Jump to ratings and reviews
Rate this book

Eigen planeet eerst

Rate this book
Dit is geen klimaatessay. Wie niet gelooft dat klimaatverandering door de opwarming van de aarde binnen dertig jaar ernstige gevolgen zal hebben, hoeft zich ook niet te verdiepen in de vraag hoe we het tij kunnen keren. Dit essay richt zich op de is ons systeem wel ingericht om dit probleem te kunnen oplossen? De democratische rechtsstaat wordt in het Westen gezien als de beste vorm om het welzijn van burgers te waarborgen, maar een antwoord op de grootste dreiging voor die burgers komt nauwelijks van de grond. Hoe komt dat, is er een manier om dat, binnen het systeem, te veranderen?

94 pages, Kindle Edition

First published May 13, 2025

87 people are currently reading
1058 people want to read

About the author

Roxane van Iperen

17 books405 followers
Roxane van Iperen (1976) is auteur en jurist. In 2016 verscheen haar debuutroman Schuim der aarde, waarmee ze de Hebban Debuutprijs won. In 2018 volgde 't Hooge Nest, waarvan tot op heden meer dan 275.000 exemplaren zijn verkocht. Het werd bekroond met de Opzij Literatuurprijs 2019 en stond op de shortlist van de NS Publieksprijs 2020. Elf landen verwierven de vertaalrechten, waaronder het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, waar het boek ook de bestsellerlijsten haalde. De filmrechten zijn verkocht aan Man Up, het productiebedrijf van Carice van Houten en Halina Reijn. Van Iperen heeft een vaste column over macht in Vrij Nederland en schrijft voor diverse media.

Roxane van Iperen (1976) is a lawyer and publicist. She writes for FD, NRC Handelsblad, Het Parool, Vrij Nederland, De Morgen, Follow the Money and she is a guest-correspondent for De Correspondent. Scum of the Earth is her first novel, The High Nest her second.

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
142 (20%)
4 stars
353 (51%)
3 stars
160 (23%)
2 stars
25 (3%)
1 star
3 (<1%)
Displaying 1 - 30 of 98 reviews
Profile Image for Charlotte.
50 reviews5 followers
June 9, 2025
Ugh deze meid kan ook alles. Nadenken, duiden, schrijven, mooi haar hebben en me buikpijn geven over wat er nu in de wereld gebeurt en hoe dat zo gekomen is. Lees allen dit boek, kap met zelfverrijking en zet je in voor een vereniging/buurt/lokaal initiatief/whatefs 🧘‍♀️joe
Profile Image for Else van den Berg.
104 reviews4 followers
July 29, 2025
Helemaal wild van dit boek. Nu als luisterboek, maar ik ga het absoluut binnenkort lezen en als een malle passages zoals onderstaande onderstrepen. Een must read (voor mensen met een MSc ED&G).

‘Alles draagt bij aan het creëren van verwarring over de kernvraag wie eindverantwoordelijk is voor de oplossing van vervuiling, te grote uitstoot en het klimaatprobleem in het algemeen. Overheid, bedrijfsleven, burger of consument. De overheid heeft een grote stap terug gedaan en haar rol als pater familias aan de wilgen gehangen. Het bedrijfsleven is lokaal ontworteld, geglobaliseerd, onderling verweven en heeft belangrijke publieke taken overgenomen. En nu is individuele poppetjes wijsgemaakt dat zij de krachtpatsers in het verhaal zijn met bovendien een lans in handen met een volstrekt botte punt.’
Profile Image for Iwan.
240 reviews81 followers
June 7, 2025
Noodzakelijk essay over noodzakelijke systeemwijzigingen om de klimaatcrisis te lijf te kunnen gaan.

In dit essay van 160 pagina's laat Van Iperen meerdere metaforen een rol spelen

De eerste is die van de marmottenrace (inderdaad, de mens is de marmot). Een spelonderdeel van een populair Nederlands tv-programma uit de jaren '70: de Wie-kent-kwis met de oersaaie Fred Oster - een spelleider met de uitstraling van een bankemployee.

Stel je een houten bak voor van zo'n 5 bij 2 meter met daarin kris-kras geplaatste kleine schotten waarlangs meerdere marmotten (eigenlijk een cavia's) naar een van de 10 poortjes (aan het uiteinde van de bak) moesten lopen. Boven de poortjes stonden te winnen bedragen variërend van 50 tot 1000 guldens.

'Zo werkt het ook met individuen in een systeem: de cavia's zijn de poppetjes, maar het systeem, dat is niet duizend poppetjes, dat is de bak met schotten: een decennialang opgetuigd bouwwerk van grootheden als wetgeving, religie,subsidiestromen, cultuur en gewoonten, marktwerking en marketing. Die schotten, daar neergezet en soms verschoven door politiek en bedrijfsleven, bepalen de loop van de massa poppetjes en het kan bijna niet anders dan dat een willekeurig mens, dat in het geheel geen kwaad in de zin heeft en gewoon zijn leven leidt, anno 2025 dáár uitkomt waar de ongezondste, minst duurzame keuzes gemaakt worden.'

Van Iperen beoogt dat je voor wezenlijk andere resultaten de schotten moet verplaatsen en de bak een andere vorm moet geven.

Na de introductie van de eerste metafoor stelt ze op een vijfde van het essay de centrale vraag: 'waar zit de paradox in het systeem dat ons welzijn zou moeten behartigen, maar dat tegelijkertijd de exponentiële groei van broeikasgas veroorzaakt waardoor we langzaam stikken?'

Vervolgens legt ze in 15 pagina's (!) razend knap uit hoe het neo-liberale, globalistische systeem na de val van de Berlijnse muur in '89 over ons en onze kinderen is uitgerold. Naomi Klein had hier in de jaren '90 een lijvig boek (No logo) voor nodig.

Op een derde van haar essay laat Van Iperen de consequentie van globalisme zien: het brengt niet alleen bedrijven in beweging (zij zoeken naar de goedkoopste plek om hun goederen te produceren) maar ook individuen. Lees: de arbeiders die in vaak mensonterende omstandigheden onze broeken en schoenen maken.

De tweede metafoor is dat er tegenwoordig twee 'systeembakken' bestaan. Een globale bak met CEO's van Westerse bedrijven, politici en andere rijken. En een bak met 'gewone mensen': de lokale systeembak.

Op de helft maakt van Iperen een punt dat ze eerder in een Vrij Nederland essay (2019) maakte: als consument heb je nauwelijks invloed op de vervuiling en CO2-uitstoot van multinationals.

In het tweede deel laat ze zien hoe populisten en grote techondernemers de aandacht van de keerzijde van het globalisme hebben afgeleid en de spot op migranten hebben gezet. Met name dit onderdeel maakt het boekje wat mij betreft een must-read.
Profile Image for Anneke.
24 reviews3 followers
June 8, 2025
Een dappere poging, maar de analyse voelde veel te simplistisch aan. Wat niet hielp was de saaie focus op voorbeelden uit de VS, waar ik altijd heel allergisch voor ben.
Profile Image for Tonya Sudiono.
100 reviews4 followers
May 23, 2025
Aardig essay. Take home: de extreemrechtsen zijn eigenlijk degenen die globalistische kapitalisten ruim baan geven door deregulering, terwijl ze doen alsof ze nationalisten zijn. Democratie is iets met waar we voortdurend aandacht aan moeten geven. En: iets met marmotten die eigenlijk cavia’s zijn, geplaatst in bakken met schotten die leiden naar een gewenste uitgang. Change the system, not the 🐹.
Profile Image for Evelyne.
191 reviews
June 6, 2025
“Ze hebben een enorm mandaat,” hoorde ik Mirjam Bikker zeggen bij het vallen van het kabinet, vlak nadat ik Roxane van Iperen hoorde vertellen over Curtis Yarvins mandaatstrategie van het uithollen van de democratie met democratische middelen.

Van Iperen betoogt dat het uitblijven van adequate actie op de klimaatcrisis alles te maken heeft met de verwevenheid van radicaal-rechts met globale macht. In het globale speelveld hebben multinationale bedrijven vrij spel en in het lokale speelveld leiden politici de aandacht af met gezever over migratie. Jammer dat ze geen concrete handvaten geeft voor hoe het tij te keren, al legt ze wel uit waarom.

In het licht van de naderende verkiezingen zou ik willen dat alle (linkse) programmacommissies dit essay lezen. Wij bepalen de waarden die de democratie verdedigt.
Profile Image for Luca.
76 reviews2 followers
July 8, 2025
Het was alsof we ruzie maakten over de kleur van de nieuwe bank, terwijl het huis in de fik stond


Dit is geen klimaat essay, zeggen zowel de samenvatting als de opening van dit boek. Maar het opent je ogen, zet je aan het denken of het bevestigt juist je gevoelens.

Het laat zien hoe onze overheid niets doet of verandert, en hoe de nieuwe generatie vooral aan zichzelf denkt...

Er wordt ons iets afgenomen


Nooit gedacht dat marmottenracen nog een metafoor voor iets zou kunnen zijn en dan ook nog in zo’n serieuze kwestie.

Roxane legt het helder uit, maakt treffende vergelijkingen, en probeert je niet te overtuigen, maar wil je laten horen wat zij weet, ervaart en observeert.

Een filmset van democratie


Deze quote uit het slot van het boek maakt mij wat wanhopig. Het schetst helaas een waarheidsgetrouw beeld: zonder dat wij veranderingen doorvoeren, blijven we binnen de schotten hangen. En zelfs als we iets doen, komen we misschien nog niet ver genoeg…

Als we de schotten niet verplaatsen in de bakken. Moeten we kiezen tussen de twee kwaden
Profile Image for Evy Heugen.
23 reviews
June 21, 2025
Een dappere systeemanalyse van de globalisering en de hedendaagse democratie.

- Do not go gentle into that good night,
Old age should burn and rave at close of day;
Rage, rage against the dying of the light. -

Dylan Thomas
Profile Image for Laurie.
57 reviews2 followers
June 9, 2025
4,5⭐️⭐️⭐️⭐️ - elke keer weer genieten hoe Van Iperen haar woorden kiest. mooi afgewogen, begrijpbaar en duidelijk. en duidelijke oproep: bij democratie hoort verantwoordelijkheid
29 reviews1 follower
October 8, 2025
Compact essay dat een goede poging doet te onderzoeken waarom onze huidige democratie en haar instituties niet het antwoord lijken te vinden op langetermijnissues van onze tijd.

Vrij compact legt de auteur de natuurlijke band bloot tussen globaal kapitalisme en lokaal populisme. Het ene streeft naar globale deregulering en het andere naar lokale afgrenzing. Die combinatie leidt tot vrij verkeer van kapitaal, goederen en informatie, maar niet van (arme) mensen. Het gecombineerde ideaalbeeld is dat alles vooral moet stromen naar de plek waar het het meeste geld opbrengt, los van lokale gevolgen. Dat bedrijven regelmatig weinig lokale belasting betalen, milieu belasten of mensen uitbuiten hoort er dan bij. Anders zetten ze met lobbyisten en advocaten het politiek-juridisch systeem wel naar hun hand, of, nog erger, gaan ze ergens anders heen.

De gouden oplossing wordt (beargumenteerd) niet gegeven, al krijgen we wel suggesties: een gedeeld waardesysteem, ruimte om je met een ander bezig te houden of wellicht meer lokale regulering voor bedrijven terwijl de overheid de burger minder oplegt.

Ik ben er niet van overtuigd dat we er daarmee komen. Waar ik wel in geloof is dat het oh zo belangrijk is om hier als maatschappij over te lezen, denken en praten. Voor die duit in de discours-zak: 4 sterren.




24 reviews
September 1, 2025
als je deze review ziet: lees dit!!
niet alleen de klimaatcrisis besproken maar ook goede duiding van “het systeem”. vooral het stuk over hoe de samenleving is veranderd sinds de val van de muur vond ik heel sterk en inzichtelijk. ook belangrijk hoe ze de focus legt op de gevestigde macht (en grote bedrijven!) in plaats van op het individu. hoop dat zo veel mogelijk mensen dit boek lezen voor 29 oktober 🫠
Profile Image for Sabine Jimkes.
30 reviews
November 9, 2025
Kort helder beschreven essay met een paar mooie beelden en inzichten. Van Iperen vergelijkt de samenleving met een de 'marmottenbak' van Fred Oster, waarbij de samenleving/wij de illusie hebben dat we zelf keuzes maken (en ook zelf de schuld krijgen waar we falen, bijvoorbeeld als het gaat om t milieu) terwijl de 'schuifjes" verkeerd staan. Wat ik zelf interessant vond was het verschil dat ze maakt tussen de internationale bak (die voortdurend wordt gediend en waar je nauwelijks grip op hebt) en de lokale bak (waar de problemen terecht komen) en hoe zich dat vertaald in de behoefte aan grip en controle/zondebokken in de lokale bak.
Profile Image for Pieter Serrien.
Author 13 books144 followers
June 13, 2025
Vlijmscherpe, heldere, interessante analyse van onze huidige tijd. Aanrader!
Profile Image for Naomi.
56 reviews1 follower
October 18, 2025
Een scherp essay over hoe globaal kapitalisme en lokaal populisme leiden tot een alt-democratie: een systeem dat zich voordoet als democratie, maar in feite tegen de belangen van de eigen gemeenschap en het oplossen van langetermijnproblemen inwerkt.

Mooie aanvulling op “De domheid regeert” van Sander Schimmelpenninck.

Must-read, zeker zo in aanloop naar de verkiezingen.

*luisterboek
Profile Image for Julia.
347 reviews10 followers
Read
October 21, 2025
Ik heb de neiging om dit meteen opnieuw te lezen om het nog beter te begrijpen en te laten beklijven want wow dit voelt belangrijk
3 reviews
October 6, 2025
Net als 'eigen welzijn eerst' een echte eye opener. Vooral de verhouding tussen globalistisch kapitalisme en extreemrechts is plots duidelijker. Belangrijke les: mensen zijn burgers en consumenten steeds meer als hetzelfde gaan zien maar dat zijn ze absoluut niet.
Profile Image for Sibrich van Baalen.
303 reviews81 followers
July 24, 2025
Pertinente onwaarheden verteld op een toontje van ‘en zo is het’. Rox moet blijven bij fictie.
Profile Image for Manon.
62 reviews
June 9, 2025
Heel belangrijk boek over het gevaar van systeembrede zelfverrijking (inclusief de steeds meer duidelijk wordende samenhang van populisme, nationalisme, de financiële sector en tech) en hoe dit zo gekomen is. Geen makkelijke oplossingen, wel een indrukwekkend gedachte-experiment.
Profile Image for Lieke.
120 reviews
June 6, 2025
Hm, vrij taai om te lezen. Er zaten wel wat nieuwe inzichten in, maar door de losse structuur had ik geen eureka.
Profile Image for Roald Bakker.
22 reviews
May 29, 2025
Zedenmeesters en moraalridders, het zet bij mij aan tot gezond wantrouwen. En omdat ik deze auteur hier ook onder schaar, leek het mij goed dit essay te lezen.

Van Iperen geeft aan dit essay te zien als een gedachte-experiment: geen coherente argumentatieschema’s met slotconclusie, maar een aanzet tot denken over de crisis in onze democratie met een naderende klimaatramp tot gevolg.

Fascinerend is hoe de auteur dezelfde retoriek gebruikt als de populisten: vroeger, voor het neoliberalisme, was er nog gemeenschapszin en solidariteit. Nu, met de de haast onbeperkte macht van bedrijven is die verdwenen. De spagaat van de auteur is best grappig: vroeger was het beter maar toch niet.

Mijn probleem met dit essay is dat het een handvol grote ingewikkelde thema’s bespreekt zonder hier écht een analyse op los te laten. Hierdoor is vrijwel elk idee een heel versimpelde versie van de realiteit. Maar nog frustrerender is de haast kinderachtige benadering van goed en fout. Alles wat de democratie onderuithaalt is fout. Een vleugje radicale empathie had het essay wat spannender gemaakt. Van Iperen noemt wel de tekortkomingen van de huidige democratie, maar die voelen eerder plichtmatig dan radicaal kritisch.

Tot slot. Stop in godsnaam met het gebruiken van Engelse termen in een Nederlands essay.
33 reviews
July 21, 2025
Ik twijfel tussen twee en drie sterren, want slecht geschreven is het boek niet. En toegegeven, als je nog nóóit hebt nagedacht over de spanning tussen publiek en commercieel belang en het verschil tussen individuele actie en collectieve actie, ga je wat nieuws vinden in dit boek. Maar het debat over de democratie en de (klimaat)toekomst vraagt om wat vernieuwenders dan het overstijgen van die tegenstellingen. Ik vind het boek niet essayistisch, dat wil zeggen zoekend of wat proberend van aard, maar eerder pamflettistisch. Een wat oppervlakkig analyse, dan ook nog erg op de Amerikaanse context gericht. Helaas, ik voel ‘m niet.
Profile Image for Robert Lambregts.
795 reviews29 followers
August 18, 2025
Eigen planeet eerst is een goed en urgent geschreven essay, zonder belerend te zijn, maar met goede vragen die ons bezig kunnen houden vandaag de dag. Ik deel niet helemaal de mening dat Gen X dé generatie is die alles maar moet oplossen, maar ik vind wel dat er scherpe conclusies worden gemaakt die ook regeringen ter harte mogen nemen. Het wijzende vingertje ontbreekt en dat vind ik juist goed. Wel is het boek zo geschreven dat het direct al verouderd is (woorden als 'nieuw' waar het gaat om Amerikaanse politieke zaken die inmiddels achterhaald zijn of het kabinet Schoof, wat ook inmiddels achterhaald is). Maar inhoudelijk absoluut een aanrader.
Profile Image for Erna Wiering.
99 reviews
June 29, 2025
Veel van wat Van Iperen schrijft is bekend, maar de verbanden die zij legt leveren toch nieuwe inzichten op. De psychologie achter de behoefte aan (steeds meer) macht en geld zou ik graag beter begrijpen, zeker omdat die een belangrijke factor is bij het kortetermijndenken dat zoveel aantoonbare kwalijke gevolgen heeft.
De metafoor van de ‘caviabak’ vind ik treffend, maar is voor jonge(re) generaties waarschijnlijk minder begrijpelijk.
Profile Image for Louise Plate.
7 reviews1 follower
August 15, 2025
Roxanne weet je als lezer altijd te trekken in haar denkwijze. Ook dit boek is echt een aanrader. Het is wel wat stoffig soms en daardoor wat lastig je aandacht bij te houden. Het einde daarentegen pakte ze mij weer helemaal terug!!
Profile Image for Floris.
50 reviews
Read
November 5, 2025
Weet niet zo goed wat ik hiervan moet vinden. Leuke analyse maar door beperkte blz niet heel diepgravend. En de geschiedenis wordt weer lekker snel eenduidig verteld, wat me als geschiedenisstudent altijd een beetje afschrikt haha. En op het eind was ik een beetje moe tijdens het lezen dus kwam het niet heel erg meer binnen oeps.
Profile Image for Lies Stroeken.
5 reviews
December 9, 2025
Erg goed! Heeft mij veel nieuwe inzichten gegeven over hoe we al vroeg leren om de wereld op een bepaalde manier te zien, maar dat dat eigenlijk niet meer vanzelfsprekend is. Ik vond het ook hoopvol, aanrader!
Profile Image for Martijn Nicolaas.
295 reviews17 followers
July 8, 2025
Een sterk essay dat veel verduidelijkt over wat democratie daadwerkelijk is en wat daarvoor nodig is en waarom het tot nu toe niet is gelukt om iets wezenlijks aan de klimaatcrisis te doen.
7 reviews1 follower
Read
July 8, 2025
Het metafoor “de marmottenrace” vond in erg mooi!
Profile Image for Femke.
14 reviews
August 5, 2025
Heel treffend, toegankelijk geschreven en een duidelijke boodschap.

Displaying 1 - 30 of 98 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.