Het verraad van de Jordaan

by Stephanie Biesheuvel

‘Als je voorouders helden waren, dan lijkt dat ook iets over jezelf te zeggen. Alsof een stukje van hun heldendom ook afgeeft op jou. Maar wat als je voorouders verraders waren, zoals de mijne? En aan de verkeerde kant van de geschiedenis stonden?’

Stephanie Biesheuvel stuitte bij toeval op een familiegeheim toen haar overgrootvader in Het Parool werd genoemd als de mogelijke verrader van Anne Frank. Daarmee begon een zoektocht naar het verzwegen verleden van haar Amsterdamse familie. In verschillende archieven vond ze dossiers vol met de oorlogsmisdaden van haar familieleden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij collaboreerden met de nazi’s en maakten zich schuldig aan verraad van Joden en buurtgenoten, iets waarover na de oorlog altijd is gezwegen.

In Het verraad van de Jordaan vertelt Biesheuvel het verhaal van haar omstreden familieleden. Ze dook de archieven in en sprak met familieleden en tijdsgenoten. Het jarenlange zwijgen wordt nu eindelijk doorbroken.

‘Deze familie was de schrik van de buurt, ze bedreigden iedereen die anti-Duits en anti-NSB was. Vooral het gedrag van de dochters was afkeurenswaardig. Het is in alle opzichten een minderwaardige familie.’ Getuigenverklaring van een buurvrouw uit de Jordaan, 1945

Genres: Nonfiction, History, World War II, Audiobook

272 pages, Paperback

First published November 1, 2024

Reviews

[Sofie · Rating 2 out of 5]

Ik hoopte op een scherpe analyse van intergenerationeel trauma, maar kreeg een opsomming van gebeurtenissen als gevolg van slechte keuzes. Niet wat ik ervan verwacht had helaas.

[Maxime Es · Rating 5 out of 5]

Ik vond dit een ontzettend bijzonder boek om te lezen. De vraag waarom mensen in die tijd bepaalde keuzes maakten werd hier blootgelegd. Daarnaast was het bijzonder om de verhalen van de familieleden te volgen. Toch was er weinig toch niks over Sien verteld waar ik na het boek wel heel nieuwsgierig naar ben geworden! Door de grote familie (en daarmee verschillende verhaallijnen) vond ik het soms wel ingewikkeld. Bravo voor de familie stamboom op de eerste pagina en de lijst met namen (en partners) in de flap! Deze hebben mij zeer goed geholpen.

[Ricco · Rating 3 out of 5]

Ten eerste wil ik zeggen dat het boek voor een leek erg intresant en leerzaam kan zijn, maar ik heb ook echt een paar dingen waar ik mijn twijfels bijzet.

Het eerste deel van het boek speelt zich niet af tijdens de tweede wereldoorlog, iets dat nodig is om familiebanden te verklaren, maar aangezien het boek al zo kort is, wel jammer dat de eerste 80 pagina's gaan over vooroorlogs Amsterdam.

Ook zaten er historische foutjes in, waarvan ik vind dat die niet nodig waren, bijvoorbeeld: Wilhelmina is de dochter van Willem I. Dit soort fouten kunnen typfouten zijn, maar bij geschiedwerken toch wel slordig.

Kortom, echt wel een intresant verhaal dat Biesheuvel verteld, dat echt snel wegleest (had het binnen één avond en één ochtend uit), maar met de nodige punten van kritiek.

[Malou Moen · Rating 3 out of 5]

Vond dit zo reuze interessant!! Eigenlijk vooral de beschrijvingen van de Jordaan aan het begin van de 20ste eeuw. Ik vind het knap dat Stephanie de vraag “hoe kwam het dat gewone Amsterdamse burgers lid werden van de nsb” niet expliciet beantwoordt, maar wel feiten/context biedt waardoor je er als lezer zelf over kunt filosoferen. Die vraag lijkt me trouwens ook veel te complex om in een boek als deze te proberen te beantwoorden maar goed.

Overigens vond ik het boek niet altijd even goed geschreven. Veel herhaling. Maar respect voor Stephanie en haar onderzoek!

[Niels Lejeune · Rating 2 out of 5]

Als je veel familie-geschiedenissen leest, ga je de danspasjes herkennen. De gaten tussen bijzondere persoonlijke anekdotes uit herinneringen, worden opgevuld met droge feiten uit archiefonderzoek en aanvullende historische beeldvorming. Deze datum, dit adres, een krantenartikel.
Stephanie doet haar allerhardste best om alles te sieren in mooie proza, maar uiteindelijk kun je niet meer maken van archiefmateriaal.

Zeker de moeite waard om te lezen, maar ik werd er niet ingezogen. Ik denk dat de podcast zich beter voor het materiaal leent.

[Diana Willemsen · Rating 5 out of 5]

www.oorlogvoorderechter.nl voor als je meer wil weten over het “foute” verleden van je eigen familie.

Er is lang gezwegen over deze zaken. Het is fijn dat er nu steeds meer genuanceerde boeken verschijnen over hen die geen verzetshelden waren.

Dit boek is zorgvuldig opgebouwd en goed geschreven.

[Hannie · Rating 4 out of 5]

Ik had al de podcast van deze schrijfster geluisterd, dus ik was al bekend met het verhaal. Toch is dit boek zeker geen herhaling van de podcast. Al zitten er wel wat overlappingen in. Het boek is net wat uitgebreider. Toch zou ik ook aanraden om die ook nog te luisteren als je dat niet gedaan hebt. Ik vind het knap van de schrijfster dat ze toch het leven van haar familie naar buiten heeft gebracht. Dat een groot deel van je familie NSB’ers zijn geweest, is nou niet iets om trots op te zijn, dus het is te begrijpen waarom andere familieleden het verzwegen hebben. Overigens waren er ook familieleden die juist in het verzet zaten en communistisch, wat tot een breuk heeft geleid. Wel bijzonder vind ik dat juist die communistische familieleden na de oorlog tot hun dood in de gaten zijn gehouden door de binnenlandse veiligheidsdienst. Wat dit verhaal ook interessant maakt is niet alleen het oorlogsverleden, maar dat het ook laat zien hoe het leven voor arme Amsterdammers in de Jordaan was in de jaren voor en tijdens de oorlog.

[Jessie · Rating 3 out of 5]

Het heeft me 2 maanden geduurd om dit boek uit te luisteren, dat zegt al genoeg.

Ik vond het een heel interessant verhaal om te luisteren, de omschrijvingen van Amsterdam in die tijd, de familiebanden, de armoede van de familie.

Ik vond het boek verder niet goed geschreven, veel herhaling, veel van de hak op de tak van de ene broer of zus naar de ander.

Uiteindelijk dus 3 sterren.

[Moniek · Rating 4 out of 5]

Erg goed! Behalve dat het een interessant verhaal is, ook heel goed geschreven. Aanrader.

[Sylvia · Rating 4 out of 5]

The author tells the story how several generations of her family became active members of the NSB - the political party which supported nationalsocialism before WW II and collaborated with the German occupation of the Netherlands between 1940-1945. The choices they made had a great impact on their lives, during the war, but even more after the war.

[Jolijn van der Vliet · Rating 2 out of 5]

Waarom ik het boek wel zou aanraden: Het verhaal opzich is interessant en je bent benieuwd naar wat er met de karakters gaat gebeuren. Ook veel informatie over procedures en regelgeving waar ik nog weinig van wist, vooral over de periode na de oorlog.

Waarom dit boek sterren misloopt: Weinig inzicht in gedachtegoed, overwegingen en gevoelens van de personages. Hierdoor miste dit boek de emotionele diepgang en werd de vraag: waarom zou je deze keuzes maken in de oorlog? naar mijn mening niet voldoende beantwoord.

[Joos Bremmer · Rating 4 out of 5]

Ik heb dit boek als luisterboek uiteindelijk beluisterd. Ik vond het fascinerend om te luisteren naar wat iemand ertoe brengt om ‘de verkeerde kant’ te kiezen en wat het met een gezin kan doen.

[MeCoco]

Jammer van de slordigheden in de tekst die in de 4e druk niet zijn hersteld o.a. Rijssen en Rijssel door elkaar gebruiken.

[Tim Hoogerbrug · Rating 5 out of 5]

Dit boek is verrassend veelzijdig en leest fijn voor iedereen met interesse in geschiedenis, Amsterdam of de Tweede Wereldoorlog. Hoewel het in de kern gaat over een Amsterdams gezin dat zich bekeert tot de NSB, schetst het tegelijk een rijk beeld van de stad zelf in die jaren.

Het verhaal van de familie is sterk verteld. Af en toe herhaalt de auteur zich, maar dat stoorde me niet. Ik bleef nieuwsgierig naar hoe dit gezin leefde en hoe Amsterdam veranderde onder het bewind van de NSB.

Wat me vooral trof, is dat je niet alleen de donkere kanten van de NSB te lezen krijgt, maar ook de motieven: waarom een familie als de Zeestrooms uiteindelijk besloot lid te worden. Je ziet de spanningen en de onderlinge banden van een echt Amsterdams gezin, met alle twijfels en overtuigingen die daarbij horen.

Aanrader dus voor iedereen die meer wil weten over de geschiedenis van de Jordaan, de NSB en hoe gewone Nederlanders de Tweede Wereldoorlog hebben ervaren.

[Dawn Bergsma · Rating 2 out of 5]

Ik had persoonlijk iets meer van dit boek verwacht. Dit komt denk ik vooral door de titel van het boek. Ik vond het verhaal van de familie zeker leerzaam en interessant om te lezen. En dan vooral hoe de familie door elkaar en moeder Johanna beïnvloed werd.

Het verhaal ging soms erg van de hak op de tak. Dan dacht ik eindelijk het aandeel van een van de zwagers of zussen te begrijpen, ging het volgende hoofdstuk vervolgens over een ander familielid waardoor ik de draad kwijtraakte.

Ik vond het wel fijn dat er een duidelijke stamboom en familie foto aanwezig was. Dit hielp mij om een gezicht te hebben bij het familielid waar het op dat moment over ging.

[Frans Werrij · Rating 3 out of 5]

Ondanks de ontkenningen lijkt de auteur toch behoorlijke moeite te hebben met haar familiegeschiedenis en dat klinkt door in het verhaal. Soms brengen de gebruikte onzakelijke kwalificaties je terug in een vervlogen gewaande tijd. Desondanks is het een interessant verhaal over een waanzinnig groot gezin waarin zowat alle denkbare vormen van samenwerking met de Duitse bezetter lijken te zijn voor gekomen. Beetje storend is wel de wat oppervlakkig ogende bronvermelding. Een waar familiedrama uit de 20ste eeuw..

[Meike Siemonsma · Rating 3 out of 5]

Ik vond de schrijfstijl maar matig, met veel verschillende verhaallijnen door elkaar heen en veel herhaling. Maar, het verhaal daarentegen was wél interessant. Na veel boeken gelezen te hebben van overlevenden van concentratiekampenen verzetshelden, was het boeiend om nu eens te lezen over een familie die zich grotendeels bij de NSB aangesloten had. Daar is dan weer heel weinig over geschreven. Ook interessant om te lezen over Amsterdam vóór en tijdens de tweede wereld oorlog.

Wellicht luistert de podcast lekkerder weg en werkt dat beter om het verhaal te vertellen!

[Patrick Welling · Rating 4 out of 5]

Zeer goed geschreven. Mooi om ook het verhaal van ‘foute’ mensen te lezen, maar ook de tegenstelling binnen 1 gezin, waar twee van de kinderen aan de andere kant stonden

Het zwijgen over de oorlog heb ik ook gezien, nu, nu ik ouder ben zou ik graag meer willen weten over wat mijn familie heeft gedaan. Van mijn moeders kant in amsterdam, van mijn vaders kant een Duitse soldaat die uiteindelijk deserteerde en zich bij de Russen aansloot.

Je moet jezelf afvragen wat jezelf gedaan zou hebben.

[AV AV · Rating 2 out of 5]

Het lijkt mij heel bijzonder zo’n verhaal te (kunnen) schrijven over je eigen familie. Misschien met enige schaamte, dat wel. Want dit is geen geschiedenis om trots op te zijn, wel eentje die beschreven moet worden. Zoals ook is beschreven in “Het kleedje voor Hitler” van Bas von Brenda-Beckmann.

Het verraad ligt op de loer. Van welke kant komt dit verraad en hoe gedragen jij en ik ons in zo’n oorlogssituatie?

[Inno van Lieshout · Rating 3 out of 5]

Ik vond vooral de aanloop naar de oorlog interessant. De beschrijving van de Amsterdamse Jordaan in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog en hoe het was voor de mensen om daar te leven. In het gedeelte over de afloop van de oorlog waarin de diverse familieleden voor het gerecht werden gesleept, raakte ik de draad kwijt door het vele aantal namen.

[Lisa Vandebrouck · Rating 3 out of 5]

De inhoud van dit boek - de geschiedenis van een collaborerende Nederlandse familie - is interessant, maar het boek bevat erg veel minder relevante details over onder andere uitkeringen die de familie ontvangen in de decennia voor de oorlog..., en je volgt zoveel verschillende familieleden dat het niet zo vlot leest en het verhaal niet echt tot leven komt.

[Will Winnubst · Rating 3 out of 5]

Het is me tot 54% gelukt. Eerste deel heeft een leerzame omschrijving van de Jordaan en armoede van de jaren tussen de beide oorlogen. Eyeopener: nog maar 100 jaar geleden zag onze maatschappij er zo uit. Wat is er veel vooruitgang geboekt.
Maar al die namen. Ik raakte het spoor volledig kwijt. Jammer.

[JaantjeLeest · Rating 3 out of 5]

Dit boek is een relevante en verrijkende aanvulling op de verhalen en geschiedenissen over Nederland in de Tweede Oorlog. Wat deden hele gewone mensen die ‘fout’ werden in de oorlog? Hoe kwamen ze tot die keuzes en hoe keken ze er later op terug? Knap van de schrijfster dat ze haar familie begripvol benadert maar zeker niet spaart. Het boek start met een interessante beschrijving van het leven voor de oorlog in de Jordaan van de familie. Dit had dat wel wat beknopter gekund.

[Stered · Rating 5 out of 5]

Ik hou van verhalen van het geschiedenis van 'gewone' mensen en dat was dit zeker, helder en eerlijk geschreven. Als buitenlander leerde ik ook nieuwe dingen over de tweede wereld oorlog en de jaren tussen de oorlogen in Amsterdam en Nederland.

[Douwe Van · Rating 2 out of 5]

De titel dekt de lading maar matig. Er worden veel woorden gebruikt. Boek had een kwart dunner gekund. Omdat het onderwerp interessant is (hoe komt een gewone Nederlander er toe om NSB lid te worden) blijf je lezen. Je blijft niet lezen omdat het boek zo geweldig is.

[Froukje Bats · Rating 4 out of 5]

Geluisterd - zeer interessant om een meer uitgebreid inzicht van verschillende perspectieve in roerige tijden te krijgen. Hoe een keuze op een moment complexe gevolgen kan hebben als de situatie wijzigt. Maar ook hoe verdeeldheid een impact kan hebben op een familie en hoe je buren naar je kijken.

[Charlotte Griffioen · Rating 3 out of 5]

Dit boek geeft een goed idee van hoe de Jordaan in deze tijd was, echter ben ik halverwege gestopt omdat het lastig werd om doorheen te komen door de vele herhaling.
3 sterren - goed boek maar niet mijn boek

[Abby · Rating 4 out of 5]

Een mooie en interessante tegenhanger van de verzetsverhalen die je doorgaans leest. Bewonderenswaardig dat de schrijfster haar familiegeschiedenis in durft te duiken, waar anderen deze verhalen het liefst zouden doodzwijgen.

[Corrieke ♡♡ · Rating 4 out of 5]

🌟4.5

[Jessica · Rating 5 out of 5]

Interessant, leerzaam en bijzonder moedig boek. Je eigen familieverhaal zo gedetailleerd uitpluizen, vastleggen én publiceren: daar heb je echt ballen voor nodig. Petje af.