Η ιστορία μιας ματαίωσης: Το CCF και ο Πολιτισμικός Ψυχρός Πόλεμος στην Ελλάδα

by Στρατής Μπουρνάζος

O πολιτισμός και οι ιδέες αποτέλεσαν κεντρικό στοιχείο της αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο στρατοπέδων του Ψυχρού Πολέμου. Στη μεγάλη μάχη για «την καρδιά και τον νου των ανθρώπων» που ονομάστηκε Πολιτισμικός Ψυχρός Πόλεμος, το Congress for Cultural Freedom (CCF) αποτέλεσε το πιο εκλεπτυσμένο, εντυπωσιακό και επιτυχημένο όπλο του δυτικού κόσμου. Το βιβλίο του Στρατή Μπουρνάζου διηγείται τη συναρπαστική ιστορία του, παρακολουθώντας τις διαδρομές του φιλελεύθερου αντικομμουνισμού και της συμμαχίας της μη Κομμουνιστικής Αριστεράς με το αμερικανικό κράτος. Αναδεικνύει επίσης τη ματαιωμένη ιστορία του ελληνικού CCF, διερευνώντας γιατί η συνάντηση του οργανισμού με τους Έλληνες διανοούμενους και πολιτικούς, συντηρητικούς και φιλελεύθερους, στάθηκε άγονη και για τις δύο πλευρές. Η περιπλάνηση στους δαιδάλους της ψυχροπολεμικής πνευματικής ζωής αποκαλύπτει τις πολλαπλές αποχρώσεις του αντικομμουνισμού, το χάσμα ανάμεσα στους φιλελεύθερους προοδευτικούς αντικομμουνιστές και τους διανοούμενους του «κράτους των εθνικοφρόνων», τις δυσχέρειες της εκσυγχρονιστικής ιδεολογίας στην Ελλάδα του 1950, αλλά και τη σημασία της αυτονόμησης του Κέντρου και της ρήξης με την εθνικοφροσύνη, στον χώρο της διανόησης και των τεχνών, κατά την εκρηκτική δεκαετία του 1960.

Genres: History

512 pages, Paperback

First published October 25, 2024

About the author

Ο Στρατής Μπουρνάζος είναι Έλληνας ιστορικός.

Έχει ασχοληθεί με την ελληνική εκπαίδευση, το στρατόπεδο της Μακρονήσου, τον αντικομμουνισμό και τον Πολιτισμικό Ψυχρό Πόλεμο. Ήταν τακτικός συνεργάτης του περιοδικού Ο Πολίτης και της εφημερίδας Η Εποχή, καθώς και υπεύθυνος του ενθέτου ιδεών «Ενθέματα» της κυριακάτικης Αυγής.

Δουλεύει ως επιμελητής βιβλίων στο Ίδρυμα της Βουλής. Με το ψευδώνυμο Στράτος Μπουλαλάκης έχει γράψει, μαζί με τον «Ξένο Μάζαρη», την «κοινωνική μυθ-ιστορία» Ο πάγος ή πώς να απολαμβάνετε τα αγαθά του καπιταλισμού χωρίς να χάνετε από τα μάτια σας το στρατηγικό όραμα της αταξικής κοινωνίας (Καστανιώτης, 1998· α΄ έκδ.: Φουρεούρογλου, Κάιρο 1883). Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορεί η συζήτησή του με τον Σταύρο Ζουμπουλάκη (Έντεκα συναντήσεις, 2020).

Reviews

[Nikos Tsentemeidis · Rating 5 out of 5]

Εξαιρετική μελέτη για ένα θέμα παντελώς άγνωστο!

[Nikos Amvrazis · Rating 3 out of 5]

Το βιβλίο αποτελεί έκδοση της διατριβής του συγγραφέα, πράγμα καθόλα θεμιτό. Προσωπικά με αποπροσανατόλισε ο τίτλος, καθώς δεν κατάλαβα εντέλει αν η ματαίωση αφορά το συνολικό εγχείρημα που κατέρρευσε με την αποκάλυψη της εμπλοκής της CIA ή αν αφορά την καθ’ημάς μη συμβατή συνθήκη που ματαίωσε την όποια σύμπλευση με το CCF. Τουλάχιστον και στις δύο εκδοχές ο συγγραφέας παρέχει επαρκή κάλυψη με πλήθος πηγών που αποτυπώνουν με ενάργεια πάθη και αδυναμίες ένθεν κακείθεν. Βρήκα άσκοπη την λεπτομερή καταγραφή σε κάποιες πτυχές της ελληνικής πραγματικότητας, ιδιαίτερα την αναφορά στη Διεθνή Ζωή, περιοδικά που έτσι κι αλλιώς δεν προσφέρει τίποτα περισσότερο σε όσα ακολουθούν (σε αντίθεση με τις Εποχές). Ευχαριστήθηκα το βιβλίο από τις Εποχές και στη συνέχεια, αφού τα όσα προηγούνται θα μπορούσαν κατά τη γνώμη μου να περιοριστούν (π.χ. ο ρόλος του Μπράουν ενώ είναι ενδεικτικός του ρόλου της CIA στον συνδικαλισμό, δεν είναι κεντρικός για τη διάσταση του CCF αλλά καταλαμβάνει αρκετές σελίδες στο πρώτο μέρος). Εν κατακλείδι ένα ενδιαφέρον και με πλήθος πηγών πόνημα που αποτυπώνει την πολυεπίπεδη καχεξία της ελληνικής μεταπολεμικής πραγματικότητας.

[foteini_dl · Rating 5 out of 5]

Connect the dots, όπως λένε και στα χωριά μας -αυτό έκανε ο Στρατής Μπουρνάζος ανατρέχοντας στο κατάλληλο αρχειακό υλικό για να αναδείξει την (τελικά καχεκτική) παρουσία του CCF στη χώρα μας. Και παρουσίασε την έρευνά του πολύ ωραία, όπως ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα με ανθρώπους των παρασκηνίων (ποιος/α θυμάται σήμερα τον Μανώλη Κόρακα;) και ανθρώπους που κινούν τα νήματα, με background έναν άλλον Ψυχρό Πόλεμο με όπλα τις τέχνες και τα γράμματα, με CIA και ματαίωση.

Τελειώνοντας το βιβλίο καταλαβαίνεις πόσο ταιριαστή είναι η λέξη "ματαίωση" για να περιγράψει πώς και γιατί το CCF δεν συναντήθηκε τελικά με την Ελλάδα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν επηρέασε σε έναν βαθμό την κοινωνία της χώρας μας, ούτε πως η ελληνική περίπτωση είναι ένα ασήμαντο κεφάλαιο του Πολιτισμικού Ψυχρού Πολέμου.