What do you think?
Rate this book
Optimisme zonder hoop
Lang hadden we de utopische verwachting dat elke generatie het beter zou hebben, nu durven we ons niet eens meer een toekomst voor onze kinderen voor te stellen. In Optimisme zonder hoop betoogt Tommy Wieringa dat de klimaatcrisis ons heeft opgezadeld met een vorm van toekomstloosheid die zonder precedent is in de menselijke geschiedenis.
Hoop bewijst haar nut in crises met een natuurlijk einde, zoals oorlogen en pandemieën, in de klimaatcrisis blijkt ze van weinig waarde. Maar geef je de hoop op, stelt Wieringa, dan ontdoe je je ook meteen van de hopeloosheid.
Optimisme zonder hoop is een mentaliteit die je in staat stelt een paar snippers leefbare toekomst te verdedigen, ongeacht het resultaat.
Hoop bewijst haar nut in crises met een natuurlijk einde, zoals oorlogen en pandemieën, in de klimaatcrisis blijkt ze van weinig waarde. Maar geef je de hoop op, stelt Wieringa, dan ontdoe je je ook meteen van de hopeloosheid.
Optimisme zonder hoop is een mentaliteit die je in staat stelt een paar snippers leefbare toekomst te verdedigen, ongeacht het resultaat.
72 pages, Kindle Edition
Published March 21, 2025
50 people are currently reading
742 people want to read
About the author
Tommy Wieringa
50 books525 followersTommy Wieringa (born 20 May 1967 in Goor, Overijssel) is a Dutch writer. He received the Ferdinand Bordewijk Prijs in 2006 for his novel Joe Speedboat.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 138 reviews
Read
April 3, 2025Superieur essay. Belangrijk en inspirerend.
April 12, 2025
Tommy Wieringa toont en gebruikt zijn literaire spierballen om je in dit 'Maand van de Filosofie'-geschenk eerst zo'n 75 pagina's lang murw te slaan met de welbekende verontrustende voortekenen en onontkoombare doemscenario's die de aarde en ons bestaan bedreigen. Hij sneert, citeert en filosofeert tot je er haast misselijk van wordt. Ik heb me zelden zo 'ingepeperd' gevoeld met rauwe feiten op papier dan hier, waaruit ik kan besluiten dat Tommy zich in topvorm voelde toen hij dit mocht schrijven, inclusief zijn kritiek op het valse positivisme van Bas Haring, wiens Kaas en de evolutietheorie ik nochtans geweldig vond, en zijn respect voor Ton Lemaire, wiens Filosofie van het Landschap ik al jaren op mijn leeslijst heb staan en nu écht eens moet gaan lezen.
In de laatste 15 bladzijden zalft hij, voor zover dat nog mogelijk is na de mokerslagen die hij heeft uitgedeeld. Zijn 'optimisme zonder hoop' klonk voor mij aanvankelijk als een spiegeling van wat ik kortgeleden bij Byung-Chul Han las, in diens The Spirit of Hope; alsof Wieringa Han's invulling van de termen hoop en optimisme gewoon had omgewisseld, maar eigenlijk precies hetzelfde wilde zeggen, m.n. dat we zonder enige toekomstverwachtingen tot actie moeten of kunnen overgaan.
Byung-Chul Han mikt daarbij op het verbindende van de hoop; Wieringa gedeeltelijk ook, maar voor hem volstaat het al om bomen te planten of dagelijks het zwerfplastic langs de dijkberm op te rapen. De voeling en ervaring die beide heren hebben met het boeddhisme en het taoïsme zijn daarin duidelijke raad- en richtinggevers. Dus ja, de filosoof en de schrijver vertellen ons quasi hetzelfde en het blijft nodig dat ze dat doen, al was het maar om ons bomen te doen planten als verbindende daad zonder verwachtingen. 3,5*
In de laatste 15 bladzijden zalft hij, voor zover dat nog mogelijk is na de mokerslagen die hij heeft uitgedeeld. Zijn 'optimisme zonder hoop' klonk voor mij aanvankelijk als een spiegeling van wat ik kortgeleden bij Byung-Chul Han las, in diens The Spirit of Hope; alsof Wieringa Han's invulling van de termen hoop en optimisme gewoon had omgewisseld, maar eigenlijk precies hetzelfde wilde zeggen, m.n. dat we zonder enige toekomstverwachtingen tot actie moeten of kunnen overgaan.
Byung-Chul Han mikt daarbij op het verbindende van de hoop; Wieringa gedeeltelijk ook, maar voor hem volstaat het al om bomen te planten of dagelijks het zwerfplastic langs de dijkberm op te rapen. De voeling en ervaring die beide heren hebben met het boeddhisme en het taoïsme zijn daarin duidelijke raad- en richtinggevers. Dus ja, de filosoof en de schrijver vertellen ons quasi hetzelfde en het blijft nodig dat ze dat doen, al was het maar om ons bomen te doen planten als verbindende daad zonder verwachtingen. 3,5*
April 5, 2025
Fenomenaal geschreven essay dat start met de onafwendbare klimaatcrisis, doorpakt met een fel betoog tegen Trump en zijn techvrienden en uitmondt in een aanmoediging om bomen te planten, te demonstreren of afscheid te nemen van social media. In een lange, zonnige koffiepauze gelezen.
Las als een nawoord bij het voor mij wat teleurstellende Nirwana.
Las als een nawoord bij het voor mij wat teleurstellende Nirwana.
April 14, 2025
Een zeer goed essay, maar, let op, je wordt er wel depressief van.
Weinig lichtpuntjes te bespeuren. Volgens de auteur heeft Hannah Arendt ooit gezegd of geschreven: "Het is een gevaarlijk moment in de tijd als de slechtsten hun vrees verliezen en de besten hun hoop."
Ik vrees dat we nu in zo'n tijd leven. Waar is de hoop? Waar is het optimisme?
Terwijl heden ten dage echt wel alle hoop is vervlogen, pleit Wieringa voor optimisme. Wat moeten we anders?
Weinig lichtpuntjes te bespeuren. Volgens de auteur heeft Hannah Arendt ooit gezegd of geschreven: "Het is een gevaarlijk moment in de tijd als de slechtsten hun vrees verliezen en de besten hun hoop."
Ik vrees dat we nu in zo'n tijd leven. Waar is de hoop? Waar is het optimisme?
Terwijl heden ten dage echt wel alle hoop is vervlogen, pleit Wieringa voor optimisme. Wat moeten we anders?
July 15, 2025
"Waar de hoop in het licht van de crisis van milieu en klimaat verzuimde een duurzaam activerend principe te zijn, is het optimisme zonder hoop een blijvende stuwende kracht die je in staat stelt de goede dingen te blijven doen zonder dat er een onmiddellijke beloning volgt." (p. 84)
Knap geschreven en helder verwoord essay over deze urgente kwestie. De invulling van het begrip of concept 'hoop' wordt in dit essay niet bekeken zoals bij geloof of religie, maar als een kracht die oproept om nú - al was het maar door kleine handelingen en keuzes - in actie te komen. En zo een verschil te maken, al is dat misschien minimaal en is de uitkomst van het handelen uiterst onzeker.
Knap geschreven en helder verwoord essay over deze urgente kwestie. De invulling van het begrip of concept 'hoop' wordt in dit essay niet bekeken zoals bij geloof of religie, maar als een kracht die oproept om nú - al was het maar door kleine handelingen en keuzes - in actie te komen. En zo een verschil te maken, al is dat misschien minimaal en is de uitkomst van het handelen uiterst onzeker.
October 28, 2025
Filosofisch essay.
Sterke punten, weloverwogen gebracht.
Mooie zinnen. Op het poëtische af.
Met een kippenvel-slot.
Sterke punten, weloverwogen gebracht.
Mooie zinnen. Op het poëtische af.
Met een kippenvel-slot.
April 9, 2025
[witregel]
De aandelen hoop staan kortom laag dezer dagen
[witregel]
De aandelen hoop staan kortom laag dezer dagen
[witregel]
September 30, 2025
via Fluister
Read
April 3, 2025Mijn eerste aanraking met Tommy Wieringa. In optimisme zonder hoop vat Wieringa nog eens samen waar we ons als samenleving bevinden in de grote verschuivingen op het gebied van klimaatverandering, politiek en big-tech en de onlosmakelijke verbintenis van deze thema’s.
Door de korte maar scherpe analyse van geschiedenis en toekomst en de koppeling met het nu (denk aan Amitav Ghosh - The Great Derangement) identificeert Wieringa een vorm van toekomstloosheid zonder precedent. Dit houdt in dat de klimaatcrisis een fenomeen is dat zich niet laat vergelijken met een eerder voorval in de geschiedenis waar we dezelfde veranderingen aan toe kunnen schrijven. Scheuren in het asfalt / licht aan het einde van de tunnel resulteert in hoop, maar in het geval van het onbekende en oneindige vervormt de hoop in hopeloosheid ("hoop bewijst zijn waarde in het voorbijgaande...met een mogelijk eindige duur" p. 79). Wieringa pleit voor een wisseling van 'grondhouding'.
De vlotheid, spelingen in taal, de wisselingen in geografische schaal (e.g. blz 40) en een goeie dosis humor (H10 is mijn favoriet) om de ernstige gevoelens paliatief te dempen scheppen een lezenswaardig essay. Misschien toch maar eens Joe Speedboot lezen.
Door de korte maar scherpe analyse van geschiedenis en toekomst en de koppeling met het nu (denk aan Amitav Ghosh - The Great Derangement) identificeert Wieringa een vorm van toekomstloosheid zonder precedent. Dit houdt in dat de klimaatcrisis een fenomeen is dat zich niet laat vergelijken met een eerder voorval in de geschiedenis waar we dezelfde veranderingen aan toe kunnen schrijven. Scheuren in het asfalt / licht aan het einde van de tunnel resulteert in hoop, maar in het geval van het onbekende en oneindige vervormt de hoop in hopeloosheid ("hoop bewijst zijn waarde in het voorbijgaande...met een mogelijk eindige duur" p. 79). Wieringa pleit voor een wisseling van 'grondhouding'.
De vlotheid, spelingen in taal, de wisselingen in geografische schaal (e.g. blz 40) en een goeie dosis humor (H10 is mijn favoriet) om de ernstige gevoelens paliatief te dempen scheppen een lezenswaardig essay. Misschien toch maar eens Joe Speedboot lezen.
April 11, 2025
Tja. Je hoeft maar 10 seconden van een recent mediamoment met Wieringa gezien of gehoord te hebben om te weten wat er in dit boekje staat. De rest is aankleding. Of eerder: snedige ballast, semi-eloquent verwoord.
Overigens zit er m.i. zeker wijsheid in die uiteindelijke 10 seconden-boodschap: ‘je hebt geen hoop nodig om iets goeds doen voor de wereld’. Helemaal eens. Dat je daarvoor hoop nodig hebt, lijkt ook mij onzin.
Maar waarom er een ellenlange aanloop vol met wanhoop (80 pagina’s, met vrij modieuze en clichématige wanhoop bovendien) nodig is, om tot die boodschap te komen, ontgaat mij. Want zoals het goede prima zonder hoop kan, kan het ook zonder wanhoop hoor, meneer Wieringa.
In dat opzicht vind ik het opvallend dat mijn heldin Hannah Arendt hier zo eenzijdig wordt opgevoerd, namelijk alleen maar als de profetes van ‘donkere tijden’. En niet (en dat is echt een misser) in haar andere, minstens even belangrijke gedaante als brenger van de boodschap dat wij mensen uit kracht van onze geboorte in staat zijn om op elk moment iets volstrekt nieuws te beginnen.
Hoopvol of juist niet, de mens zal altijd blijven handelen. En daar zal ook altijd wél iets ‘goeds’ tussen zitten of uit voortkomen. Gewoon omdat wij mensen zijn.
Overigens zit er m.i. zeker wijsheid in die uiteindelijke 10 seconden-boodschap: ‘je hebt geen hoop nodig om iets goeds doen voor de wereld’. Helemaal eens. Dat je daarvoor hoop nodig hebt, lijkt ook mij onzin.
Maar waarom er een ellenlange aanloop vol met wanhoop (80 pagina’s, met vrij modieuze en clichématige wanhoop bovendien) nodig is, om tot die boodschap te komen, ontgaat mij. Want zoals het goede prima zonder hoop kan, kan het ook zonder wanhoop hoor, meneer Wieringa.
In dat opzicht vind ik het opvallend dat mijn heldin Hannah Arendt hier zo eenzijdig wordt opgevoerd, namelijk alleen maar als de profetes van ‘donkere tijden’. En niet (en dat is echt een misser) in haar andere, minstens even belangrijke gedaante als brenger van de boodschap dat wij mensen uit kracht van onze geboorte in staat zijn om op elk moment iets volstrekt nieuws te beginnen.
Hoopvol of juist niet, de mens zal altijd blijven handelen. En daar zal ook altijd wél iets ‘goeds’ tussen zitten of uit voortkomen. Gewoon omdat wij mensen zijn.
June 1, 2025
Krachtig geschreven essay. De hoop begin je steeds meer te verliezen na elk gelezen bladzijde. Daarnaast neemt de angst op een slechte afloop met de wereld toe. Vlijmscherp beschrijft hij de klimaatcrisis, vervolgens behandelt hij Trump met zijn techno vrienden, die er alles aan doen om chaos te creëren. Deze chaos is de voedingsbodem voor de autocratische regeringsleiders. Wieringa sluit het essay rustig af met het advies om social media in de wilgen te hangen, die jezelf plant en vele andere bomen.
April 15, 2025
Belangrijk, mooi en pijnlijk.
Na eerst een artikel van Mara van der Lugt in de Groene over hoopvol pessimisme zie hier nu een pleidooi voor optimisme zonder hoop. Hoe je er ook naar kijkt, feit blijft dat de situatie fucked is. Maar laat ons dat niet doen vervallen tot passiviteit, want dan is het zeker dat de zaak is verloren.
p.s. Ik ga verhuizen naar StoryGraph, het is daar net zo lekker lezen maar dan zonder Bezos die je data steelt om z’n zakken te vullen. Kom gezellig mee!
Na eerst een artikel van Mara van der Lugt in de Groene over hoopvol pessimisme zie hier nu een pleidooi voor optimisme zonder hoop. Hoe je er ook naar kijkt, feit blijft dat de situatie fucked is. Maar laat ons dat niet doen vervallen tot passiviteit, want dan is het zeker dat de zaak is verloren.
p.s. Ik ga verhuizen naar StoryGraph, het is daar net zo lekker lezen maar dan zonder Bezos die je data steelt om z’n zakken te vullen. Kom gezellig mee!
April 10, 2025
Hoe om te gaan met de klimaatcrisis? welke houding moet men zich aanmeten? in ieder geval niet van de hoop, maar die van het 'optimisme zonder verwachtingen'. En nee, dat is geen Candide on steroids, aldus Wieringa.
Wat het wel is, en hoe we deze 'grondhouding' moeten vasthouden, is me niet duidelijk geworden.
Wel moeten we gewoon lekker veel bomen planten en dan zien we wel en kijken we nog ff!!!
Wat het wel is, en hoe we deze 'grondhouding' moeten vasthouden, is me niet duidelijk geworden.
Wel moeten we gewoon lekker veel bomen planten en dan zien we wel en kijken we nog ff!!!
May 12, 2025
Dit essay is een oproep tot actie, tot reflectie en tot leven met overtuiging. Het leest als een pleidooi om koers te houden, juist wanneer de uitkomst onzeker is. Geen hoop als vluchtweg, maar optimisme als principiële keuze.
"En als het allemaal vergeefs zal blijken.....dan nog zal dit voor altijd hebben bestaan."
"En als het allemaal vergeefs zal blijken.....dan nog zal dit voor altijd hebben bestaan."
April 10, 2025
interessant essay. toch gun ik ons allemaal wel nog hoop. en positiviteit. en de fantasie om verder te denken dan hopeloosheid.
December 15, 2025
Jawadde dadde. Lig hier nu al enkele minuten te weifelen tussen 4 en 5 hemellichamen. Er waren de geringe lengte van het werk en een interessedipje langs mijn kant halverwege, maar ook een bijzonder inspirerende boodschap en een krachtig slot. Herevaluatie aanstaande, in de tussentijd onderschrijf ik het enthousiasme van Wood-E alvast volledig!
March 29, 2025
Mooi geschreven essay dat de vinger legt op de slagader van deze tijd. Zonder dat Camus genoemd wordt ademt dit werk de inzichten uit de Mythe van Sisyphus.
April 1, 2025
Mooi geschreven essay, maar een deprimerend verhaal. Ik vond het helaas wat aan de oppervlakte blijven, had meer filosofische discussie verwacht over wat het is om hoop te hebben, wat het verschil is met optimisme, en hoe er optimisme zonder hoop kan zijn en of we inderdaad daar naar moeten streven. Dit essay voelde voor mij meer als een persoonlijke worsteling van Wieringa met het huidige tijdperk en zijn depressieve gedachtes erover. Al erken ik zeker dat de huidige tijd hopeloos aan kan voelen, ben ik er zelf niet over uit of dat het ook ís.
Read
April 12, 2025https://lezersgoud.nl/essay-maand-van...
Het thema van dit jaar is ‘Mij een zorg’. Daar kon Tommy Wieringa mee uit de voeten voor het Essay en schreef een stuk over hoe om te gaan met een toekomst vol zorgen.
Hij begint met een persoonlijke inslag door terug te blikken op de tijd dat hij vader werd. Daarvoor was zijn enige grote zorg genoeg inkomen genereren uit zijn schrijversbestaan. Toen hij kinderen kreeg, kregen zijn gedachten een andere vorm: “Vader zijn, hoeveel angsten zijn dat? Het boze oog is overal. Ik herinner me de jonge automobilist die elke dag over de smalle dijkweg langs het huis schoot.” Hij reed hem achterna voor een goed gesprek. Later viel hem binnen dat hij min of meer een scène uit De wereld volgens Garp herbeleefde, gevolgd door een typische Wieringa-observatie: “De literatuur leeft je het leven tot in detail voor.”
Het thema van dit jaar is ‘Mij een zorg’. Daar kon Tommy Wieringa mee uit de voeten voor het Essay en schreef een stuk over hoe om te gaan met een toekomst vol zorgen.
Hij begint met een persoonlijke inslag door terug te blikken op de tijd dat hij vader werd. Daarvoor was zijn enige grote zorg genoeg inkomen genereren uit zijn schrijversbestaan. Toen hij kinderen kreeg, kregen zijn gedachten een andere vorm: “Vader zijn, hoeveel angsten zijn dat? Het boze oog is overal. Ik herinner me de jonge automobilist die elke dag over de smalle dijkweg langs het huis schoot.” Hij reed hem achterna voor een goed gesprek. Later viel hem binnen dat hij min of meer een scène uit De wereld volgens Garp herbeleefde, gevolgd door een typische Wieringa-observatie: “De literatuur leeft je het leven tot in detail voor.”
April 8, 2025
Scherp essay. Wieringa schrijft vlot en mooi, daardoor 'zit' je als het ware meteen in het essay. Zonder hoop geen hopeloosheid, maar zonder hoop ben je per definitie hoop-loos zou ik zeggen. Bovendien is een vraag die ik voortdurend had: waar fundeer je de hoop (waar Wieringa van af wil) dan in eerste instantie in?
Wieringa heeft het over de prometheïsche aard (p.17) en dat doet denken aan Peter Sloterdijks boek Die Reue des Prometheus: Von der Gabe des Feuers zur globalen Brandstiftung die dit thema nog verder uitwerkt.
Wieringa eindigt met een pleidooi om in actie te komen - ook het niet-steunen van de tech-oligarchen en anderen is een vorm van in actie komen - en om bomen te planten. Dat laatste kan ik alleen maar toejuichen. Iets doen is natuurlijk altijd beter dan niets doen en het maar gelaten laten gebeuren. Maar, juist de handeling van het planten van bomen zou ik als een daad van hoop zien: de hoop dat het bijdraagt aan reductie van de uitstoot, dat het de impact van de veranderingen tempert. Iemand zei ooit: optimisme en pessimisme zijn gebaseerd op de feiten; hoop is ondanks de feiten.
Wieringa heeft het over de prometheïsche aard (p.17) en dat doet denken aan Peter Sloterdijks boek Die Reue des Prometheus: Von der Gabe des Feuers zur globalen Brandstiftung die dit thema nog verder uitwerkt.
Wieringa eindigt met een pleidooi om in actie te komen - ook het niet-steunen van de tech-oligarchen en anderen is een vorm van in actie komen - en om bomen te planten. Dat laatste kan ik alleen maar toejuichen. Iets doen is natuurlijk altijd beter dan niets doen en het maar gelaten laten gebeuren. Maar, juist de handeling van het planten van bomen zou ik als een daad van hoop zien: de hoop dat het bijdraagt aan reductie van de uitstoot, dat het de impact van de veranderingen tempert. Iemand zei ooit: optimisme en pessimisme zijn gebaseerd op de feiten; hoop is ondanks de feiten.
October 17, 2025
Optimisme zonder hoop is een verschrikkelijk goed geschreven essay over wat te doen als hoop verdwijnt. Want, zo stelt Tommy Wieringa, nu dat we ons niet meer van de klimaatcrisis kunnen afwenden, verdwijnt de hoop op een toekomst. Terwijl Westerse landen omwille van angst naarstig om zich heen grijpen naar autoritaire figuren om zekerheid te krijgen, lijkt het alsof we terug glijden naar een foedalistisch staatsbestuur.
Als dit het geval is, dan kunnen we alleen maar uit optimisme handelen. Het optimisme loskoppelen van hoop en ons best doen. Iets minder vlees eten, ons blijven informeren, bomen planten, plastic oprapen, etc. Het haalt misschien niks uit maar we hebben ons best gedaan. Als dit het einde is van "het einde van de geschiedenis" dan zijn we er in ieder geval geweest. We hebben dit meegemaakt.
Zelf vind ik dat hoop nog wel degelijk een mogelijkheid is, iets dat waar we in moeten blijven geloven. Zonder hoop is er geen betere toekomst voorstelbaar. En ik wil de voorstelling van een betere toekomst niet verliezen.
Als dit het geval is, dan kunnen we alleen maar uit optimisme handelen. Het optimisme loskoppelen van hoop en ons best doen. Iets minder vlees eten, ons blijven informeren, bomen planten, plastic oprapen, etc. Het haalt misschien niks uit maar we hebben ons best gedaan. Als dit het einde is van "het einde van de geschiedenis" dan zijn we er in ieder geval geweest. We hebben dit meegemaakt.
Zelf vind ik dat hoop nog wel degelijk een mogelijkheid is, iets dat waar we in moeten blijven geloven. Zonder hoop is er geen betere toekomst voorstelbaar. En ik wil de voorstelling van een betere toekomst niet verliezen.
December 17, 2025
"Niet het wijsgerige optimisme dat de wereld beschouwt als de beste van alle mogelijke werelden, maar een optimisme van het temperament, dat zich ziende blind houdt en me in staat staalt te handelen zonder de verwachting dat het beter wordt." Dit is de definitie van hop volgens Wieringa. Hoop is dus volgens hem niet denken dat alles vanzelf goed komt, maar wél de moed en energie hebben om door te gaan en dingen te doen, zelfs als je niet weet of het resultaat beter zal zijn. Krachtig essay. Vlot geschreven.
April 14, 2025
Erg mooi geschreven met een goede portie filosofie. Hoewel het boek misschien niet zo was bedoeld, putte ik er toch zo mijn delen optimisme uit en gaf Wieringa woorden aan abstractheden die ik voorheen nog niet verwoord had gezien. Wat hij zegt over Optimisme zonder hoop, is zeer inspirerend en een goede houvast voor de komende stormen van de toekomst.
April 14, 2025
Ik heb dit essay van duistere mijmeringen en angsten twee keer beluisterd, 1. Omdat het fenomenaal geschreven is 2. Omdat het precies de juiste snaar raakt wat betreft ons 'verlies aan toekomst' door de klimaatcrisis en 3. Omdat Wieringa het prachtig voordraagt. Mijn favoriet: "[ankers] bedekt met een psoriasis van roest. De vraag die zulke ankers oproepen is deze: waar zijn hun schepen gebleven?"
May 27, 2025
Mooie essay met actueel en urgent onderwerp, op persoonlijke wijze geschreven. Ik kwam deze bij toeval tegen en heb 'm meteen in een ruk uitgelezen.
July 16, 2025
machtig prachtig geschreven
March 31, 2025
Wel, de titel zegt al heel wat, maar deze kwam toch hard aan. LEZEN!
Wie de hoop opgeeft, geeft ook de hopeloosheid op. - pag 84
Wie de hoop opgeeft, geeft ook de hopeloosheid op. - pag 84
April 6, 2025
Heb hem daarnet een uurtje horen spreken in Antwerpen voor ik een halfuur voor het einde moest vertrekken omdat ik anders slechts moeilijk thuis zou raken. Spijtig, want Wieringa is een grappige man.
Het essay volgt natuurlijk de klassieke structuur van probleem (crisis, op vlak van klimaat, politiek, economie) en oplossing. Die oplossing lijkt wat vreemd: optimisme zonder hoop, maar is redelijk logisch als je twee seconden nadenkt en even meegaat in zijn pleidooi, los van je persoonlijke interpretatie van die termen "optimisme" en "hoop" (dat daar immers wat verwarring kan ontstaan bleek ook heel mooi op die lezing in de Singel, waar zijn medespreekster, Jannah Loontjens, het niet met hem eens was over haar idee van de titel, maar dan wel met Wieringa's invulling ervan.).
In essentie komt het neer op het volgende: hoop veronderstelt een engagement met de toekomst. De toekomst is echter aan het verdwijnen. Het heden is niet in crisis, het is de toekomst zelf die de crisis vormt door de klimaatproblematiek, stelt Wieringa redelijk vroeg in dit essay. Daaruit volgt dan dat hoop, wanneer we die verstaan als de idee dat het beter wordt in de toekomst, niet langer mogelijk is. Dat houdt volgens Wieringa echter niet in dat er niet nog steeds een optimisme mogelijk is dat aanzet tot handelen, niet voor een betere toekomst (niet vanuit hoop dus), maar gewoon zomaar.
Een optimisme zonder hoop wordt enkel voortgedreven door zichzelf, losgekoppeld van een doel. Men gaat gewoon verder. Men plant een boom. Men protesteert eens. Op eender welke manier. Men komt in verzet. Niet vanuit die hoop dus, maar, zo komt het me voor, omdat men niet anders kan, om toch nog dat beetje positiviteit te behouden, dat optimisme. Handelen zonder verwachting, is de redelijk heldere schematische weergave naar het einde toe
Om nu mijn eigen mening te geven: coole ingesteldheid, maar ik zou het godverdomme niet kunnen. Het zijn weer mijn existentialistische neigingen, ik had nooit Camus moeten lezen in mijn veertiende levensjaar, elke paar maanden vervloek ik hem nog voor die ene theorie die hij aan het einde van De mythe van Sisyphus in mijn hoofd geplant heeft: opdat een handeling zin heeft, is er een doel nodig. Waarom is Sisyphus gelukkig, waarom blijft hij handelen? Omdat hij hoop heeft dat hij ooit bovenop die berg zou komen, ondanks de overduidelijke geïmpliceerde empirische realiteit dat dat nooit zou lukken.
Ik zou niet kunnen handelen zonder hoop, omdat ik zonder toekomstperspectief geen zin zou zien in die handelingen. En ik heb zinvolle handelingen nodig. Ik wil nuttig zijn voor de wereld. Ik wil ertoe doen.
Probleem, dan, in de huidige situatie: ik verwerp handelen zonder verwachting (ofte optimisme zonder hoop) op existentialistische grond, ik zou dan namelijk handelen zonder zin, dat kan ik niet, wat dan wel? Handelen met hoop gaat ook niet, want die hoop is, zoals Wieringa mooi aantoont, gestoeld op een toekomst die toch overduidelijk richting de afgrond dendert. Wat ik dan doe? Niets. Wel, niet volledig niets: soms lees ik een boek, heel soms denk ik daar dan een beetje over na en heel heel soms schrijf ik er iets over (zoals nu eigenlijk).
Het probleem: met dit theoretisch handelen (geëngageerd blijven met de wereld door ze te proberen begrijpen aan de hand van bepaalde theorieën) ga ik er niet komen. In feite is dit handelen even zinloos als dat handelen zonder hoop dat ik zonet nog verwierp op existentialistische grond. Misschien is dat dan mijn optimisme zonder hoop? Misschien is dit mijn manier om te blijven gaan, schijnbaar tegen beter weten in, niet omdat ik denk dat mijn begrip van heden en verleden de toekomst zal verbeteren, maar omdat ik niet anders kan. Omdat ik moet. Er is iets dat me ertoe aanzet te blijven handelen (of toch iets in de richting van handelen) zonder hoop op mijn manier; iets dat me ertoe aanzet toch nog bezig te zijn met de wereld rondom mij. Ik zou dit echter niet zien als optimisme, maar goed, misschien is dat louter een semantische kwestie.
U moet weten: soms zou ik liever hebben dat dat ding, die obligatie die maakt dat ik toch nog een beetje bezig blijf met alle problemen rondom me, dat dat er niet meer was. Soms wil ik even gewoon niets hoeven doen. Soms wil ik even wat apathie. Of onwetendheid. C'est-à-dire: ik wil niet naar het nieuws kijken en me slecht voelen. Dus ofwel kijk ik dan niet naar het nieuws (onwetendheid), ofwel zorg ik ervoor dat ik daar dan niets meer bij voel (apathie).
Een tijdje geleden verlangde ik plots erg naar een zulke staat, na het besef dat ik na drie maanden denken over de vraag que faire? nergens was gekomen en eigenlijk liever de problemen zou ontlopen. Gewoon een hele voormiddag op een zonnig Spaans strand liggen en even nergens aan denken. Dat heb ik vorige week meerdere malen even gedaan; het was de tijd van mijn leven! Tenminste, tot ik tijdens zo een sessietje zonnen de grove fout maakte toch even snel op mijn gsm de site van De Morgen te checken en zag dat he who shall not be named zonder dat iemand daarom gevraagd had een handelsoorlog was gestart en dan voelde ik me weer heel slecht over de geopolitieke staat van de wereld.
Ganser dagen op een Spaans strand liggen, niets zien of horen behalve de zee, niets voelen behalve de zon, en de problemen des werelds zo ontlopen is in feite geen valabele optie op de lange termijn - hoewel het best leuk was voor zolang het geduurd heeft. Weer de vraag dus: wat dan wel? Dan toch dat optimisme zonder hoop zoals Wieringa het noemt (of het voortzetten van engagement/handelen zonder zin zou ik zeggen)? Niet per se. Er is nog één ideaalbeeld dat ik heb. Net als het Spaanse strand is het relatief escapistisch, maar het is misschien net wat leefbaarder op de lange termijn.
Ik heb het over een figuur die Wieringa ook beschreef in dit boek: de filosoof in de natuur. De bebaarde zot op de berg die ganser dagen Foucault leest, dat lijkt me soms ook wel een leuk alternatief voor als ik me even wil afzonderen van de wereld zonder het risico een zonneslag te krijgen. Me in de Zweedse of Zwitserse bergen zetten en me wijden aan het lezen, denken en schrijven. Het verschil met mijn huidige engagement zonder hoop (hetgeen ook gewoon bestaat uit lezen, denken en schrijven) zit hem in de illusie van nut.
Vandaag heb ik nog vaak de illusie van nut in mijn lezen, denken en uitermate sporadisch schrijven omdat ik denk dat ik me bezig houd met dingen die ertoe doen. 'De politiek', engagement, macht, de structurele ongelijkheden wat betreft abnormaliteit en natuurlijk hoe om te gaan met de genaturaliseerde constructies rond identiteit. Nu, hoe verder je opschuift in die opsomming, hoe meer die illusie van nut verdwijnt en hoe meer ik me niet langer engageer voor de wereld, maar voor mezelf en de dingen die ikzelf interessant vind.
Wanneer ik het heb over dat engagement zonder zin veronderstel ik engagement voor iets buiten jezelf. Mijn geromantiseerd handelen als filosoof op de berg zou echter net handelen voor mezelf zijn. Lezen, denken en schrijven, maar niet voor de wereld, maar puur voor mezelf. Dat betekent niet dat ik me niet langer interesseer voor 'het politieke'. Ik interesseer me nog steeds voor het politieke, maar gewoon omdat het net zo persoonlijk kan zijn. Ik interesseer me dan niet langer in het populisme en het sterven van de democratie, het einde van de liberale orde dat Trump en de zijnen aan het accelereren zijn of zo, dingen die ertoe doen voor 'de wereld', maar in dingen die er vooral toe doen voor mezelf. Machtsstructuren die me doen begrijpen waarom ik niet durf/wil uitweiden over bepaalde dingen waar ik nu even niet over ga uitweiden.
De filosoof op de berg, dus, die zich bezighoudt met pakweg de discursieve metafysica en ontologie van de identiteit, niet omdat pakweg de discursieve metafysica en ontologie van de identiteit zo belangrijk zijn voor de wereld, maar om zichzelf te begrijpen. Steeds meer en meer is de enige reden dat ik vandaag nog de wereld wil begrijpen het feit dat ik mezelf en mijn plaats in die wereld wil begrijpen. Als ik me interesseer in systemen, dan is dat eigenlijk steeds vaker louter om te bepalen welke invloed zij op mij hebben, wat dat inhoudt voor andere mensen kan me dan vrij weinig schelen.
Mezelf en niet de wereld als God, donc, en het illusieloze theoretische handelen als priester, als medium om tot mijn voor de wereld rondom mij nutteloos object van devotie te komen. Dat is dus een optie waar ik de laatste tijd meer en meer naartoe drijf, en het lijkt me eigenlijk wel best leuk om later gewoon dat te doen ergens op het Zuid-Franse platteland bijvoorbeeld en dan liefst tot het einde der tijden dat met rasse schreden nadert - niet dat ik mij daar mee bezig zou houden.
Ach, we zien wel. Mijn punt is - en dat is eigenlijk ook gewoon Wieringa's punt - een handelen/engagement zonder hoop is mogelijk. Wat ik hieraan dan wou toegevoegen is dat dat handelen dan zelfs niet eens in verhouding tot de wereld zou moeten gebeuren, maar ook, zoals ik het nu zo graag doe, tot dingen die er enkel toe doen voor mezelf. Soit. Leuk boekje.
Het essay volgt natuurlijk de klassieke structuur van probleem (crisis, op vlak van klimaat, politiek, economie) en oplossing. Die oplossing lijkt wat vreemd: optimisme zonder hoop, maar is redelijk logisch als je twee seconden nadenkt en even meegaat in zijn pleidooi, los van je persoonlijke interpretatie van die termen "optimisme" en "hoop" (dat daar immers wat verwarring kan ontstaan bleek ook heel mooi op die lezing in de Singel, waar zijn medespreekster, Jannah Loontjens, het niet met hem eens was over haar idee van de titel, maar dan wel met Wieringa's invulling ervan.).
In essentie komt het neer op het volgende: hoop veronderstelt een engagement met de toekomst. De toekomst is echter aan het verdwijnen. Het heden is niet in crisis, het is de toekomst zelf die de crisis vormt door de klimaatproblematiek, stelt Wieringa redelijk vroeg in dit essay. Daaruit volgt dan dat hoop, wanneer we die verstaan als de idee dat het beter wordt in de toekomst, niet langer mogelijk is. Dat houdt volgens Wieringa echter niet in dat er niet nog steeds een optimisme mogelijk is dat aanzet tot handelen, niet voor een betere toekomst (niet vanuit hoop dus), maar gewoon zomaar.
Een optimisme zonder hoop wordt enkel voortgedreven door zichzelf, losgekoppeld van een doel. Men gaat gewoon verder. Men plant een boom. Men protesteert eens. Op eender welke manier. Men komt in verzet. Niet vanuit die hoop dus, maar, zo komt het me voor, omdat men niet anders kan, om toch nog dat beetje positiviteit te behouden, dat optimisme. Handelen zonder verwachting, is de redelijk heldere schematische weergave naar het einde toe
Om nu mijn eigen mening te geven: coole ingesteldheid, maar ik zou het godverdomme niet kunnen. Het zijn weer mijn existentialistische neigingen, ik had nooit Camus moeten lezen in mijn veertiende levensjaar, elke paar maanden vervloek ik hem nog voor die ene theorie die hij aan het einde van De mythe van Sisyphus in mijn hoofd geplant heeft: opdat een handeling zin heeft, is er een doel nodig. Waarom is Sisyphus gelukkig, waarom blijft hij handelen? Omdat hij hoop heeft dat hij ooit bovenop die berg zou komen, ondanks de overduidelijke geïmpliceerde empirische realiteit dat dat nooit zou lukken.
Ik zou niet kunnen handelen zonder hoop, omdat ik zonder toekomstperspectief geen zin zou zien in die handelingen. En ik heb zinvolle handelingen nodig. Ik wil nuttig zijn voor de wereld. Ik wil ertoe doen.
Probleem, dan, in de huidige situatie: ik verwerp handelen zonder verwachting (ofte optimisme zonder hoop) op existentialistische grond, ik zou dan namelijk handelen zonder zin, dat kan ik niet, wat dan wel? Handelen met hoop gaat ook niet, want die hoop is, zoals Wieringa mooi aantoont, gestoeld op een toekomst die toch overduidelijk richting de afgrond dendert. Wat ik dan doe? Niets. Wel, niet volledig niets: soms lees ik een boek, heel soms denk ik daar dan een beetje over na en heel heel soms schrijf ik er iets over (zoals nu eigenlijk).
Het probleem: met dit theoretisch handelen (geëngageerd blijven met de wereld door ze te proberen begrijpen aan de hand van bepaalde theorieën) ga ik er niet komen. In feite is dit handelen even zinloos als dat handelen zonder hoop dat ik zonet nog verwierp op existentialistische grond. Misschien is dat dan mijn optimisme zonder hoop? Misschien is dit mijn manier om te blijven gaan, schijnbaar tegen beter weten in, niet omdat ik denk dat mijn begrip van heden en verleden de toekomst zal verbeteren, maar omdat ik niet anders kan. Omdat ik moet. Er is iets dat me ertoe aanzet te blijven handelen (of toch iets in de richting van handelen) zonder hoop op mijn manier; iets dat me ertoe aanzet toch nog bezig te zijn met de wereld rondom mij. Ik zou dit echter niet zien als optimisme, maar goed, misschien is dat louter een semantische kwestie.
U moet weten: soms zou ik liever hebben dat dat ding, die obligatie die maakt dat ik toch nog een beetje bezig blijf met alle problemen rondom me, dat dat er niet meer was. Soms wil ik even gewoon niets hoeven doen. Soms wil ik even wat apathie. Of onwetendheid. C'est-à-dire: ik wil niet naar het nieuws kijken en me slecht voelen. Dus ofwel kijk ik dan niet naar het nieuws (onwetendheid), ofwel zorg ik ervoor dat ik daar dan niets meer bij voel (apathie).
Een tijdje geleden verlangde ik plots erg naar een zulke staat, na het besef dat ik na drie maanden denken over de vraag que faire? nergens was gekomen en eigenlijk liever de problemen zou ontlopen. Gewoon een hele voormiddag op een zonnig Spaans strand liggen en even nergens aan denken. Dat heb ik vorige week meerdere malen even gedaan; het was de tijd van mijn leven! Tenminste, tot ik tijdens zo een sessietje zonnen de grove fout maakte toch even snel op mijn gsm de site van De Morgen te checken en zag dat he who shall not be named zonder dat iemand daarom gevraagd had een handelsoorlog was gestart en dan voelde ik me weer heel slecht over de geopolitieke staat van de wereld.
Ganser dagen op een Spaans strand liggen, niets zien of horen behalve de zee, niets voelen behalve de zon, en de problemen des werelds zo ontlopen is in feite geen valabele optie op de lange termijn - hoewel het best leuk was voor zolang het geduurd heeft. Weer de vraag dus: wat dan wel? Dan toch dat optimisme zonder hoop zoals Wieringa het noemt (of het voortzetten van engagement/handelen zonder zin zou ik zeggen)? Niet per se. Er is nog één ideaalbeeld dat ik heb. Net als het Spaanse strand is het relatief escapistisch, maar het is misschien net wat leefbaarder op de lange termijn.
Ik heb het over een figuur die Wieringa ook beschreef in dit boek: de filosoof in de natuur. De bebaarde zot op de berg die ganser dagen Foucault leest, dat lijkt me soms ook wel een leuk alternatief voor als ik me even wil afzonderen van de wereld zonder het risico een zonneslag te krijgen. Me in de Zweedse of Zwitserse bergen zetten en me wijden aan het lezen, denken en schrijven. Het verschil met mijn huidige engagement zonder hoop (hetgeen ook gewoon bestaat uit lezen, denken en schrijven) zit hem in de illusie van nut.
Vandaag heb ik nog vaak de illusie van nut in mijn lezen, denken en uitermate sporadisch schrijven omdat ik denk dat ik me bezig houd met dingen die ertoe doen. 'De politiek', engagement, macht, de structurele ongelijkheden wat betreft abnormaliteit en natuurlijk hoe om te gaan met de genaturaliseerde constructies rond identiteit. Nu, hoe verder je opschuift in die opsomming, hoe meer die illusie van nut verdwijnt en hoe meer ik me niet langer engageer voor de wereld, maar voor mezelf en de dingen die ikzelf interessant vind.
Wanneer ik het heb over dat engagement zonder zin veronderstel ik engagement voor iets buiten jezelf. Mijn geromantiseerd handelen als filosoof op de berg zou echter net handelen voor mezelf zijn. Lezen, denken en schrijven, maar niet voor de wereld, maar puur voor mezelf. Dat betekent niet dat ik me niet langer interesseer voor 'het politieke'. Ik interesseer me nog steeds voor het politieke, maar gewoon omdat het net zo persoonlijk kan zijn. Ik interesseer me dan niet langer in het populisme en het sterven van de democratie, het einde van de liberale orde dat Trump en de zijnen aan het accelereren zijn of zo, dingen die ertoe doen voor 'de wereld', maar in dingen die er vooral toe doen voor mezelf. Machtsstructuren die me doen begrijpen waarom ik niet durf/wil uitweiden over bepaalde dingen waar ik nu even niet over ga uitweiden.
De filosoof op de berg, dus, die zich bezighoudt met pakweg de discursieve metafysica en ontologie van de identiteit, niet omdat pakweg de discursieve metafysica en ontologie van de identiteit zo belangrijk zijn voor de wereld, maar om zichzelf te begrijpen. Steeds meer en meer is de enige reden dat ik vandaag nog de wereld wil begrijpen het feit dat ik mezelf en mijn plaats in die wereld wil begrijpen. Als ik me interesseer in systemen, dan is dat eigenlijk steeds vaker louter om te bepalen welke invloed zij op mij hebben, wat dat inhoudt voor andere mensen kan me dan vrij weinig schelen.
Mezelf en niet de wereld als God, donc, en het illusieloze theoretische handelen als priester, als medium om tot mijn voor de wereld rondom mij nutteloos object van devotie te komen. Dat is dus een optie waar ik de laatste tijd meer en meer naartoe drijf, en het lijkt me eigenlijk wel best leuk om later gewoon dat te doen ergens op het Zuid-Franse platteland bijvoorbeeld en dan liefst tot het einde der tijden dat met rasse schreden nadert - niet dat ik mij daar mee bezig zou houden.
Ach, we zien wel. Mijn punt is - en dat is eigenlijk ook gewoon Wieringa's punt - een handelen/engagement zonder hoop is mogelijk. Wat ik hieraan dan wou toegevoegen is dat dat handelen dan zelfs niet eens in verhouding tot de wereld zou moeten gebeuren, maar ook, zoals ik het nu zo graag doe, tot dingen die er enkel toe doen voor mezelf. Soit. Leuk boekje.
July 19, 2025
'Hoop is niet langer de drijfveer in de queeste tegen het afval maar een grondhouding van optimisme zonder oriëntatiepunt. Niet het wijsgerige optimisme dat de wereld beschouwt als de beste van alle mogelijke werelden, maar een optimisme van het temperament, dat zich ziende blind houdt en me in staat stelt te handelen zonder de verwachting dat het beter wordt. Of slechter. Of welke verwachting dan ook.'
Displaying 1 - 30 of 138 reviews