Koloniale vloek: De relaties tussen de Marokkaanse staat en de Rif

by Yassin Akouh

Met het relaas van vrijheidsstrijder Abdelkrim als rode draad vertelt Koloniale vloek hoe de dekolonisatie van Marokko voor de Riffijnen niet tot de verhoopte vrijheid en soevereiniteit leidde.

2016. Noord-Marokko staat in vuur en vlam. Visverkoper Mohsin Fikri wordt verpletterd in een vuilniswagen. Voor de Riffijnen is de maat vol. Ze eisen dat hun gebied na decennialange achterstelling eindelijk wordt ontwikkeld, willen meer werkgelegenheid, betere gezondheidszorg en de erkenning van hun strijd in de geschiedenis. Daarbij krijgen ze steun uit de diaspora. In de sociale beweging die na de dood van Mohsin Fikri ontstaat, is de 20ste-eeuwse vrijheidsstrijder Abdelkrim el-Khattabi een belangrijke inspiratiebron. Hij bestreed succesvol de Spaanse kolonisatie, in de jaren twintig. Na WO II streed hij voor de bevrijding van de hele Maghreb: Marokko, Algerije en Tunesië. Als Marokko in 1956 haar onafhankelijkheid herwint heeft dat negatieve gevolgen voor de Rif. Voor de Riffijnen voelt de dekolonisatie als iets wat hen niet gegund wordt. Er is een repressief beleid en de economie is instabiel. Als in West-Europa gastarbeiders nodig zijn, vertrekken veel Riffijnen naar het noorden in de hoop op een betere toekomst. Maar de geschiedenis leeft verder, ook op honderden kilometers afstand. Dit werk is het resultaat van jarenlang onderzoek. De auteur bestudeerde de geschiedenis van de relaties tussen de Rif en de Marokkaanse macht vanaf het pre-koloniale tijdperk tot het heden. Hij reisde daarvoor verschillende keren naar het buitenland, doorzocht archieven en bezocht prominente activisten, families en onderzoekers die zelden aan het woord komen. Het project werd gesteund door het Fonds Pascal Decroos.

Genres: History

296 pages, Paperback

First published February 14, 2025

About the author

Yassin Akouh werkt als freelance journalist voor Belgische en internationale media. Hij schrijft vooral over Marokko, sociale bewegingen en geopolitiek. Daarnaast zet hij zich in voor de promotie van de geschiedenis van de Rif.

Reviews

[Umm Isa · Rating 5 out of 5]

“Als je een pad hebt om te bewandelen, en je weet dat je misschien gedood wordt, moet je het toch bewandelen. Als je niet gedood wordt, kun je je taak volbrengen, en dat is goed. Word je wel gedood, dan ben je een man geweest, en dat is ook goed.” — Si Abd-el-Haddi, een inwoner van de Rif, tegen de Zweedse journalist Hans Langlet

Het boek leest bijzonder prettig, ondanks het zware onderwerp. Het was een enorme opluchting om te zien dat het boek volledig vrij is van anti-Islamretoriek of het minderwaardigheidscomplex dat soms de discussies rondom Riffijnse, Amazigh of Marokkaanse kwesties vertroebelt. Een groot deel van de hedendaagse problematiek is het gevolg van deze nog ongebroken koloniale vloek. Toch blijft de auteur, net als Abdelkrim, scherp en kritisch. De staat én het volk hebben de verantwoordelijkheid en de mogelijkheid om de situatie te veranderen.

De auteur heeft grotendeels gebruik gemaakt van primaire bronnen. Dit maakt het boek krachtig, authentiek en brengt ons hoogstwaarschijnlijk het dichtst bij de werkelijkheid. De informatie is zeldzaam, soms enkel te vinden in het archief van één specifiek persoon. Hij benoemde in een podcast dat de geschiedenis van de Rif net een puzzel is waarvan de puzzelstukjes overal verspreid liggen. Bronnen en getuigen verspreid over continenten en vastgelegd in verschillende talen. Mensen overlijden en documenten gaan verloren, wat de timing van het boek cruciaal maakt.

Abdelkrim, een van de grote islamitische helden en vader van het antikolonialisme, inspireerde verzetsstrijders en volkeren. Toch is zijn naam vandaag de dag redelijk onbekend. Als moslims weten wij gelukkig dat geen enkele daad onopgemerkt blijft door Allah, en wij hopen dat Hij Abdelkrim rijkelijk zal belonen voor zijn inspanningen en oprechtheid. Iets wat mij opviel was het inzicht dat Abdelkrim toentertijd al bezat. Hij was er bijvoorbeeld niet van overtuigd dat Marokko écht onafhankelijk was geworden. Ook was hij tegen het invoeren van een grondwet, terwijl veel moslims gecharmeerd raakten door de rooskleurige beloftes van het democratische systeem.

In mijn ogen weerspiegelt Abdelkrims visie die van de gewone Riffijn: geen separatisme of secularisme, maar een verlangen naar een islamitisch Marokko, vrij van corruptie en buitenlandse inmenging, met gelijke toegang tot goed onderwijs en zorg. Het laatste hoofdstuk van het boek baarde me echter wel zorgen. Er is nu een groep mensen die wél een afsplitsing van de Rif nastreeft, iets waar sommige buitenlandse actoren misbruik van maken. De toekomst is dus nog vrij onzeker… Moge Allah ons leiden en beschermen.

[Salmane Akechar · Rating 5 out of 5]

Beste Nederlandse boek over de post-koloniale Rif-geschiedenis, zelfs in andere talen ben ik niet op de hoogte van een werk dat de gebeurtenissen in onze recente geschiedenis zo compleet weergeeft. De schrijver heeft geen tijd of moeite gespaard in het doorspitten van bronnen, en hij heeft deze weten te compileren in een overzichtelijk boek met een prettige schrijfstijl.

Verder is het prettig om eindelijk eens wat te lezen vanuit een niet-westerse lens, hiermee bedoel ik niet alleen dat de schrijver een Arifi is, maar ook dat hij niet vertrekt vanuit ideologieën die ons opgelegd zijn door het westen.

Moge Allah hem rijkelijk belonen voor dit werk, dit boek kan niet ontbreken in de kast van de Nederlandse Riffijn.