De Friezen: de vroegste geschiedenis van het Nederlandse kustgebied

by Luit van der Tuuk

De Noormannen, Romeinen en de Franken noemden het kustgebied boven de Rijn Frisia. Zeeland, Holland, Friesland, Groningen, Oost-Friesland: alles viel onder die verzamelnaam. Auteur Luit van der Tuuk brengt de vroegste geschiedenis van het volk van de kust tot leven. In een werk dat leest als een roman wordt duidelijk dat de Friezen een voorname rol hebben gespeeld bij de ontwikkeling van onze geschiedenis. Oorspronkelijke bronnen en beschikbare archeologische gegevens vormen het beeld van een volk van kooplieden en vrachtvaarders, maar ook van de Friese opstand, koning Radbod en Bonifatius.

Genres: History, Nonfiction

288 pages, Paperback

First published January 1, 2013

About the author

Luit van der Tuuk (1954) is een Nederlands schrijver van populairwetenschappelijke boeken die zich vooral richten op de vroegmiddeleeuwse geschiedenis van Noordwest-Europa.

Hij schreef onder andere over Franken, Friezen en Vikingen. Zijn boek, De eerste Gouden Eeuw, handel en scheepvaart in de vroege middeleeuwen is bekroond met de W.A van Es-prijs voor het beste boek van 2013 in de populairwetenschappelijke categorie. Verder leverde hij bijdragen voor Jaarboek van Xanten en voor Bijdragen en mededelingen Gelre.

Luit van der Tuuk is vrijwillig conservator van Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede.

Reviews

[Boudewijn · Rating 4 out of 5]

Wat was dat voor volk in het kustgebied ten noorden van de Rijn, die de Friezen werden genoemd? Daarop probeert Luit van der Tuuk in dit boek een antwoord te vinden.

De Friezen zijn nooit geromaniseerd, maar werden desalniettemin weldegelijk door de Romeinen beinvloed. Zo brachten de Romeinen het verschijnsel markteconomie en ontwikkelden de Friezen hierarchische stamverbanden. De twee Friese aanvoerders die naar het Rome van keizer Nero reisden, maakten dat duidelijk. In de 4e en vroege 5e eeuw lijken de Friese gebieden te zijn leeggelopen, om pas weer in de late 5e en 6e eeuw weer bevolkt te raken. Deze 'nieuwe Friezen' zoals de auteur ze noemt, schijnen met name uit het Noord-Duitse en Scandinavische gedeelte van Europa terug zijn gekomen.

De Friese koningen Aldgisl en Radbod werden zo machtig, dat een conflict met de Frankische heersers onder de rivieren niet uit kon blijven. De Frankische geschiedschrijvers bestempelen de Friezen als lastige vazallen en bovendien heidens. Hun eigenmachtig optreden was voor de Franken reden om in te grijpen en ze onder hun gezag te plaatsen. Dat dat niet zo een twee drie geregeld was, laat de auteur uitvoering in zijn boek aan bod komen.

Alles overziend levert de zoektocht naar de vroegste geschiedenis van de Friezen een verwarrend beeld op. Het versnipperde Friese gebied levert in politiek opzicht nooit een eenheid op en ook als etnische eenheid blijken de Friezen moeilijk te vatten. Alleen hun unieke band met het water, hun lotsverbondenheid met de zee maakt in zeker zin de Friezen tot wat ze zijn: een ongrijpbaar volk, maar desalniettemin weldegelijk met hun eigen plaats in de historie.

[Koen Crolla · Rating 3 out of 5]

Van der Tuuk overloopt de geschiedenis van het Nederlandse kustgebied en haar inwoners, in de mate dat die Friezen werden genoemd, van ongeveer de eerste eeuw na Christus tot het eind van de negende, waarbij hij danig gehinderd wordt door lang achterhaalde opvattingen over etniciteit en etnogenese die zeker wat vroege Germaanse bevolkingen die nooit door de Romeinen veroverd zijn geweest betreft kant noch wal raken. Zijn conclusie is dan ook dat ``de zoektocht naar de vroegste geschiedenis van de Friezen een verwarrend beeld [heeft] opgeleverd'', omdat een bevolking Frisii die een eeuw of twee verdwijnt om dan vervangen te worden door Angelsaxische (voor zover dat een betekenisvolle term is) Friezen (die zich zeker vermengd hebben met de overgebleven maar tegen dan archeologisch weinig impactvolle oudere bevolking) niet mooi in een romantisch-nationalistisch plaatje past, met als gevolg dat het boek dikwijls niet meer dan een langdradige opsomming van feitjes wordt in plaats van een samenhangende geschiedschrijving.
Waarmee ik niet wil insinueren dat van der Tuuk merkelijk achterop loopt vergeleken met de mainstream in Nederland en België; op een fatsoenlijke geschiedenis (toch zeker voor een lekenpubliek) van de niet-Romeinse Lage Landen vóór Karel de Grote kunnen we nog wel enkele decennia wachten.

[Bram · Rating 3 out of 5]

Voor diegenen die ècht willen weten welke rol de Friezen speelden van de vroegste geschiedenis van de kuststreek tot kort geleden. Er komt archeologie ter sprake, de Romeinen en andere volkeren, rechtspraak, en nog veel meer. Leuke interessante feiten en gebeurtenissen komen ter sprake waarvan gebouwen en naamgevingen vaak vandaag nog te zien en te herkennen zijn. Het boek stimuleert tot veel nazoeken, want het scala aan onderwerpen is zeer breed.

[Alex Knipping · Rating 4 out of 5]

Een zorgvuldig beschreven geschiedenis van een gebied dat gedurende lange tijd Frisia heette en dat in feite het hele kustgedeelte van Nederland en het huidige België omvatte. Heel veel duidelijker is het gebied niet te definiëren, want zeker landinwaarts waren de grenzen vaag en ze verschoven nogal eens, vooral afhankelijk van de waterstand in een periode. Want de bewoners van Frisia konden zich lange tijd min of meer zelfstandig handhaven dankzij dat water. Frisia was nat en ondoordringbaar als je er de weg niet wist. De bewoners, in de bronnen Friezen genoemd, hebben in de loop der geschiedenis geen etnische eenheid gevormd. Het volk dat werd beschreven door de Romeinse geschiedschrijvers is waarschijnlijk zelfs niet eens dezelfde etnische groep als de Friezen van de (vroege) middeleeuwen. Na het vertrek van de Romeinen is onze kuststreek zelfs lange tijd vrijwel onbewoond geweest. Geleidelijk aan vestigden zich er een boerenbevolking op terpen en wierden, mogelijk deels vanuit Drenthe en deels vanuit het noorden van Duitsland en het midden van Denemarken. Dit volk onderhield een moeizame relatie met de Franken, die hen geleidelijk aan gingen overheersen, maar nooit volledig. De Friezen voelden zich waarschijnlijk veel meer verwant aan de Angelsaksen en de Denen, met wie ze cultuurelementen en een geloof deelden. Friezen maakten dan ook regelmatig deel uit van de losse Viking-verbanden die op rooftocht gingen. De glorietijd is de periode van koning Radbod (eind 7e- begin 8e eeuw), waarschijnlijk meer warlord dan een echte koning. De Friezen handelden nooit als één volk, maar eerder als een verbond van stammen als dat nodig was. Radbod wist een groot deel van de Friezen aan zich te binden en zo de Franken lange tijd weerstand te bieden. De kerstening van de Friezen bleef lange tijd ook zonder succes of slechts tijdelijk. Ook Willibrord had daarin waarschijnlijk minder succes dan we lange tijd hebben aangenomen. En hoe het met Bonifatius afliep, dat weten we allemaal.

[Albert Faber · Rating 4 out of 5]

De subtitel is het feitelijke onderwerp van dit uitstekende boek van historicus en archeoloog Luit van der Tuuk. Het Nederlandse kustgebied wordt vanaf de Romeinse tijd bewoont door de Friezen, al is dat niet noodzakelijkerwijs een volk met één historische lijn of zelfs maar een volk met een zekere eenheid. Van der Tuuk schrijft vriendelijk, gedetailleerd en met enorm veel kennis van zaken. Dit boek overtreft daarmee het vele populairdere maar ook veel deterministischer 'Aan de rand van de wereld' van Michael Pye. De Friezen is een enorm rijk boek voor wie geïnteresseerd is in de vroege middeleeuwen, een vaak wat vergeten periode. Van der Tuuk zet de donkere Middeleeuwen eindelijk eens in het volle licht.

[Martijn · Rating 4 out of 5]

Erg interessant boek over de vroegste geschiedenis van wat nu (grotendeels) Nederland is. Ik vond het bij vlagen wel wat moeilijk om doorheen te komen, maar ik vond het uiteindelijk een zeer lezenswaardig boek. Ook de toevoeging van de Lex Frisionum is voor mij als rechtenstudent erg leuk om te lezen.

[Strudel_97 · Rating 4 out of 5]

Dit boek heeft een gedeeltelijke overlap met het boek over Vikingen van dezelfde auteur. Net als dat boek is het ietwat rommelig, maar zeer interessant. Het boek vult een gat in een onderbelicht tijdperk in de geschiedenis van de Lage Landen.

[Redmar Huisman · Rating 4 out of 5]

Een goed boek over de bewoners van de Noordzeekust in Nederland en Duitsland in de tijd van de Romeinen en de Franken.

[Jef Verstraete · Rating 4 out of 5]

Een interessant boek over de vroegste geschiedenis van het kustgebied van nederland, dat voornamelijk door friezen bewoond werd.
Aangezien ze zelf weinig schriftelijke bronnen hadden is het boek vooral gefocust op archeologie en de botsing met andere beschavingen (rome, franken) en minder over religie (die waarschijnlijk mondeling was) of de interne politiek van de friezen.
Dit zorgt voor een hoogst interessant, maar voor sommigen misschien wat droog boek.

Aangezien ik al twee boeken van luit van der tuuk heb gelezen was veel van de informatie voor mij al bekend maar als dat voor u niet het geval is dat zul je uit dit boek veel leren.