Bij een razzia in het Limburgse Molenbeersel in augustus 1944, net voor de bevrijding, wordt de familie van Timmie van Diepen zwaar getroffen. Vijf mensen van hetzelfde gezin overleven de oorlog niet, onder wie zijn overgrootvader Willem.
De actie blijkt een vergelding voor de aanslag op een Duitse soldaat. Vreemd genoeg lijkt niemand achteraf te weten waarom de herberg van deze familie net het doelwit werd. Volgens de officiële versie van het verhaal was het een vergissing, maar klopt dat wel? Wie schoot de Duitse soldaat neer? En waarom was er na de oorlog geen herdenking voor de toevallige slachtoffers?
In De razzia gaat historicus en journalist Timmie van Diepen op zoek naar antwoorden. Hij reconstrueert de bewuste dag aan de hand van duizenden pagina's processtukken, getuigenverhoren en interviews met tientallen betrokkenen en nabestaanden.
“Het geheugen is een archief met onbetrouwbare medewerkers”, schreef de Noorse auteur Johan Harstad in zijn meesterwerk ‘Max, Mischa & het Tet-offensief’ (doe jezelf een plezier en lees dat boek). Dit citaat duikt niet alleen op in ‘De razzia’ van Timmie Van Diepen, het past ook als een handschoen op het verhaal zelf.
In ‘De razzia’ reconstrueert journalist Van Diepen het oorlogsdrama dat zich heeft afgespeeld in Molenbeersel, een Limburgs dorp in de noordoostelijke hoek van België, op 22 augustus 1944. In totaal vallen er die dag negen slachtoffers, onder wie vijf familieleden van Van Diepen.
Vader Lambert - de betovergrootvader van de auteur - wordt ‘s ochtends aan de deur van de herberg van het gezin (‘In De Dorstige Herten’) doorzeefd door Duitse kogels. Ook zijn zoon Willem – de overgrootvader van Van Diepen - wordt doodgeschoten. Drie andere zonen, Henri, Albert en Jaak worden meegenomen en overlijden later in de concentratiekampen. Aan een paal tegenover de herberg wordt een partizaan, Mathieu Swennen, opgehangen. Om diens nek komt er een karton met de boodschap: “Zo straft men de moordenaar van een Duits soldaat”.
“Waarom?” Dat is de vraag die bij Van Diepen harder gaat knagen dan een eekhoorn na de wintermaanden. “Waarom hebben de Duitsers mijn familie geviseerd?”. In de eigen familie werd er weinig over het oorlogstrauma gesproken en werd het afgedaan als “een vergissing”. Maar het verhaal liet Van Diepen niet los. Hij ging zelf op onderzoek uit. En hoe!
Van Diepen sprak met tientallen dorpsbewoners, getuigen en familieleden en dook in duizenden documenten, notities, verslagen, processen-verbaal... Als een beeldhouwer die geduldig maar volhardend laagjes en oneffenheden wegkapt, schuurt en polijst brengt hij langzaam maar zeker het ware beeld van die tragische 22ste augustus naar boven.
Wat die waarheid is, ga ik hier natuurlijk niet spoilen. Daarvoor moet je het boek maar lezen. Het mag dan non-fictie zijn, het is geschreven met de vaart en spanning van een thriller.
Nog kort drie dingen:
1) Het is zeker geen nieuwe vaststelling, maar de zoektocht van Van Diepen toont nog maar eens aan dat er in de oorlogsperiode tussen zwart en wit een oneindig aantal grijstinten zaten en dat ‘goed’ en ‘fout’ complexe niet-binaire begrippen zijn.
2) Daarnaast is ‘De razzia’ een bewijs dat we ook 80 jaar na het beëindigen van WOII tot nieuwe inzichten over die periode kunnen komen. Naast die nieuwe inzichten heb ik ook wat gaten in mijn kennis over de Tweede Wereldoorlog kunnen opvullen, gaande van het bestaan van ‘Bosrussen’ (zoek maar op!) tot de impact van de bevoorradingsproblemen bij de opmars van de geallieerden.
3) Een beeld als een bankschroef op je keel: moeder To die na het drama nog lange tijd elke dag langs de kant van de weg in de verte tuurt in de hoop dat er toch één van haar zonen zal terugkeren…
“La mémoire est l’avenir du passé”, zo gaat het aforisme van de Franse dichter Paul Valéry. Door het beeld van de herinnering zo scherp mogelijk te stellen, slaagt ‘De razzia’ er alvast in om het verleden een toekomst te geven.
Extra bijzonder om dit boek uit te lezen op de bus tijdens de herdenkingsreis van de familie Dirkx. Net zoals bij Timmie, is Willem ook mijn overgrootopa. Mijn mama vertelde me al jaren geleden wat er tijdens de tweede wereldoorlog met mijn familie gebeurd was, maar net zoals heel Molenbeersel dacht ze dat het een ‘vergissing’ was. Veel meer heb ik er nooit over nagedacht. Nu ben ik zo dankbaar dat mijn achterneef en schrijver van dit boek, Timmie van Diepen, genoeg interesse had in dit oorlogsdrama en jarenlang onderzoek heeft verricht. Tien jaar! Tien jaar om achter de verzwegen en verborgen waarheid te komen. Hij bracht de familie Dirkx dichter bij elkaar dan ooit is geweest. Timmie heeft een volledige herdenkingsreis uitgestippeld, waar we alle plekken waar onze familieleden geweest zijn gaan bezoeken. Buiten dankbaarheid dat Timmie de moeite heeft gedaan om dit verschrikkelijke verhaal uit te pluizen, ben ik ook zelden zó trots geweest. Trots op mijn Dirkx-bloed, op Timmie die na 80 jaar rechtvaardigheid, erkenning maar vooral de waarheid brengt, trots op mijn familieleden. Het boek was voor mij dan ook heel speciaal, aangezien de slachtoffers mijn familie zijn en de gebeurtenissen zich grotendeels afspelen in Molenbeersel, het dorp waarin ik ben opgegroeid. Maar door de vlotte schrijfstijl, interessante onderzoeksjournalistiek en het duidelijk beeldmateriaal zou ik dit boek aan iedereen willen aanraden die (al is het een klein beetje) interesse heeft in de oorlog. Het is prachtig geschreven en leest als een sneltrein! Gruwelijk om te denken dat dit de realiteit is en geen verzonnen verhaal. Maar schitterend dat dit veelbesproken oorlogsdrama van mijn familie eindelijk een terechte plek heeft gekregen in de geschiedenis.
Sterk onder de indruk van het lange en grondige onderzoek dat Timmie deed om dit boek te schrijven. Dit is van onschatbare waarde voor zijn familie en voor Molenbeersel maar ook voor iedereen die dit stukje geschiedenis wil blijven herinneren.
Een thriller, maar dan over echte mensen. Precies op het juiste moment geschreven. Heel knap werk over de invloed van de wereldgeschiedenis op een piepklein Limburgs dorpje. En over de moeite die mensen hebben met de waarheid.
Dit boek is 10 jaar schrijfwerk meer dan waard! Heel bijzonder om dieper in de geschiedenis van ons dorp te kruipen. (Zelf ook opgegroeid in Molenbeersel) De TweedeWereldOorlog mist inderdaad nog vele verhalen die niet verteld zijn of andere versies van de feiten gegeven worden. Zeer fijn dat er schrijvers zijn zoals Timmie van Diepen die deze geschiedenis terug levendig maken, met de juiste versies van de feiten. Het boek heeft ook een zeer aangename en fijne schrijfwijze en stijl, en is zeker aan te raden!
Dit diepgravende onderzoek naar een tragische familiegeschiedenis leest als een thriller. De auteur moet enorm veel tijd en minstens evenveel toewijding nodig gehad hebben om zo’n kluwen te ontwarren. Hij reconstrueerde de razzia op de familieherberg tot in detail, en bracht talloze getuigenissen en unieke documenten samen tot een beklijvend verhaal. Timmie combineert uitstekend journalistiek werk met een vlotte schrijfstijl, waardoor de onwezenlijke gebeurtenissen tot leven komen. Ik las (vaak vol ongeloof) over donkere bladzijdes uit onze vaderlandse geschiedenis die ik amper kende.
Ik heb dit boek cadeau gedaan aan mijn grootvader, en we hebben het tegelijkertijd gelezen. Zijn recensie was kort, maar treffend: “Zo was het echt”. Hij was nog jong in de oorlogsjaren, maar groeide op in een kroostrijk gezin van 13 kinderen in een molenaarsfamilie. Met zijn broers en zussen had hij het vaak over die periode. De grijze zone tussen ‘de witten’ en ‘de zwarten’ die Timmie ook beschrijft in z’n boek, was voor hem erg herkenbaar. Het boek leverde me dus niet alleen nieuwe inzichten, maar vooral een goed, lang gesprek met mijn grootvader op.
De voorbije dagen las ik ‘De razzia’, een historisch werk van Timmie van Diepen. Bij een Duitse razzia in Molenbeersel (deelgemeente van Kinrooi, Belgisch Limburg) in augustus 1944 worden vijf mensen van het zelfde gezin doodgeschoten, een vader en zijn vier zonen. Na de oorlog werd het waarom van dit drama vakkundig toegedekt. Historicus, journalist en achterkleinzoon Timie van Diepen gaat op zoek naar de ware toedracht van wat er op die fatale dag gebeurde.
De auteur wil weten wat er werkelijk gebeurd is op die fatale 22 augustus. Als een ware pitbull heeft hij zich vastgebeten in zijn zoektocht naar de waarheid. Het kostte hem meer dan tien jaar om, meer dan zeventig jaar na de feiten, de ware toedracht te achterhalen. Daarbij werden talrijke archieven geraadpleegd en meer dan vijftig interviews afgenomen van de laatste getuigen en hun nakomelingen. Alle locaties die iets met het drama te maken hadden heeft hij bezocht.
Als Nederlander krijg ik een meer dan boeiend inzicht in de Belgische, en specifiek Limburgse, dynamieken van het verzet en de collaboratie tijdens De Tweede Wereldoorlog. Hoe deze twee groepen elkaar keihard bevochten, en de lijnen soms noodgedwongen in elkaar overliepen. En dat binnen een klein dorp, Molenbeersel. Een vergeten, wrede en zinloze razzia vlak voor de bevrijding is het startpunt voor een intensief onderzoek dat zich laat lezen als een ware thriller. Ieder personage komt terug tot leven.
Een eerbetoon aan de slachtoffers van 22 augustus 1944.
Interessante lectuur uit mijn geboortedorp. Vlot en duidelijk geschreven. Soms wat overweldigend door het groot aantal personages, maar onoverkomelijk om een zicht te krijgen op deze historische gebeurtenissen.
Schitterend boek over de zoektocht naar een goedbewaard geheim, nl. de reden waarom een gans gezin tijdens WOII het slachtoffer werd van een afrekening door de bezetter en de collaborerende medestanders van deze bezetter, ingevolge de dood van een Duitse soldaat, waarmee zij dachten niets te maken te hebben. De auteur, kleinzoon van de dochter van één van de slachtoffers, pelt het verhaal alsof het een ui is. Stapje na stapje komen we steeds meer te weten over de gebeurtenis zelf en de gebeurtenissen errond, welke aanleiding gegeven hebben tot de slachtpartij. De rol van "het" verzet in de Kempen, de houding van de Duitse bezetter en van de talrijke collaborateurs, worden beetje bij beetje duidelijker. Toch stuit de auteur op bepaalde momenten ook op de grenzen van de geschiedenis: getuigen zijn overleden of hebben het hazenpad gekozen, documenten werden vernietigd. Toch wist hij genoeg te verzamelen zodat we ons nu een beeld kunnen vormen van de gebeurtenissen en haar oorzaken. De familie zelf wens ik de nodige rust toe na deze reis in de Molenbeerselse oorlogsjaren. Prachtig boek!
Zoals hij zelf zegt. De keuze is niet zwart wit, het is vooral grijs! Prachtig boek, prachtig opzoekwerk, vervat in een boek die heel vlot leest! Het toont nog maar eens aan hoe zelfs in een klein dorp, de keuze voor verzet of collaboratie niet duidelijk is! Dat het een volledig proces is waarbij je soms niet weet wie aan welke kant staat!
Een heel interessant boek over een familie die ten onrechte werd beschuldigt en dit met een vreselijke einde moest bekopen. Het is heel moeilijk om in dit verhaal daders aan te wijzen. Wat ik wel weet is dat in mijn ogen de Nazi's en hen die met de Nazi's collaboreerde altijd schuldig zijn. Wat betreft het verzet en het verraad daar is een moeilijke. Marteling is een vreselijke vorm om antwoorden te krijgen en er zijn maar weinig mensen die dit wisten door te maken zonder te breken. Het is een interessant boek dat zeker een aanrader is. Ik werd door alle namen die zoveel op mekaar lekeken wel een beetje in de verwarring gegooid.
Een klein verhaal in de grote oorlogsgeschiedenis, dat helder en slim verwoordt hoe een oorlogsmachine kan bepalend zijn voor een kleine gemeenschap tot jaren na de feiten. Hoe oorlog, bezetting bepalen welke keuzes de gewone mensen moeten/willen maken en hoe ontwrichtend dit kan zijn. Overlevenden vertellen de geschiedenis en in deze tijden blijkt eens te meer dat we er niet genoeg naar kunnen luisteren zodat gemaakte fouten zich niet zouden herhalen.
Een jongeman die op zoek gaat naar de waarheid over de aanslag op zijn familie tijdens de tweede wereldoorlog. Heel fijn opgebouwd en geschreven. Een inkijk in hoe het eraan toeging. Hoe het verzet ook hun rare kantjes hadden. Het leven hoe het was. Eens iets totaal anders.