De goede zoon

by Rob van Essen

De goede zoon is een meeslepend verslag van een tocht door een labyrint vol vreemde gebeurtenissen, maar ook een verrassend autobiografische roman over een zoon die de balans opmaakt na de dood van zijn moeder.

Genres: Fiction, Literature, Dutch Literature, Roman, Novels, School, Ebooks

382 pages, Paperback

First published January 1, 2018

About the author

Rob van Essen (1963). Schrijver, vertaler, recensent Angelsaksische literatuur voor NRC Handelsblad.

Reviews

[Meike · Rating 2 out of 5]

Winner of the Libris Prize (the Dutch Booker) 2019
See, I love metafictional novels (I'm a Laurent Binet fangirl), but this one just doesn't work, IMHO. Set in a future feat. robots, self-driving cars and unconditional basic income, the story introduces us to a 60-year-old man whose mother just passed away aged 100 (maybe). Our protagonist takes a road trip (or doesn't he?) with a friend from the past (or a character he invented in his novels or someone else who dresses up as this friend or no one at all) without exactly knowing why or to what destination. What does it all have to do with his past, the kidnapping of a beer mogul and a diamond heist? Let's find out (or not).

It would be absolutely possible to describe this book as a mash-up of genres, a wild conglomerate of text types and types of narratives that serve to illustrate the effects of dementia, the road trip into the unknown being a metaphor (especially as patients with dementia tend to remember the distant past better than time frames closer to the present - our protagonist also talks a lot about the distant past). The protagonist tells us that he became famous by writing "plotless thrillers", and, surprise, this book is a plotless thriller as well. Leaning heavily on dystopian tropes, the protagonist used to work in an archive that archives, uhm, archives/lives, later he re-wrote people's pasts for the official records and then became a fiction writer in the more conventional sense - no need to interpret that, we've read it all before.

Which leads us straight to my problem with the book: It's not captivating, immersive or surprising. It just adds up meta levels, and the result is not clever, but rather boring. The skeleton of the text shows the whole time, and most of the vignettes about the life of the protagonist just left me shrugging my shoulders - I couldn't bring myself to care for characters who are mere tools in a textual experiment. This novel does not come together, it is lacking emotion, it's somehow lifeless. That some of the insights the characters reach have the quality of wall tattoos does not help either.

So while the narrative concept is pretty intriguing, the finished product is lacking. I wish this daring approach would have resulted in a more riveting read. If you'd like to listen to our podcast gang discussing the book (in German), you can do so here.

[Henk · Rating 3 out of 5]

Complex en gelaagd, soms heel grappig, maar zonder duidelijke climax of bevredigend einde
”Wat hebben al die pogingen om mezelf redelijkheid en compassie bij te brengen nu eigenlijk opgeleverd?”

Dementie, hoe werkt de geest, waarom herinneren we sommige dingen zo scherp en wat is het verschil tussen jong en oud. Het zijn maar een paar thema's die van Essen aanstipt in dit boek, wat ik moeilijk te duiden vind en waarbij ik uiteindelijk op zo’n tweeënhalve ster uitkom, wel naar boven afgerond.

De herkenbare scene bij de Albert Heijn (hoewel de hoofdpersoon serieuze anger management issues lijkt te hebben) aan het begin trok me meteen in het boek. Vond het hele godverdomme en neuken in het taalgebruik/gedachtegang wel weer typisch Nederlands, en iets wat me altijd een beetje afstoot van Nederlandse literatuur. Heel Nederlands eigentijds is ook de setting van het boek, met Amsterdam als nadrukkelijk decor, verwijzingen naar het Holland Festival en mindfullness, Nederland Leest en Marie Kondō op tv.

De hoofdpersoon gaat op een roadtrip, met een van de laatste benzineauto’s, om het geheugen van een vriend a la Eternal Sunshine of a Spotless Mind te herstellen. Hierbij kijkt hij via lange meanderende zinnen terug op zijn leven, terwijl hij door een futuristisch, pretparkachtig Europa heen trekt (ja, deze thematiek is heel herkenbaar, denk aan Grand Hotel Europa). Hij is wel een beetje cynisch, onze hoofdpersoon, er spreekt weinig actiefs uit hem of zijn stem, en als je reflecteert op het eerste hoofdstuk dan merk je pas achteraf dat er eigenlijk heel weinig echt gebeurd is.

De surrealistische scènes in het stadsarchief Amsterdam, met labyrintische zoektochten naar het archief van de socialistische hengelvereniging en gepensioneerde politieagenten die onopgeloste moordzaken proberen op te lossen door miniatuur plaats delicten te maken, hebben meer vaart en grepen me onverwacht, zeker gezien het onderwerp op zich best saai lijkt.
Mooi vond ik ook de vergelijking die de therapeut van de hoofdpersoon maakt ten aanzien van de relatie met zijn ouders: dat je van een slager ook geen groente verwacht en dat het gebrek aan affectie en begrip van zijn moeder niet persoonlijk tegen hem als zoon bedoeld was maar simpelweg een beperking van haar als persoon is.

En dan, als je het een beetje denkt te snappen blijkt er nog een laag te zijn als een onbekende opeens vragen stelt aan de verteller op pagina 104. Het voelt heel Franz Kafka aan het, het hele klooster hoofdstuk dat hierna volgt, en toen besefte ik dat de verteller mogelijk wat minder betrouwbaar is dan gedacht. Het klooster en operatie Bonzo vond ik een beetje te vaag.
Ook de “diepgaande” relatie met de zelfrijdende auto, en zijn versierkunsten, gingen me echt te ver. Op een gegeven moment voelt de zelfrijdende auto ook als niets meer dan een extensie van de hoofdpersoon.

Het plot is niet alleen van de hoofdpersoon (die ook schrijver is) maar ook bij van Rob van Essen als auteur van in ieder geval dit boek niet het sterkste punt.

De dementerende moeder, die in 20 jaar zo afglijdt totdat haar enige interactie met haar versie van De goede zoon uiteindelijk het corrigeren van steeds extremere vormen van verkeerde kleding. Puntig en schrijnend door Van Essen weergegeven. Het taalgebruik is sowieso mooi, een paar zinnen die me bijbleven heb ik hieronder opgenomen:

”Automobiel betekende altijd al zelfrijdend, dus eigenlijk kan je zeggen dat de auto eindelijk zijn bestemming heeft bereikt, de lange eeuw waarin we zelf aan het stuur zaten is niets meer geweest dan een overgangsperiode, het tijdperk waarin de auto nog niet volmaakt was.”

“Bij tentoonstellingen waren bordjes met verklarende teksten onmisbaar, als een bril die nodig was om het kunstwerk überhaupt te kunnen zien, eigenlijk ging het vooral om die bordjes, en waren de werken aanhangsels, bijlages, nageboorten.”

“Denk aan de buren - de buren waren de echte goden van mijn moeder. De God in de hemel oordeelde pas na je dood, dat was al geen prettig vooruitzicht, maar de buren waren gevaarlijker: ook zij zagen alles en oordeelden bovendien onmiddellijk.”

“Afgezien van het volstrekte absurde idee is het logisch”

“Ik neem de vrijheid me aan te passen aan het menselijke intellect meneer.”
- een zelfrijdende auto tegen de hoofdpersoon

[Laurent De Maertelaer · Rating 4 out of 5]

Mijn bespreking op De Reactor staat hier: https://www.dereactor.org/teksten/uit...

Voor een (nog) langere versie, 1 adres, mijn blog: https://thedreamlifeofbalsosnell.org/...

[Inge Vermeire · Rating 5 out of 5]

Van sommige boeken ben je opgelucht dat ze eindelijk uit zijn, van andere boeken hoop je bijna dat die laatste bladzijde nooit komt en dat je kan blijven vertoeven in de wereld van het verhaal. ‘De goede zoon’ behoort tot die laatste categorie. De auteur bouwt zijn verhaal heel langzaam op maar uiteindelijk komen alle verhaallijnen samen en hoe dat gebeurt vond ik onwaarschijnlijk knap gedaan.

‘De goede zoon’ bestaat op de eerste plaats uit sfeer: uit vervreemding en absurditeit maar ook uit melancholie, mee opgewekt door de constante regen die ‘ruist, klettert, hagelt, fluistert, die het groen aan het gras onttrekt’.

Het hoofdpersonage van dit boek is zelf ook een auteur. Hij schrijft ‘plotloze thrillers’ en doorheen het boek heb je als lezer soms ook die indruk: dat je zelf een plotloze thriller aan het lezen bent. Maar mocht dat effectief zo zijn, zou het waarschijnlijk niet zo’n geweldig goed boek zijn. Het gaat ook over hoe een hedonistische nieuwe wereld leidt naar lethargie, over vals westers boeddhisme, over hoe de hele wereld een museum is geworden, over de afstomping en afvlakking van de mens in een wereld vol met zorgrobo’s, receptierobo’s, palio’s, nostalgiekranten, kruipende rugzakken, zelfrijdende auto’s. Het beeld van de toekomst is dystopisch en leeg.

Maar ‘De goede zoon’ is ook een autobiografisch moederboek. De passages waarin Rob Van Essen over zijn dementerende moeder schrijft zijn zeer eerlijk en verbloemen de moeder-zoon relatie niet – hoe hij zijn moeder eigenlijk niet kent maar toch, als een goede zoon, plichtsgetrouw 20 jaar lang elke woensdag bij haar langsgaat. Het boek gaat dus ook over herinnering, over verleden, over dementie, over verzorgingshuizen als gevangenissen, over de angst voor de dood en de troost van het hiernamaals.

En alsof dit alles nog niet genoeg is voor een keigoede roman, komt daar nog eens bij dat ‘De goede zoon’ ook enorm grappig is. Dat heeft me dus aangenaam verrast. Zalige woordspelingen, absurde situaties, hilarische dialogen… ik heb een aantal keer echt hardop moeten lachen.

Dus: écht zalige literatuur!

[Christine Bonheure · Rating 4 out of 5]

Wat een rollercoaster van een boek! Ik lees nooit recensies omdat die vaak te veel informatie prijsgeven. Voor mijn boekkeuze ga ik af op auteur, titel, gewonnen prijzen. Deze stond al lang op het lijstje puur op basis van de titel. Verhalen over zoon-moederrelaties vind ik best aangenaam om te lezen. En dan kom ik in een dystopisch Big Brother-verhaal terecht, gesitueerd in een niet zo ver verwijderde toekomst waar mensen een relatie en zelfs seks hebben met hun zelfrijdende auto. Waar ze rondlopen met palio’s en geholpen worden door robo’s. Waar je herinneringen kunnen worden uitgewist simpelweg door het opzetten van een badmuts. Klinkt dit je vreemd in de oren? Kan zijn, maar dit boek over een schrijver van plotloze detectiveverhalen is subliem! Voor het laatste hoofdstuk schrijft de verteller: “Zal ik het hierbij laten? Er een plotloze roman van maken?” Gelukkig geeft hij ons nog één hoofdstuk.

[Katrien Van Wambeke · Rating 3 out of 5]

Viel me tegen. Erg saai & heb me er door moeten sleuren.

[Ria · Rating 5 out of 5]

Een toekomstgeheugenroman van een gedetailleerd observeerder die de lezer meeneemt in een futuristisch autobiografische ingenieuze roadtrip.

Deze zowel realistische als originele roman gaat over veel en net als je denkt het te begrijpen dender je duizelend door naar het volgende idiote ongrijpbare. Een hedendaagse herkenbare wereld tegenover een James Bond aandoende wereld en een leegte vol pelgrims. Over macht hebben en volgzaam zijn. Angst en verwarring. Over verwerking, relaties, identiteiten: ‘Wij zijn mannen zonder kinderen. Kinderen verlengen je wereld.’ Over tijd: ‘een aftelmechanisme in werking zette dat een eind maakte aan tijdloosheid en vanzelfsprekendheid en een tijd inluidde van toepassing, van toe-eigening, verandering’. Van belang zijn: ‘Iedereen heeft tenminste één verhaal in zich.’

De goede zoon bestaat uit twee verhaallijnen, zeven dagen en begint in de supermarkt, vlak nadat de moeder van de verteller is overleden. In deze autobiografische lijn wordt verteld over zijn jeugd in het streng gelovige dorp na een godloze tijd, zijn adolescentie en tijd op Het Archief, de latere werkplek, plotloze thrillerschrijver en de 20 jaar als ‘goede zoon’ die zijn moeder in een verpleeghuis woont. Vooral die laatste passages zijn emotioneel aangrijpend-eerlijk herkenbaar verteld.

De toekomstige verhaallijn laat de lezer nadenken over in hoeverre kunstmatige intelligentie en informatietechnologie wenselijk c.q. gevaarlijk kunnen zijn. Soms zijn de beeldende passages met zelfrijdende auto’s of slaaptijdbedden vermakelijk, soms mateloos irritant, beklemmend of wordt een kritische noot gegeven. In dit deel van de robotisering is er voor ieder een basisinkomen ingesteld en gaan twee vrienden op reis voor De Dienst, één zit al zijn hele leven op de bijrijdersstoel zit en is terminaal. Waarom, wie, wat, waarheen? Bzzzt. Bzzzt. Vragen en antwoorden die door de in snelheid oplopende vervoersmiddelen en bevreemdende associaties naar het heden duidelijk lijken te worden. Lijken, want rijdt de oude gele tram van de omslag naar bestemming remise of terminus?

Er zijn bladzijden met onnodig irritante uitweidingen totdat je plots opmerkt dat je al scannend terugleest voor net dat ene belangrijke woord. Deze goed gecomponeerde, ironische, plotloze? roman is een bijzondere leeservaring waarvoor enige concentratie en leestijd is vereist. Een roman die je laat stuiteren na het dichtslaan, waaruit je stukken voorleest, die je blij laat zijn dat je de zelfscan gebruikt of nooit op de eregalerij in een wachtrij hebt gestaan en die eigen observeringen en herinneringen in een achtbaan voorbij laat komen.

Voor ‘de geletterde middenklasse die na de invoering van het basisinkomen de boeken op aanraden van recensenten en boekenpanels kunnen lezen’. De perfecte vakantieroman die smaakt naar meer Van Essen.
4,5*

[Martijn Nicolaas · Rating 5 out of 5]

Wat een geweldig boek! Lange tijd niet zo’n intelligente, geestige, spannende, onderhoudende en goed geschreven roman gelezen. Wat een mooie vondst, de sprekende zelfrijdende auto! Over tijd, ouder worden, sterven, geheugen, kunstmatige intelligentie en over literatuur, ook.

[Esmé Boom · Rating 4 out of 5]

3 sterren, 4 sterren, ik weet het niet... In ieder geval is dit boek weer eens iets heel anders. Regelmatig kon ik amper doorlezen, ik moest nogal zuchten van al die praat over het neuken van blonde studentes, maar er waren ook passages die zo ráák waren, zo treffend, dat ik eigenlijk niet weet hoe ik nou een oordeel moet vellen over deze roman. Qua leesplezier: 3 sterren en een gniffeltje van de geletterde middenklasse, incl. Schaamte. Qua nieuwigheid en durf en leerplezier: ruim 4 sterren.

[Marijn Roos · Rating 4 out of 5]

Ja, ik zou toch zeggen dat deze roman over de tijd gaat, ik heb er vijf minuten over nagedacht, over de tijd, niet over de tijd, maar over het onderwerp van deze roman, de tijd die ervoor zorgt dat je lichaam een oud wrak wordt voordat je het doorhebt, je ontwaakt als tachtigjarige, terwijl je geest denkt dat je voor eeuwig dertig bent of veertig, over de tragiek daarvan, maar ook over de vragen die dat terugdenken bij je oproept, je had het immers vroeger ook anders kunnen aanpakken en waarom hebben je ouders het op hun eigen manier aangepakt, met als gevolg een trauma bij henzelf, maar ook bij jou, een trauma dat de hoofdpersoon met behulp van een denkende auto oplost, nou ja, hij denkt in ieder geval zijn moeder nu wat beter te begrijpen, maar zeker weten doet hij het niet, terwijl we er wel achter komen wat er in het hoofd van de hoofdpersoon gebeurt, en dat gebeurt dan weer in het laatste gedeelte van het verhaal dat redelijk is opgebouwd als een thriller, opdat je als lezer natuurlijk tot het einde toe geboeid blijft, en dat ondanks het feit dat de schrijver het vooral in het begin nodig vond met paginalange zinnen te strooien die niet meanderden zoals in het werk van Couperus of Proust, maar op een of andere manier voor een zeer onrustig en gehaast gevoel zorgden bij deze lezer, die zo nu en dan behoefte heeft aan een punt, omdat punten bij hem voor enige rust in zijn drukke hoofd en de broodnodige reflectie zorgen.

[Marcia · Rating 4 out of 5]

Met De goede zoon heeft Rob van Essen een literair kunstwerkje afgeleverd, waarin hij Science Fiction combineert met autobiografische elementen. Het is geen boek dat gemakkelijk leest: het verhaal vraagt opperste concentratie. In een wereld waarin het basisinkomen is ingevoerd en steeds meer robots het podium betreden, is een man op leeftijd zoekende naar zijn eigen identiteit. Wie ben je als de wereld om je heen verandert? Deze veranderingen zijn overigens niet alleen van technologische aard. De dood van zijn moeder doet het ik-personage nadenken over zijn rol als ‘goede zoon’. Een prachtig verhaal over de band tussen moeder en zoon, aangevuld met hilarische zelfrijdende auto’s, een receptierobo met een binnenpretje en pratende bedden.
Mijn complete recensie lees je op Oog op de Toekomst.

[Francisco van Jole]

Zo’n boek dat je ongetwijfeld in een adem moet uitlezen. Ik deed er helaas een maand over.

[Marnix Peeters · Rating 5 out of 5]

Merkwaardig boek. Het is een ode aan een dode moeder, verteld in en aan een zelfrijdende auto en verpakt in een futuristische road novel. Heel grappig, ook van taal.

[Marjolijn van de Gender · Rating 4 out of 5]

‘De goede zoon’ van Rob van Essen laat zich niet makkelijk omschrijven. Enerzijds is het een postmodern boek met robots, een basisinkomen en zelfrijdende auto’s; anderzijds is het een autobiografische roman over een man wiens moeder recent is overleden. Tussendoor zijn er talloze verwijzingen naar kunst en ongetwijfeld ook naar de Bijbel. Op een dag wordt de hoofdpersoon opgehaald door zijn vroegere collega, Lennox, voor een roadtrip naar een onbekende bestemming. Tussendoor is er ruimte voor terugblikken, voor de opvoeding van de hoofdpersoon door zijn gelovige ouders, het jaar waarin hij verplicht moest werken, de liefde en zijn relatie met zijn dementerende moeder.

Het begin van het boek is erg sterk. De eerste zin van het eerste hoofdstuk is: ‘Ik had vandaag ruzie bij de kassa van de Albert Heijn in de Rijnstraat.’ Voor iedereen die van drama houdt is dat de droomstart van een roman. De roman bevat meer mooie momenten en beelden, zoals de passage over gepensioneerde agenten die maquettes bouwen van plaatsen delict, compleet met lijken en bloedvlekken. Aan de andere kant biedt dit boek absoluut geen makkelijke leeservaring, het staat namelijk ook vol met lange zinnen met heel veel komma’s, zoals deze op pagina 31:

‘Hoe je zonder nadenken in een auto stapt – gewoon, een auto, je gaat zitten, klikt de gordel vast en registreert vaag hoe het er allemaal zo’n beetje uitziet, ligt er troep op de vloer, zit je een beetje gemakkelijk, maar zonder dat je er uitgebreid op let, je kan er een gesprek bij voeren, er kan buiten iets aan de hand zijn waarvoor je meer aandacht hebt, volstrekt achteloos stap je in, zonder dat je erbij stilstaat dat die auto dagenlang je directe omgeving zal zijn, dat je dagenlang niet beter zult weten dan dat je in deze auto zit, dat het zal voelen als weken; de auto zal een tweede huid worden, het zal een heel andere auto zijn dan die auto uit het begin, in die auto zal je nooit meer stappen, zoals je ook nooit het huis hebt bewoond dat je bezichtigde voor je het contract tekende.’

Deze zin telt precies 150 woorden, wat ik als vrij ontregelend heb ervaren. Tegen de tijd dat je bij de punt bent, ben je het eerste deel weer kwijt. Ook heeft het boek geen aanhalingstekens, waardoor een minder geoefende lezer waarschijnlijk na een paar pagina’s wanhopig zal zijn. Ik moet eerlijk zeggen dat ik de eerste honderd pagina’s van het boek ook een beetje wanhopig was. Daarna kon ik me overgeven aan de manier van schrijven, werd ik een soort passagier van het boek zoals de ik-persoon een passagier wordt van een zelfrijdende auto, en werd het lezen leuk.

Als je er eenmaal ‘in zit’, is het boek nog steeds geen echte pageturner, maar is het goed leesbaar en valt het vakmanschap van de auteur ook extra op. Dit is technisch gezien één van de beste boeken die ik ooit heb gelezen. Zo nodigt Van Essen de lezer heel vaak uit om na te denken, om te reflecteren. Op pagina 111 wordt het volgende over een personage gezegd: ‘[…] hij wekte de indruk dat hij eerder kwam kijken naar waarmee wij ons bezighielden dan naar de objecten van onze belangstelling.’ Dat is eigenlijk ook wat de lezer bij dit boek doet, handelingen bieden meer houvast dan personages of plot.

De auteur speelt een spel met de werkelijkheid en zet het genre science fiction naast autobiografie. Dat werkt over het algemeen heel goed, zeker in de passages waarin de roman zichzelf deconstrueert. Over het algemeen laat Van Essen de lezer zelf een oordeel vormen, maar soms vond ik hem net te expliciet in de ‘vroeger was alles beter, de toekomst is dystopisch en verontrustend’-retoriek (waaraan je met een melancholische hoofdpersoon van zestig jaar oud natuurlijk moeilijk ontsnapt). Deze roman is qua schrijfstijl en opbouw zo uniek dat het tegenvalt retoriek te lezen die zo standaard is in toekomstfictie. Daar tegenover staat dat de scènes met de zelfrijdende auto aan het einde van de roman erg geslaagd zijn, de auto heeft meer karakter dan de andere geïntroduceerde personages. Zelfs de seksscène voegt wat toe. De hoofdpersoon fantaseert eerder over schoolmeisjes, maar vindt dat ‘not done’. Vervolgens heeft hij wel seks met een zelfrijdende auto, met technologie. Hij stelt zelf dat hij de auto ‘ontmaagd’ heeft. Aan de ene kant is het zo’n typische scène die je kunt voorspellen en die daarom wellicht beter weggelaten had kunnen worden, aan de andere kant geeft het grenzen aan: als technologie zelf kan denken, kan het dan zoiets weigeren? Is seks met een zelfrijdende auto wel moreel te verantwoorden?

Dit is een roman die ik nooit zou aanraden aan middelbare scholieren, ik denk dat die na dertig pagina’s nooit meer een boek zouden durven aanraken, maar voor mensen die graag lezen en het niet erg vinden om een boek af en toe even weg te leggen is ‘De goede zoon’ een uitdagende leeservaring.

Drie sterren voor leesplezier, maar vijf voor vakmanschap, dus ik kom uit op een waardering van vier sterren.

[Dorien · Rating 3 out of 5]

Rob van Essen schetst in De goede zoon een verontrustend toekomstbeeld. Met verregaande digitalisering van onze samenleving, variërend van zelfrijdende auto’s en hotelrobo’s tot het direct beïnvloeden van het menselijk geheugen. Een bijzonder boek, met heel veel lagen – voor wie ze wil zien. Ik ben echter niet zo’n lagen-lezer, maar ik zag toch ook wel in dat dit niet een ‘gewoon’ sci-fi verhaaltje is.

De kennismaking met de hoofdpersoon, een schrijver van plotloze thrillers, is hilarisch. De zestiger ervaart een bijna-woede-uitbarsting in de supermarkt. Zo weten we meteen wat voor vlees we in de kuip hebben. Dan begint hij te vertellen over zijn jonge jaren, zijn huidige leven en zijn onlangs overleden moeder. Zijn moeder was dement, maar hij bleef wekelijks bij haar op bezoek gaan, zoals een goede zoon betaamt.

Hij verhaalt ook over zijn liefde voor kunst en hoe die liefde in 2008 werd doodgeslagen door For the Love of God, de monstrueuze met diamanten overdekte platina schedel van Damien Hirst. Van Essens verhandeling hierover vond ik heel herkenbaar. De idioterie van het verworden van de topstukken eromheen tot behang... En kun je dat glitterding überhaupt nog onder de noemer kunst scharen?

Je leest over de tijd dat de hoofdpersoon als werkloze te werk werd gesteld in Het Archief, waar hij zijn kameraden leerde kennen. Lennox, Guido en De Meester/Bonzo, die hij na dat jaar bij Het Archief weer uit het oog is verloren. Maar dan neemt Lennox decennia later contact met hem op. Hij wil samen naar Bonzo, om hem te helpen. Het is allemaal een beetje vaag.
De hoofdpersoon stapt in een zelfrijdende, intelligente auto, die luistert naar de naam Jerome. Lennox haakt echter af. De roadtrip die volgt, is bijzonder boeiend en doet bij tijd en wijle denken aan het epos De goddelijke komedie van Dante Alighieri.

De goede zoon… Veel mensen zien het als een boek over (onder andere) moeder-kind-relaties. Ik zie dat toch een beetje anders. Ik heb het gevoel dat de moeder Van Essens drager is om te laten zien hoe anders de wereld is geworden. Zij leeft/leefde nog in 'de goede oude tijd', de verteller leeft door. Hij heeft duidelijk een haat-liefde verhouding met de technologische ontwikkelingen. Door steeds weer over zijn moeder te beginnen, benadrukt hij de charmes van toen; het gebrek aan doorgeschoten technologie. De dreiging is er echter wel al en hij benadrukt hij hoe de wereld daardoor verandert / veranderd is.

Hoewel ik inzie dat het een bijzonder boek is, kom ik niet verder dan 3 sterren. Het is niet helemaal mijn smaak.

Edit 6/5: iemand zei me - terecht - dat ze niet zo goed begreep waarom mijn recensie behoorlijk positief was, en dat ik toch niet verder kwam dan 3 sterren en 1 regeltje om te zeggen dat het boek niet helemaal mijn smaak is. Vandaar deze aanvulling:

Soms was het boek ijzersterk, zoals over die schedel, en soms vond ik het saai. De schrijfstijl vond ik niet boeiend, er waren stukken waarbij ik me domweg verveelde bij het lezen. Niet dat er niets gebeurde of zo, ik hou juist van 'alleen maar' gedachten, maar er werd zoveel non-info verschaft. Daarnaast vond ik de toekomst magertjes uitgewerkt, waarbij ik me dan ook nog eens stoorde aan de aanname dat mensen zodra er een basisinkomen wordt ingevoerd lui worden. Dit is gewoonweg niet waar, en als Van Essen zich ook maar een heel klein beetje verdiept had in die materie, een paar onderzoeken erop had nageslagen, had hij dat geweten. De lethargie had hij beter ergens anders op kunnen stoelen. Het dystopische idee wat verder uitwerken en je bent er, om maar een voorbeeld te noemen.

[Shannen · Rating 2 out of 5]

Enerzijds begrijp ik de waardering voor de schrijfstijl en vond ik het interessant hoe van Essen het ervaren van veranderingen heeft vertolkt door middel van het creëren van een wereld zoals het onze, maar met een aantal surrealistische aanpassingen. Het biedt een platform voor de vraag in hoeverre kunstmatige intelligentie wenselijk is en wat de gevolgen zijn.

Anderzijds, ben ik het niet eens met recensies die beschrijven hoe anders de wereld is die hij heeft gecreëerd. Met name omdat dit ook niet de focus van het verhaal lijkt te zijn. Het is goed dat je geen volledige uitleg krijgt over wat er is veranderd in de tijd vorens dit verhaal zich afspeelt, maar dat er kleine details worden gegeven. Echter, wat is er nu eigenlijk zo anders? Een aantal ironische robots en een pratende auto die zichzelf bestuurd? Het zijn deze dingen waarmee de informatietechnologie en de digitalisatie wordt weergegeven, maar het is geen 'totaal andere wereld'. Het is bijzaak. Daarnaast zou de laatste grote verandering het invoeren van het basisinkomen zijn. Een surrealistische verandering in deze "dystopie" waarbij we dan maar genoegen moeten nemen met de logische aanname dat iedereen daardoor lethargisch wordt en makkelijker zijn hele leven achter zich laat. De hoofdpersoon is meegegroeid met deze veranderen, dus er is geen noodzaak om de wereld uit te leggen, maar nu leek het simpelweg alsof deze toekomstige tijd onvoldoende is uitgewerkt.

Daarnaast vind ik het zonde hoe de interessante filosofische stukken en de informatie over kunst en architectuur als het ware verworpen worden door het matige en zelfingenomen karakter wat deze kennis zou moeten bezitten. Het was meer tot zijn recht gekomen als het niet werd opgevuld door de seksistische opmerkingen, vreemde seksscènes, het eenmalige moment in de Albert Heijn waar zijn 'anger management issues' naar voren komen (waar we overigens later niets meer van terug zien) en wanneer het intelligentie niveau van de hoofdpersoon voor zich zou spreken in plaats van dat het meerdere keren gezegd moet worden. De setting/cultuur/verwijzingen zijn overduidelijk Nederlands en in combinatie met de interessante stukken over decor, de geschiedenis en de kunst had dit zeker zijn sterke momenten. Wat dan jammer genoeg blijkbaar ook typisch Nederlands is binnen de literatuur, is het grove taalgebruik en de simpele seksistische gedachtegang wat deze welbespraakte momenten voor mij teniet deden.

Hij zou een goede zoon zijn geweest, simpelweg omdat hij wekelijks bij zijn dementerende moeder op bezoek ging. Ik kan me vinden in het feit dat het boek zou gaan over hoe de hoofdpersoon het verouderingsproces van zijn moeder als het ware van begin af aan meemaakt en zoals eerder genoemd, hoe dit het tijdsbesef en de charmes van toen versterkt. Echter lag verreweg de nadruk niet op moeder-kind-relaties of op de hoofdpersoon's verwerkingsproces.

Kortom, het verhaal heeft zeker zijn sterke punten en zijn mooie vergelijkingen maar het had naar mijn mening zo veel meer potentie. Met name het laatste hoofdstuk had een enorme impact kunnen hebben wanneer de hoofdpersoon daadwerkelijk betrouwbaar over was gekomen gedurende het verhaal.

[Maria · Rating 4 out of 5]

Ik moet eerlijk zeggen dat het wel een bladzijde of 100 duurde voor ik dit verhaal kon waarderen. Het beschrijft een reis naar het zuiden in een zelfrijdende, pratende auto naar een onduidelijke bestemming. De omgeving is naargeestig, vaak is het donker en regenachtig. Tijdens de reis kijkt de hoofdpersoon terug op gebeurtenissen uit zijn leven. Veel hiervan vertelt hij aan de terugpratende auto.
Er komt heel veel voorbij maar de ontvoering van biermagnaat Henry Batavier (!) is een rode draad, net als Hirst's schedel: For the Love of God. Het gaat ook nog over archieven, maquettes, de soapserie EVSV (!), kunstmatige intelligentie, robodieren en zorgrobots. En over de moeder van de hoofdpersoon, vooral haar laatste jaren in een zorginstelling. Hij bezoekt zijn dementerende moeder daar twintig jaar lang, 'The Long Goodbye' noemt hij het (ze wordt 100!). Aan haar sterfbed beschrijft hij haar bovenlip als een geplooid gordijntje. Mooie passages zijn dit.
Klinkt dit vreemd allemaal? Dat klopt, het is ook raar soms, en dan heb ik nog niet eens over het slot verteld... Het is surrealistisch maar ook met humor en ontroering. En het laat je nadenken.

[Araik · Rating 3 out of 5]

Beneden verwachtingen

[Jip · Rating 4 out of 5]

Zoals ik inmiddels gewend ben van Van Essen: grappig, surrealistisch op een manier die toch geloofwaardig aan doet, en op de meest onverwachte momenten ontroerend.

Net als in al zijn andere romans hebben we te maken met een protagonist die in een vreemde situatie verstrengeld is geraakt en daarbij terugblikt op alles wat eraan voorafging. Ondertussen leren we over zijn tijd als kunstgeschiedenisstudent (onsuccesvol), zijn baan als archivaris (waarbij meer naar naakte studentes dan naar stellingkasten werd gekeken) en de quasi-boeddhistische neigingen die hij aan een kloosterverblijf overhield (man ontdekt dat niet praten een optie is). Ook is zijn moeder recentelijk overleden en reflecteert hij op hun moeizame relatie.

Met name deze passages over zijn moeder vond ik ijzersterk. Een koppige, nuchtere vrouw die - een van de scherpste observaties die Rob doet - “al ver voordat we haar voordeur in zicht hadden haar sleutel uit haar tasje pakte en als een klein steekwapen voor zich uit hield”. Heel herkenbaar.

Afgezien van het citaat hierboven, bevindt het grootste deel van de moeder-zoon herinneringen zich richting het einde van het boek. De protagonist begeeft zich in een zelfrijdende, praatgrage auto en voelt zich geroepen deze zijn hele geschiedenis te vertellen. Er ontstaat een hechte band tussen de twee. Ik wil niks spoilen, maar geloof me: het robo-voertuig kan een stuk meer dan alleen praten. Van Essen is een freaky mannetje, blijkt.

De verschillende verhaallijnen worden in het slot losjes samengeknoopt, maar echt bevredigend is het niet. Helaas.

Desalniettemin heb ik me, zoals gezegd, enorm vermaakt. Bijvoorbeeld tijdens dit gesprek tussen een verontwaardigde hoofdpersoon en de zelfrijdende auto:

“Wat is dit, sarcasme?
Meneer! Ik zou niet durven. Net nu we zo’n goede relatie aan het opbouwen zijn. Lichte ironie, verder zou ik niet willen gaan. Speelse ironie, voor de goede verstaander zoals dat heet, een categorie waar ik u wel in vind thuishoren, als u mij dat toestaat. Mag ik uit het feit dat u nu de stoel van uw moeder bezit afleiden dat zij momenteel een betere stoel heeft?
Nee, hoewel, die hadden ze ook, in hun gemeenschappelijke huiskamer, maar nee. Je mag eruit afleiden dat ze dood is.”

En dan het stuk over de moeder, waarbij de gelijkenissen met mijn eigen oma, ook in een verzorgingshuis, me tot tranen hebben gebracht:

“Niets kan je nog zelf, als je aangekleed bent zetten ze je in die stoel waarvan je de bediening nooit helemaal onder de knie hebt gekregen. […] Misschien komt er bezoek, misschien ook niet. Je probeert met elk personeelslid dat langskomt een praatje te maken, maar niemand heeft veel tijd en jij hebt niets om over te praten […] En als je nog bidt moet je maar bidden dat je de volgende ochtend niet weer op die manier wakker wordt: als een gevangene die een paar verraderlijke seconden lang het idee heeft dat hij thuis is en straks in de stad kan gaan ontbijten.”

[Jeroen Decuyper · Rating 3 out of 5]

Het verhaal van de goede zoon speelt zich af in een nabije toekomst die heel erg op onze realiteit lijkt, of alvast knipoogt naar een richting die onze leefwereld of maatschappij uitgaat. Iedereen geniet een basisinkomen, heeft tijd zat en wordt schrijver. Of denkt dat toch te zijn of te kunnen worden.

Het hoofdpersonage is een schrijver en een zoon die net zijn moeder verloren heeft. Na haar overlijden vertrekt hij op missie met één van zijn oude collega’s-vrienden, Lennox, en tijdens deze reis krijgen we een benauwend beeld van wat ons zou te wachten kunnen staan.

Rob Van Essen wisselt droge en cynische beschrijvingen, hier en daar doorspekt met wat ironie, die zelfs geproduceerd wordt door robotten, af met ontroerende stukken over de zoon-moeder relatie. De zoon is goed omdat hij 20 jaar trouw elke week naar het rusthuis trok om tijd met zijn dementerende mama door te brengen. De anekdotes en gedachten die hij over die periode en over de persoonlijkheid van zijn moeder uitwisselt met de Ghost in zijn Machine (de AI-auto waar hij zijn reis in maakt, babbelt en interageert op een menselijke manier met hem) bevatten juweeltjes.

Al moet je m.i. iets te lang wachten op dat voorlaatste hoofdstuk (vijfde en zesde dag), dat ik persoonlijk het mooiste vond. De schrijfstijl van het boek - ellenlange zinnen, met de ene komma na de andere - ergerden mij iets te veel om van het begin te kunnen genieten. Maar al bij al een leuke kennismaking met Rob Van Essen.

[Benny · Rating 4 out of 5]

De winnaar van de Libris Literatuurprijs 2019 is een gelaagd, meerduidig boek dat zich niet gemakkelijk laat samenvatten. Een naamloze zestiger, die in zijn jonge jaren ooit op een schimmig archief werkte en later redelijk succesvol werd als schrijver van “plotloze thrillers”, wordt in de toekomst weggehaald door een mysterieuze dienst omdat een supercomputer zijn geheugen nodig heeft. Of zoiets.

De Goede Zoon is ongrijpbaar veel. Het is een moederboek, een schelmenroman, sciencefictionparodie, kunstkritiek en nog veel meer. Herkenbaar en bevreemdend, melancholisch en ironisch. Van Essen springt van het hoogst persoonlijke naar groteske kolder en houdt onderweg halt voor enkele diepe gedachten over maatschappij en literatuur. Na een prachtig intense scène waarin de schrijver terugdenkt aan het sterven van zijn demente moeder duik je in een hilarische scène waarin de schrijver seks heeft in en mét een praatzieke zelfrijdende auto. Maar geen nood, want die is zelfreinigend!

Doorheen het boek switcht Van Essen van heden naar toekomst. Is het een dystopie? Of ligt dit toekomstbeeld gewoon in het verlengde van het heden? Een basisinkomen voor iedereen, een Johan Cruijffplein en zorgrobo’s…het zou allemaal perfect kunnen.

Is dit boek nu plotloos, heeft het te veel plot of is dat eigenlijk hetzelfde? Wat er ook van zij, het is een boek waar je als lezer vooral zelf mee aan de slag moet. Ook dat pleit voor Van Essen. De Goede Zoon is een boek waar je niet snel klaar mee bent.

[Chris · Rating 4 out of 5]

Bizar, interssant en best wel een beetje verslavend. Sommige stukken (zoals de eerste paar pagina`s) vond ik echt geniaal, andere stukken gingen compleet langs me heen. Al met al een goed en intrigerend boek. Al had Grand Hotel Europa wat mij betreft de Libris Literatuur prijs moeten winnen, maar ach, smaken verschillen hè.

[Lalagè · Rating 1 out of 5]

Gestopt op bladzijde 147. Ik had me verheugd op een toekomstroman van Rob van Essen. 'Hier wonen ook mensen' vond ik briljant en Visser en Elektriciteit waren ok, maar dit kan me niet boeien. Na al veel flauwe grappen door mannen die zich als vervelende pubers gedragen kwam er een gore seksscène die ik grotendeels heb overgeslagen. Daarna een stukje over refo's, wat me altijd boeit, maar dit was saai. Deze krijgt het stempeltje 'mannenboek'. Ik haak af.

[Wouter Bok · Rating 4 out of 5]

Terechte winnaar van de Libris Literatuurprijs: absurdistisch, vervreemdend, geestig en onderhoudend. Ik lag geregeld in een lachstuip. Misschien niet een aanrader als je houdt van romans met een strak aangehouden verhaallijn of een heldere plot. Maar Van Essen bewijst dat je ook zonder plot grootse literatuur kunt schrijven.

[Emily Van Schependom · Rating 1 out of 5]

De bizarre gebeurtenissen en droge humor in dit boek waren een (te zeldzame) welkome afwisseling in een boek dat me niet wist te boeien.
Het heeft een eeuwigheid geduurd, maar ik ben blij dat het eindelijk uit is.

[Maurits de Bruijn · Rating 5 out of 5]

Oh man, wat goed!!!!!!!!

[Bart · Rating 2 out of 5]

Ik begreep helemaal niks van dit boek.

[Marjolijn · Rating 2 out of 5]

Dit is niet mijn soort boek.

[Teije de Boer · Rating 4 out of 5]

Origineel boek, heel humoristisch met ook mooie observaties over overlijden en dementie

[Tjibbe Wubbels · Rating 4 out of 5]

Een verhaal over een zoon en zijn moeder, over geloof, over de kracht van en de inperking door herinneringen ("Overal waar je geweest bent zou je moeten kunnen blijven, je zou er in ieder geval een versie van jezelf moeten kunnen achterlaten die je nog eens zou kunnen opzoeken."), over kunstmatige intelligentie en de risico's daarvan, over basisinkomen en de doelloosheid die daardoor kan ontstaan. Dit alles in een dystopische parallelle wereld, een verzonnen toekomst waar de schrijver constant de grens tussen werkelijkheid en fictie overgaat en dingen tegelijkertijd waar en niet-waar kunnen zijn (het stokpaardje van Van Essen). Knap gedaan.

Soms schijnbaar onbegrijpelijke zinnen die na een aantal keer lezen toch logisch blijken te zijn. Neem bijvoorbeeld deze:

Ondanks deze drie maanden met Lieneke die hadden aangetoond dat het mogelijk was en dat het zelfs voor de hand lag, bleef seks, maar dat is een te beperkt woord, bleef de hunkering naar bevrediging die tegelijkertijd de erkenning en de voltooiing van die hunkering inhield, iets onbereikbaars houden.

Wablief?

Soms erg grappig. Zoals wanneer hij een symfonie hoort maar niet precies weet welke het is. Dat had hij graag geweten, maar waarom eigenlijk?

Om cultureel onderlegd te zijn, om de schrijvers gelezen te hebben die ertoe doen, om alles te kunnen thuisbrengen. Ik zit naakt in een bos. Dat is nu even belangrijker.

Wel een boodschap aan de hoge heren van uitgeverij Atlas Contact: Wat is dit?! Het boek valt al bij de eerste keer lezen uit elkaar! Ik zit ineens met een pakket losse bladeren in mijn schoot.