Ο Ιωσήφ και οι αδελφοί αυτού, Γ΄ τόμος: Ο Ιωσήφ στην Αίγυπτο

Joseph und seine Brüder #3

by Thomas Mann, Λευτέρης Αναγνώστου (Translator), Α.Κ. Χριστοδούλου (Editor)

Οι αγοραστές του Ιωσήφ μεταφέρουν τον νεκρό και αναγεννημένο νέο στην Αίγυπτο, μακριά από οτιδήποτε οικείο και αγαπημένο. Ο Ιωσήφ θα πουληθεί στον οίκο του Πετεφρή και της συζύγου του Ενί, όπου δεν θ’ αργήσει να έρθει πρόσωπο με πρόσωπο, ξανά, με τη μοίρα του. Κατά έναν ιδιοφυή, αξεπέραστο τρόπο, το πιο προσωπικό, βαθύτατα εξομολογητικό κείμενο του δημιουργού του – μια “βιογραφία” επικών διαστάσεων, με θέματά της τον έρωτα, τη ζωή, το χρόνο, το τέλος.

Genres: Classics, German Literature, Fiction, Historical Fiction, Religion, Literature, Novels

798 pages, Paperback

First published January 1, 1936

About the author

Librarian Note: There is more than one author in the GoodReads database with this name. See this thread for more information.

See also:
Serbian: Tomas Man

Thomas Mann was a German novelist, short story writer, social critic, philanthropist, essayist, and Nobel Prize laureate in 1929, known for his series of highly symbolic and ironic epic novels and novellas, noted for their insight into the psychology of the artist and the intellectual. His analysis and critique of the European and German soul used modernized German and Biblical stories, as well as the ideas of Goethe, Nietzsche, and Schopenhauer. His older brother was the radical writer Heinrich Mann, and three of his six children, Erika Mann, Klaus Mann and Golo Mann, also became important German writers. When Hitler came to power in 1933, Mann fled to Switzerland. When World War II broke out in 1939, he emigrated to the United States, from where he returned to Switzerland in 1952. Thomas Mann is one of the best-known exponents of the so-called Exilliteratur.

Reviews

[Vit Babenco · Rating 5 out of 5]

“And it came to pass, when she saw that he had left his garment in her hand, and was fled forth,
That she called unto the men of her house, and spake unto them, saying, See, he hath brought in an Hebrew unto us to mock us; he came in unto me to lie with me, and I cried with a loud voice:
And it came to pass, when he heard that I lifted up my voice and cried, that he left his garment with me, and fled, and got him out.” Genesis 39:13-15
Irony flowers and also Joseph in Egypt was adorned by Thomas Mann with many outlandish colours.
Joseph was sold as just a contemptible slave but his ambitions and pretensions remained as great as ever…

Scarcely had his quick apprising eye taken in men and things when he considered how – sooner or later, but certainly as soon as possible – he would win to the master’s side, to the side of him highest in this sphere if not the highest in Egypt. lf not me highest: the words betray that whatever unforeseeable difficulties lay in the way of attaining his immediate though still very distant goal, these did not prevent him from looking beyond it to where hovered other, yet more conclusive incorporations of the highest.
Yet so it was; we know our man. And would he, with lesser pretensions, have gone so far in this country as he did? He was in the nether world, to which the pit had been the entrance. He was no longer Joseph, but Usarsiph; lowest among these below, but that could not last for long. Advantage and disadvantage he scanned with rapid eye.

So, using any possibility an all his abilities, higher and higher he climbed…

Such were the many and varied demands made upon Joseph at this time; he must not only satisfy them but take care that his good fortune be not laid up against him. For the smiling, the downcast eyes with which men mostly greet such a rise to power hide much ill will, which must be mollified with tact, shrewdness, and consideration, thus adding another to the many claims upon his judgment and alertness. Joseph flourished as by a spring; and it is wellnigh impossible for one in his position to avoid encroachment on another’s field, and damage to another’s boundary-stones. His advancement is inevitably bound up with detriment to another’s; he must devote a good part of his understanding to reconcile with his own existence the outshone and overthrown.

Duality rules the world and spiritual values are often equal to the material ones while love and hate equally reign over human motives… And lies frequently become more powerful than truths…
So the higher they rise, the harder they fall…

[Emiliya Bozhilova · Rating 4 out of 5]

Старият завет е неизчерпаем извор на истории, които се люшкат из всички крайности на човешкото битие и дух. Крайности, неопитомени от доктрината на Новия завет, доста по-първични, лишени от поуката на наследилото ги доста по-целеустремено възпитателно християнство.

Историята на Авраамовия внук и Исааков син Йосиф, продаден от завистливите си братя в робство в древния Египет, където за него се редуват падения и възход, е една от най-увлекателните.



Йосиф е истински приключенец по съвременните стандарти, а и неговата история е една от малкото с щастлив завършек.



Томас Ман обаче никак не бърза да стигне до щастливия край на относително кратката древна притча, и се е разлял в четири романа, от които “Йосиф в Египет” е третият. В бароков стил Ман буквално е обвил историята в безброй драперии от философия, пищни описания на изчезнали светове и техните движещи сили, малко сърцеведство и душевадство, съвсем немалко насмешка и откровена провокация на най-неочаквани места, придружени с леко вагнерово звучене.

Самата книга, макар и писана през 30-те години на ХХ век, ми звучеше някак с поне 100 години по-ранна. Драматичният апломб и изпипването на всеки мъничък детайл в пъстрото платно изисква търпение, неприсъщо за ХХ или ХХI век.

Относно героите… Такива няма. Героят е само един - и той е Томас Ман, в различни свои свои аватари, редуващи тектоничните сблъсъци между душа и тяло, вътрешно достойнство и обществен престиж, пътуване в пространството и пътуване из духа, ирония и драма, сдържаност и необузданост.

Тъкмо Йосиф - парадоксално - е най-малко одухотворения герой, макар да присъства най-активно в сюжета. Той е една изключително елегантна кукла без друго вътрешно съдържание, освен отчасти буден ум, съчетан с арогантна суета и с изненадващо тесногръдие. Чувства липсват. Сякаш Ман някак не се е престрашил да го превърне в човек - той е само катализатор за действията на всички останали. За сметка на това Мут, съпругата на Потифар, е изненадващо плътен образ, не точно хищната злодейка от библията, макар да не е много приятно човешко същество. Самият Потифар пък е така забулен от гъсти фройдистки изпарения, че да си пробие път сред тях е нелека задача за читателя, но пък е доста удовлетворителна. С щипка обломовщина, странно кацнала в делтата на Нил.



И да, книгата свършва на най-интересното място (след като се е помотвала с южняшка ленивост из почти 600 страници), а у нас последното пълно издание е от далечната 1985 г. Остава утехата, че краят е известен, но играта на Ман с думите и с мозъка на читателя, освен когато се отплесне и се вземе твърде насериозно, не е за пренебрегване и следващият том също влиза в списъка ми за четене.

——
▶️ Цитати:

🍇”Но, виж, светът има много средища, всяко същество си има свое собствено средище, всяко е обкръжено от свой собствен свят. Ти стоиш тук само на половин лакът от мене, но си обкръжен от своя си свят, в чието средище не съм аз, а ти, докато аз пък съм в средата на своя. […] Но нашите средища не са чак толкова далеч едно от друго, че да нямат никакъв допир помежду си, напротив […].”

🍇“Защото заслепен е и се излага на смъртна опасност онзи, който има в хората по-голямо доверие, отколкото те са готови да оправдаят, и който предявява към тях изисквания, за които те не искат и да чуят. А когато проявиш такава любов, такова уважение към тях, те излизат от кожата си и се превръщат в диви зверове.”

🍇”…светът затова само е толкова шумен и приказлив, защото по такъв начин по-лесно се премълчава премълчаното и се затаява стаеното, скритото за хората и нещата.”

🍇”Човек така е устроен, че мисли предимно с готови шаблони и формули, сиреч не така, както той си избира, а както - и доколкото помни - е обичайно да се говори […].”

🍇“…забраненото не е забранено за него и…разумно погледнато, тъкмо то му подхождаше.”

🍇“Той не искаше да си има работа с двузначности и двусмислености, било в лошия, било дори във възвишения смисъл на думата…”

🍇”Хората са доста склонни да смятат старото за нещо достопочтено просто защото то е старо и приемат лесно едното за другото.”

🍇“Защото ние вървим по стъпките на тези, които са живели преди нас, и целият живот е попълване на митичните форми с настояща действителност.”

🍇“Където си ти, там е светът […]”

🍇“…както при калейдоскопа едни и същи цветни стъкълца се подреждат по все различен начин, така и при играещия си живот - от еднаквото, от все същото в него се пораждат все нови и нови съчетания…”

🍇“Винаги се благославя само благословеният и се пожелава щастие на щастливия.”

🍇“…това сърце беше готово да бъде справедливо - макар може би само заради удобството си и защото справедливостта го избавяше от гняв и от честолюбива отмъстителност. А че справедливостта е и най-сигурното прибежище на достойнството, това той също съзнаваше.”

🍇“В естеството на неописуемото има […] нещо, което ни пречи да говорим за неописуемото, и за да го изразим, трябва да говорим за други неща.”

[И~N · Rating 4 out of 5]

Обичам разточителното писане на Томас Ман, което може да хипнотизира с пасажите си.

Тази част от историята се съсредоточава повече върху Египет и оттам е с една малка степен по-малко мащабна от първите две части на четирилогията, които давят читателя в Древността на Близкия изток. Психологическият прочит обаче не е в по-малък интензитет, а въображението и дълобкото вникване в цялостната история и отделните епизоди от нея, с които Томан Ман борави, са титанични.

Не съм срещал съвременен писател да пише повече така, за жалост.

[Evripidis Gousiaris · Rating 5 out of 5]

Έχοντας θέσει τόσο ψηλά τον πήχη στους προηγούμενους δύο τόμους, δύσκολα φαντάζεσαι ότι ο συγγραφέας θα καταφέρει να διατηρήσει την συνέχεια του αριστουργήματος σε υψηλό επίπεδο, σε έναν τόμο έκτασης 800 σελίδων. Με κάποιον μαγικό τρόπο όμως, καταφέρνει να τον διατηρήσει αλλά ΚΑΙ να τον ανεβάσει ακόμα ψηλότερα.

Δεν θα αναφερθώ στην ιστορία τόσο, αλλά θα εστιάσω στην μαγευτική γραφή του Thomas Mann. Προσπαθώ να θυμηθώ αν έχω συναντήσει συγγραφέα όπου ντύνει με τόσο όμορφο και ιδιαίτερο τρόπο κάθε του περιγραφή ή σχόλιο. Να παρουσιάζει με διακριτικότητα καταστάσεις όπου από την φύση τους προκαλούν αμηχανία ή ίσως ενοχλούν αρκετούς, χωρίς όμως να προκαλέσει στον αναγνώστη κάτι από τα παραπάνω. Να θίγει θεολογικά θέματα χωρίς να προσβάλει τα Θεία και με σεβασμό προς τα Πιστεύω του αναγνώστη να απομυθοποιεί και ταυτόχρονα να επινοεί δικούς του μύθους. Να φιλοσοφεί για ποικίλα θέματα με έξυπνο τρόπο και ανεξαρτήτως αν συμφωνείς ή όχι να θαυμάζεις τον τρόπο με τον οποίο παίζει με τις λέξεις σε κάθε πρόταση.

Η ιστορία συνεχίζει να ακολουθεί τον Ιωσήφ, αυτή τη φορά περιγράφοντας τα χρόνια παραμονής του στον οίκο του Πετεφρή. Ο ήρωας ξεκινάει σαν παιδί στην αρχή του βιβλίου (όπως άλλωστε ήταν στο τέλος του Β' τόμου) και κατά την διάρκεια του ενηλικιώνεται. Η ηλικιακή μετάβαση και εξέλιξη του Ιωσήφ γίνεται τόσο φυσικά, χωρίς να παρουσιάζονται ασυνέπειες στην προσωπικότητα του, γεγονός που αποδεικνύει την μαεστρία του συγγραφέα στην σκιαγράφηση χαρακτήρων. Το ίδιο ταλέντο παρατηρείται εξίσου στην γυναίκα του Πετεφρή και σε όλο το συναισθηματικό ταξίδι της απέναντι στον Ιωσήφ. Ο τρόπος όπου γνωστοποιούνταν τα συναισθήματα της και γενικότερα η ψυχοσύνθεση της δύσκολα δεν θα σε κάνει να θαυμάσεις τον συγγραφέα.
Ατελείωτο θαυμασμό όμως και στον κύριο Λευτέρη Αναγνώστου για την Aπίστευτη μετάφραση!

Μπορεί ο όγκος και η τιμή του συγκεκριμένου έργου να τρομάζει, πρόκειται όμως -πραγματικά- για Τέχνη!

[Vítor Leal · Rating 5 out of 5]

"Desta feita, regressou José, uma vez mais, à cova e à prisão. Saber como conseguiu sair do fundo daquele buraco e elevar de novo a cabeça será o tema de cânticos vindouros."

[Jacques le fataliste et son maître · Rating 5 out of 5]

Siamo al terzo capitolo della storia di Giuseppe. Il secondo è Il giovane Giuseppe.
Nella Bibbia il racconto occupa i pochi versetti di Genesi 39, 1-20, in cui si narra dell’arrivo di Giuseppe in Egitto, di come egli sia venduto schiavo al nobile eunuco Potifar, dell’ascesa del giovane ebreo nella casa del potente egizio e di come – infine – Mut-em-enet, moglie onoraria di Potifar, si innamori di Giuseppe e, di fronte al rifiuto del giovane di cedere alle sue avances, lo accusi di aver tentato di violentarla e lo faccia imprigionare. Ecco, nel racconto della Genesi, il fulcro della vicenda: «Dopo questi fatti, la moglie del padrone gettò gli occhi su Giuseppe e gli disse: “Unisciti a me!”. Ma egli rifiutò» (Genesi, 39, 7-8).
La brevità della storia biblica non impressiona Mann, che da essa trae il romanzo più lungo della quadrilogia. Del resto, sono numerosi i temi che si intrecciano in quest’opera, in parte ripresi dai romanzi precedenti: il rapporto fra passato e presente, fra tradizione e progresso, fra difesa dell’identità e cosmopolitismo; e poi la natura della religione, il potere della letteratura ecc. Spicca, in Giuseppe in Egitto, il tema dell’amore, che occupa gli ultimi due capitoli (il VI e il VII) del romanzo: proprio questi due capitoli servono a Mann per spiegare, giustificare, approfondire le poche righe riservate dalla narrazione biblica a questo evento drammatico: «E dopo questa cosa avvenne che la moglie del suo signore pose gli occhi addosso a Giuseppe e disse… Tutti sanno che cosa, secondo il racconto, avrebbe detto Mut-em-enet […]. A dirla francamente, noi siamo sgomenti della sommaria brevità di una narrazione che, come quella di cui ci serviamo, tiene tanto poco conto della minuziosità amara della vita e di rado come in questo caso abbiamo sentito più vivamente l’ingiustizia che concisione e laconismo arrecano alla verità». Come Mann fa dire alla stessa Mut-em-enet, «è proprio dei poveri e degli umili servirsi della parola solo per intendersi sulla necessità. Ma nostra parte, di noi nobili e ricchi, è invece la bella superfluità in ogni cosa. Anche nei discorsi delle nostra bocca, perché bellezza e superfluità sono una cosa sola»; presso gli egizi, inoltre, la scrittura è tenuta in alta considerazione, tanto che è benvoluto da loro chi può offrirne esempi: «se tu puoi mostrare un qualche coccio o un rotolo o un documento, ecco che i loro volti si rischiarano. Essi dicono, è vero, che per loro il dio più alto è Amun o Usir, la sede dell’occhio. Ma io li conosco meglio: in fondo, il loro dio più alto è Tut, lo scrivano». In Egitto chi sa scrivere è benvoluto.
Scrittura, narrazione… Per mezzo loro il mondo si amplia, si arricchisce, si precisa. Grazie alla propria abilità di narratore Giuseppe conquista il cuore del padrone: Giuseppe racconta, infatti, la propria vita a Potifar e lo affascina per mezzo di un discorso fiorito di immagini e di figure; mentre lo ascolta, «Potifar stava appoggiato al suo alto bastone, chino un po’ in avanti, e sentiva un piacevole calore nella testa e nelle membra. Un tale senso di benessere, si diceva, avevano un tempo sentito coloro ai quali si era accompagnato un dio in figura di viandante o di mendico e di qualche parente e conoscente desideroso di parlar con loro». «Nelle parole che il giovane, appoggiato all’albero, aveva detto sulla sua vita anteriore si erano mescolate molte idee a lui familiari, elementi astutamente attinti alla memoria e che, in certo grado, potevano considerarsi reminiscenze letterarie». Un discorso, dunque, letterario, quello di Giuseppe: immagine del discorso manniano, che incanta il lettore, per quanto si allontani dalla “verità” biblica o storica: «le parole sono forti, non impunemente si pronunciano le parole, esse lasciano una traccia nell’animo; pronunciate senza sentimento parlano tuttavia al sentimento di chi le ascolta; se con esse tu menti, la loro magia ti cambia un poco secondo il loro senso, così che quando tu le hai pronunziate non sono più del tutto menzogna».
L’essenza del potere delle parola emerge con chiarezza quando Giuseppe si ingrazia Mont-Kav, il sovrintendente della casa, per mezzo di un elaborato augurio di buona notte: «quando sei nel tuo letto, caro signore, non pensare che tu devi dormire! Pensa piuttosto che tu puoi dormire, che ti è permesso dormire; considera ciò come una grande grazia, e troverai pace». Al che Mont-Kav così replica: «Particolarmente mi è piaciuta la tua distinzione che non già devo dormire, ma che posso, che mi è permesso dormire. […] Ma come fai tu, che le parole sulle tue labbra diventano formule magiche […]?». Formule magiche… Giuseppe è maestro delle parole e della distinzione: mediante le parole crea e comunica nuove distinzioni di significato e quindi nuove idee. Con le parole crea nuove realtà: è dunque un mago, come il romanziere Mann.
E tuttavia non di un inganno si tratta: Mann si distacca infatti dalla traccia documentaria per affrontare l’argomento che più gli sta a cuore: l’essere umano. Lo fa quando, per esempio, si dilunga nel descrivere i “sette motivi” etici e religiosi per cui Giuseppe non cede alle profferte amorose di Mut-em-enet. Non accordare la giusta attenzione alle lunghe divagazioni manniane significherebbe comportarsi come si comportarono i servi della casa di Potifar quando l’infatuazione di Mut-em-enet per Giuseppe divenne un fatto di comune dominio: «i cuochi rimestando e spennacchiando, i guardiani ciarlando sulla panca di mattoni dicevano fra loro: “La signora è tutta presa dal giovane maggiordomo, che però non vuol saperne. È uno spettacolo divertente!”». Tutto meno che uno spettacolo divertente deve essere la storia narrata da Mann – per quanto pervasiva e intensa sia l’ironia che accompagna la narrazione e che investe la stessa storia d’amore: quando, infatti, Mut-em-enet fa la sua proposta definitiva a Giuseppe e pronuncia le ferali parole, la sua lingua è ferita, morsa il giorno prima, e «questo si deve sapere e immaginare e d’ora innanzi tener sempre per fermo: la parola del misconoscimento, la lapidaria parola della tradizione, Mut non la pronunciò con bocca sana e intera, come persona adulta, ma tra fitte di dolore, nel linguaggio dei bambini, e così ella balbettò: “Dolmi con me”. Per questa ragione aveva infatti ridotto in tal modo la sua lingua, affinché potesse parlare così». Tutto il romanzo finisce quasi con l’essere una preparazione per questa dissacrazione del discorso biblico e del discorso amoroso: le parole doppiamente solenni sono ridotte a un balbettio bambinesco.
La guerra d’amore fra Giuseppe e Mut-em-enet acquista però serietà ed esemplarità collocandosi nel confronto fra la terra d’Israele e l’Egitto attorno al quale si articola tutto il romanzo. A occupare la scena di Giuseppe in Egitto è, per l’appunto, questo grande impero, con la sua antica civiltà, la sua gloria, la sua religione insieme primitiva e progredita agli occhi del giovane schiavo. È l’ambiguità il segno sotto cui si pone il “paese del fango”, la terra di Keme, il regno di Faraone: da un lato «il paese degli adoratori degli animali e dei cadaveri», in cui si incarna la «mescolanza di morte e lussuria», l’«alleanza col mondo infero e con gli inferi», «la cieca irragionevolezza che abita nella tenebra della fecondità» – la commistione di amore e morte che tanto spesso Mann ha descritto e che Giuseppe rigetta nella persona di Mut-em-enet –; dall’altro lato, un paese di antica civiltà, crocevia di commerci e influssi culturali, centro di ricerca filosofica e spirituale: il viaggio di Giuseppe verso l’Egitto, in compagnia dei mercanti che lo hanno comprato, consiste in un graduale ampliarsi degli orizzonti, via via che nuove città, nuovi monumenti, nuove usanze si presentano ai viaggiatori. Giuseppe, intimorito, si aggrappa alla superiorità della propria religione, che egli giudica più progredita; tuttavia, il giovane giunge a comprendere di non essere «solo il figlio delle sue montagne, ma di un’unità territoriale più vasta, dell’Oriente mediterraneo in cui nulla gli poteva apparire del tutto nuovo o bizzarro», e finisce col «considerare la sua strettissima patria spirituale, il mondo dei suoi padri, tutto teso alla travagliosa ricerca di Dio, quel mondo di cui egli era un rampollo e un alunno, non più come qualcosa di unico, di esclusivo, d’incomparabile. […] Da per tutto tra gli uomini avveniva la stessa cosa, e da per tutto si levava la domanda angosciosa: “Fino a che punto noi intendiamo ancora il Signore e lo spirito dei tempi?”». Questa consapevolezza – dell’uguaglianza di tutti gli esseri umani, del loro procedere su un medesimo cammino di progresso culturale e spirituale – costituisce una tappa fondamentale nella formazione del giovane Giuseppe.
Quando egli, al termine del romanzo, sarà gettato di nuovo nella fossa (stavolta la cella di un carcere, dopo il pozzo in cui lo avevano abbandonato i fratelli al termine del secondo capitolo della storia), sarà per rinascere a una nuova fase della propria vita.
L’ultimo capitolo della tetralogia di Giuseppe è Giuseppe il nutritore.

[Ines · Rating 4 out of 5]

La fine mi ha spezzato il cuore

[Juan Ramírez Jaramillo · Rating 5 out of 5]

La prosa de Mann alcanza niveles de belleza muy altos en la tercera entrega de la historia bíblica de José. Desinteresado del misterio de una historia que conoce la humanidad desde hace siglos, el autor concibe un entramado filosófico, psicológico y teológica que resuelve con elegancia y con una poética admirable. Lo que más me impresiona es la capacidad que tiene Mann para narrar en forma anacrónica, como si fuese un espectador de una época inconcebible. Su rigor y minuciosidad, llevan al lector a un nivel de profundidad desafiante, que incluso duele. La forma en que describe la concepción de hebreos y egipcios a partir de los prejuicios del otro, es monumental. Vale la pena cada palabra de este monstruoso libro.

[Iliya Gruhlanski · Rating 4 out of 5]

A good and long philosophical analysis about the life of Joseph, according the old testament of the bible. But.....very, very heavy and difficult book to read. One of the most difficult books that I have read.

[Paulo Bugalho · Rating 4 out of 5]

Não temos cordilheiras muito altas em Portugal, pelo que ter lido A Montanha Mágica em Trás-os-Montes talvez não tenha sido inadequado, atendendo às escala. Era Inverno, estava frio e embora não nevasse, nem nenhum de nós estivesse tuberculoso naquele Natal distante, o começo foi altamente propiciatório, convencendo-me, aliás irreversivelmente, de que gostava de romances-ensaio. Daí, talvez porque se tratasse uma montanha, foi sempre a descer, embora nunca demasiado (Os Buddenbrooks é outra obra prima, Dr. Fausto, lido na praia da Oura, não desmereceu, e por aí adiante). Esta sequência, que amplia desmesuradamente os correspondentes episódios bíblicos, tem sido também um bom encontro, sobretudo na observação desse equilíbrio instável, mas sabiamente manejado por Mann, entre a linguagem simbólica-retórica-ritualizada que caracteriza os textos religiosos e o tom que associamos às obras da antiguidade, e o aprofundamento psicológico típico do romance moderno. É apenas naquele "desmesuradamente" acima invocado que este volume, em particular, peca: na por vezes desesperante dilatação da narrativa, onde se chega a notar (ou é só impressão) um certo toque de sadismo autoral. Não deixa porém de ser notável o modo como, de uma história conhecida, o senhor Thomas tira uma narrativa que nos consegue levar, quase sempre a passo estugado, até ao final de setecentas páginas, sabendo que o volume restante são outras tantas.

[Giulio Minniti · Rating 5 out of 5]

CORSI, RICORSI E SIMMETRIE

“Giacché noi camminiamo su orme, e tutta la vita non è che un riempire di presente le forme del mito”

“Giuseppe in Egitto” è un libro ricco di rimandi e di allusioni, di corsi e di ricorsi. Giuseppe, venduto dai fratelli a una tribù di mercanti ismaeliti in viaggio verso la terra dei Faraoni, rivive infatti l’esperienza dell’esilio dalla terra dei padri che molti anni prima aveva già sperimentato Giacobbe, quando, per sottrarsi all’ira di Esaù dopo il “furto” della primogenitura, egli era fuggito presso suo zio Labano, al cui servizio aveva poi trascorso ben 25 anni. Ma l’esilio di Giuseppe è, a ben vedere, anche quello dello stesso Thomas Mann, il quale, durante la stesura del terzo libro della tetralogia, aveva deciso di trasferirsi in Svizzera, presso Zurigo, in quanto la sua aperta critica nei confronti del nazismo, che proprio in quegli anni si stava affermando in Germania, lo aveva reso un facile bersaglio del regime hitleriano. Il ciclo di “Giuseppe e i suoi fratelli”, nato probabilmente per mere motivazioni intellettuali, inizia pertanto ad assumere un sorprendente carattere autobiografico, con Giuseppe, il profetico interprete dei sogni, l’impareggiabile narratore di storie, il quale possiede una natura pseudo-artistica (in cui si compenetrano dimensione vitale e dimensione spirituale, fede e pensiero), che diventa quasi l’alter ego dello scrittore di Lubecca. L’impatto del giovane protagonista con la raffinatissima cultura egizia, nei confronti della quale egli esprime un misto di ammirazione e di beffardo scetticismo, sembra addirittura prefigurare quelle che devono essere state le impressioni di Mann quando, alla fine degli anni ’30, egli si trovò a vivere negli Stati Uniti d’America, i cui grattacieli probabilmente dovettero apparirgli come a Giuseppe le piramidi di Giza, e la affluente società americana come la ricca corte del Faraone, nonostante che la cultura europea, così come la religione monoteista di Abramo e di Isacco, rimanevano pur sempre largamente superiori a quelle in auge nei nuovi paesi di adozione dello scrittore e del suo personaggio.
Dopo le pagine cruente e drammatiche con cui si era chiuso il tomo precedente, “Giuseppe in Egitto” (conformemente all’alternanza di registri che caratterizza il ciclo biblico manniano, capace di passare dalle riflessioni filosofiche alle pagine avventurose, dalle atmosfere frivole a quelle tragiche) torna ad adottare un tono sereno e rilassato, misurato e scorrevole, con una prima parte, quella in cui la carovana di mercanti risale il Nilo (dando a Mann l’occasione di descrivere con appassionato gusto enciclopedico le città e le genti egizie incontrate lungo il tragitto), che sembra quasi un documentario geografico di duemila anni fa (così come qualche capitolo più avanti le feste religiose e le apparizioni pubbliche del Faraone a Tebe sembrano estrapolate da un trattato etnografico su quell’epoca lontana). Lungi dall’essere spaventato per il fatto di trovarsi catapultato in una terra sconosciuta, di cui non conosce né la lingua né i costumi, Giuseppe si lascia guidare dalla sua innata sete di conoscenza e osserva tutto quello che gli passa davanti agli occhi con estrema attenzione, “per accogliere profondamente dentro sé, nello spirito e nei sensi, il paese e la vita del paese, badando sempre che la sua curiosità non degenerasse in confusione e ottundimento fuori luogo, ma si mantenesse sempre all’erta e desta in onore dei padri”. Il suo obiettivo segreto è quello di diventare un giorno “il primo tra la gente di quei luoghi”, in ossequio con quello che egli ritiene essere il suo destino voluto da Dio e rivelatogli nei sogni dei suoi anni giovanili. Il fatto che il suo percorso sia in qualche modo già segnato, e debba solo palesarsi poco alla volta, a tempo debito, dà a “Giuseppe in Egitto” l’andamento del più classico romanzo di formazione, con l’eroe che da una posizione inizialmente infima si eleva fino al successo e alla gloria, con personaggi emblematici (come quello del fedele sovrintendente Mont-kaw, che accoglie Giuseppe, dopo che gli ismaeliti lo hanno venduto al ricco cortigiano Potifar, come un figlio, designandolo in breve tempo come suo successore, o quelli dei due nani Dudu e Teodoro, il primo che cerca in tutti i modi di mettere in cattiva luce Giuseppe e provocarne la rovina, e il secondo invece di favorirlo e proteggerlo) ed episodi cruciali (come il colloquio tra i due anziani genitori di Potifar, a cui Giuseppe assiste casualmente e che gli permette di venire a conoscenza dei segreti più intimi della vita del suo potente padrone, o ancora il fatidico dialogo tra Giuseppe e Potifar, con cui il giovane schiavo, interrogato mentre è al lavoro nel giardino delle palme, conquista con la sua facondia l’ammirazione e la fiducia del secondo, segnando così l’inizio della sua fortuna nella nuova casa).
Mann riempie con dovizia e intelligenza i tanti vuoti lasciati da una storia originariamente narrata in modo fin troppo conciso e succinto. Non bisogna però cadere nell’equivoco: lo scrittore tedesco mostra un grande rispetto, se non addirittura una sorta di venerazione, per la Bibbia, un libro che è stato da lui definito come un “monumento, il più singolare e grandioso della letteratura universale”, “ il libro par excellence, … proprietà del cuore, inalienabile”. Consapevole che intelletto e cuore, razionalità e sentimento possono seguire strade diverse, e addirittura contraddittorie, Mann non si vergogna di rivestire una storia che si è dimostrata nei secoli “intangibile da parte di qualsiasi critica intellettuale” di una nuova veste, più seducente nella forma e soprattutto più credibile nelle dinamiche psicologiche che la sottendono. “Ci sgomenta – afferma lo scrittore in “Giuseppe in Egitto” – la concisione sommaria di una narrazione che rende tanto poco giustizia alla amara minuziosità della vita”. E’ per questo che, nel già accennato dialogo di Giuseppe con Potifar, Mann si prodiga per rendere psicologicamente realistico, e in tal modo tanto più verosimile, il laconico verso “Giuseppe trovò grazia agli occhi di lui”. Ciò si comprende ancora meglio nella seconda parte del romanzo, quella in cui viene raccontata l’infatuazione di Mut-em-enet per Giuseppe. Se il libro sacro accenna semplicemente che “la moglie del padrone di Giuseppe gli mise gli occhi addosso e gli disse: «unisciti a me»”, Mann impiega centinaia di pagine di raffinato erotismo per descrivere l’infatuazione della sposa di Potifar per il giovane servo del marito. E’ proprio questa seconda parte che rappresenta, a mio avviso, il principale motivo di interesse del libro: nell’esporre il lento ma inesorabile precipitare della ricca e venerata signora nei gorghi della passione, che le fa mettere da parte ogni remora dettata dalla vergogna e dall’onore per ricorrere ad ogni mezzo, finanche il sortilegio di una negromante, pur di accaparrarsi le grazie dell’essere concupito, Mann realizza una straordinaria, profondissima indagine fenomenologica del desiderio amoroso, facendo di Mut-em-enet una tragica eroina dell’amour fou, che non sfigura affatto al cospetto di più celebri ed emblematici personaggi come Madame Bovary o Anna Karenina.
Con la sua consueta, apollinea perfezione (solo in parte appesantita da dialoghi a tratti un po’ troppo ampollosi e pedanteschi), Mann trasforma quello che potrebbe a prima vista sembrare un semplice racconto di appendice, una storia d’amore dagli insoliti (conoscendo l’autore) risvolti pruriginosi, in un’opera di grande valore filosofico e meta-letterario. Ad esempio, Mann ci offre una profonda riflessione sull’opportunità dell’autore di essere dentro la storia narrata, di diventare un tutt’uno con essa, oppure di porsi anche al di fuori della storia, come una voce critica, che la analizza e ci ragiona sopra. Mann cioè affronta di petto quella che è la fondamentale differenza tra il narratore classico, ottocentesco (quello che lui stesso era al tempo dei Buddenbrook) e lo scrittore moderno, il quale non è più disposto a calarsi anonimamente nella storia, ad accontentarsi di essere un semplice registratore di ciò che in qualche modo è accaduto o accadrebbe anche senza di lui. Con il suo continuo sillogizzare ed elucubrare sui molteplici aspetti diegetici ed extra-diegetici della vicenda raccontata, Mann, ovviamente, tende a essere ben presente nella sua costruzione, attraverso un duplice percorso di demitizzazione ed umanizzazione da una parte, e di riflessione critica dall’altra, come quando ragiona sugli anni trascorsi da Giuseppe nella casa di Potifar cercando di conciliare verità storica e verosimiglianza con un metodo che, sottoponendo ogni fatto narrato a una solida controprova logica, si può quasi definire scientifico. Mann sancisce in tal modo l’importanza in letteratura del metodo a supporto dell’ispirazione poetica, affermando: “Può forse il sentimento, se vuole attuarsi, se vuole suscitare per esempio un senso di benessere pieno di fiducia, far questo senza calcolo e sapiente tecnica?”. Lo stesso Giuseppe, che già abbiamo detto in apertura essere quasi un alter ego dello scrittore, utilizza scientemente la letteratura, sia come valente lettore, sia come fine esegeta, per conquistare Potifar e rendersi a lui indispensabile, diventando in breve tempo il più influente tra i lavoratori della casa. Quello della relazione tra arte e vita e dell’importanza del metodo nell’arte non è che uno dei motivi di interesse del libro, il quale nelle sue oltre settecento pagine (che lo rendono il più lungo dell’intera tetralogia) riflette su una miriade di argomenti, come il rapporto tra presente e passato, tra tradizione e progresso o tra identità nazionale e cosmopolitismo, tematiche che trascendono l’epoca della storia narrata per entrare prepotentemente nell’attualità. Uno dei tanti motivi di pregio del libro è anche la simmetria che assume il racconto di Giuseppe giunto al suo terzo atto. “Giuseppe in Egitto” infatti ripercorre con nuove sfumature l’intera parabola narrata nel libro precedente: la benedizione in punto di morte di Mont-kaw riecheggia quella impartita da Giacobbe, e simili sono le tentazioni di Giuseppe (là la veste istoriata di Rachele, qui la profferta amorosa di Mut-em-enet) e l’invidia che muove i suoi antagonisti (con il subdolo nano Dudu che prende il posto dei fratelli di Giuseppe). Identico infine è il destino di Giuseppe: la fossa, ossia la caduta in disgrazia, la (apparente) sconfitta. Letto così, “Giuseppe in Egitto” ci appare come una sorta di splendida sonata musicale, in cui il mirabile tema principale, dopo la sua esposizione e il suo sviluppo, viene ripreso e arricchito con piccole ma decisive modifiche, prima che la coda finale (cioè il quarto e ultimo libro) possa finalmente condurci a una definitiva e liberatoria conclusione.

[Paulo García · Rating 5 out of 5]

En esta tercera entrega se nos presenta a José y sus primeros años en Egipto. Uno de los aspectos que resalto es la confianza de José en Dios y la certeza que su situación responde a un plan que Él tiene. Así, la única manera de cumplirse es que José pase por toda esta situación. A su vez se nos presenta a un José más reflexivo y que sabe cómo sus decisiones pueden ayudar a posicionarlo en los lugares de servicio donde debe estar.

Lo anterior no quiere decir que José no siga poniéndose en situaciones que lo saldrán perjudicando. Aquí se resalta la ingenuidad o incluso soberbia del personaje al creer cambiar a la esposa de Putifar y la situación que se desencadena. Naturalmente, concluye de la forma esperada, es decir, con el regreso al pozo (haciendo alusión a la situación del libro anterior)

Una historia para ir disfrutando poco a poco a través de las diferentes situaciones, meditaciones o reflexiones por las que el autor conduce esta historia.

[María de los Ángeles Mena · Rating 4 out of 5]

Thomas Mann es Thomas Mann. Una prosa impecable, y una narrativa que cautiva. Los personajes son creíbles, tienen vida propia, ¿me explico? Es como si lograra sacar de la Biblia a José, a Benjamín, al Faraón, a todos ellos, y ponerlos en el mundo real, a ser queribles por nosotros, a que nos involucremos por todos ellos. Me gustó, por lejos, mucho más que La Montaña Mágica. Si alguien quiere partir leyendo a Mann, le recomendaría este mamotreto antes que La Montaña Mágica (otro mamotreto). No me cabe duda.

[Майя Ставитская · Rating 5 out of 5]

"Joseph in Egypt" is the third book of the epic novel "Joseph and his brothers", which is based on the Old Testament myths about the biblical patriarchs: a little about Abraham, Isaac, Judas (not to be confused with the betrayer of Christ, it will be much, much later, just some names are repeated in history as well as in life). Much more about Jacob, and actually about the titular person.

Talking about this novel cycle, I happened to come across the opinion that to stretch a story over two thousand pages, which in the original text takes two and a little dozen, is still a cheat to be. So, the point is not to take a ready-made plot and give it as much as possible as an original work, but that myths most compactly and accurately reflect what has been, is and will only happen under the sky while the human race is alive. You don't need to be a Jew or an ancient Greek (Scandinavian, Sumer) to attach to yourself the chronicles of naivety and vanity, jealousy and envy, cruelty and mercy, survival and elevation - in order to identify some features of your own or ancestral history.

Страсть и власть
демоны по ночам терзают в пустыне путников,
внемлющий их речами может легко заблудиться, шаг в сторону и кранты.
призраки, духи, демоны дома в пустыне, ты
сам убедишься в этом, песком шурша, когда от тебя останется тоже одна душа.
Бродский "Назидание"
"Иосиф В Египте" третья книга романа-эпопеи "Иосиф и его братья", в основу которого легли ветхозаветные мифы о библейских патриархах: немного об Аврааме, Исааке, Иуде (не путать с предавшим Христа, это будет много-много позже, просто некоторые имена повторяются в истории так же, как в жизни). Куда более подробно об Иакове, и собственно о титульной персоне.

Рассказывая об этом романном цикле, мне довелось столкнуться с мнением, что растянуть на две с лишним тысячи страниц историю, которая в исходном тексте занимает два с небольшим десятка - тем ещё плутом надо быть. Так вот, смысл не в том, чтобы взять готовый сюжет и максимально изузорив, выдать за оригинальное произведение, но в том, что мифы наиболее компактно и точно отражают то, что было, есть и ещё только будет случаться под небом, пока жив род людской. Не нужно быть евреем или древним греком (скандинавом, шумером), чтобы, приложив к себе хроники наивности и тщеславия, ревности и зависти, жестокости и милосердия, выживания и возвышения - чтобы приложив к себе, опознать какие-то черты собственной или родовой истории.

Мы, люди, так уж устроены, что в любом деле больше всего и в первую очередь интересуемся, насколько оно поможет или повредит нам. В этом смысле хорошая книга источник помощи, которую трудно переоценить, и совершенно точно сэкономит много времени и денег, которые в противном случае пришлось бы потратить на общение с психотерапевтом и антидепрессанты. Позволяя разобраться в себе, выяснить источники мучающих переживаний, понять, что можно исправить, а с чем придётся уже примириться, но и в этом случае занять менее болезненное,не так рвущее острыми шипами душу и тело положение в пространстве. Разумеется, для этого надо уметь читать, и я не имею в виду чтение новеллизации дорам и криминальных триллеров, сколь угодно регулярное, если вы понимаете, о чем я.

Итак, герой, проданный братьями в рабство попадает в Египет, и не менее, чем фабула, вместо сотни смертей, которыми мог умереть, подарившая ему спасение и возвышение - не менее удивительна здесь его верность Богу, так жестоко с ним обошедшемуся, его стремление к чистоте. Но по порядку.

Смышленого обходительного юношу продают в богатый фиванский дом, где он, с его способностью к языкам и учёностью скоро становится помощником домоправителя и надсмотрщиком над всеми слугами, а челяди в такого рода поместье за сотню. Иосиф администратор в наших терминах, после же смерти старого управляющего, сменяет его в должности, становится топ-менеджером. И все идёт замечательно, с одним"но". Супруга царедворца Петипра, которого нам привычнее называть Потифаром, но аутентичность требует хотя бы попытки стилизации, его супруга, сиятельная госпожа Мут, влюбляется в красивого и делового чужеземца.

И здесь, честь и слава Томасу Манну, из непристойной и довольно пошлой, чивоуштам, истории неудовлетворенных притязаний похоти, он создает дивный любовно-психологический роман о соблазне, страсти и обетовании как сдерживающем факторе. О красоте телесной и красоте поступков, о вожделении, не столько даже физическом, сколько убеждённости одних в неотъемлемом праве получать желаемое, чем/кем бы это ни было и умении противостоять со стороны того, кто кажется куда более уязвимым.

Это восхитительный язык Манна, который в переводе Соломона Апта симфония. Это сложнейшие лабиринты сослагательного наклонения философствований и неожиданный лукавый юмор. Этот богатство антуража, такое Египет-Египет, который доставит немало радости поклонникам псевдоистории.

Третий роман, несмотря на объем, превышающий две первых книги вместе взятые, не утомляет, с ним нет этого чувства "взялась, так уж домучаю". Наоборот, подростковый азарт:"а дальше что?" Несмотря даже на то что уже много тысяч лет известно, что дальше. Эффект по-настоящему хорошей книги.

[J. W. Thompson · Rating 5 out of 5]

I'm choosing to regard this quadrilogy as one, epically large novel, and I think this is the best way in which to approach this particular book, because it does have a bit of a slow first half. This makes sense after the violent climax of the previous book, but it could be off-putting to some readers.

I say this because as a single work of literature, this series by Thomas Mann has to be one of the best works I've ever read and am likely to read in my life. Very few authors come close to Mann's mastery of the novel as a genre, or to his mastery of writing style. The form, which is often dialogue-driven (or, perhaps more accurately, monologue-driven, because the characters converse in miniature speeches as befits the courtly tone of the novel), perfectly matches the content and meaning.

I said that Mann mastered the novel genre, but so much of this book is dramatic and could put many a dramatist to shame. There are parts that had me laughing out loud, in equal appreciation of the comedy that comes to life on the page, and of Mann's brilliant handling of those elements. Potiphar's wife's speech to her male servant Dudu, complaining about Joseph - with whom she is already hopelessly smitten - is one of the high points of the entire series so far, especially a certain repeated motif about women on rooftops.

I am sure there are also parts that could make a reader cry, or at least cringe and wince with sympathy. But this is not, ultimately a tragedy, and it is the joyful ebullience of the work that prevails.

[Fernando · Rating 3 out of 5]

Tercera entrega de la tetralogía de José y sus hermanos. Esta se me ha hecho un poco pesada cuando por el contexto tenía pinta de ser la mejor. La vida en Egipto y su ascensión en la jerarquía local, tras ser rescatado del pozo donde lo arrojaron sus envidiosos hermanos y del que, por suerte, fue rescatado por unos comerciantes para posteriormente llevarlo a Egipto y venderlo como esclavo, me hacían esperar algo más. Quizás el problema es que Thomas Mann se excede en sabiduría innecesaria y da, sobretodo al principio una clase magistral de egiptología llena de erudició, pero que a mí se ha hecho muy aburrida. Quitando quizás todas estas erudiciones del autor y dejando la historia más ligera de toda esta carga, creo que me hubiese gustado más. Por descontado la historia es atractiva y está maravillosamente bien escrita, pero es un tanto pesada.
Dejaré pasar un tiempo para empezar la cuarta y última entrega de la serie.

[Farah - OhMyBookness · Rating 4 out of 5]

"لأن الكمال لا يتألف من تراكم المزايا من جانب واحد، بحيث من ناحية أخرى، تصبح الحياة مستحيلة بسبب العيوب المطلقة. بدلاً من ذلك، فهو يتألف من الإلغاء المتبادل للمزايا والعيوب من دون مقابل، و هذا يعني الرضا."

(سردي، فلسفي، متقن) هذا الجزء يروي رحلة يوسف مع الإسماعيليين ،الذين أنقذوه من البئر، إلى مصر. ويقدّم نظرة عميقة في تصوّره لهم ولمصر بوصفها "العالم السفلي"، كما يبرز تعاطفهم معه، إلى حدٍّ ما، في تصوّره عن نفسه على أنه من الشعب "المختار". ومرة أخرى يقدّم توماس مان رحلة فكرية ثرية بالتفاصيل إلى ماضٍ نوقش ورُوي عبر الأجيال، لكنه يعرض كل هذا بأسلوب جديد، روائي، وشديد الجاذبية. كما يأخذ الكتاب القارئ في جولة رائعة ومفصّلة في مصر القديمة، ويتتبع صعود يوسف البطيء نحو نفوذه داخل الدائرة المقرّبة من عزيز مصر (بوتيفار) والبلاط الملكي. وبما أنه مثقل بالتفاصيل والأسماء غير المألوفة والأحداث المعقّدة، فهو ليس قراءةً سهلة، لكن لا يسعك إلا أن تلاحظ أنه تحفة حقيقية في الكتابة والبحث. إن قدرة الكاتب على استنباط التشويق من قصة يعرفها الجميع أمر ملفت بحد ذاته.

[Vessela Desheva · Rating 4 out of 5]

I greatly enjoyed the beautiful writing style and the way the philosophical views of the author were revealed as the story continued... But it was a heavy book so at one point I loved it and at other I had to struggle with it... No wonder it took me quite a long time to finish it... :)

[Mauberley]

The best of the three parts that I have read and perhaps it was Mann's as well. It is the story of Joseph and Potiphar's and ends with Joseph's second banishment to hell. The depiction of life in imperial Egypt are stunning.

[Eirini Zazani · Rating 4 out of 5]

Πολυσέλιδο που ίσως κουράζει σε κάποια σημεία. Αναμφισβήτητα όμως ψυχαναλυτικό στους χαρακτήρες. Υπάρχει δράση και ποικιλία αφηγηματικων τεχνικών τις οποίες ο συγγραφέας χειρίζεται με μαεστρία. Εξαιρετική η μετάφραση του Αναγνώστου.

[Kathy · Rating 4 out of 5]

It was a bit of a slog but the details and the thoughtfulness made it all worthwhile. By the way, this is only Volume One. It ends when Joseph is elevated to be the steward of the household.

[Molly]

I read this in English, in the John E. Wood translation. It has many beautiful passages, but like many classics, it's a long haul.

[Joaquín · Rating 5 out of 5]

10/10

[Alejandro · Rating 5 out of 5]

Justo se me borraron las notas... interesting! Sin lugar a dudas un librazo, tengo curiosidad de como finaliza! ;)

[David Bradshaw · Rating 5 out of 5]

a full telling of Joseph's time in the house of Petepre - featuring the chief wife Mut & her passion & its consequences-
the overseer casted down again to the pit to be slave of the pharoah

[lisa · Rating 4 out of 5]

иосиф, сидя в колодце: а я когда поеду в египет? а я что совершеннолетний что ли?!

[Juan Pablo Ortiz · Rating 2 out of 5]

Una saga que venía muy bien, pero este libro fue aburridísimo, un montón de accesorios egipcios de relleno de 300 páginas. Ni siquiera nombraron una pirámide o una momia o a Tutankamón o lo que sea.

[Miguel Alves · Rating 5 out of 5]

mais um massivo José, agora no Egipto; inicialmente como escravo vendido, escala na casa e cresce como junto de um rio; que bela história, comovente e crua; quero mais e quero ser José

[Timo · Rating 4 out of 5]

3,96 - Highlight des Buches war für mich unzweifelhaft das Aufeinandertreffen von Joseph und dem jungen Pharao, das wirklich fantastisch und ziemlich lustig beschrieben ist. Abgesehen von diesem Aufeinandertreffen hatte das Buch für mich auf der Plot Ebene definitiv etwas zu viele Längen - die sich aber aufgrund der unterhaltsamen Sprache nicht allzu langweilig angefühlt haben.

Insgesamt mochte ich den dritten Band zwar weniger als den zweiten, aber mehr als den ersten Band.

[Alexander Theofanidis · Rating 5 out of 5]

Στη Βίβλο, στη Γένεση (39, 1-20), μέσα σε λίγους στίχους αναφέρεται η ιστορία της άφιξης του Ιωσήφ Αίγυπτο, η πώλησή του στον «ευγενή ευνούχο Πετεφρή», η άνοδός του μέσα στον οίκο του ισχυρού Αιγύπτιου και πώς η Μουτ-εμ-Ενέτ, η σύζυγος του Πετεφρή τον ερωτεύεται και ερχόμενη αντιμέτωπη με την άρνησή του να ενδώσει στις προκλήσεις της, τον κατηγορεί για απόπειρα βιασμού, κάτι που οδηγεί στη φυλάκισή του: «Κατόπιν αυτών των γεγονότων, η σύζυγος του κυρίου (Πετεφρή) έριξε τα μάτια της στον Ιωσήφ και του είπε: “Έλα μαζί μου!”. Αυτός όμως αρνήθηκε» (Γένεση, 39, 7-8).

Από αυτούς τους ελάχιστους στίχους, ο Μαν αναλαμβάνει το δύσκολο έργο να πλάσει το μεγαλύτερο βιβλίο της τετραλογίας του (800 σελίδες στην ελληνική έκδοση) και πάλι καταφέρνει να παραδώσει ένα αριστούργημα.

Πολλοί ίσως βρουν αργό το ρυθμό του βιβλίου και «μινιμαλιστική» την πλοκή. Ναι, ισχύει. Το σύνολο της πλοκής μπορεί να περιγραφεί σε μερικές μόνο σελίδες, αλλά το ζήτημα δεν ήταν μια ακόμα αναφορά των «γεγονότων» της βίβλου, αλλά η μεθερμηνεία τους, η αναζήτηση των κινήτρων και των ελατηρίων των συμετεχόντων, η «ψυχολόγηση» και το ζωντάνεμα των χαρακτήρων. Έτσι λοιπόν, ο συγγραφέας βρίσκεται να κεντάει με «λεπτό βελονάκι» ένα κολοσσιαίο υφαντό υψηλής ανάλυσης, δίνοντας έτσι προσοχή στην λεπτομέρεια κάθε τετραγωνικού εκατοστού της επιφάνειάς του, εκεί που η βίβλος δίνει ένα “thumbnail” και προχωράει παρακάτω. Στη γραφή του Μαν όμως, αυτό δεν είναι ανεκτός. Ο κόσμος της βίβλου εμπλουτίζεται και διευρύνεται, παίρνει το βάθος που απαιτεί η ανθρώπινη υπόσταση των δρώντων και η ανάγκη απόδοσης της ίδιας τους της εποχής στα μάτια του δικού μας πολύ κατοπινού κόσμου.

Μέσα σε όλα, μακριά από τη θρησκευτικά χρησιμοθηρική σκληρότητα της βίβλου, μέσα από το έργο του Μαν προβάλλει μια αγάπη του ανθρώπου για τον άνθρωπο και μια τρυφερότητα, είτε πρόκειται για τον Ιωσήφ και τον μέντορά του Μοντ-Καβ, είτε για τον συμπαθή καλόγνωμο νάνο (Θεοφιλάκος στη μετάφραση), είτε, φυσικά για τον Ιωσήφ και την παρ’ ολίγον ερωμένη του και σύζυγο του Πετεφρή το πλατωνικό ειδύλλιο μεταξύ των οποίων αναπτύσσεται χωρίς (συγγραφική) βιασύνη. Ωστόσο, εκεί που ο Μαν ανυψώνεται πάω από το βιβλικό «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» ή «ευνουχισμός και ρίψη στους κροκόδειλους αντί μοιχείας», είναι στην αντιμετώπιση του ήρωά του από τον Πετεφρή μετά την κατηγορία της συζύγου του και η καταδίκη πριν απ’ όλους του μισάνθρωπου, κομπορρήμονος και χυδαίου, κακεντρεχούς ρουφιάνου νάνου (όποιος φώναξε «Μπογδάνος» να περάσει έξω) Ντουντού.

Ο Μαν, παίρνει μερικούς στίχους από τη βίβλο και δεν εξωραΐζει απλώς μια ιστορία, αλλά δημιουργεί ένα σύμπαν μέσα στο οποίο αυτή η ιστορία έχει βάθος, νόημα και υπόσταση, ψυχολογεί τους χαρακτήρες, μετατρέπει το ελάχιστο των επεισοδίων κακεντρεχούς αδικίας από μια «κυρία που δεν της έγινε η χάρη» σε ένα μεγαλεπήβολο έργο που μιλά για τον άνθρωπο και όλα αυτά που τον κυβερνούν, τον πόθο, τη λαγνεία, την πίστη (όχι απαραίτητα στο μεταφυσικό, αλλά και στον ίδιο τον άνθρωπο, τις αρετές του και τις ικανότητές του), τα ιδανικά, τον έρωτα, την κακία, τη σοφία και τη μωρία, την αγάπη για τα πράγματα, την αλαζονεία και τη μικροπρέπεια, την τρυφερότητα και την αγάπη και σταματάω εδώ γιατί ο κατάλογος είναι μακρύς.

Εν είδει υστερογράφου, θα πω μόνο ότι κάποιες φορές κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης ο αναγνώστης ίσως να κουραστεί και να αναρωτηθεί «γιατί τόση ανάλυση» και «γιατί τέτοια επιμονή», αλλά όταν έχει τη συνολική εικόνα και έχει φτάσει στον κολοφώνα, οι δύο αυτές ερωτήσεις έχουν από μόνες τους απαντηθεί και δεν έχουν καν πλέον λόγο διατύπωσης.

(Δε γίνεται ειδική μνεία στη μετάφραση και την επιμέλεια, γιατί παραμένουν εξαιρετικές, όπως και στα δύο πρώτα βιβλία)