De kleine Johannes

by Frederik van Eeden

In dit boek staat de ontwikkeling van kind tot volwassene en de worsteling met de levensraadsels centraal. De kleine Johannes komt verschillende sprookjesachtige figuren tegen die hem helpen volwassen te worden. In wezen gaat het boek over het opgroeien van kleine Johannes over Frederik van Eeden zelf.

Genres: Fiction, Classics, Dutch Literature, School, Literature, Fantasy, 19th Century

154 pages, Paperback

First published January 1, 1885

About the author

Frederik Willem van Eeden was een Nederlands psychiater, schrijver en wereldverbeteraar, die zich diepgaand heeft beziggehouden met taal- en begripskritiek.

Reviews

[Jeroen · Rating 4 out of 5]

Het zal toch niet zo geweest zijn aan het einde van de 19e eeuw.

Moeiteloos vervalt menig moderne bespreking van De kleine Johannes nu in een discussie tussen fundamentalisten aan de beide kanten van het Oneindige. Lezers, verplichte lezers in schoolbanken, voelen zich opgelicht door de evangelistische uitleg van hun voormalige docenten - Johannes als zieltjeswinnaar voor de kerk. Bij het herlezen van dit boek zien deze nu-volwassen zieltjes dat heel anders: Het dogmatische Christendom wordt maar een beetje belachelijk gemaakt.

Akkoord. Maar laten we dan verder gaan. Wat nog meer belachelijk gemaakt wordt dan dat is het overslaande rationalisme. In naam van Pluizer en Docter Cijfer wordt elke wirwar ontrafeld, elk Memory-kaartje omgedraaid, tot alle paren gevonden zijn. Het rationalisme van Pluizer slaat zo ver door, dat hij zelfs de meest fundamentele vraag der filosofen, die van het teleologische uiteinde van het leven, verwerpt: "Er zijn er, die hun gehele leven zoeken om te weten waarnaar zij eigenlijk zoeken. Dat zijn de wijsgeren, Johannes. Maar als Hein komt, is het met hun gezoek ook uit."

Johannes zwijgt termidden deze opgetrokken kosmische storm. Hij zwijgt en betreurt zijn naïeve jeugd, betreurt en tegelijkertijd verlangt ernaar. Wanneer Pluizer hem vertelt dat de sterren simpelweg enorme werelden zijn, groter dan de onze, groter dan je je kunt voorstellen, concludeert Johannes:

De grootheid, die het lage zou verheffen, verpletterde het.

En zelfs de liefde moet aan de roep van de wetenschap geloven:

Hoe meer hij leerde, hoe meer zijn verlangen week. Want ook dat werd ontleed en Pluizer legde hem uit wat liefde was. - Toen schaamde hij zich en docter Cijfer zeide dat hij er nog geen cijfers van maken kon, maar dat het wel spoedig gebeuren zoude. Zo werd het duisterder en duisterder om de kleine Johannes.

Nee, niet het godloze leven, het leven der wetenschap, moet het worden voor Johannes. Van Eeden begrijpt goed dat de religie van de Wetenschap enkel werkt voor de wetenschappers zelf, die er zo door geobsedeerd zijn dat ze niet de leegte voelen die alle anderen voelen, de leegte van het almaar uitstrekkende universum. Dat is om meerdere redenen gelijk aan de Kerk: ook daar waren vooral de dienaars van God gediend bij de spirituele status quo. Johannes vind niet de 'troost' die Dawkins claimt in de wetenschap, en is teveel aangetast om nog begeisterd in God te geloven.

Wat dan? Nuja, Van Eeden heeft wel een antwoord klaar in de laatste pagina's, maar ik zou persoonlijk liever hebben dat het bekvechten stopt, ik zou de troost willen zoeken in de onzekerheid. Wat moeten we met een wereld waarin alles al vastligt? "I stand here before you as an agnostic," zei Will Self in een recente Intelligence Squared discussie, "happy to live in a world in which there may well be a God."

Ik vind echter Van Eeden's verhandeling over God prachtig. Hij noemt de God van de meerderheid (althans in zijn tijd), de God van de dogmatiek, "een grote petroleumlamp, waarop honderden en duizenden mugjes hulpeloos zitten vastgeplakt." En Van Eeden begrijpt, zoals zovelen voor hem begrepen en hebben beschreven, dat de taal ontoereikend is, als gevraagd wordt wat God dan wél is: "Johannes, het is alsof een schimmelplantje mij vroeg hoe de aarde heette, die met haar ronddraait. Was er een antwoord op uw vraag, gij zoudt het verstaan als een aardworm de muziek der sterren."

En dan komt de meest wonderlijke passage:

Toen zette de kleine Johannes zich op de duinrand en staarde - staarde in lang, roerloos zwijgen - todat het hem was, alsof hij ging sterven, alsof de grote, gouden deuren van het heelal zich statig ontsloten en zijn kleine ziel het eerste licht der oneindigheid tegenzweefde.
En totdat de tranen, die in zijn wijdgeopende ogen welden, de schone zon omfloersten en de pracht van hemel en aarde deden wegdeinzen in een duistere, trillende schemering...
'Zo moet gij bidden!' zeide toen Windekind.

[Jonas van Eeten · Rating 4 out of 5]

'Toen hij zich boven de duinrand verhief, omgaf hem een rode gloed. De avondwolken hadden zich ter uitvaart van het licht geschaard. Als een wijde kring van geweldige rotsblokken met roodgloeiende randen omgaven zij de dalende zon. Op de zee was een brede weg van levend purpervuur, - een vlammende, schitterende lichtweg, leidende naar de ingang des verren hemels.'.

Veel van dit soort idealisering vindt plaats in het boek, zo wordt de zon als vader genoemd en de maan als moeder. Dit past binnen het genre van het realisme van de Tachtigers, een klaarblijkelijke tegenreactie op de dweperige Romantiek. De wisselwerking tussen deze twee stromen staat centraal in het verhaal, Van Eeden misleidt de lezer zo op een vernuftige manier. Het boek doet aan als een sprookje met Romantische tendensen, wonderlijke natuurverschijnselen en bijzondere vriendschappen incluis, maar ontvouwt zich tot een realistisch 'coming of age story', waarin de idealisering ten volle tot zijn recht komt. Deze idealisering zorgt voor een toegankelijke leesstijl, die de voorstelbaarheid van de natuurtaferelen en de ervaringen van Johannes vergroot en daardoor herinneringen aan eigen ervaringen opriep bij mij als lezer. Deze helpen om de symboliek beter te doorgronden. Een duidelijk voorbeeld van dergelijke symboliek is die van het dier het konijn. Johannes stuit bij zijn eerste avonturen op een konijnenhol, waar hij feestviert met vele dieren. Hij valt hierna in slaap op de zachte vacht van het konijn: hij is volledig veilig. Dit tedere beeld wordt bruut in stukken geslagen tijdens de scène in het laboratorium van Dokter Cijfer, waar hij geacht wordt om een bang klein konijntje te vermoorden. Niet voor niets staat het konijntje als totemdier symbool voor angst: ook Johannes voelt angst bij zijn ontwikkeling tot jongvolwassene.
Deze allegorieën zijn zeer effectief als stijlmiddel.

Johannes herkent zich in de fictieve figuren, welke een afkeer hebben van de mens. Hij krijgt daarom ook zelf een afkeer van de mens en ontkent zo zijn eigen menselijke omhulsel. Van Eeden laat zo zien dat je huls én de wezens in de fantasiewereld met elk individu haar eigen symboliek, slechts externe factoren zijn die je kunnen afleiden van wie je werkelijk bent en wie je wilt worden. Dit kan gevaarlijk zijn voor de ontwikkeling van jou als individu. Want jij bent een mens in een zoektocht naar je eigen brede identiteit in al haar potentiële glorie. Johannes wordt na de vele ontwikkelingen die hij heeft doorgemaakt soms niet herkend door zijn jeugdvrienden Windekind, Robinetta en zelfs niet meer door zijn eigen vader. Hij is werkelijk een ander, onherkenbaar persoon geworden door zijn ervaringen.

Johannes treedt als interne focalisator op in de situatie van de personale vertelvorm, maar er zou ook sprake kunnen zijn van een auctoriële verteller, vanwege de vertelling in derde persoon. Nergens echter geeft deze derde persoon commentaar op de gebeurtenissen, deze hypothese is derhalve onwaarschijnlijk. De symboliek van de ontwikkeling vormt een goed geheel. Waardoor mijn interesse in het boek op een verzadigde manier vastgehouden wordt, verlangend naar het eind.

[Bastiaan Víctor De Groote · Rating 3 out of 5]

Dat was even enorm deprimerend. Ik snap de vibe wel.

[Najima Akkouh]

koortsdroom

[José Van Rosmalen · Rating 4 out of 5]

De roman ‘ De kleine Johannes’ verplaatst ons in de droomwereld van Johannes die ontsnapt aan het menselijk bestaan en zich letterlijk verkleint tot de wereld van insecten en kleine plantjes. Hij ontmoet daar de sprookjesfiguur Windekind en de wijsneus Wistik. Later treft hij het mooie meisje Robinetta en wil Johannes alleen bij haar zijn. Nog weer later komt Pluizer op zijn pad en wordt hij geconfronteerd met de grote mensenwereld. Ook ziet hij dan Hein die staat voor magere Hein, het symbool van de dood en van de eindigheid van het leven. Je kunt deze figuren interpreteren als symbolen in de ontwikkeling van kind tot volwassene. Eerst de dromen van een kind, dan de puberale kalverliefde en vervolgens het toetreden tot de wereld van de volwassenen. Van Eeden reflecteerde hiermee op zijn eigen jeugd, puberteit en volwassenwording. Hij hekelt ook de verwijdering van de mens tot de natuur, nog altijd een actueel thema. Je voelt bij hem een zekere verheerlijking van de natuurlijke staat van leven en van de wijsheid van de natuur. Later zou Godfried Bomans met ‘Erik of het klein insectenboek’ ook het idee van het verkleinen van een jongen tot de omvang van insecten toepassen. Ik neem aan dat Bomans ‘De kleine Johannes’ heeft gelezen. Het boek kwam uit aan het einde van de negentiende eeuw. Ik bezit een exemplaar van de achtste druk uit 1910, een fraaie gebonden uitgave.
Het boek werd in het begin van de twintigste eeuw al in diverse talen vertaald en was daarmee een bestseller, al zal men dat woord toen nog niet hebben gebruikt. Goed leesbaar en inspirerend is het boek zeker nog altijd, ruim een eeuw nadat het verscheen.

[Marijn Roos · Rating 4 out of 5]

En nog een keer: weer heel veel bijzonder moois.

Nog een keer gelezen. Zag nog veel meer moois.

Ik ben nu eenmaal iemand die op zijn onderbuik vertrouwt. En het laatste waar ik zin in had was een moralistisch sprookje. Maar dat was 'De kleine Johannes' helemaal niet. Het was eerder rauw, naar, misschien zelfs gruwelijk. En het brak ook nog eens met de godsdienst. Op het laatste werd het zelfs wat verlicht. Mijn leerlingen lezen het omdat het dun is, ik las het om hun lastige vragen te stellen, maar ik ben nu meer bezig met vragen aan mijzelf te stellen. Halo boven mijn hoofd.

[Milan Baes · Rating 5 out of 5]

Tweemaal gelezen, tweemaal genoten!
Hoewel het boek vandaag eerder verzeild is geraakt tussen jeugdliteratuur en sprookjes vind ik dat enigszins onterecht - met alle respect voor jeugdliteratuur en sprookjes! Zij die zich verdiepen willen in het fin de siècle en zijn literatuur zullen zich met deze metaforische autobiografie kostelijk amuseren! Dualisme, tweeslachtigheid, en jawel, zelfs dichotomieën, zijn rijkelijk aanwezig. Van existentiële overpeinzingen en landelijke escapades tot stedelijke ellende en brandend engagement. De eeuwwende, de stad, de massa, de hoop... alles is aanwezig om een lezer in te leiden in wat er volgens Frederik van Eeden echt toe doet!

Misschien geen vijf sterren, maar het was alweer zo lang geleden.

[Maartenpieter · Rating 4 out of 5]

Had lang geen Nederlandse klassiekers meer gelezen (geluisterd), maar vond dit toch een erg mooi en aandoenlijk sprookje over een jongen die opgroeit en gevormd wordt temidden van allerlei verschillende levenshoudingen die hem als personificaties tegemoet treden.

[Arina]

'Wellicht vertel ik u eenmaal meer van den kleinen Johannes, doch op een sprookje zal het dan niet meer gelijken.'

[Stephanie verzelen · Rating 4 out of 5]

De Kleine Johannes is one of those older books, which do get mentioned in Dutch Literature classes and receive their well-deserved praise there, but generally and sadly fail to reach the masses. Not that I don't understand - I mean, the language is occasionally the kind of archaic that makes your head spin and it may be hard to get what Van Eeden is really trying to tell us underneath all the symbolism without having a professor to put you on your way - but it is sad nonetheless, because this book is really quite wonderful. The story starts off rather fairy-tale-ish (and, granted, doesn't really manage to suck you in from the onset) but eventually heads into a more thought-provoking direction, even builds tension, uncovers a dark and disturbing undertone, and shows its protagonist increasingly struggling in a subtle, yet effective way. It portrays the youth-to-adulthood transition in one of the most engulfing and intriguing ways I have ever encountered in a book and really speaks to everyone's little hidden tendency to romanticize youth and shy away from the whole growing-up thing. Seriously, track down a copy, get some background-info from ever-so-useful Wikipedia and read it. Read it read it read it.

[Daniël Mok · Rating 5 out of 5]

Het beroemde eerste deel van 'De kleine Johannes' (later verschenen twee meer pamflettistische vervolgen) in een hertaalde editie met als ondertitel 'Een sprookje'.
Het verhaal is bekend. De lezer volgt de kleine Johannes in zijn ontwikkelingsgang. Hij verlaat de tuin bij de duinen (het paradijs van de jeugd) en gaat mee met Windekind (het gevoel, de droom). Hij ontmoet velerlei dieren. Als Windekind hem verlaat, is er de eerste kinderlijke liefdeservaring (Robinetta). Hij heeft niet alleen contact met Wistik (dit is de begripsfase), Pluizer (het analyserend verstand) en Dr. Cijfer (de wetenschap), maar ook, in de lelijke stad, met de dood. Uiteindelijk keert hij zich, na een moeilijke ontwikkelingsgang, tot het mensdom.
Deze opgefriste uitgave met toegevoegde hoofdstuktitels (ontleend aan de ook opgenomen, gemoderniseerde inleiding tot het boek van de pedagoog Jan Ligthart) leest vlot en maakt het klank- en kleurrijke natuursprookje toegankelijk voor moderne lezers.

978-90-79133-04-8

[Carl Lens · Rating 4 out of 5]

Met vernieuwde interesse in literatuurgeschiedenis na het lezen van ‘wat stilte wil’ ben ik het jaar goed begonnen met Frederik van Eeden. Ik vind het magisch om geraakt te worden door een boek van 130 jaar oud en betrap mezelf op onterechte verbazing over de helderheid, gelaagdheid en diepgang van iets dat zo oud is.

[Kaat Bruijnen · Rating 3 out of 5]

Het is een makkelijk boek om snel te lezen, omdat het kort is en het verhaal is redelijk licht.

[Byron · Rating 2 out of 5]

Hoewel het boek sterk begon wist het me niet tot het eind geïnteresseerd te houden, ook al was het mooi geschreven. Beter dan ik had verwacht, maar anticlimax

[Charlotte · Rating 3 out of 5]

3,5

Ik vind onttovering geen leuk thema! Van mijn schoonmoeder meegekregen, many questions.

[Sibrich van Baalen · Rating 3 out of 5]

Je vindt in dit boek wat je erin zoekt. Ik vond een kleine Johannes die lief wil hebben en die steeds teleurgesteld werd. Ik zag Hansie (zo mag ik 'm noemen) gewoon als een zielig afgewezen jongetje.

[Denise · Rating 2 out of 5]

'Waarom is die veldtocht?' zeide Johannes, 'dat lijkt mij niet mooi.'
'Neen! neen!' zeide de luizenhoeder, 'het is een zeer schone en lofwaardige tocht. Ge moet denken, het zijn de de Strijd-mieren, die wij gaan aanvallen, wij gaan hun geslacht uitroeien en dat is een zeer goed werk.'
'Zijt gij dan geen Strijd-mieren?'
'Zeker niet! Wat denkt ge wel? Wij zijn Vrede-mieren.'
'Wat betekent dat dan?'
'Weet ge dat niet? Dan zal ik u uitleggen. Eens waren alle mieren voortdurend aan 't vechten, geen dag ging er om zonder grote slachtingen. Toen kwam er een wijze, goede mier, die bedacht dat het veel moeite zou besparen, als de mieren onderling afspraken niet meer te vechten. Toen hij dat zeide, vond men het erg vreemd en om die reden begon men hem in kleine stukjes te bijten. Later kwamen nog andere mieren die hetzelfde meenden. Ook die werden in kleine stukjes gebeten. Maar uiteindelijk kwamen er zoveel, dat het stukbijten teveel werk was voor de andere.
Toen noemden zij zich Vrede-mieren en hielden vol dat de eerste Vrede-mier gelijk had; wie dat tegensprak beten zij op hun beurt in stukjes.
Op die manier zijn tegenwoordig bijna alle mieren Vrede-mieren geworden, en de stukjes van de eerste Vrede-mier worden met zorg en eerbied bewaard. Wij hebben de kop. De echte. Wij hebben alle twaalf andere kolonies verwoest en uitgemoord, de beweerden de echte kop te hebben. Nu zijn er nog maar vier over die dat doen. Zij noemen zich Vrede-mieren, maar het zijn natuurlijk Strijd-mieren, want wij hebben de echte kop en de Vrede-mier had maar één kop. Nu gaan wij eerstdaags de dertiende kolonie uitroeien. Dat is dus wel een goed werk.' (less)

[Marissa Driesprong · Rating 4 out of 5]

Heeft jaaaaren geduurd voor ik dit boek zelf eindelijk eens helemaal gelezen heb. Ik ben niet echt van de sprookjes / niet-realistische verhalen. Maar toch bleef dit verhaal hangen. Wat wil Van Eeden nou eigenlijk zeggen? En heeft hij gelijk? Die vraag heeft mij toch wel een paar dagen bezig gehouden. En dat is voor mij meestal de graadmeter voor een goed boek: als je er een paar dagen later af en toe nog aan denkt, is het geslaagd. Vandaar vier sterren!

[Matthieu Wegh · Rating 3 out of 5]

? Dit aardige klassieke sprookje heb ik in een leeslichtversie gelezen.
🤔Het heeft niet zo veel indruk op mij gemaakt...Ik ga het later ook nog eens in de oorspronkelijke versie lezen, maar het volgende boek van Frederik van Eeden zal waarschijnlijk Van de koele meren des doods gaan worden.
MW 21/3/ 21

[Noella · Rating 5 out of 5]

Gelezen en mijn schooltijd en nadien aangekocht. Een boek dat blijft boeien!

[coolcatMaya · Rating 4 out of 5]

I enjoyed this book a lot. It was my book for the Netherlands but also works for Belgium, has been taught in schools in both countries for a long time. It's not hard to see why this book has been taught in these countries. The view on god and religion is progressive and does not lack complexity. And the writing is really gorgeous!!!

What I took away from it was the stunningly beautiful nature descriptions mixed with absolute misery. And the way it lands in the melancholy of growing up, of accepting life as it is. This was my favourite page:


"'But what then is the name of that Great Light, Windekind? And to whom must I pray?'

'Johannes, it is as though a patch of mould should ask me what was the name of the earth which bears it round in space. Even if there were any answer to your question you would no more understand it than an earthworm can hear the music of the stars. Still, I will teach you to pray.'

And while Johannes was still silently wondering over Windekind's reply, the elf flew out of the wood with him, high up, so high that beyond the edge of the down a long narrow line was visible, gleaming like gold. They flew on and on, the undulating sand-hills beneath them gliding away, and the streak of light growing broader and broader. The green hue faded, the wild broom was grey and thin, and strange bluish-green plants grew among the bushes. Then another range of hills—a long narrow strip of sand—and beyond, the wide unresting sea.

The vast expanse was blue to the very horizon; but out there, under the sun, a small streak shone in blinding red fire. An endless fringe of downy-looking white foam edged the waters, as ermine borders blue velvet. On the horizon a wonderful, fine line divided the air from the ocean. It was indeed a marvel; straight yet curved; sharply defined yet non-existent; visible yet intangible. It was like the vibration of a harp-string, which thrills dreamily for a long time, seeming to die away and yet still be there.

Then little Johannes sat down on the sand-hill and gazed—gazed long—motionless and silent; till he felt as though he were about to die,—as though the great golden gates of the Infinite had opened majestically before him, and his little soul were soaring forth towards the first light of eternity; until the tears, which welled up to his wide-open eyes, had dimmed the radiance of the sun, and the splendour of sky and earth floated off into soft tremulous light.

'That is the way to pray!' said Windekind."


And these were my favourite words:

eatables - edible things
jackanapes - a cheeky person or a tame monkey
gambolled - ran or jumped about playfully

[Rhodee S · Rating 3 out of 5]

Het is een bijzonder boek met een diepe betekenis. In de eerste helft snapte ik vaak niet waar het verhaal over ging en waardoor het lastig was om te volgen. Er gebeurde veel verwarrende en fantasierijke dingen, maar de betekenis daarvan vond ik onduidelijk. Daardoor was het begin verwarrend en minder interessant.

In de tweede helft van het boek werd het verhaal duidelijk. Ik begon beter te begrijpen wat het verhaal probeerde uit te leggen. Vanaf dat moment vond ik boek ook leuker om te lezen. Bijvoorbeeld de verwijzing naar de dood en hoe daarmee werd omgegaan, vond ik mooi.

Als je de betekenis achter het verhaal kent wordt het een veel boeiender boek. Daarom raad ik aan eerst de betekenis achter het verhaal te onderzoeken en daarna pas te beginnen met lezen. Het is geen makkelijk boek, maar wel een boek dat je aan het denken zet. Vooral de tweede helft van het boek heeft ervoor gezorgd dat ik het toch enigszins een leuke leeservaring heb gehad.

[Ollie Skyba · Rating 2 out of 5]

Прекрасная привычка, скажу я вам, - изыскать время и сначала прослушать аудиокнигу, прежде чем предлагать ее сыну. Аннотация обещала «абсолютный шедевр, который понравится как детям, так и взрослым»… что ж, возможно, если вы - утонченный ценитель философских притч о тщетности жизни. И ваш ребенок совсем не против послушать на ночь о том, как разлагаются погребенные человеческие тела.
А начиналось все как невинная сказка об эльфах, насекомых, путешествии в кроличью нору. Вот так и верить прологам…

[Fien · Rating 4 out of 5]

jonge jongen ontdekt dromen, liefde, winterdepressie en religie

ik vond het erg bijzonder omdat meestal kinderverhalen wel een goed en fijn en vooral duidelijk einde hebben, maar dit werd steeds minder vrolijk en laat je achter met een soort verwarrende interesse over wat je nou eigenlijk gelezen hebt

[Bruno Vanobbergen · Rating 4 out of 5]

Er is iets wonderlijks met boeken die hun tijd overstijgen. Ze lijken stilletjes te wachten tot de tijd weer rijp is voor hun woorden. De kleine Johannes is zo’n boek. Geen leerboek, geen manifest, maar een literair meesterwerk van een man die geloofde dat opvoeding niets minder was dan de begeleiding van een ziel op reis.

De kleine Johannes is tegelijk een waarschuwing en een belofte. Als we het kind in onszelf beschermen tegen de Pluizers van deze wereld, tegen de Dr. Cijfers die alles herleiden tot het meetbare, dan is er hoop. “Wistik weet het”, zei het elfje. Maar wij moeten het zélf leren. Met vallen, met zoeken, met verwondering.

Misschien is dat, in een wereld die worstelt met wat het betekent om op te groeien, precies wat we vandaag nodig hebben

[Jelle Rijntjes · Rating 3 out of 5]

It was a really fun read. This book contains a fairy tale-like story about a boy growing up. It was both fantasy and reality. Van Eeden made a coming of of age, but with a new genre which fits in the Grimm and Anderson category.

[Hejie Zheng · Rating 4 out of 5]

In dit sprookjesachtige verhaal volgen we Johannes wanneer hij verschillende levensfases doorloopt, die worden weergegeven als bepaalde figuren zoals Windekind en Robinetta. Om te zien hoe Johannes opgroeit vond ik erg mooi om te lezen, want je merkt door bijvoorbeeld het taalgebruik dat het hoofdpersonage met de tijd veranderd is. Als je dit nog niet door hebt, kan het verhaal af en toe wat verwarrend zijn, maar dat is ook niet erg.
Niet alleen dit, maar ook bepaalde passages die ontzettend beeldend waren geschreven maakten dit verhaal een pretje. De beschrijvingen van het landschap in dit boek zijn echt prachtig. Vooral hoe de lucht altijd wordt beschreven, *mwah* :

"Hij dacht aan de diepte van het stille, heldere water voor zich, hoe gezellig het daar moest zijn, tusschen die waterplanten, in dat vreemde schemerlicht, en dan weer aan de verre, prachtig gekleurde wolken, die boven de duinen zweefden, wat daar wel achter zou zijn en of het heerlijk zou zijn daarheen te kunnen vliegen. Als de zon juist was ondergegaan, stapelden de wolken zich daar zo opeen, dat ze den ingang van eene grot schenen te vormen en in de diepte van die grot schitterde het dan van zachtrood licht. " (p. 8) (pfoe deze zinnen zijn bijna net zo lang als die van Plinius)

Door het verhaal heen vind je ook af en toe ideeën/kritiek van de auteur verwerkt in kleine verhaaltjes die worden verteld aan Johannes, zoals die over de Vrede-mieren, en ik vond het interessant hierover te lezen. Zo uitte hij bijvoorbeeld redelijk wat kritiek op mensen en de kerk (?).
(voelde me altijd erg slim bij het spotten van deze dingen B)

Dus, zeker een leuk en kort boekje (letterlijk 139 paginas en 4 punten waard) om te lezen als je je verveelt of snel wat nodig hebt voor je leeslijst :)

thank you Anne for the recommendation <3

[Emil · Rating 4 out of 5]

heel eerlijk dit boek viel me best wel mee het was veel minder saai dan dat het in eerste instantie leek.
ik moet bekennen dat ik de onderlivgende boodschap nog niet helemaal eruit heb kunnen halen, maar het leek ook veel minder met God te maken hebben dan dat ik dacht. (positief)

[Junya Peeters · Rating 5 out of 5]

Gosh this would have to definitely be my favorite Dutch book I’ve ever read for school. The writing was truly beautiful and such an amazing story of what it means to grow up. This book also truly enhanced my love for nature even more to the point where I just want to run off and live in the woods.

[Bruno · Rating 4 out of 5]

Nooit gelezen, dit was een fijne ervaring. Het boek houdt niet helemaal stand tegen de tijd, maar delen van de boodschap zijn brandend actueel. Een aanrader.