The Disappearing Act

by Maria Stepanova, Sasha Dugdale (Translator)

The writer known as M. is living in exile while her home country wages war on a neighbouring state. Wracked by shame and severed from her language, M. finds herself unable to write, unmoored in a present where the future feels unknowable. When she travels to a nearby country for an event, a twist of fate leaves her stranded in an unfamiliar city, phoneless and untraceable. In this rupture, she feels a flicker of liberation – the possibility of starting over – but memories of childhood, books, films and tarot cards pull her back, the last fragments of a vanishing world. Then she meets a troupe of circus performers – and, for a moment, reinvention seems within reach. Oscillating between reality and dream, written in rich, hypnotic prose,
The Disappearing Act is a haunting meditation on identity, language and the fragile desire to disappear by Maria Stepanova, one of the greatest living Russian writers.

Genres: Fiction, Russia, Novels, Novella, Literature, Womens, Roman

144 pages, Paperback

Expected publication February 17, 2026

About the author

Maria Mikhailovna Stepanova is a Russian poet, novelist, and journalist. She is the current editor of Colta.ru, an online publication specializing in arts and culture. In 2005, she won the prestigious Andrei Bely Prize for poetry.

Reviews

[Laurent De Maertelaer · Rating 4 out of 5]

Stilistische parel vol verrukkelijk absurdisme.

[Славея Котова · Rating 1 out of 5]

Ужасен ужас на ужасите. От метафора на метафора, коя от коя по-помпозна и претенциозна. То не бяха козунаци със стафиди, бюрек с вкус на солени сълзи, момиче спокойно като парк рано сутрин... сюжет нула.

[Elina Mäntylammi · Rating 4 out of 5]

Kirjailija M ei ole enää kirjailija. Hän ei halua kertoa, mistä hän on kotoisin. Hän haluaa vaihtaa äidinkielensä.

Kotimaassa peto on ottanut vallan, mutta jossain muualla voisi olla jotain ihan muuta, jos koko M:n identiteetti vain katoaisi. Hän voisi vaihtaa ammattia, kansalaisuutta ja kieltä. Kun junayhteydet sitten sopivasti myöhästyvät ja sattuu kaikenlaista, M näkee tilaisuutensa koittaneen ja yrittää kadota.

Maria Stepanovan Kadoksiin on kertomus kirjailijasta, joka on hukassa ja ajautuu unenomaiseen todellisuuteen. Tuntematon kaupunki sirkuksineen tarjoaa tilaisuuden johonkin uuteen.

Absurdi, ahdistava maailmantilanne saa toivomaan, että olisi jokin paikka, johon voisi paeta.

[memma · Rating 2 out of 5]

Трудно было читать из-за претенциозности, повторений, бессмысленных нагромождений на целый абзац, выражающий какую-то совсем простую, а иногда и вовсе избыточную мысль

«В конце концов, думала иногда М., говорят, что человеческое тело имеет привычку за семь лет заменять все свои клетки на новые, так что на исходе каждого семилетия ты просыпаешься кем-то иным, совершенно этого не замечая, и только по недосмотру продолжаешь считать себя существом знакомым и предсказуемым.

С другой стороны, продолжала думать она, раздраженно глядя в окно, отвернувшись от соседа с его широко рас-кинувшейся газетой, можно ли считать это поведение тела полноценной привычкой, если в большинстве случаев оно не успевает сменить свои запчасти двенадцать раз подряд. На тринадцатый раз, подсчитывала М., тебе будет за девяносто, редкая удача для людского организма, и в этом-то возрасте человеку поневоле придется стать чем-то другим, пригоршней праха в стандартной банке или ящиком с содержимым, о котором не хочется думать.»

Можно ли считать привычкой обновление клеток тела человека, для меня это фанфэкт в перемешку с душной банальностью на два абзаца.

Минорный спойлер

Значит страницу нам расписывали как гг заселяется в отель, следующий абзац

«О посещении музея речь сегодня не шла, а гранд-отель был М. не нужен, о чем свидетельствовал пластиковый ключ от номера у нее в кармане, напоминавший, чуть сунешь туда руку, что крыша над головой у нее уже имеется.»

Какие-то постоянные ненужные пояснения, разжевывания

Минорный спойлер все

На пятьдесят второй странице (не спойлер) идет объяснение слова «петух», это занимает целую страницу этой небольшой книги, и тут мне показалось, что книга написана на экспорт, зарубежному читателю. И немного есть и про вину, и про язык, с которым героине трудно примириться, и про невозможность радоваться и развлекаться во время войны. Не углубляясь ни в одну из тем, авторка просто обозначает вопросы, которые много обсуждались в начале войны и сейчас не то чтобы не актуальны, а уже в какой-то мере пережиты, мне кажется, либо люди уже определились с этими вопросами для себя, либо копают дальше и глубже.

Книга меня утомила своим постоянным чувством неловкости, мнительности и тщеславия. Моя теория, что книга не про войну и эмиграцию, а про человека, который не умеет эмоционировать, предаваться радости и очень хочет приключений и любви (или просто небольшой роман). Эта теория базируется на эпизоде с плачущей девушкой, к которой гг не испытывает сочувствие, как можно было подумать

«Та была большая, с растрепанными волосами, не по-утреннему пышно одетая, и все ее тело сотрясали всхлипы, которые она не пыталась унимать и даже, если М. не путала ничего сейчас, притопывала им в такт ногою в босоножке. Было ясно, что кто-то с нею дурно обошелся этой ночью, разлюбил и бросил или что похуже, и вот отчаянье наполняло ее равномерными мощными толчками, делая совершенно равнодушной ко всему, что происходило снаружи. М. смотрела, завороженная, не в силах ни уйти, ни отвернуться, и хорошо помнила сейчас, чтó чувствовала тогда: это были зависть и восхищение, оторопь перед силой судьбы и странное желание переменить свою участь, стать этой самой женщиной и что есть силы рыдать на рассвете, чувствуя, что ты на цирковой арене, где совершается смертельный номер и вся твоя жизнь сосредоточена и завязана в единый тугой узел.»

А все что касается вины языка и войны во мне не откликнулось и показалось неискренним

[Cathérine · Rating 3 out of 5]

3 1/2 ⭐

[Iamthesword · Rating 3 out of 5]

A skillfully written book that I unfortunately didn't really connect with. The book doesn't do anything wrong: The subject matter of identity and belonging from the perspective of a Russian writer living in exile in Germany is interesting, the story has a good pace, it is well written (and well translated). And yet, despite my interest in the subject matter, it left me cold. I also struggled a bit with the frequent metaphors that seemed a bit too obvious for me at times. It took me a bit of stamina to finish, but I can see the qualities of this book - I just didn't connect with them at this moment in time. So I'd still recommend to give it a shot if it sounds interesting to you.

I also reviewed the book together with some friends for a radio show (in German). If you want to listen in, follow this link: https://rdl.de/beitrag/lit-my-fire-da...

[Mina Widding · Rating 4 out of 5]

Jag tänker att det är en lek med flykt, som har sin grund i det gungfly M. känner av att hennes moderland inlett krig med sitt grannland. Identiteten vacklar, och M. får inte riktigt fatt i hur, och/men det tar sig uttryck i märkliga saker dom händer henne. Mindre först, förklarliga, sedan känns de alltmer metaforiska och prövande. Vad händer när man lösgörs eller lösgör sig från världen? Lustigt nog såg jag filmen Sundown idag också, som handlar om en man som "flyr" genom att stanna kvar på en plats och låta sin syster med familj resa hem och ta hand om moderns begravning ensam. Det finns lite likheter här, även om det är helt olika situationer. Leka med tanken på vad som skulle hända om man liksom bara klev av den inkörda banan, lockas jag av själv ofta också.
Vad gäller teman i texten, så tänkte jag lite på Hemma av Judith Herrmann, för cirkusnumret, och det var en till också, får skriva ner när jag kommer ihåg igen.

[Susa · Rating 5 out of 5]

Pieni ja samalla niin valtava teos.

[Elisa Goudriaan · Rating 4 out of 5]

Eindelijk weer eens een verrassend boek qua schrijfstijl. Een beetje mysterieus. Schrijver M. is op weg naar een festival in een ander land als opeens de trein niet meer verder rijdt en zij in een willekeurige grensstad strandt. Haar telefoon is leeg en zij reflecteert over haar leven. Een jaar eerder vluchtte zij weg uit 'het land van het beest', dat niet bij naam genoemd wordt, maar waarvan de identiteit wel duidelijk is. Tegenwoordig woont zij in de hoofdstad B. van haar nieuwe land. Zij reflecteert over in hoeverre het beest ook in haar leeft, omdat zij opgroeide in zijn land. Voordat zij dit voor zichzelf uitgekristalliseerd heeft, kan zij geen schrijver meer zijn. Er komt niets uit haar pen. Zij is alleen nog schrijver in de ogen van anderen. Als lezer reis je mee in haar gedachten en in de grensstad, waar ze zonderlinge dingen beleeft...

[Mireille]

Geen dikke roman, daarom gemakkelijk in de tas gestopt voor onderweg. Wie echter denkt De sprong even als tussendoortje tot zich te nemen komt bedrogen uit. Om de gedachtegangen, dagdromen en fantasieën van hoofdpersoon schrijfster M. te volgen moet de lezer zijn aandacht erbij houden.

Ik las eens in een interview met een literair agent dat ingestuurde manuscripten vaak beginnen met een personage op reis, maar dat die scènes een eerste redactieronde niet altijd overleven omdat eenzelfde boekopbouw op den duur niet meer interessant is. In De sprong is M. op de eerste bladzijde wel onderweg. In feite blijft ze het hele verhaal op reis, zij het onbedoeld.
Eerst gaat ze met de trein vanuit haar thuisland naar een literair festival in een buurland. Herkenbare gedachtes over gekochte broodjes en koffie passeren, evenals het aanschouwen van medepassagiers. De actualiteiten van 2023 omtrent geopolitiek komen in de alinea’s geslopen. M. is voor het festival gevraagd om duiding te geven aan de literatuur in haar thuisland dat ze verder ‘het beest’ of ‘monster’ noemt, omdat het een ander buurland is binnengevallen en er de inwoners vermoordt.

Ooit had M. haar leven nog onder controle gehad, of althans dat dacht ze, en toen was het begrip van hoe het beest in elkaar zat van het grootste belang. Daartoe bezat ze enige kennis en ze probeerde de gewoontes van het beest en zijn mogelijke bedoelingen te analyseren, maar die groeiden parallel met haar mee zodra ze iets genoteerd had.

Het is duidelijk dat ze zich niet meer helemaal op haar gemak voelt tussen mensen, vooral als die zich hardop afvragen waar ze vandaan komt. Krijgt ze medelijden of boosheid als ze een eerlijke reactie geeft? Taal vormt een sleutel of blokkade tot een andere omgeving.
De overstaptrein komt niet aan, er wordt moeizaam contact gelegd met de festivalleiding die belooft haar in een grensplaats op te pikken. Daar gaat ze mee met een taxichauffeur; later komt de lezer er tegelijk met haar achter dat hij haar naam helemaal niet heeft herkend en dat er eigenlijk niemand voor haar klaarstond. Terug naar die grensplaats dus, met een telefoon die leeggelopen is en de oplader is kwijt, en M. voelt zich verlost van verplichtingen. Onbereikbaar voor iedereen, blijkbaar niet echt gemist door anderen, waarom dan niet dingen doen die ze in fantasieën over zulke scenario’s heeft gedaan?
Dus boekt ze een hotel, volgt willekeurig een persoon op straat om gewoon ergens te stranden, zegt weinig en drinkt koffie.

Identiteit is een thema, zelf keuzes (durven) maken ook. Het verhaal doet bij vlagen absurdistisch en filosofisch aan, door de plot maar ook door stijl. Op enkele plaatsen zet auteur Maria Stepanova plots “ons verhaal” neer, alsof ze zich op dat moment aan de lezer toont als de échte hoofdpersoon.
Een andere lezer op de site Goodreads heeft uitgezocht dat Stepanova inderdaad een deels autobiografisch verhaal schreef. De sprong kun je zien als een voorbeeld van Russische exilliteratuur, zonder dat de naam van het land ergens genoemd wordt.
Graag gelezen, goed vertaald door Jan Robert Braat, leest het ook!

[Sem Zweekhorst · Rating 2 out of 5]

hoewel er technisch gezien niks mis mee is vond ik er gewoon niet zoveel aan

[Jasper Van Der Schaaf · Rating 5 out of 5]

"Maar het gekste van alles was, (...) dat ik, toen ze me kwamen halen, ineens besefte dat dit de bedoeling van mijn leven was, dit geheime plan, als je het bekeek zonder franje en adjectieven, zonder Tinderprofiel en filosofiediploma. Ik bleek geboren te zijn om te worden opgegeten, als een slachtkip op een kippenfarm (...)." (p. 19).

Deze novelle plukte ik zonder al te veel focus mee uit boekhandel Martyrium. Misschien was het de mysterieuze half doorsneden afbeelding van een vallende vrouw tegen de mosterdgele achtergrond (http://nickteplov.com)? Zij leek uit een circusact van rond 1900 gevallen. Maar viel ze wel, of sprong ze? De Engelse vertaling die in januari 2025 uitkomt heet Disappearing act, terwijl het Russische origineel eerder truc of goochelarij betekent (https://www.themoscowtimes.com/2024/1...). Hoofdpersoon M. springt in de toekomst en verdwijnt uit Rusland.

"Zoals bekend was zij de laatste tijd alleen in naam schrijfster, ofwel omdat de taal weigerde haar te gehoorzamen, ofwel omdat zij weigerde zich van de taal te bedienen. Het was niet waarschijnlijk dat haar in wezen onschuldige moedertaal haar niet dierbaar meer was: die was zo weerloos dat wie dan ook hem lelijke belletjes kon omhangen en kon dwingen met danspasjes het gedrag van een beest te imiteren." (p. 66)

M. is een dichter die ook proza schrijft, maar het geluid van de lelijke belletjes van de Russische oorlogsbeer leiden tot een writers block. Vanuit haar Exil in Berlijn gaat ze op weg naar een literair festival in Denemarken met de trein (een thema dat mij deed denken het eerste verhaal uit Maxim Osipovs geweldige De wereld is niet stuk te krijgen). Ze verliest haar focus snel en komt terecht in een droomachtige wereld van de een escape room (de eerste keer dat ik die tegenkom in de wereldliteratuur!) en later in een circus. Maar wie ís M. nu eigenlijk echt? Circusdirecteur Peter Kohn:

"Nee, je bent geen Roemeense, herhaalde hij, met twee zwaaiende lampjes in zijn donkere bril. De bent ex nostris he, je bent toch Joods? En M. die zich de laatste maanden alleen Russisch had genoemd, een Russische schrijfster, een Russische moedertaalspreekster, bevestigde bijna verbaasd: Ja." (p. 113)

De twee lampjes in de bril zien M. en daardoor wordt zij iemand, zonder het zichzelf nog te realiseren. En identiteit blijkt ook een fluïde begrip, afhankelijk van plaats, context, taal en rol. Daarbij zijn hokjes nodig en categorieën om die voor de mens hanteerbaar te maken: Géén Roemeense (een nationale identiteit) en wel Joodse (een religieuze identiteit), terwijl M. bij vooral resoneert dat ze zich als Russische schrijfster (een nationale identiteit plus een beroepsidentiteit) en Russische moedertaalspreekster (een talige identiteit). De filosofische en soms sprookjesachtige bespiegelingen deden met soms wat denken aan Joseph Roths Hiob (1930) die het bijbelboek Job omwerkt tot allegorisch verhaal waarin sommigen de gruwelen van de Holocaust al meenden te herkennen.

Wist u trouwens dat Heinrich Himmler in 1928 een kippenfarm had?

[Fridzd · Rating 5 out of 5]

Siis en tiedä mitä sanoa, tää oli ehkä yks parhaita tänä vuonna lukemiani kirjoja. Ajattelin, että tulen pitämään Stepanovasta, mutta en arvannut, kuinka paljon!

Rakastan matkustamista junassa ja junassa matkustamisen kuvausta kirjallisuudessa, ja tässähän sitä oli, ja itse vielä luin tätä kirjaa junassa!

Pidin kerronnan täsmällisestä, niukasta ja tarkan oivaltavasta otteesta ja siitä, että koko ajan henkilöiden eteen tulee odottamattomia juonenkäänteitä. Tuli mieleen vähän Italo Calvinon "Jos talviyönä matkamies", joka on yks mun lempikirjoista. Tää alkoi jotenkin vibaillen, luulin eka, että tässä ei kauheasti tapahdu mitään ja että tarina rakentuisi pelkin fragmentein päähenkilön muistoista ja venäläisen identiteetin pohdinnasta. Mutta olinkin väärässä!

Pidin siitä, miten päähenkilö suhtautuu niin lakonisesti kaikkiin outoihin sattumuksiin, mutta kuitenkin tekee niiden pohjalta impulsiivisia päätöksiä. Näkisin tän mieluusti elokuvana, kirjassa oli jotenkin aika kaurismäkiläinen tunnelma. Tykkäsin myös paljon siitä, miten päähenkilö pohdiskeli suhdettaan venäjän kieleen ja kielen suhdetta hänen identiteettiinsä.

Ah, tässä oli niin paljon erilaisia aineksia ja symboliikkaa, että haluan lukea tän heti uudestaan. Onneksi mulla on toinen Stepanovan kirja hyllyssä odottamassa, tosin ranskaksi (en tiedä, oliko paras moovi).

Tää tiivisti hyvin jotain olennaista elämästäni:

"Sille, joka ei ole omaksunut tapaa nousta aikaisin tai jonka ei tarvitse päivittäin työn tai jonkin muun velvoitteen takia niin tehdä, aamun tunteja esitellään harvoin, ja joka kerta ne tuntuvat milloin ansaitsemattomalta lahjalta, milloin palkinnolta perin yllättävästä saavutuksesta. Sekä tyhjät kadut että vielä unenpöpperöinen verenpunainen aurinko kääntyvät odottamatta nähtävyydeksi, ja kokija itse tuoreeksi onnenkantamoiseksi, joka on saanut tilaisuuden päästä tirkistelemään tätä kaikkea."

s. 145

[Vera Sopa · Rating 4 out of 5]

Este romance é uma viagem numa viagem. A viagem interior de M. enquanto decorre a viagem acidentada para um festival literário. M. é uma escritora de meia idade à procura de si. As circunstâncias levam-na a viajar fora do seu país de origem mas tudo muda nesta sua última, em que memórias, circunstâncias e receios alteram os planos. A besta é a destruição e a guerra que tanto teme que a transforme. Muitas metáforas numa escrita muito bela, que busca a compreensão da existência em que não existem nomes próprios. Apenas iniciais. Em compensação, o título do livro que me atraiu é uma longa palavra, difícil de pronunciar. Difícil de entender se o leitor esperar uma história linear porque tudo tem subentendidos e enganos mas é intrigante e fascinante num pequeno livro.

[štěpánka]

Je tam toho v té nuzné, krátké a malé knížce strašně moc. Potřebovala bych ještě aspoň 100 stran, abych všechny ty podtémata našla.

Trik je zajímavý bilancování mezi osobní výpovědí o životě postavy Spisovatelky M. jako (protirežimní) Rusky žijící v exilu a magickým realismem načichlou dobrodružnou povídkou. Líbilo se mi moc, jak se v knize hlavní postava oddává nově poznané lehkomyslnosti, pudovosti a dostává se tak do absurdních situací jako učení se triku v cirkuse.

Hodně mě tím čtení vedlo k vnímavosti vjemů kolem mě.

[Laura Walin · Rating 4 out of 5]

Kirjailija M. on matkalla kotikaupungistaan B. naapurimaahan pitämään puhetta kirjallisuustapahtumassa. Matka katkeaa yllättäen, kun kaupungista F. ei löydykään mitään jatkoyhteyttä. Pysähtyminen tarjoaa M:lle mahdollisuuden irrottautua kaikesta menneestä ja pohtia elämäänsä ja kadoksissa olevaa kirjailijuuttansa vieraassa kaupungissa. Löytyykö toinen tie tulevaan kaupungissa tavatun sirkusseurueen myötä?

M:n suhde kotimaahansa on vaikea, sillä kyseinen valtio on aloittanut sodan naapurimaataan vastaan. Siksi M ei pysty edes kirjoittamaan, sillä suhde äidinkieleen on muuttunut vaikeaksi kotimaan hyökkäyssodan myötä. ja kun kieli on kadonnut, katoaa myös identiteetti ja merkitys. M nauttii, kun saa olla ei kukaan, joskin F:ssä tavattu mielenkiintoinen tuttavuuskin osoittautuu väärälle premissille rakentuneeksi.

Stepanovan teksti on tavattoman tiivistä ja Kadoksiin-teoksen lyhyeen mittaan on saatu mahtumaan valtavan paljon pohdintaa ja pohdittavaa. Ehkä omasta elämäntilanteestani johtuen tämä kirja resonoi erityisesti juuri nyt, kun tunnen itsekin olevani tienristeyksessä. Kirjan loppu on mystinen ja jää avoimeksi, minkä myötä kirja jää pyörimään mieleen pitkäksi aikaa. Vaikuttavaa kirjallisuutta!

[Felix Nesterinen · Rating 4 out of 5]

Hieno tarina emigraatiosta, identiteetin kadottamisesta ja kenties myös sen uudistumisesta... Näppärä paketti, lyhyet kappaleet ja luvut, paljon symboliikkaa, nättiä proosaa

Tykkäsin kyllä, en oo ihan varma tästä arvosanasta mut ehkä tääki semmonen vahva, solid 3.5*/5.

[Prince Mendax · Rating 4 out of 5]

den här är mysig på samma sätt som en gentleman i moskva är mysig <3
en underbar liten bok.

[mmasjam · Rating 5 out of 5]

Текст, в начале казавшийся тяжеловесным и неповоротливым, все закручивался и закручивался в пружину, а потом как выстрелил! Странно, но после прочтения осталось очень радостное чувство, хотя, вроде бы, радоваться нечему.
Ещё очень хочется узнать, что это за рассказы, которые вспоминает писательница М. - рассказ про музей ужасно было бы интересно прочитать самой.

[Sarah]

M.'s lichtzinnigheid en zorgeloosheid hadden een troostend postuum karakter en ze voelde in haar lijf een glazen transparantie, net of dwars door haar heen de stoelrug te zien was met het dekentje met het Petukh-embleem. In elk zichzelf respecterende roman of film zou dat betekend hebben dat ze allang ergens onderweg gestorven was, misschien zelfs voordat ze de stad H. had bereikt, waarbij de tekst vol gezeten zou hebben met subtiele verwijzingen naar die omstandigheid; de schrijfster M. vroeg zich af in welk deel van haar reis haar dood moest hebben plaatsgevonden, maar vond geen geschikt moment, het kon overal gebeurd zijn, maar een hartaanval op de wc van het Turkse café zou het mooist zijn geweest, wanneer de eigenaars zich door de aanwezigheid van de blauwe rolkoffer bezorgd zouden afvragen van wie die was en waar de reizigster was gebleven.

[Ka Vee · Rating 3 out of 5]

3,5*

[Lisa · Rating 3 out of 5]

"Veel plaatselijke bewoners wilden natuurlijk meer over het beest weten, niet alleen om zich te beschermen tegen zijn weerzinwekkende muil, maar ook omdat wij herbivoren altijd geïnteresseerd zijn in grote roofdieren bij wie we de herkomst en werking van geweld willen begrijpen. Ze ondervroegen schrijfster M. met oprechte sympathie naar de gewoontes van het beest, alsof ook zij was aangevreten en zelfs deels opgeslokt en alleen door toeval nog betrekkelijk compleet op het gras lag. Sommigen wilden weten hoe het kwam dat het beest nog niet was afgeslacht of in zijn onverzadigbare gulzigheid zichzelf nog niet had verslonden, en lieten merken dat M. en haar kennissen tijdig maatregelen in hun land hadden moeten treffen, lang voordat het beest groot was geworden en iedereen achter elkaar was gaan opvreten."

[Carlos Vasconcelos · Rating 3 out of 5]

beautiful oneiric descriptions. a plot about escapism that transcends its time and space.

[Anatoly Bezrukov · Rating 4 out of 5]

Я мало знаю современных авторов, кто так же виртуозно работает с русским языком. И чьи - иногда тяжелые для восприятия - фразы так ювелирно точно передавали бы мысль и состояние души.

[jessy · Rating 2 out of 5]

2.5 stars

oh this was disappointing

[Laiz · Rating 1 out of 5]

Definitivamente não gostei da história, nem da protagonista e muito menos da escrita.

[Francisca · Rating 3 out of 5]

Si de algo estamos seguros con lo que nos llega de Maria Stepánova a España es que siempre, a pesar de haberse traducido solo dos libros, es algo original. Y es que Stepánova, que ya nos asombraría con En memoria de la memoria, un libro también editado por Acantilado, con esta novela estamos ante un alumbramiento que nos seduce como una serpiente de cascabel. Y es que tiene mucho de alumbramiento esta novela, de algo que se aclara y que nace como un niño. Con ecos al teatro de Beckett, pues Desaparecer tiene mucho de absurdo, de sueño o pesadilla o como podamos verlo, hay todo un lenguaje que circunscribe la lógica y el mundo onírico. Ella, Stepánova, nos habla de un despertar en el libro, de un amanecer que acontece casi al final de la novela pero que la protagonista M. lleva ya consigo desde pequeña. M., que viajará desde su ciudad hacia otra para un festival literario (ella es escritora), verá su país en guerra (que realmente no ve), pero que sin duda llevará tras de sí lo que una guerra puede darnos: el rastro, lo que dejamos atrás. Esto se ve en el largo entrecruzamiento de la estación de tren con su persona, en el que los cambios de identidades, de búsquedas, de encuentros, se da en el libro.

No quiero caer en el pesimismo, pero si algo tiene esta novela es que te deja un regusto amargo y aterciopelado, áspero, que busca en la profundidad de la protagonista algo que nos haga despertar, que nos sacuda. Porque esta novela es como ya he dicho un sueño. Un sueño con sabor a sal al que tenemos que añadirle algo de azúcar. Un sueño que es puro teatro, pues los personajes no son más que personajes. Poco podemos ver de la vida real en este libro. M. actuará en un circo y hasta se adentrará en un Escape Room. Aquí, todo parece ser anónimo. Donde cada personaje emite un rol característico que lo disuelve en plata derramada, esto es, un matiz frío y casi seco, líquido pero desangelado. Por momentos me acordé de Bernhard y su prosa, que María Stepánova, lejos de ser parecida en lo que había leído suyo, tiene un deje extremadamente parecido aquí. Creo que es un libro en el que podemos notar sus referencias, sus inspiraciones, pese a que sea una novela, pero eso es algo que sólo los que hayan leído estas referencias sabrán.

Me encantaría decir que este libro me ha sacudido, porque en cierta manera lo ha hecho. Es un poco loco, un poco en desacuerdo con la lógica que una novela puede darnos (por la trama, que es algo inerte; por los personajes, que vienen a ser anónimos y sin nombre, al igual que las ciudades). Sólo sabemos que M. sabe inglés y su idioma es el ruso. Sólo sabemos que hay cierto paralelismo entre la guerra entre Rusia y Ucrania y la guerra que se da en este libro, ya que fue publicado hace tan solo un año en su país natal. Por lo que pensamos que es un libro reciente, escrito hace poco, con claras referencias a la política y al estado en el que una persona de nacionalidad eslava puede tener. Porque M. no es rumana, pero tampoco es otra cosa que no podemos decir y que nos declara todo un despertar al leerlo.

Sin duda Desaparecer es como un cuento actual. Los personajes se habitúan a la trama como se habitúa un perro a su amo, a través de gestos, a través de diferentes actuaciones. Este teatro del absurdo, por esos ecos beckettianos, nos embaucan y nos envuelven en algo pesadillesco de lo que no podemos ni queremos salir. Y del que el libro, a pesar de sus pocas páginas, tenemos que leer poco a poco porque es denso denso como la miel, denso denso como una crema. María Stepánova vuelve a sorprendernos aunque de diferente manera, con una obra algo menor a En memoria de la memoria, pero que nos da ganas de leerla a paso firme.

[Einar · Rating 2 out of 5]

På en ferge fra byen A. til øya Æ. sitter forfatteren E. og tenker – la oss være ærlige – selvfølgelige tanker. "Havet er blått," tenker han. "Livet er en lang rekke tilfeldigheter." Oljetankerne som ligger og venter på å seile gjennom kanalen K. synes for han som symboler på Undergangen. "Men er ikke jeg selv en del av problemet?" tenker E. og ser den mørke røyken som stiger fra fergens store piper mot den skyfrie himmelen. Vel, vel.

Han finner et slags håp når han legger merke til den vakre middelaldrende kvinnen på stolen ved siden av han, som leser landet H. sin sosialistiske dagsavis. Dessverre har hun en hund liggende ved sine føtter, skjønt det er en sympatisk liten sak med farger lik det syttitallspleddet hans gamle mor fremdeles brer over seg når hun sover sine daglige ettermiddagslurer i hans hjemland, det som den nylig avdøde forfatteren I. kalte "Gnore".

Ikke lenge etterpå befinner forfatteren E. seg i det på samme tid beskjedne og ekstravagante sommerhuset billedhuggeren G. fikk oppført på sekstitallet og hvor han døde noen år senere: hans Schildkröten-Haus, eller To Spíti tis Chelónas på det lokale språket. G. hadde vært en tidlig Bauhaus-student i byen W. og ekspresjonistisk anlagt frem til han på midten av 1920-tallet begynte å nærme seg det greske, det antikke. "Jeg liker dyreskulpturene hans best," tenkte E.

E. sine gamle venner, filmskaperen U. og kunstfotografen P., hadde fått låne huset denne sommeren og hadde invitert på besøk. Det begynte å kveldes, så E. og U. satte seg til på terrassen og så solen gå ned i horisonten, mens P. tilberedte parmigiana di melanzane i utekjøkkenet på baksiden av huset. Forfatteren E. nevnte en russisk kollegas siste bok som han hadde begynt å lese på fergen, hun som kalte seg "forfatteren M." og bodde i byen B., som tilfeldigvis også var der U. og E. hadde møttes første gang tyve år tidligere.

"Hun er en av disse smått selvbevisste skryterne som skriver bøker om å dra på forfatterturnéer og andre eksotiske reiser," sa forfatteren E., "som en eller annen fattigmanns Handke eller Krasznahorkai, der hun noterer seg plattheter og uvesentligheter fra utenfor togvinduet og kokett reflekterer over hennes hjemland R. sin fremferd og krigføring for å vinne den vesteuropeiske intelligentsiaens gunst. Det er helt greit å skrive sitt liv, og hun skriver godt nok, bevares, og det er helt fint å kritisere R., men det blir ikke nødvendigvis stor litteratur av det. Det er ukebladsreportasje forkledd som roman, hvor forfatteren M. bærer sine forfatterligheter som et smykke." Forfatteren E. smilte litt fårete og klødde seg i skjegget. Så ble middagen servert.

Senere på kvelden ville kunstfotografen P. innvie E. i backgammons esoteriske sider. "Tavli," som hun kalte det, "er et åndelig spill, men det skal også tradisjonelt spilles med misogyne fornærmelser." "Dette kommer jeg til å være god på!" tenkte forfatteren E., men der tok han feil, for selv om spillets regler var enkle nok å skjønne, ble det for mye telling og addisjon for hans venstre hjernehalvdel, så spillet gikk tregt og han glemte helt å være sexistisk og stygg i munnen, og P. slo han gang på gang.

Det hadde blitt sene nattetimer og filmskaperen U. var allerede i seng, kanskje lettere forsmådd over å ha blitt tilsidesatt som ren tilskuer til tavli-en. P. og E. ble sittende lenger og konversere og le. Da vinflaskene var tømt gikk hun og la seg hos U., og E. kunne høre U. si "Was ist passiert?".

Så ble E. med i en omreisende sirkustrupp.

[Päivi Metsäniemi · Rating 5 out of 5]

Viime aikoina lukulistallani on ollut monta loistavaa teosta, mikä on ihanaa, kun työt ovat vaatineet hurjasti ja muutenkin elämässä varsin täyteläistä - olisi kurjaa hukata nämä tärkeät omat hetket huonoon kirjallisuuteen. Toisaalta tuntuu, että olisi kiva, jos olisi käytettävissä enemmän kaistaa, kun lukee yhtään vaativampaa. Mutta tällaista elämä on, varsin epätäydellistä, ja ensimmäisen maailman murheita tietysti on pohtia, sopiiko jokin kirja juuri käsillä olevaan elämäntilanteeseen tai päin vastoin.

Maria Stepanova on radikaalin omaperäinen ajattelija, se tuli selväksi jo Muistin muistolle -romaanista. Hänen runojaan en ole lukenut, enkä tiedä onko niitä käännetty. Tässä paljon lyhyemmässä ja tiiviimmässä kirjassa kirjailija M tutkii omaa suhdettaan venäläisyyteen, kotiin, olemassaoloon, rakkauteen, nautintoon, paikkaan. Synnyinmaa edustaa nyt petoa, ja pelkkä kielen puhuminen on pedon merkki. Hän matkustaa, ulkomailla, mutta kuitenkin lähellä, asiat ovat tuttuja mutta kuitenkin vieraita, ja kirjailija M:n olemassaolo on hyvin hentojen lankojen varassa. Ei siksi, että hän olisi itsetuhoinen, hän vain tutkii sitä, mitä olemassaolo vaatii. Toimivan puhelinyhteyden, nimen, suunnitelman, toimeentulon, läheisiä tai edes tuttavia? Rakkautta? Vai riittääkö, että herää, nousee, hengittää, toimii, ajattelee, tekee päätöksiä?

Kirjan kieli on kaunista, oivallukset ilahduttavia, uusia, tuoreita. Tällaista ”juonta” ei voi keksiä, se tuntuu täsmällleen eletyltä elämältä, mutta tietäen Stepanovan suhteen muistamiseen, ainekset lienee kokoon keitetty harvinaisen elävässä mielikuvituksessa.

[Agnieszka Hofmann · Rating 4 out of 5]

Trochę kafkowska okazała się ta książeczka. Bohaterka, pisarka M., będąca alter ego autorki, jest gdzieś w zawieszeniu tożsamościowym, językowym, dziejowym. I dosłownie błąka się w obcym mieście, przydarzają jej się osobliwe rzeczy, w lekko surrealistycznej, odrealnionej scenerii. Opisane wydarzenia zainteresowały mnie mniej niż refleksje M., dygresyjki, wtrącenia o przeczytanych niegdyś książkach czy drobnych incydentach z życia. Tak, wojna, którą Rosja (nazywana tutaj bestią) prowadzi z Ukrainą, jest jednym z centralnych elementów tej opowieści, a wraz z nią cały proces wykorzenienia, także językowego, jaki staje się udziałem pisarki.
Warto.