‘Nog geen paar dagen kun je in West-Europa ongezien ronddwalen,’ schrijft Tommy Wieringa. ‘Die wereld is te klein en overal bots je op iets menselijks.’ Tien jaar geleden ondervond hij dit al, toen Wieringa naar Duitsland en Polen reisde voor zijn roman Dit zijn de namen, en niet veel later voor zijn recente bestseller Nirwana, op zoek naar een blik die de grenzen overschrijdt. Hoe wrang dat Wieringa in deze tijd opnieuw naar het oosten reist. Nu is het niet de literatuur die hem daar brengt, maar de oorlog die er met Jaap Scholten en anderen brengt hij regelmatig hulpgoederen naar militairen aan het front. Wieringa neemt de lezer mee met dit konvooi naar het huidige Oekraïne, maar ook naar de geboortegrond van de schrijver Joseph Roth. De reis door Oekraïne wordt hiermee ook een literaire reis terug naar de vorige eeuw.
Tommy Wieringa (born 20 May 1967 in Goor, Overijssel) is a Dutch writer. He received the Ferdinand Bordewijk Prijs in 2006 for his novel Joe Speedboat.
Alleen de soldaat kent de prijs van deze oorlog." (Arkady Maslak)
Terwijl de oorlog in Oekraïne duurt en de Westerse wereld haar aandacht verdeelt tussen het slagveld in het Oosten en de slachtpartijen in het Midden Oosten, trekt Tommy Wieringa regelmatig oostwaarts met hulpkonvooien "om zo een bijdrage te leveren aan het gevecht op leven en dood van een vrijheidslievend volk". Van de eerste vijf konvooien van Protect Ukraine heeft hij in zijn herinneringen één lange reis gemaakt, waarvan we het verslag te lezen krijgen in dit mooi vormgegeven boek van iets meer dan 150 pagina's. (In elk exemplaar zit een bladwijzer met daarop een tweetal citaten van Arkady Maslak, sergeant in de 36ste Mariniersbrigade, alsook een QR-code om een storting te doen ten behoeve van het Oekraïense leger.)
De loopgraven zoals we ze hebben gekend in WO I zijn terug, zij het dat die niet meer alleen met artillerie en gevechtsvliegtuigen worden bestookt, maar ook met aanvalsdrones. Zo komt het dat niet alleen hulpgoederen en militair materiaal richting de frontlinie gaan, maar even goed koelwagens van Nederlandse visboeren (voor lijkentransport) of visnetten uit de Noordzee om in de bomen te hangen tegen deze Russische droneaanvallen, aldus Wieringa in zijn woord vooraf. De Russische Federatie van Poetin wordt consequent het Imperium genoemd, en de auteur verwijst in dit verslag meer dan eens terug naar de Russische agressie en wandaden van de 20ste eeuw, o.a. in Polen en Oekraïne, maar eveneens in andere satellietstaten die ooit deel uitmaakten van de USSR. Zo vermengt hij actualiteit met geschiedenis, niet zonder hier en daar een literaire zijsprong te nemen en vrijelijk te citeren uit soldatendagboeken van WO II of uit werk van o.a. Russische schrijvers en de Joods-Oostenrijkse journalist Joseph Roth, geboren in Brody, in de buurt van het huidige Lviv, in West-Oekraïne.
Wanneer Arkady Maslak - de man van de citaten op de bladwijzer - Nederland bezoekt, kort na het derde konvooi, om pers en politiek te informeren over de oorlog, brengt hij een bezoek aan Thierry Baudet (die Wieringa in Gedachten over onze tijd consequent het stabiele genie Baudet noemde, waardoor ondergetekende - met plezier - nooit meer naar de Nederlandse politicus kan kijken of luisteren zonder te denken aan dit epitheton ornans). Zoals bekend is die ervan overtuigd dat de Amerikanen deze oorlog gewild hebben en dat in West-Europa alleen maar NAVO-propaganda wordt uitgekraamd.
Het sarcasme in het verslag van Wieringa druipt eraf wanneer hij kort verslag uitbrengt van het hele gesprek met de leider van het Forum voor Democratie. "Ik heb eerder met hem te maken gehad, discussie heeft weinig zin, de socratische methode werkt beter. 'De oorlog is dichterbij dan we denken, ook in dit huis waart hij rond als desinformatie,' zeg ik om hem een beetje te pesten. 'Er zijn Tweede Kamerleden die zich lenen voor Kremlin-propaganda, dat weet je toch wel?’" (p. 125) Genieten.
Tommy Wieringa beschrijft het allemaal in zijn verhalende stijl, soms kurkdroog, soms met nauwelijks verholen woede of opwinding die je tussen de lijnen leest, maar altijd interessant en begeesterend. Nooit verslapt de aandacht tijdens deze lectuur, in die mate zelfs dat je voor je het beseft aan het einde van het reisverslag bent. En stukken herleest omdat je er iets te snel door gegaan bent.
Waar de pakweg eerste helft aandeed als die herkenbare Wieringa-stijl, wordt het daarna een stuk persoonlijker. Enkele passages komen ineens genadeloos binnen, de schrijver maakt de urgentie van steun voor Oekraïne glashelder. Het slot zou los gepubliceerd moeten worden zodat iedereen het kan lezen. In het begin als hij schrijft over de eerste keer luchtalarm dat het gezelschap in Kyiv hoort, blijft hij nog enigszins zakelijk en neem je het zelf dan ook ter kennisgeving aan. Het is misschien wel de rode draad van Arkady Maslak die door Konvooi loopt die een persoonlijk karakter aan het geheel geeft. Hij is gelegerd in de 36e Mariniersbrigade die de Azovstalfabriek bij Marioepol heel lang verdedigde. Door hem zie je het karakter van de strijd veranderen. Van optimisme en het geloof dat het lukt het veroverde grondgebied terug te krijgen naar een somber en donker gemoed omdat de strijd al bijna drie jaar duurt – omdat de ingegraven mijnen volgens berekeningen over 757 jaar pas opgeruimd zijn – omdat er al zoveel mensen dood zijn.
Laat dit je al overtuigen om het boek te lezen. Meer aansporing nodig? Lees dan hier verder.
Dit boek is het sterkste in het vastleggen van hele actuele oorlogssituaties (het boek werd afgerond op 16 september 2024!) en hoe dit Oekraïne (militairen, huizen, steden, landschappen, sociale relaties) totaal heeft veranderd. Hoe actueel ook, Tommy Wieringa komt af en toe al tot hele mooie reflecties. Bijvoorbeeld als hij journalist Caroline de Gruyter aanhaalt, die in haar boek 'Beter wordt het niet' schrijft over oorlog in het Habsburgse Rijk, waarna Wieringa de houding van de toenmalige soldaten vergelijkt met die van de Oekraïense strijders. Ook zelf komt hij regelmatig tot mooie synthetiserende gedachten en frappante observaties (zoals dat een voormalige biljarttafelfabriek nu lijkkisten maakt: de expertise van het spannen van lakens op hout hadden de medewerkers al). Wat ik wat minder geslaagd vond aan het boek, waren alle literaire zijpaden naar het verleden. Mijn aandacht dwaalde op deze momenten af. Want juist het beschrijven van het heden is zo bijzonder: welke buitenstaander reist er nu 'zomaar' rond door een oorlogsland? Zomaar is het dan ook niet; ze brengen allerlei materialen naar Oekraïense strijders. Fijn om dan een goede schrijver mee te hebben! Dit boek zou ik absoluut laten vertalen. Zo breng je de oorlog dichterbij de mensen die er verder vanaf staan. De absurditeit van moderne oorlogsvoering - met drones - is het meest schrijnend om te lezen.
"Rusland, wordt gezegd, is pas gelukkig als iedereen zo ongelukkig is als hij. Het imperium laat zijn voormalige satellietstaten niet los. Het verwurgt ze in zijn invloedsfeer en begint brutale aanvalsoorlogen als zijn klieren opspelen."
Zo begint dit boek, en het schept al direct de sfeer. We volgen de schrijver op weg naar Oekraïne, hoe hij Oekraïnse soldaten ontmoet en hen de broodnodige terreinwagens en generatoren overhandigd.
Toch wijdt de schrijver mijns inziens af en toe iets te veel uit over vanalles wat hier niet te mee te maken heeft, en schept hij op met het aantal schrijvers dat hij kent: "Tolstoj, Gogol en Solzjenitsyn hadden een immens rijk achter hun gat, zoals Twain, Kerouac en McCarthy een heel continent overzagen". Hier schreef Reve:" (...).
Gelukkig keert de schrijver snel terug naar de realiteit. We zien de Ilizarov-methode in de praktijk toegepast. Ik had er nog nooit van gehoord, maar dankzij een soort brace kan men botten enigszins terug laten groeien en kan zo een amputatie voorkomen worden. Bonus: Een foto van de rokende dokter Ilizarov terwijl hij aan het werk is.
Ook deze analyse van de VS kan tellen:
"Tandenknarsend ziet hij het front leegbloeden. Hij ziet goede mannen en vrouwen sterven door de machinaties van Republikeinse senatoren voor wie de Oekraïnse onafhankelijkheid de inzet is van een roekeloos pokerspel. Ze kennen de waarde van vrijheid niet, de dames en heren in het Capitool, ze hebben nooit de grillen van een imperium ondervonden, het grove geweld waarmee het zijn wil oplegt. Zij zijn het die ervoor zorgen dan ze aan het front in het defensief gedrongen zijn en dat de steden onbeschermd zijn tegen Russische raketten. De lichamen die elke dag verdwijnen in de aarde van de Heldenbegraafplaats in Lviv zijn door hun toedoen gestorven".
Dit is een beklijvend boek, dat de stompzinnigheid van deze dwaze oorlog goed in de verf zet. Slava Ukraini!
Daar ben je stil van. Wieringa wisselt historische feiten en vertellingen af met alinea’s van de realiteit die als een mokerslag inslaan. De waanzin en treurigheid druipt van de pagina’s. De zwartwit foto’s zijn toepasselijk. Wat een verwoesting. Zoals het boek eigenlijk begint: “'Rusland, wordt gezegd, is pas gelukkig als iedereen net zo ongelukkig is als hij.” Op bijna elke pagina staat iets wat me raakt. Wat een waanzin is oorlog toch. Daar ben je stil van.
Goed geschreven, urgent en pijnlijk. Ik moest er even inkomen, maar naarmate je verder komt wordt het een heel persoonlijk verhaal en geeft dit korte boekje pijnlijk weer wat oorlog met mensen doet. Ik kan dit echt aanraden om te lezen. Kort en krachtig, mooi verwoord en goed geschreven.
Wieringa vertelt het verhaal over zijn reizen naar het front in Oekraïne bij het uitbreken van de oorlog met Rusland. Het begin kwam ik stroef doorheen, met veel verwijzingen naar (vroegere) schrijvers en verhalen die ik niet ken. Daarna kwam het verhaal meer in het heden en werd het voor mij meer begrijpelijk. Bijzonder boek maar ben niet omver geblazen.
Tommy Wieringa’s boek Konvooi speelt zich af in Oekraïne in oorlog, een desolate en rauwe wereld waarin mensen ontheemd zijn door oorlog en politieke chaos. De reis door het vernietigde landschap van Oekraïne is een metafoor voor de broosheid van menselijke beschaving en het destructieve effect van conflict. Het boek raakt aan thema’s als vervreemding, menselijke waardigheid en de vraag hoe ver mensen gaan om te overleven.
Wieringa’s stijl kenmerkt zich door intense beeldspraak en een scherpe blik op menselijke emoties. Konvooi sluit aan bij zijn eerdere werk zoals Joe Speedboot en Dit zijn de namen, waarin ook ontheemding en existentiële vragen een grote rol spelen. Het verhaal heeft actuele resonantie, vooral gezien de aanhoudende conflicten en vluchtelingencrises wereldwijd.
Het conflict in Oekraïne, dat sinds februari 2022 begon met de Russische invasie, blijft eind 2024 extreem complex en uitzichtloos. De frontlinies zijn in veel gebieden vastgelopen in een slopende loopgravenoorlog, vergelijkbaar met die in de Eerste Wereldoorlog. Steden en dorpen blijven zwaar bevochten, terwijl miljoenen Oekraïners ontheemd zijn. De humanitaire situatie is catastrofaal: infrastructuur, energievoorziening en medische zorg zijn grotendeels vernietigd in de zwaarst getroffen gebieden.
Diplomatieke oplossingen stuiten op blokkades. Rusland blijft harde eisen stellen, terwijl Oekraïne – met de steun van westerse bondgenoten – weigert grondgebied op te geven. De internationale gemeenschap is verdeeld; sommige landen roepen op tot onderhandelingen, terwijl anderen aandringen op versterkte militaire steun aan Oekraïne. Ondertussen groeit de oorlogsmoeheid onder de bevolking, zowel in Oekraïne als in landen die de oorlog indirect steunen.
De uitzichtloosheid ligt niet alleen in het militaire conflict, maar ook in de diepe wonden die zijn geslagen: economisch, sociaal en cultureel. Zelfs als het geweld zou stoppen, zal herstel decennia vergen.
“Je kijkt niet alleen mensen zonder ledematen maar ook naar de hopeloze levens die voor ze liggen. Hompen menselijk leven waarin een onvermoeibaar hart klopt en een toekomst stierf.” (p.95)
Ik ben gewend om over oorlogen te lezen in de verleden tijd. Het heeft geen zin om het verleden anders te willen. Daarnaast blijft er tussen mij en het verleden altijd die veilige afstand, de tijd. Dit boek raakte mij enorm. De afstand, de tijd, is weg. Het is niet meer abstract, niet meer alleen een geopolitiek steekspel.
Het bijzondere is dat Tommy Wieringa zowel het heden, als het verleden en de toekomst in beschouwing neemt. Als de oorlog stopt, wat gebeurd er dan met hen die haar hebben meegemaakt? Welke plaatst gunt een maatschappij hen voor wie het altijd oorlog blijft?
“Maar met Taras, ondernemer in plastic en metaal uit Lviv, lijkt dan weer niets aan de hand te zijn, ook al heeft hij er tweehonderd gedood. ‘Minimum,’ zoals hij zelf zegt. Zijn ziel is stijf bevroren. Vrees de dag dat hij ontdooit.” (p.157)
Prachtig, maar ook angstaanjagend en verschrikkelijk. Tommy Wieringa beschrijft enkele reizen naar Oekraïne om materieel en auto’s naar het front te brengen. Hij trekt historische parallellen en lardeert zijn verslag met flarden literatuur over eerdere oorlogen. Vooral de anekdotes over de ongelooflijk dappere soldaten, in het gewone leven bankier of boer, zijn indrukwekkend.
Een boze Tommy Wieringa beschrijft zijn tocht door Oekraïne om in Nederland verkregen fwd’s over te dragen aan de moedige mannen en vrouwen aan het front. Zij die nooit opgeven. In de steek gelaten door het Westen. Ontroering, boosheid en schuldgevoel resteert bij de lezer.
Indrukwekkend literair werk van Wieringa. Met angstaanjagende inhoud. Oekraïne zal onze Westerse steun onvoorwaardelijk nodig hebben. Baudet graag op transport naar Siberië.
Journalistieke literatuur over de reizen die Wieringa maakt om met anderen hulpgoederen naar het Oekraïense front te brengen. Oekraïne waar hij eerdere ervaringen opdeed voor zijn, voor mij meest indrukwekkende boek “Dit zijn de namen” biedt hem nu een gamma van ervaringen over wat deze oorlog teweeg brengt. Consequent heeft hij het over het Imperium, naar analogie van Ryszard Kapuściński. Steden, regio’s die weliswaar minder het nieuws halen vormen de achtergrond. En Roth en Babel duiken ook op. Ik hoorde hem de passages over Roth in de Amsterdamse Balie voorlezen en was toen al verkocht.
Bijzondere reflectie op de oorlog in Oekraïne, losjes vormgegeven als ‘literair reisverhaal’. Het boek slaagt er goed in om de nutteloosheid en gruwelijkheid van oorlog aan te kaarten en de schrijver maakt dit gelukkig geen verhaal dat meer over hemzelf dan de oorlog gaat. Hier en daar hing er een hele lichte zweem van ‘oorlog maakt een echte man van je’ overheen en ‘t heeft misschien een wat romantiserend beeld van de Oekraïense mannen die vechten (dit boek gaat weinig tot niet over vrouwen), maar niet op een hele storende manier. En ook gewoon erg goed geschreven
Vijf keer reisde Wieringa i.k.v. Protect Ukraïne mee op konvooi om hulpgoederen en wagens af te leveren. Het was zijn rol om als schrijver verslag te leggen van de gruwelen van de oorlog en het leven van de Oekraïeners onder het sadisme van 'het imperium'. In dit verslag, dat als één reis leest, komen zijn ervaringen samen. Geen fictie dit keer, maar keiharde werkelijkheid. Dat doet niets af aan zijn gave om de dingen uniek en treffend te verwoorden, zoals alleen Wieringa dat kan. Heel indringend.
Echt een heel interessant en mooi boek over de oorlog in Oekraïne, die nog veel wreder is dan “ons nieuws” laat horen. Iedereen zou dit boek eigenlijk moeten lezen, over Wieringa’s reis naar het front in grensgebied met veel historische feitjes.
dit boek zou iedereen in de westerse wereld MOETEN lezen, al was het maar om een kleine glimp op te vangen en een seconde te ervaren wat er in Oekraïne gebeurt, sinds het Rusland van Poetin met zijn leger het land veranderde in een ruïne.
Het is een alarmerend verhaal dat Wieringa schetst. Verkrachtingen en martelingen zijn het handschrift van de Russen. ‘Met elke schreeuw en elke kermen door jouw hand bewijs je eer aan het vaderland en vertroost je je eigen verminkte ziel.’
Het verhaal van Wieringa is een reisreportage door een verwoest Oekraine, een zoektocht naar verklaringen voor het geweld door de Russen door de geschiedenis heen. Hij schetst verhalen van Oekraïeners en ondersteunt dat met fragmenten uit de literatuur van Babel of Kundera. En dan na al het geweld stuit je op een ontmoeting met de kleinzielige Baudet in de Tweede Kamer. Je schaamt je plaatsvervangend dat zo iemand in een democratisch parlement is gekozen.
Het boek maakt heel duidelijk waarom steun aan Oekraïne grote noodzaak is als je niet tussen Poetin en Baudet wil vertoeven.
Beschrijft de honger van Rusland en de ongekende strijdlust van de Oekraïense manschappen. Soms naar om naar te luisteren maar goed om te weten tegen welk kwaad gevochten wordt. Vanuit eigen ervaring opgeschreven omdat Wieringa zelf 5x deelneemt aan een konvooi. Verwijzingen naar recent gelezen romans Dit zijn de namen en Nirwana. Geluisterd als luisterboek op wereldfietsreis.
“Totaal gestoorde chaos.” Dat zegt de Bush-mechanic van het gezelschap van Wieringa aan de Oekraïense frontlinie. Dat kan voor de hele situatie symbool staan. Of voor alle oorlogen die momenteel woeden.
Beschrijving van het onvoorstelbare… Wat zijn wij, West-Europeanen, die 80 jaar vrede hebben gekend, verwend en zwak. We kunnen alleen maar hopen dat we nooit moeten meemaken wat de Oekraïeners sinds februari 2022 (en eerder in de geschiedenis) overkomen is.
Het is helaas nodig om dit soort boeken te schrijven ook al lees ik ze liever niet. De gruwelen van de oorlog in Oekraïne blijven nog lang spoken in mijn hoofd.
Het moet een dilemma zijn voor een schrijver: hoe zet je de vreselijkheden van een oorlog op papier, zonder de lezer weg te jagen met al die verschrikkingen? Konvooi is een ontzettend knap verslag van een verontrustende en vreselijke oorlog. Ik heb het boek een paar keer moeten wegleggen, door de intensiteit ervan, maar Wieringa maakt het zijn lezer gemakkelijk door hoe hij schrijft: zijn stijl is meesterlijk en daarmee is hij de aangewezen persoon om je dichterbij de oorlog te brengen. En dat doet hij zelf ook: met zijn konvooi komt hij steeds dichterbij de frontlinie. Zonder zo’n goede schrijver om je bij deze reis te begeleiden lijkt het me ondoenlijk. Lees dit boek.
Een verbijsterend, indringend verslag van Tommy Wieringa tegenkomt, op zijn reis naar en door Oekraïne. Het kille, gruwelijke en ontluisterende gezicht van oorlog. En wat dat doet met gewone burgers, die vechten voor hun vrijheid. Hoe de geschiedenis zich, keer op keer, herhaald. Een buitengewoon indrukwekkend boek.
Interessant boek waarbij de huidige oorlog in het Oosten wordt vergeleken met oorlogen die hetzelfde land, Oekraïne, de afgelopen eeuwen heeft meegemaakt. Dun boek, aanrader!