Lumumba's droom. Wat zijn gedachtegoed ons vandaag kan leren

by Sibo Rugwiza Kanobana

Patrice Lumumba, de eerste democratisch verkozen premier van het onafhankelijke Congo, wordt vaak gezien als extremistisch, onverdraagzaam en gevaarlijk. Maar als je zijn speeches, essays en brieven onderzoekt komt een heel ander beeld naar voren: dat van een bruggenbouwer.

Dit boek werpt een nieuw licht op zijn denken. En zijn ideeën blijken ook vandaag verrassend relevant.

144 pages, Paperback

First published June 12, 2025

About the author

Sibo Rugwiza Kanobana (1975) is docent aan de Open Universiteit van Nederland en een van de meest inspirerende stemmen in het huidige debat over racisme en kolonialisme. Bij De Geus verschenen eerder Witte orde en de bundel Zwarte bladzijden, die hij heeft samengesteld.

Reviews

[Brecht Rogissart · Rating 4 out of 5]

Kort, krachtig, goeie introductie tot het gedachtegoed van Lumumba. Het doel van het boek is vooral om Lumumba in de kijker te zetten als een verbindend, zacht, maar principieel denker, als tegengif voor algemene perceptie van hem als een communist (wat een schande!) of extremist. Blijkbaar moet David Van Reybrouck het daarom ook maar eens lezen, want de auteur geeft toch wat kritiek op zijn interpretatie.

Mensen die niet meer moeten overtuigd worden van Lumumba's politiek denken, krijgen een sterke en heldere samenvatting van zijn denken. Mensen die hem in het Koude Oorlog denken net iets te veel als communist afgoden, worden terecht gewezen. Lumumba is zeker begaan met het postkoloniale probleem dat politieke onafhankelijkheid niets betekent zonder economische onafhankelijkheid van het grootkapitaal, maar veel verder dan dat gaat zijn gedachtegoed niet. Vooreerst is hij humanist, anti-racist en ijvert hij voor een eengemaakt en onafhankelijk Congo. In die zin is de auteur zijn samenvatting een sterke samenvatting én verdediging van Lumumba.

Wat je niét gaat vinden in dit boek, is een scherpe filering van zijn denken en theoretische contextualisering van Lumumba als politiek persoon. Hoe kunnen we zijn gedachtegoed verklaren? Waarom faalde deze jakobijn van Congo? Daarvoor blijf ik bij Sartre's dissectie van Lumumba. Maar net met Sartre lijkt de auteur een probleem te hebben, die impliceert dat zijn voorwoord op Fanon's boek hem onterecht afschildert als gewelddadig. Ik vraag me af wat hij er echt van denkt en wat hij van Sartre's tekst over Lumumba denkt.

[Silke · Rating 5 out of 5]

Sibo Rugwiza Kanobana is docent sociolinguïstiek aan de Open Universiteit van Nederland en postkoloniale studies aan de Universiteit van Gent. In Nederland is hij een inspirerende stem in het dispuut rond diversiteit, racisme en dekolonisatie. Net als ik studeerde hij Vergelijkende Cultuurwetenschappen aan de UGENT, waardoor mijn interesse in zijn werk onmiddellijk gewekt werd.

Zo een honderd jaar geleden werd Patrice Lumumba geboren. Hij was de eerste verkozen democratische premier van de onafhankelijke Republiek Congo en werd vermoord (waarschijnlijk in opdracht van de Belgische regering). Er bestaat heel wat controverse rond hem en zijn werk. Lumumba werd vaak gezien als een gevaarlijk individu. Maar door zijn speeches, brieven en essays te bestuderen komt er een compleet ander beeld naar voren. En dit is net waar dit boekje over gaat. Sibo Rugwiza Kanobana zal Lumumba’s werk erbij nemen en er een andere kijk op geven.

Lumumba’s droom gaat over zoveel meer dan het werk van Patrice Lumumba. De auteur zet enkele brandend actuele thema’s in de schijnwerpers, zoals racisme en discriminatie. Veel hoofdstukken bevatten bovendien anekdotes en situaties uit het persoonlijke leven van de auteur, waarbij hij te maken kreeg met discriminatie en de directe gevolgen van kolonisatie. Sommige situaties zijn schrijnend en zorgen dat je je bedenkingen krijgt bij ons huidige politieke systeem. Hoe is dit nu nog steeds mogelijk, zoveel jaren nadat Congo onafhankelijk werd van België, heb ik me tijdens het lezen regelmatig afgevraagd.

Door analyse van enkele fragmenten uit speeches en brieven van Lumumba zal de auteur een beeld weten te schetsen van Lumumba die compleet anders is dan hetgeen de Belgische regering ons wil laten geloven. Zo leren we helemaal geen gevaarlijk individu kennen, maar iemand die wou verbinden en opkwam tegen discriminatie. Een feminist en iemand die het pan-Afrikanisme steunde.

Sibo Rugwiza Kanobana hanteert een toegankelijke schrijfstijl, zodat dit dunne boekje, voor iedereen die geïnteresseerd is, toegankelijk is. De manier waarop hij zijn werk vorm geeft is typerend voor cultuurwetenschappers en voor mij zeer herkenbaar: een goede bronvermelding, uitgebreide research en niet alleen aandacht voor de vertaalde teksten van Lumumba’s werk, maar ook voor de originele niet vertaalde tekst.

Wat mij aangenaam verraste, was dat Sibo Rugwiza Kanobana geen blad voor zijn mond nam. Zo heeft hij het over Congo. Een geschiedenis van David van Reybrouck, dat in België gezien wordt als een geschiedkundig standaardwerk. Hierin omschrijft Van Reybrouck Lumumba als een zelfingenomen persoon. Maar Sibo weerlegt dit, gezien Van Reybrouck helemaal geen bewijzen heeft voor deze bewering. Ook ik had na het lezen van Congo. Een geschiedenis. heel wat bedenkingen en kan Sibo hierin alleen maar volgen.

Lumumba’s droom is een ontzettend interessant boekje, met weinig woorden, weet de auteur ontzettend veel te zeggen. WaW!! Petje af!

De Vlaamse geschiedenislessen in scholen zijn nog steeds (te) koloniaal, waarom dan niet dit werk als must-read in de lessen opnemen? Het zou een veel beter beeld geven dan de andere verplichte (nog koloniale) literatuur. 5 sublieme sterren voor dit jammer genoeg ondergewaardeerde werk.

[Antonin · Rating 3 out of 5]

Lumumba's naam roept nog al te vaak het beeld op van een koningslasteraar, een roekeloze provocateur, een extremist, een politieke brandstichter.

Kanobana doorprikt dat halsstarrige waanbeeld: ter weerlegging van die verdraaiing hertekent hij de krachtlijnen van Lumumba's intellectuele en politieke erfenis.

Het resultaat is het portret van een onvermoeibaar humanist, dat leest als een tijdloos statement, een hoopvolle stellingname tegen de middelpuntvliedende kracht van het racisme.

[Grace · Rating 5 out of 5]

amazing!
And someone who is very familiar with Lumumba’s lie story and thoughts I still learned a lot. This book should be read by anybody, especially all my Belgians!