De Bible Belt: Een waarachtige zoektocht naar geloof, hoop en liefde in Nederland

by Jonah Falke

Jonah Falke groeide niet op in een religieuze omgeving, maar is wel gefascineerd door het geloof. Gedreven door zijn nieuwsgierigheid kreeg hij toegang tot het meest orthodoxe, streng gereformeerde deel van Nederland: de bewoners van de Bible Belt. Terwijl veel niet-ingewijde buitenstaanders vaak in clichés en vooroordelen over hen blijven steken, wilde Jonah ze met open vizier tegemoet treden. Hij sprak met dominees, moeders, jongeren, twijfelaars, SGP’ers, bezocht kerkdiensten, studiedagen, gevangenissen en uitvaarten. En hij logeerde bij een gereformeerd gezin in Zeeland. In De Bible Belt doet hij verslag van zijn waarachtige zoektocht naar wat godsbesef is.

Genres: Nonfiction, Audiobook

320 pages, Paperback

First published February 6, 2025

About the author

Jonah Falke (1991) is schrijver, kunstenaar, journalist, documentairemaker en columnist voor onder meer Vrij Nederland , de Volkskrant , VPRO Nooit meer slapen en Het Financieele Dagblad. Eerder publiceerde hij de romans Bontebrug (2016) en De mooiste vrouw van de wereld (2019). In 2022 verscheen zijn non-fictieboek Van armoede en won hij een Mercur voor de Reportage van het Jaar. In 2023 verscheen De geschiedenis van mijn sok.

Reviews

[Pepijn de Groot · Rating 3 out of 5]

Fijn boek waarin Jonah Falke verschillende gereformeerde gemeenschappen in Nederland bezoekt. Kerkdiensten, SGP-partijbijeenkomsten, zelfs een begrafenis.

De hoofdstukken zijn eigenlijk verslagen, reportages van zijn ontmoetingen. Er zitten veel boeiende gesprekken bij, waaruit blijkt dat Jonah Falke een fijne gesprekspartner is aan wie mensen hun overwegingen en twijfels toevertrouwen. Dat is bewonderenswaardig en maakt dit boek sterk. Vooral de hoofdstukken met Gertrude de Wildt en met dominee Kort (de 'strengste' van alle gereformeerden die Falke spreekt) zijn boeiend.

Toch had ik op meer verdieping gehoopt. De openheid van Falke neigt soms naar naïviteit: hij lijkt écht het beeld te hebben dat geen gereformeerde lacht of snoept. Als Falke koffie en een koekje krijgt van een dominee, noteert hij: "Ik dacht dat zuinigheid en een afkeer van zoetigheid hand in hand gingen onder de gereformeerden, maar bij de SGP waren er ook al worsten, koeken en chips." Talloze keren benadrukt hij dat zijn gesprekspartners echt wel hartelijk of vriendelijk kunnen zijn. Alsof de lezer bij de hand wordt genomen: kom maar, je kunt deze refo's best aaien, ze bijten niet!

Misschien vroeg mijn verwachting te veel: Falke is geen schriftgeleerde, Bijbelpassages en psalmen haalt hij aan maar diept hij niet uit. Ik had gehoopt dat Falke vaker mét zijn gesprekspartners teksten zou uitpluizen om na te gaan waar hun overtuigingen vandaan komen.

[Renée · Rating 3 out of 5]

Leuk dat een niet-christen de Bible Belt van Nederland in is gedoken en zijn bevindingen in een boek heeft opgetekend. Mij vertelde het inhoudelijk niets nieuws; Ik ben zelf christen (echter geen refo) en kwam door mijn studie en werk met veel mensen, kerken en media uit de Bible Belt in aanraking. Van Kees van der Staaij en RD journalisten tot behoudende dominees en kerkgangers. Kortom: ik kende deze wereld al. Voor veel christenen zal dit boek denk ik ook wat oppervlakkig aanvoelen, maar dat maakt het wellicht des te meer geschikt voor de echte buitenstaander. Het geeft in ieder geval een inkijkje in de zeer diverse wereld van de Bible Belt.

Ondanks dat de ervaringen van de schrijver me niets nieuws vertelden, was het toch een aardig boek om te lezen. Of in mijn geval: luisteren. Ik vond het mooi dat de auteur er zonder oordeel in ging en in zijn conclusie ook niet afkeurend deed. Ik vond het mooi dat hij ontdekte dat men ondanks de verschillen (onderling maar ook t.o.v. niet gelovigen) op de Bible Belt toch met elkaar kan samenleven en het streven ook is om dat respectvol te doen.

In het audioboek kloppen de aanduidingen van de Bijbelverzen helaas voor geen meter (zo wordt er Psalm 12:2 gezegd waar men Romeinen 12:2 opleest en “Johannes Psalm” ipv “Johannes” enz.) ben benieuwd of dat op papier wel klopt.

[Bram Joziasse · Rating 4 out of 5]

Interessante blik op de bible belt van een buitenstaander die er zonder vooroordelen een schets van maakt.
Zelf ben ik opgegroeid aan de rafelrand van de biblebelt in Zeeland. Fysiek heel dichtbij, maar mentaal en in het dagelijks leven heel ver weg. Ik werd ook christelijk opgevoed, maar niet reformatorisch. Mijn familie had zich daar aan onttrokken en zette zich er tegen af. Toch heeft het me altijd geïntrigeerd vanwege zowel het zichtbare (rokken, hoeden etc) als het inhoudelijke geloofsaspect.
Dit boek is een inkijkje en een schets en niet heel diepgaand, maar daarom misschien juist een goede start voor mensen die het refo-wereldje willen begrijpen, maar er nog verder van af staan dan ik. Knap geschreven en mooi verwoord.

In het audioboek zitten wel wat foutjes. Bij bijbelteksten wordt ipv ‘vers’ Psalm gezegd. Voorbeeld: Lucas 12 psalm 1 tot 12. Dat stoorde me wel een beetje en was er door iedere redacteur met een klein beetje christelijke achtergronden uitgehaald.

[Joris · Rating 3 out of 5]

Het boek leest prettig en de toon is mild, maar het bleef voor mij wat oppervlakkig. Falke laat zien dat gelovige mensen ook gewoon mensen zijn. Een boodschap die zeker waar is, maar niet bepaald verrassend. De gesprekken gaan zelden de diepte in, waardoor het boek minder indruk maakt dan gehoopt. Het mist scherpte en echte inzichten.

[Sikko Debbenhof · Rating 4 out of 5]

Mooi geschreven, boeiend en origineel. De schrijver is met open vizier gaan praten met mensen die héél ver van hem afstonden, met interessante gesprekken als gevolg. Ik kende deze auteur niet, maar ben zeker benieuwd naar de rest van zijn werk als het net zo goed is als dit.

[Annemiek Groeneweg · Rating 4 out of 5]

Ja! Dat leest lekker door. Ergens in het begin van het boek schrijft Jonah Falke over deze poging om (de mensen van) de Bible Belt beter te leren kennen: ‘een half miljoen mensen kun je niet vangen of reduceren’ - dat doet hij dan ook niet. In alle verhalen die de revue passeren koestert hij ze juist en ontdekt hij juist ook hoe divers de bewoners van ‘de Belt’ (dat had ik echt nog nooit gehoord!) zijn. Ik realiseerde me halverwege het lezen dat ik - zelf gelovig - in sommig opzichten nog iets kan leren van het respect en ordeelloosheid waarmee Falke deze groep gelovigen beschrijft.

[Elze · Rating 4 out of 5]

Dit boek is net zoals de bible belt niet samen te vatten, het is tegenstrijdig waarin de schrijver zowel de voor- en nadelen van de bible belt omschrijft.

Ook al kom ik zelf uit de bible belt is dit heel interessant om te lezen, om het vanuit een ander perspectief te zijn. Alsnog heb ik veel geleerd hiervan en raad ik t aan iedereen aan die interesse heeft in religie.

[Lalagè · Rating 3 out of 5]

Ik heb het sterke vermoeden dat Jonah alle bijeenkomsten en gesprekken opneemt, want hij citeert lange stukken letterlijk. Zelf zou ik veel meer geschrapt hebben.

Qua inhoud is er weinig nieuws bij voor mij. Het gaat vaak over dat wij allemaal sterfelijk zijn en dat ons een oordeel staat te wachten: voor altijd naar de hemel of voor eeuwig naar de hel. Dat je daar angstig of treurig van kunt worden, dat komt helemaal niet aan bod in dit boek.

In het begin van De Bible Belt gaat het vooral om de buitenkant. Later komt er meer diepgang in de gesprekken, al blijft het lastig als je bijna een andere taal spreekt.

Lees mijn hele bespreking op https://lalageleest.nl/2025/09/14/de-...

[Robert Lambregts · Rating 4 out of 5]

Mooi en respectvol geschreven boek over de Bible Belt en de mensen die binnen de hervormde en gereformeerde gemeentes van Nederland leven. Een wereld waarin ik ben opgegroeid en het komt zodanig dicht bij dat ik mensen die genoemd worden ook zelf ken. Het is een wereld waar ik zonder disrespect afstand van genomen heb. Ik volg hierin mijn eigen pad, maar ik was wel heel benieuwd hoe een buitenstaander zich toch hierbinnen zou bewegen en dit zou zien.
Het boek is redelijk te vergelijken met De ontdekking van Urk, al vond ik dat verfrissender geschreven. En ik had met dit boek soms ook wel moeite met de inhoud, omdat het zo dicht bij de redenen komt waarom ik daar geen deel meer van uit wil maken. Toch zou ik mensen dit boek aanraden, zeker als je geen weet hebt van de Bible Belt en toch eens wil weten waarom die mensen zijn zoals ze zijn. het is ook wel leerzaam namelijk. 4 sterren.

[Else van den Berg · Rating 5 out of 5]

Een razend interessant onderwerp en een prachtig beschreven (zoek?)tocht. Dat Falke zelf zo geraakt is nadat hij bij dominee Kort is geweest ontroerde me enorm. ‘Als de voordeur dichtslaat en Anthonie Kort is verdwenen, breekt er iets. Ik heb me nog nooit zo thuis en tegelijk zo verloren gevoeld in de wereld.’

Ook schitterend:
‘Op de gang is iemand met een stofzuiger in de weer. Het is gevaarlijk om te zeggen, maar ik vermoed dat God - die oog schijnt te hebben voor alles - niet neerkijkt op een beetje rommeligheid, op een oud huis. Er zijn wezenlijker zaken. Het heeft iets aandoenlijks dat de mensen zich met de beste bedoelingen zo netjes willen kleden voor God, niet vloeken, iemand deze kale kerk stofzuigt op een doordeweekse dag, om Hem te behagen.’

[Nelly Trapman · Rating 3 out of 5]

Een aardig inkijkje. (Maar slordig! Heeft de uitgever geen redacteuren en correctoren in dienst?)

[Johan van Heusden · Rating 4 out of 5]

het boek leest prettig
vooral omdat de schrijver het niet afstandelijk beschrijft maar persoonlijk maakt, hoe hij het zelf ervaart
de eigenaardigheden (sommigen zingen inderdaad belachelijk hard, begrafenisondernemers zijn inderdaad van een zeer apart soort...) en mooie dingen (de ernst gecombineerd met humor) brengt hij mooi in kaart
en het is af en toe heel grappig
wel wat kleine foutjes inhoudelijk die je als insider er gelijk uithaalt zoals 'je mag alleen dat van je naaste begeren' (had die riekelt het niet ff kunnen lezen vooraf...?)
blijft ook soort 'spannend' doordat de poging om een oudgereformeerde dominee te spreken in het hele boek wordt benoemd maar pas aan het einde lukt

[Marjolijn · Rating 4 out of 5]

Een open, nieuwsgierige zoektocht naar de Bible Belt zonder oordeel.

[Aron De Kraker · Rating 4 out of 5]

Vermakelijk herkenbaar

[Eline Westbeek · Rating 3 out of 5]

Boeiende kennismaking met een groep Nederlanders en hun leefwijze en denkbeelden. Naar mijn smaak zaten er teveel koddige Bijbelse verwijzingen in (verloren zonen, duiven, hellen op aarde) en koketteert Falke met zijn gevoel meer thuis te zijn tussen ernstige refo's dan tussen opgewekte evangelisten. Ook had ik moeite met de beschrijving van een dominee die in mijn ogen dingen heeft gezegd waar je je niet met een 'neutrale' en open houding vanaf kunt maken. Het boek maakte wat in me los, zal ik maar zeggen.

[Marije · Rating 4 out of 5]

De moeite waard! Waarschijnlijk deels omdat Falke zelf goed gaat op de Bible Belt vibes (sorry voor deze zin), maar toch.

[Brigit · Rating 3 out of 5]

Leuk boek over de biblebelt. De ene refo is de andere niet, zo laat de auteur zien. We kunnen ook iets leren van hun vaak sobere leefwijze. De hele avond met een boek op de bank; kinderen die zich geruisloos voegen in de kerk. Maar al dat gepreek over hel en verdoemenis hoeft van mij niet.

[Dineke Van Den Brink Fraanje · Rating 2 out of 5]

Leuk dat het voor hem meeviel.
Beetje naïef, want het is vreselijk om in zo'n onvrijheid op te groeien, vol angst voor de hel, kuddegedrag en discriminatie. Precies wat God niet voor ogen heeft, maar wat mensen creëren in de behoefte controle te houden over wat geloof is en goed en kwaad. Die impact is te diepzinnig voor deze oppervlakkige kennismaking.

[Nannini · Rating 3 out of 5]

Falke kijkt inderdaad onbevooroordeeld en onbevangen naar de refo's maar dat leidt er niet toe dat ik er meer van begrijp. Ik haak bijvoorbeeld af als hij uitgebreid psalmen of bijbelteksten citeert. Worden die teksten echt doorgrond door de jonge refo mensen. Hoe dan?????

[Cleo Misset · Rating 5 out of 5]

Ik moest bijna huilen. Wat een tering goed boek. Hij begrijpt waar lezen voor mij over gaat. Hierdoor zijn alle zinnen op zijn plek. Alles volstaat voor wat ze wil dienen. Prachtig.

[Bettina · Rating 2 out of 5]

Aan de ene kant vlot geschreven en het leest lekker weg. Ik vind het interessant om te lezen over de verschillende stromingen binnen de gereformeerde tak van het protestantisme, want ik weet daar weinig vanaf en de verschillen weet ik al helemaal niet.
Het oprechte geloof van de mensen die Falke spreekt, is mooi.

De godsbeleving op zich blijft me vreemd met de constante nadruk op zonde en hel en dat soort zaken. Dat gaat me ook vervelen op een gegeven moment. (net zoals de lange geciteerde Bijbelpassages trouwens, hij had het ook met een of twee zinnen kunnen doen om iets duidelijk te maken, of alleen het verhaal te noemen, zonder het halve hoofdstuk te citeren).

Verder heb ik het idee dat Falke alles wel heel positief beschouwt, en geen aandacht heeft voor de mensen die er niet mee uit de voeten kunnen, of zich met pijn en moeite hebben losgemaakt uit deze groepen.

Wat ik echter heel vervelend vind, is dat de schrijver enkele keren een vergelijking maakt met de Katholieken en dat die dan negatief uitvalt richting de Katholieken (Katholieken zouden niet meezingen in de kerk, het gebed voor het eten mompelend afraffelen en vergeving is even biechten en weer door). Sorry hoor, maar ik had het sterker gevonden als het een boek over gereformeerden was geweest zonder te hakken op andere Christelijke stromingen. (de meer evangelische stroming komt er ook niet best van af)

[Janneke Wubs]

Apart boek zeg. Wat wil deze schrijver nou? Hij heeft behoefte aan meer knuffels en innerlijke rust. Of zo. Dus gaat hij kijken bij mensen met een duidelijke toewijding aan een hoger doel. Of zo. Maar of je als lezer nou echt iets leert over het reformatorische volksdeel? Sommige mensen die hij interviewt zijn best interessant. De reformatorische thuisblijfmoeder bijvoorbeeld kon een inzichtgevend en genuanceerd verhaal vertellen over haar levenskeuzes. Maar vooral de 2 geïnterviewde dominees horen zichzelf wel heeeel graag praten terwijl ze ondertussen bladzijden lang niets zeggen. Ik blijf zitten met vraagtekens over het doel van deze zoektocht.

[Nelline Zondag · Rating 4 out of 5]

Dit boek is goed geschreven, las ontspannen weg. Vind het zelf heel fascinerend dat de auteur zich uiteindelijk binnen de orthodoxie het meest thuisvoelt bij de meest gereformeerde kerk van de bible belt.

[Jorieke · Rating 4 out of 5]

Dit boek is een goede instap voor als je niets van refo’s weet. Het las heel prettig, Jonah Falke heeft met ontzettend interessante mensen gesproken. Dat er nog zo’n gereformeerde pabo bestond, wist ik niet. Qua insteek deed dit boek me denken aan De ontdekking van Urk. Aanrader!

[Mirjam Veenhof · Rating 4 out of 5]

Mooi portret van een voor mij deels vertrouwde wereld. Het is vooral de mildheid van Falke die dit boek maakt tot wat het is, altijd op zoek naar de verbinding in plaats van de confrontatie.

[Lisa · Rating 4 out of 5]

Met veel respect beschrijft Falke een minderheid die vaak ten onrechte als dom of harteloos wordt afgeschilderd.
Het is verfrissend om tussen de vele negatieve berichtgeving over de reformatorische gemeenschap, en de onbeschofte benadering van refo’s (bijvoorbeeld zoals Jinek laatst tekeer ging tegen Stoffer), een boek te lezen waarin een journalist met een milde en medemenselijke blik kijkt naar onze orthodox-protestantse gemeenschap.

In Nederland zijn diversiteit en inclusiviteit belangrijke waarden. Laten we onze reformatorische medemens hierin niet vergeten.

[Roos · Rating 3 out of 5]

Verslag van Jonahs kennismaking met de bible belt. Interessant om te lezen en ook wel herkenbaar. Het is toegankelijk geschreven, al vond ik de dialogen soms wat oppervlakkig/clichématig weergegeven. Ik benieuwd hoeveel mensen hij met het boek bereikt.

[Loes Van Esch · Rating 3 out of 5]

Schrijver laat zich wel erg meeslepen door de ontmoetingen; objectiviteit ontbreekt

[Luca · Rating 2 out of 5]

Gestopt met lezen. Kwam er niet doorheen. Hij schrijft leuk, verhalend. Maar toch was het taai. En niet het juiste moment om te lezen voor mij denk ik. Uberhaupt non-fictie vraagt veel headspace in mijn hoofd.

[Floor · Rating 3 out of 5]

Interessant onderwerp, maar Jonah komt nog steeds niet dieper dan de oppervlakte. Misschien kan dat ook niet als buitenstaander, maar ik ( ook als buitenstaander) heb niet heel veel nieuws geleerd over deze groep mensen en dat vind ik jammer.

Ook snap ik bij bepaalde passages niet waarom ze erin zitten en wat Jonah er precies mee wil illustreren.