Blask Montparnasse'u. Artystki i artyści Szkoły Paryskiej

by Sylwia Zientek

Znawczyni sztuki i autorka bestsellerowych biografii wraca do międzywojennego Paryża, by odkryć nieopowiedziane historie polskich artystek i artystów splecione z losami największych sław świata sztuki.

Na Montparnassie, w pracowniach budynku La Ruche i w kawiarni La Rotonde, spotyka się bohema z całego świata. Malarki, pisarze, projektantki i rzeźbiarze przybywają w XX wieku do Francji, by spełnić marzenie o wolności i tworzeniu sztuki na własnych zasadach. Sylwia Zientek, zafascynowana tym artystyczno-społecznym zjawiskiem, śledzi historie nie tylko Polaków, ale też Żydów z Europy Wschodniej, Włochów, Hiszpanów, a nawet Japonek i Amerykanek.

Specjaliści nazwali ich Szkołą Paryską (École de Paris), a zjawisko stało się jednym z najbardziej wpływowych nurtów w sztuce XX wieku. Na stronach książki z Polakami: Dorą Bianką, Henrykiem Haydenem, Mojżeszem Kislingiem, Sarą Lipską, Tadeuszem Makowskim, baronową Heleną d’Oettingen — jak w tamtych czasach — spotykają się: Marc Chagall, Amedeo Modigliani, Kiki de Montparnasse, Chaim Soutine, a także ci, którzy nie tworzyli obrazów: Guillaume Apollinaire, Helena Rubinstein, Gertrude Stein.

Sylwia Zientek opowiada o historii sztuki jeszcze szerzej niż w poprzednich książkach Polki na Montparnassie oraz Tylko one. Polska sztuka bez mężczyzn. Miłośniczki i miłośnicy biografii zachwycą się barwnym, kosmopolitycznym światem, do którego zaprasza ich pisarka.

448 pages, Hardcover

First published June 4, 2025

Reviews

[Aleksandra Gratka · Rating 5 out of 5]

Paryż początku XX wieku to miejsce przyjazne dla artystów. Tu nie patrzy się na płeć czy pochodzenie, tu liczy się talent. Tylko w Paryżu kobiety mogą uczyć się malarstwa, a Żydzi oddychają ze swobodą.
W kawiarni La Rotonde przy stolikach siedzą i dyskutują malarze i rzeźbiarze, na ścianach wiszą obrazy i rysunki, które właściciel przyjmuje zamiast pieniędzy za rachunek.

Paryż to miasto otwarte dla wielu Polaków. Kilka lat temu Sylwia Zientek w "Polkach na Montparnassie" pozwoliła nam śledzić fascynujące losy polskich artystek, które we Francji rozwinęły skrzydła. Teraz, w "Blasku Montparnasse'u", też mowa o kobietach, ale i o mężczyznach, kolorowych ptakach ze Szkoły Paryskiej (termin ten obejmuje artystów spoza Francji).
Jakie wspaniałe są tu postacie! Baronowa von Oettingen (co za życiorys!), Guillaume Apollinaire, Tadeusz Makowski, rzeźbiarka Sara Lipszyc i jej skandalizujący związek z Xawerym Dunikowskim, wspaniały Mojżesz Kisling, Modigliani (mam do niego słabość...), fascynująca Kiki de Montparnasse, Marc Chagall i wielu innych.

Sylwia Zientek potrafi oddać klimat czasów, które opisuje. Wręcz namacalna jest atmosfera kawiarni, uliczek, pracowni artystów. Na kartach książki żyje Paryż i żyją ludzie, których autorka opisuje. W tomie jest sporo ilustracji, które cieszą oko i pięknie dopełniają tę opowieść.
Na każdej stronie czuje się autentyczną fascynację autorki tematem, a to udziela się czytelnikowi. Z ciekawością śledziłam losy artystów, czasem im współczułam, bo finał życia niektórych był smutny.
Opis współczesnego Montparnasse'u nie napawa optymizmem - niewiele zostało z artystycznego ducha sprzed stu lat. Na szczęście mamy takie historie!
Polecam z całego serca.

[Kasia]

DNF

Może kiedyś wrócę do tej książki w wersji papierowej, jest tu trochę za dużo natłok informacji na audio

[Joanna Korczyńska · Rating 5 out of 5]

Na początku XX wieku Paryż był tętniącą życiem stolicą wolności, innowacji i sztuki. Przyciągał artystów z całego świata, marzących o sławie, niezależności i „oddychaniu bohemą”. Jak pisał Tadeusz Makowski: „Malarze zawsze wyjeżdżali do środowiska najwyższej kultury w danej chwili.”
W książce „Blask Montparnasse’u” Sylwia Zientek opowiada o artystkach i artystach Szkoły Paryskiej – od słynnych, jak Chagall czy Makowski, po tych zapomnianych, których nazwiska dziś mało kto zna.
Poznajemy baronową Helenę d’Oettingen, która po krótkim małżeństwie prowadziła znany salon artystyczny, oraz Kiki de Montparnasse: modelkę, pieśniarkę i malarkę, która z biedy trafiła na karty historii sztuki. Jest też Chaim Soutine, który wyszedł ze skrajnej biedy i dziś we Francji stawiany jest na równi z Chagallem.
Jedną z moich ulubionych postaci jest Sara Lipska – twórczyni kostiumów na bale Młodej Sztuki, kobieta nieformalnie związana z Dunikowskim. Porzuciła dla niego męża, urodziła córkę zaś on nigdy nie chciał się z nią ożenić. Historia piękna i bolesna, szczególnie gdy podziwiam jego rzeźby...

Po „Polkach na Montparnassie” to kolejna książka Zientek, która przywraca głos kobietom tworzącym sztukę. Sama tworzę, więc nie jest mi obcy ten temat.
🎧 Polecam rozmowę z autorką na kanale „Rozmawiam, bo lubię” – naprawdę warto!

[Marta · Rating 5 out of 5]

Brakowało mi książki która by opowiadała o Szkole Paryskiej. Dużo nazwisk poznanych ale też pojawiały się bardziej znane i poznane w poprzednich książkach autorki. Wciągająca i łatwo można było wejść w świat artystów poprzedniego wieku

[Piotr Poreda · Rating 3 out of 5]

Momentami interesująca, ale mocno chaotyczna - co chwilę następuje zmiana opisywanego bohatera. Niektórzy dostają miejsce chyba tylko po to, żeby można było ich odhaczyć w indeksie nazwisk, bo nie są to ciekawostki najwyższych lotów.

[Jessika Kaczmarczyk · Rating 5 out of 5]

doskonałą jak zawsze!

[Barbara Gryczon · Rating 5 out of 5]

Świetna pozycja, napisana lekko i ciekawie. Zachęcająca do dalszej eksploracji tematu. Polecam!