اين كتاب برگرفته از سخنرانىها، مقالات، كتابها و جلسات پرسش و پاسخ حضرت استاد مصباح يزدى درباره ولايت فقيه است كه توسط حجتالاسلام والمسلمين آقاى محمدمهدى نادرى قمي تنظيم شده و به رشته تحرير درآمده و به كوشش انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى(رحمه الله) چاپ و منتشر شده است.
كتاب مزبور در شش فصل به مباحث زير مى پردازد:
فصل اول درباره اهميت و ضرورت بحث ولايت فقيه و جايگاه علمى و پيشفرضهاى نظريه ولايت فقيه بحث ميكند و از آنجا كه يكى از پيشفرضهاى نظريه ولايت فقيه، عدم جدايى دين از سياست است، فصل دوم به بحث از رابطه دين با سياست مى پردازد و ضمن آن، معناى سكولاريسم تبيين و مبانى آن نقد مى شود.
در فصل سوم جايگاه مردم در نظريه ولايت فقيه بررسى مى شود كه ضمن آن، معانى مشروعيت و مقبوليت و رابطه اين دو با هم بيان شده، نقش مردم در حكومت اسلامى از ديدگاه هاى شيعى و سنى مورد ارزيابى قرار مى گيرد.
فصل چهارم به اثبات ولايت فقيه مى پردازد كه براى اين منظور به ادله نقلى و عقلى استناد مى شود. در فصل پنجم نيز مفهوم ولايت مطلقه فقيه تبيين مى شود و جايگاه ولايت فقيه در قانون اساسى و نيز رابطه مرجعيت و ولايت فقيه مورد بررسى قرار مى گيرد.
و بالأخره، در فصل ششم بحثى درباره خبرگان و ولايت فقيه صورت مى گيرد كه در ضمن آن، اشكال معروف دور و نيز شبهه خبرگان و انواع تخصص ها و همچنين پارادوكس عزل (معماى هم زمانى عزل رهبرى و انحلال مجلس خبرگان) بيان و نقد مى شود.
گفتني است اين کتاب توسط مجمع جهاني اهلبيت(ع) به زبانهاي اردو و عربي ترجمه و منتشر شده است. عنوان عربي کتاب مزبور « نظرة عابرة الي نظرية ولاية الفقيه » است.
محمد تقى مصباح يزدى در سال 1313 هجرى شمسى در شهر كويرى يزد ديده به جهان گشود. وى تحصيلات مقدماتى حوزوى را در يزد به پايان رساند و براى تحصيلات تكميلى علوم اسلامى عازم نجف شد; ولى به علت مشكلات فراوان مالى، بعد از يكسال براى ادامه تحصيل به قم هجرت كرد. از سال 1331 تا سال 1339 ه.ش در دروس امام راحل(قدس سره) شركت و در همين زمان، در درس تفسير قرآن، شفاى ابن سينا و اسفار ملاصدرا از وجود علامه طباطبايى(رحمه الله)كسب فيض كرد. وى حدود پانزده سال در درس فقه آيت الله بهجت مدظلّه العالى شركت داشت. بعد از آن كه دوره درسى ايشان با حضرت امام به علت تبعيد حضرت امام قطع شد، معظّم له به تحقيق در مباحث اجتماعى اسلام، از جمله بحث جهاد، قضا و حكومت اسلامى، پرداخت. وى در مقابله با رژيم معدوم پهلوى نيز حضورى فعّال داشت كه از آن جمله، همكارى با شهيد دكتر بهشتى، شهيد باهنر و حجة الاسلام و المسلمين هاشمي رفسنجانى است و در اين بين، در انتشار دو نشريه با نام هاى "بعثت" و "انتقام" نقش داشت كه تمام امور انتشاراتى اثر دوم نيز به عهده معظّم له بود. سپس در اداره، مدرسه حقّانى به همراه آيت الله جنتى، شهيد بهشتى و شهيد قدوسى فعّاليّت داشت و حدود ده سال در آن مكان به تدريس فلسفه و علوم قرآنى پرداخت. از آن پس، قبل و بعد از انقلاب شكوه مند اسلامى با حمايت و ترغيب امام خمينى (قدس سره)، چندين دانشگاه، مدرسه و مؤسّسه را راه اندازى كرد كه از مهم ترين آنها مى توان از بخش آموزش در مؤسّسه در راه حق، دفتر همكارى حوزه و دانشگاه و بنياد فرهنگى باقرالعلوم نام برد.
ايشان هم اكنون رياست مؤسّسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى(رحمه الله) را از جانب مقام معظّم رهبرى برعهده دارد. معظّم له در سال 1369 به عنوان نماينده مجلس خبرگان از استان خوزستان و اخيراً نيز از تهران به نمايندگى مجلس خبرگان برگزيده شده است. ايشان داراى تأليفات و آثار متعددى در زمينه هاى فلسفه اسلامى، الهيّات، اخلاق و عقايد مى باشد.