tafel, en nee, allemaal niet, zegt hij, het is iets wat alleen jullie moeder kan gebruiken, en hij kijkt naar haar en ze wendt met geveinsde onverschilligheid haar hoofd af en zegt tegen Gust dat de konijnen terug in het hok moeten…’
Het is weer wat anders, dat kun je er zeker van zeggen. Een beetje experimenteel. Op zich lovenswaardig. Alleen, de roman telt 500 pagina’s en er is er weinig ontwikkeling. Met kleine variaties herhalen bepaalde scenes zich steeds. Zoals: soldaat heeft nachtmerries, hij weet niet of het werkelijk aan het gebeuren is of niet, schiet wakker, en gelukkig is daar zijn vrouw om hem te troosten. Of: soldaat en vrouw maken ruzie, en leggen het weer bij. Of: soldaat en vrouw gaan vrijen. Deze herhalingen zijn een beetje onvermijdelijk bij het zo lang rekken van de verhaallijn van het geheugenverlies van de soldaat. Het voelt nogal gekunsteld aan. Wat opvalt is het volledig ontbreken van enige humor, ironie of zelfspot.
Na ongeveer 450 pagina’s komt er toch wat dynamiek in het stuk. De soldaat gaat op reis naar Duitsland. De beschrijvingen van de enorme armoede en het effect van de hyperinflatie in Duitsland na de eerste Wereldoorlog zijn boeiend. In verrassend rap tempo hervindt de soldaat veel van zijn geheugen.
Al met al is het is een erg lange zit dit boek; de auteur heeft mij niet weten te overtuigen dat de gekozen vertelvorm de beste manier voor de uitwerking van dit verhaal. Eerlijk gezegd vond ik het vooral erg saai en ook nogal onaannemelijk. Wel heb ik bewondering voor het scherpe oog van de auteur voor de finesses van de spanningen die in menselijke relaties kunnen optreden. Daarom toch een tweede ster.
May 28, 2024
Daanje durft. Haar schrijfstijl voor dit boek wijkt enigszins af van de grammaticale: praktisch elke zin begint met 'en', en omdat elke zin ook een lange en samengestelde zin is barsten die zinnen ook uit elkaar van de 'ennen'. Het heeft minstens 100 pagina's geduurd voordat mijn brein dat een beetje weg kon drukken tijdens het lezen, in het laatste deel was ik er los van. Het verhaal is goed bedacht, historisch correct en ik schat in dat Daanje zich ook goed heeft ingelezen in de posttraumatische-stressstoornis bij oorlogsveteranen. Ik denk dat van alle ingrediënten enkel die beschrijvingen me werkelijk iets deden. Het is een knap, goed, gewaagd boek maar het deed me al met al weinig. Knappe taal en een knap verhaal staan niet gelijk aan voelen, blijkbaar. Althans niet bij mij. Toch moeten mensen het lezen, al was het maar omdat Daanje mij toeschijnt als een pretentieloos mens terwijl ze overduidelijk zeer intelligent en getalenteerd is (in tegenstelling tot veel verwaande Nederlandse auteurs met hun relatief waardeloze schrijfsels imo).
Afijn, het eerste boek in 2023 is uit, op naar het uitlezen van wat meer achterstallig onderhoud ;-)
Afijn, het eerste boek in 2023 is uit, op naar het uitlezen van wat meer achterstallig onderhoud ;-)
Displaying 1 - 30 of 429 reviews