After a decade of surging political activism, why have mass movements managed to change so little? A brilliant cultural analysis by the influential columnist.
“Hyperpolitics” describes the paradoxical state of affairs today, in which politicization seemingly has few political consequences. Anton Jager's incisive appraisal sets the benchmark by which future histories of the present will be judged. Politics is back.
After the posthistorical lull of the 1990s and the false dawn of millennial technocracy, contestation has returned centre-stage. Protests, riots and jacqueries bring citizens off their couches and into the streets, even as social media overruns the embankments of the public and personal. Such actions politicize an ever greater share of experience while lowering the costs of engagement. Yet this spate of activism has seldom translated into more durable forms of collective action—parties, trade unions and civic associations continue to atrophy, even as advertisements of commitment proliferate.
Anton Jäger is een Belgisch historicus en publicist. Zijn werk handelt over ideeëngeschiedenis, meer bepaald de verhouding tussen kapitalisme en democratie. Jäger studeerde aan de universiteiten van Essex en Cambridge en doctoreerde in 2020 aan die laatste universiteit. ______ Anton Jäger (b.1994) is a Postdoctoral Research Fellow at the Catholic University of Leuven. He has published widely on populism, basic income, and the contemporary crisis of democracy. His work has appeared in Jacobin, the Guardian, and the New Statesman.
Een jaar geleden begon ik met het lezen van De Witte Raaf, een tweemaandelijks kunstblad dat mijn oma moet hebben meegegrist in de korte periode tussen het moment dat ik en mijn moeder haar ter hoogte van de Breughelzaal verloren waren in het MSK Gent en het moment dat ze rustig kwam aangewaggeld in de inkomhal, waar ik al een tijdje door de catalogus had zitten bladeren. Toen ik dan uiteindelijk nummer 224 van De Witte Raaf volledig had gelezen ben ik online door het archief gaan bladeren en stuitte ik in DWR222 (met het thema ‘Politiek bewustzijn’) op een artikel met de naam Hyperpolitiek en andere symptomen van Anton Jäger. Op dat moment begreep ik het artikel niet zo diepgaand omdat ik niet aandachtig, noch intelligent genoeg was geweest tijdens het lezen, ik had geen flauw idee wat Jäger nu eigenlijk bedoelde met al zijn massapolitiek, postpolitiek en antipolitiek, maar het idee van hyperpolitiek, toch wel het hoofdonderwerp, het idee dat alles politiek is, maar niets verandert, dat sprak me wel aan.
En dus herbezocht ik het artikel een tijdje geleden nog eens in het kader van een opdracht over politieke poëzie en begreep ik het veel beter. Ondertussen had ik door andere bijdragen van Jäger in De Witte Raaf (met name het artikel Het onwaarschijnlijkste land ter wereld) een appreciatie opgebouwd voor de historicus, ik was zijn columns beginnen lezen in De Morgen en wou al geruime tijd een boek van hem lezen, maar had nooit de kans gehad. Ongeveer een maand geleden kwam daar verandering in, toen ik tijdens een schooluitstap naar Gent naar het Paard Van Troje ging - want dat doe ik nu eenmaal altijd als ik in Gent ben - en op dit boek stuitte. Normaal gezien ben ik altijd heel kieskeurig tijdens mijn boekhandelbezoeken, ik kom nooit binnen met een uitgetekend idee van wat ik zal kopen, ik laat me verrassen en maak dan een weloverwogen keuze uit een shortlist van een paar boeken die me interesseren. Bij het aanschouwen van dit boek twijfelde ik echter niet echt en kocht ik het meteen. Het heeft hier dan een maand in mijn bureau gelegen voor ik twee dagen geleden besloot om het te beginnen lezen.
Het interessante is eigenlijk dat dit boek begint met een langere versie van het essay dat me dus een jaar geleden in De Witte Raaf introduceerde tot dr. Jäger en zijn concept van de hyperpolitiek. Door de uitbreiding is het essay in feite veel beter geworden, met een handig assenstelsel met de twee criteria van institutionalisering en politisering gaat Jäger dieper in op wat massa-, post-en antipolitiek nu eigenlijk zijn, iets wat ik zeker miste in de kortere versie en daarnaast worden er een paar verbindingen gemaakt tussen hyperpolitiek en media die ik zeer kon smaken. Het is een verbinding die ik ook al maakte in een tekst over politieke poëzie die ik een tijdje geleden schreef, in een eerdere versie van die tekst was de connectie over mediatheorie zelfs heel uitgebreid. Het was zeer fijn om te zien dat ook Jäger, hoewel slechts met kleine zinnetjes, die connectie maakte. De korte cycli zoals men die ziet in de hyperpolitiek zijn eigen aan sociale media, de diepgang gaat, net als bij televisie, zoals Neil Postman al opmerkte in Amusing Ourselves to Death verloren en enige vorm van institutionalisering is ofwel afwezig op sociale media ofwel gewoon niet duurzaam. De algoritmes die ons en masse in politieke bubbeltjes plaatsen spelen natuurlijk ook mee met de toenemende politisering die volgens Jäger zo kenmerkend is voor de hyperpolitieke periode waar we ons in bevinden. Sociale media zijn echter niet gemaakt voor politiek, politieke discussie, genuanceerde debatten en al zeker niet voor pogingen tot politieke verandering.
Laten we nu toch iets dieper ingaan op het mediatheoretische aspect van dit boek. Ergens in het tweede hoofdstuk, Putnam van links gaat Jäger dieper in op institutionalisering en hoe die een rol speelde bij de verkiezing van Hitler. Doordat iedereen deel uitmaakte van resems sterk georganiseerde organisaties konden ideologieën als het nazisme zich veel makkelijker verspreiden. Een parallel met de verkiezing van Trump wordt, zeer voorzichtig en genuanceerd, aangehaald door te wijzen op het feit dat er nog veel rechtse gemeenschappen zijn op het Amerikaanse platteland waar die hechte banden nog bestaan en iedereen op dezelfde persoon - in dit geval Trump - stemt. Dit soort bubbelsamenlevingen deden me denken aan de wondere wereld van het internet, waar algoritmen ervoor zorgen dat dezelfde politieke ideologie consistent blijft opduiken in je aanbevelingen, met een zekere versterking die gaandeweg optreedt. Door gelijkaardige thuispagina’s zijn mensen in zekere zin verbonden en maken ze toch op een bepaalde manier deel uit van een gelijke gemeenschap, hoewel mobilisatie en duurzame actie daar veel moeilijker van de grond komen. De verbondenheid op basis van thuispagina’s ziet men vooral op Instagram, YouTube en in mindere mate Twitter. Op Facebook is de gemeenschap al duidelijker door het idee van groepen, maar dé plek waar er volgens mij het grootste potentieel is voor politieke verbondenheid en institutionalisering is volgens mij Reddit,het onlineplatform dat ik te pas en te onpas de vuilbak van het internet noem.
Een interessante case study van de vorming van gemeenschappen op sociale media met een sterke ideologische homogeniteit zoals men die zag in de tijden van massapolitiek vindt men in de vorm van de verschillende Belgische subreddits: r/belgium, r/belgium2, r/belgium4 en r/belgium6. R/belgium is de algemene subreddit van België, waar vooral in het Engels wordt geconverseerd en duidelijke ideologie geweerd wordt door middel van strenge moderators. Het verhaal gaat dat de linkse r/belgium-moderators alle enigszins rechtse stemmen verbanden en dat daaruit dan het relatief rechtse r/belgium2 uit ontstaan is. Alle extreemrechtse stemmen die dan op r/belgium2 verbannen werden gingen dan naar r/belgium4. R/belgium6 is eigenlijk redelijk inactief en heeft niet echt een duidelijke overkoepelende ideologie. Het zijn bij uitstek hyperpolitieke subreddits. Veel zaken zijn er politiek, iedereen heeft wel een politieke mening, maar het leidt nooit tot duurzame verandering.
En dat komt gewoon door het medium. Op sociale media moet je sowieso al niet gaan zoeken naar politieke verandering, niet in het minst omdat deze vooral een vorm van escapisme zijn en dienen om politieke frustratie te uiten zonder er iets te doen aan de oorzaken van die frustratie, om met gelijkgezinden te kunnen klagen en zo een beetje de weltschmerz te stillen. Niet voor niets vergeleek Mia Cole sociale media op het einde van haar video the ethics of CONTENT met sedatives of pijnstillers. Mensen op platformen gefocust op short-form content zijn daar niet om na te denken over een nieuwe wereld, maar om te klagen over de bestaande wereld. Als er al wat mobilisatie is, dan is die ten eerste zeer zeldzaam en ten tweede vaak zelfs niet serieus bedoeld - denk aan die keer dat redditgebruikers Wall Street op zijn kop zetten door allerlei aandelen van Game Stop te kopen. Het is echter wel gewoon zo dat ons toekomstige politieke discours zich waarschijnlijk grotendeels zal afspelen op de veel meer laagdrempelige sociale media, in die zin lijkt het erop dat de hyperpolitiek er nog niet meteen op zit, tenzij men zou opperen dat deze juist wel verdwijnt omdat er, mede door de gemeenschapsvorming op sociale media, wel een zekere herinstitutionalisering aan zou kunnen komen/aan de gang kan zijn, zoals Jäger ook schreef, maar dan met een focus op rechts. Het is echter wel zo dat die herinstitutionalisering zéker niet de klassieke organisatievormen van de massapolitieke tijden volgt.
Overigens haalt Jäger nog enkele goede zaken aan: hoe links duidelijk achterholt of hoe de individualisering collectieve verandering hindert en plaatst hij alles altijd mooi in historisch perspectief. Er zijn veel problemen met de hyperpolitiek, maar het grootste probleem is dat het ons ervan weerhoudt dingen te veranderen. Sinds de antipolitiek hebben velen die snakken naar verandering die hoop in de handen van de populisten gelegd, zoals Jäger schrijft in zijn hoofdstuk over het antipolitieke decennium tussen 2008 en 2016 à 2020, het rechts-populisme (hier in België vertegenwoordigd door Vlaams Belang) is daar duidelijk succesvoller dan het links-populisme (vertegenwoordigd door de PVDA), nogmaals: links holt achterop - en schuift dan maar op naar rechts, zoals Vooruit, waardoor extreemlinks zichzelf met zijn onwerkbare ideeën in de markt zet als het enige échte links, er is ook nog Groen, maar… Groen will be Groen, Groeners gonna Groen, Groen zou Groen niet zijn als het niet altijd zo Groen was, I guess.
In feite zijn alle hoofdstukken zeer goed, maar de kers op de taart is ongetwijfeld het laatste hoofdstuk: Archimedische punten. Wanneer men kritiek geeft op bepaalde zaken, vergeet men vaak om deftige oplossingen te geven, Jäger deed dat niet. Zijn kritiek: het gebrek aan institutionalisering (in de vorm van vakbonden en dergelijke) zorgt ervoor dat de politisering niet omgezet wordt in daadwerkelijke verandering. Zijn oplossing: herinstitutionalisering via zogenaamde gemeenschappelijke, archimedische punten in de vorm van ouderraden, crèches, de werkplek en natuurlijk de eigen buurt (over lokale initiatieven als potentieel voor duurzame verandering had ook de zeer intelligente video-essayist Dr. Fatima het in haar video A Practical Guide to Systemic Change). Dat soort zaken zijn belangrijk. Er zijn veel (linkse) stemmen die heel goed zijn in zeggen dat er nood is aan verandering, al een pak minder stemmen onderzoeken waarom die verandering er niet komt (of houden het vaag, het is de schuld van het kapitalisme) en nog minder stemmen zoeken dan naar een manier om toch tot verandering te komen, tot slot is er dan een kleine minderheid die dit met zelfbewuste nuance doet. Jäger trapt niet in deze traditionele vallen, dat is fijn. Lees dit boek.
Laut dem belgischen Historiker Anton Jäger sind wir in das Zeitalter der Hyperpolitik eingetreten. Die postpolitischen 2010er Jahre, die von technokratischer Politik geprägt waren, sind vorbei. Nun erscheinen westliche Gesellschaft so politisiert wie lange nicht, doch hieraus erfolgen keine politischen oder gesellschaftlichen Änderungen. Dieser Umstand wird von Jäger mit dem verringerten Institutionalisierungsgrad erklärt, welcher sich durch die hohen Austrittszahlen in Gewerkschaften, Kirchen und sonstigen Vereinen in den vergangenen Jahrzehnten immer weiter zugespitzt habe. Da politischer Aktivismus infolgedessen fluidere Formen annimmt und mehr von tagespolitischen Aufregern, denn von langfristig abgelegten Zielen angetrieben wird, erscheint Protest nach dieser Leseart als weniger schlagkräftig. So jedenfalls die zentrale These von Jägers 120-Seiten-Schmalen Essays „Hyperpolitik“.
Ich bin mir allerdings nicht so sicher, ob Jäger hiermit Recht behält. Keine Frage, durch den Bedeutungsverlust von Gewerkschaften und ähnlichen Organisationen haben Politik und Wirtschaft einflussreiche Gegenspieler verloren. Jedoch würde ich den kulturellen Einfluss von sozialen Bewegungen und Hashtag-Aktivismus nicht unterschätzen. Es ist jenen Bewegungen nachweislich gelungen, teilweise randständige Weltanschauungen in die Politik einzubringen und Änderungen in ihrem Sinne herbeizuführen. Wenn selbst die CDU eine Frauenquote einführt und DAX-Konzerne „gendergerechte“ Sprache praktizieren, so spricht doch einiges dafür, dass es nicht zwingend einen institutionalisierten Rahmen braucht, um Änderungen herbeizuführen. Akteure aus Politik und Wirtschaft sind erpicht darauf, nicht als kulturell rückständig wahrgenommen zu werden – und genau diese Ideale werden durch soziale Bewegungen und Aktivismus maßgeblich beeinflusst. Insofern halte ich Jägers starken Fokus auf den Institutionalisierungsgrad für zu kurzsichtig.
Trotz der von mir vorgebrachten Gegenargumente habe ich „Hyperpolitik“ gerne gelesen. Gelungen fand ich außerdem die literarischen Bezüge zu Houellebecq, Ernaux und anderen!
Ich bin ein bisschen enttäuscht, nachdem in letzter Zeit in jedem zweiten politischen Feuilleton auf den Begriff Bezug genommen wird, hatte ich mir etwas mehr versprochen. Vielleicht gäbe es einen Stern mehr, wenn das Buch "Antipolitik" hieße, denn dieses Phänomen wird wesentlich klarer umrissen, Jägers Gedanken dazu leuchten mir ein. Der Begriff "Hyperpolitik" scheint mir demgegenüber etwas schwammig, die Ausführungen dazu nicht recht fertig, müsste man sich doch wesentlich tiefer in den neuen Strukturwandel der Öffentlichkeit, allen voran den Siegeszug von Social Media, einarbeiten, um dem Phänomen wirklich gerecht zu werden. Jäger kritisiert den immer weiter abnehmenden Institutionalisierungsgrad politischer Partizipation, die Verlagerung v.a. in Internetforen sowie die Abkehr von Parteien, Gewerkschaften und Vereinen, doch war es nicht gerade die Stärke etwa von Fridays for Future, dass man jenseits parteipolitischer Bindungen und sonstiger Interessen den Klimaschutz als Thema setzte? Auch die Identitätspolitik, deren Debatten sich v.a. in den sozialen Medien abspielen, hätte einen Seitenblick verdient. Das Phänomen bleibt interessant und hätte gerade deswegen eine gründlichere Behandlung verdient.
Bogen har mindet mig om hvorfor jeg ikke skulle læse sociologi - at forklare semi-banale pointer på en enormt kompliceret og kringlet måde er ikke lige min kop the, selvom hans pointer er gode. Han mangler at tage læseren i hånden.
Hyperpolitik bedeutet kurzgefasst: Unsere Gesellschaft ist so politisch wie seit 100 Jahren nicht mehr, aber gleichzeitig so desorganisiert wie nie zuvor.
Auf gerade einmal 120 Seiten behandelt das Büchlein diese für viele sicherlich sofort einleuchtende These. Spannend ist dabei vor allem: Wie kamen wir an diesen Punkt? Wie groß ist der Schaden, der durch Entfremdung entsteht? Wieso profitiert die Rechte, wenn doch angeblich gesamtgesellschaftliches Chaos herrscht?
Der moderne Kapitalismus, aber nicht zuletzt auch moderne Kommunikationsmedien haben dazu beigetragen, dass unser soziales Miteinander heute ein ganz anderes ist als noch zu Zeiten der starken Parteien und Gewerkschaften. Das Erschreckende: Wir erkennen uns beim Lesen selbst und können die genannte Kritik an uns selbst nachvollziehen. Das Buch kratzt dabei nur an der Oberfläche dieser tiefen Aushöhlung.
Soziales Engagement neben stressigen Vollzeitjobs für beide Eheparteien werden zunehmend zur Ausnahme. Sogar Bewegungen wie Black Lives Matter oder Fridays for Future, die Millionen Menschen weltweit auf die Straße bringen, sind ein Sturm im Wasserglas, da sie quasi auf sozial-medialen Launen basieren. Keine Struktur, kein gesteuertes dauerhaftes Engagement.
Bei all den oben genannten Fragen steht die verlockendste noch im Raum: „Wie kommen wir hinaus aus dieser Zerstreuung?“ Schließlich kennt das Buch sämtliche Ursachen und Symptome. Daraus lässt sich aber noch lange kein Heilmittel ableiten.
Denn gerade weil diese gesellschaftlichen Phänomene über Jahrzehnte gewachsen sind und weil sie häufig ein Produkt unserer eigenen Gleichgültigkeit, Überforderung oder Gemütlichkeit sind, brauchen wir mehr als nur einen kollektiven Arschtritt. Dieser Entwicklung mit Büchern wie diesem Aufmerksamkeit zu schenken, ist der wichtige erste Schritt.
“Man kunne få det indtryk, at etværelseslejligheden er civilisationens endemål, og at den aleneboende er afslutningen på en antropologisk forfinelsesproces, der har strakt sig over årtusinder” Den er god, læs den, gør noget.
Symptomatisk for sin samtid er problemformuleringen bedre end løsningen. Fællesskab er der jo brug for. Hvordan det kommer til at se ud af spørgsmålet. Her ses en tanke-general, der forsøger at udkæmpe krigen med sidste krigs midler
We are caught in an era of political whiplash. Every day, new battle lines are drawn and fought in the digital swamp of ever-expanding culture wars. Waves of protests and political movements surge and recede, only to leave the institutions they challenged intact and unchanged. We are urgently engaged in the politics of our lives yet we are increasingly isolated from the politicians and policies that shape them. As our traditional reservoirs of community fracture and split—how do we navigate the new currents spilling from these cracks?
Anton Jäger examines these contradictions through the lens of “hyperpolitics.” At its core, hyperpolitics is the product of market logic and public outrage. For their wealth accumulation to proceed uninterrupted, ruling classes poured decades into insulating these elite, private interests from pesky obstacles like mass democracy and state regulation. Any institutions capable of resistance (unions, political parties, churches, etc.) were hollowed-out and demobilized. These organized communities that gave everyday citizens an understanding of their societies, even an ability to change them, have become footnotes to the manifesto of capitalism.
Jäger argues that the severing of populations from these classic forms of association was a double-edged sword. With civilian life in decay, people then began to reject the authority of state institutions that they recognized as no longer serving public interests. Evidenced by the success of Brexit and the electoral victories of Donald Trump, the trust once afforded to political establishments has been spent. In the process of dissolving communal institutions, those same elites dissolved the very ties that bound societies together.
These are the social conditions that allow for hyperpolitics. The isolated and online individual can abandon social relations with ease and drift from one institution to the next. Civic engagement is fleeting. Movements to confront injustice flare up and, without a structure to involve their participants, fizzle out just as fast. Jäger does not argue that politicization occurs in a void of consequence, rather that the consequences depend on what community remains available to organize and mobilize those passions. The questions posed in this concise book are valuable to anyone interested in what it will take to challenge the status quo of power. Will traditional institutions like political parties and unions be restored to offer real access to systemic change? Will the atomized experience of hyperpolitics give rise to new institutional forms? The community of people denied access to a life of dignity grows every day.
Kanskje det feteste omslaget på ei bok? Interessant tese, og det gir jo (veldig) mening, men ka e egt forskjellen på anti- og hyperpolitikk? E det bare for at det høres enda fetere ut, eller e det bare enda mer æ fikk ikke helt det med mæ æ. Kunne gjerne vært diskutert litt mer :0 mye interessant her og der da.
Eigenlijk iets te makkelijk essay over de huidige wereld waarin mensen niet meer gebonden zijn, waarin structuren zijn verdwenen en waarin die flexibele super-individuele opvattingen (interesses?) leiden tot hyperpolitiek. Mijn twijfel zit in het centraal stellen van de 'arbeidersklasse' als politieke factor. Ik weet niet of arbeid nog wel een vruchtbaar criterium is. Zijn de oude gemeenschappelijke belangen door de afgenomen armoe niet verdwenen? Vergelijk de verdwenen strijdbaarheid van mensen met een beperking in Nederland doordat de zorg net niet onder een onacceptabel niveau komt. Het betekent dat een collectieve strijd niet als nodig wordt ervaren. Het betekent ook dat er geen gedeelde beeldvormingservaringen zijn; hooguit per aandoening, maar zelfs dan wordt die beeldvorming niet als collectief ervaren. Zelfs dit essay is er een voorbeeld van. 'Handicap' en 'beperking' worden zelfs niet eens genoemd als politiek aspect; overigens worden bijv. feminisme en genderdiversiteit evenmin genoemd. Teveel nadruk dus op de rol van de arbeidersklasse m.i. Een andere twijfel zit in het vooruitgangsdenken, versterkt door het denken over de toekomst op basis van een analyse van de huidige situatie. Die situatie willen beschrijven is prima, maar de consequenties schetsen als je er zelf midden in zit is ingewikkeld. Laat staan voorspellen wat er na de huidige hyperpolitiek komt of wat een goed antwoord op die hyperpolitiek zou zijn.
Jäger leverer en overbevisende (og nedslående) analyse af vores politiserede, men ikke politiske tidsalder. Vi er enormt politisk engagerede, men mangler forpligtende politiske fællesskaber, hvorigennem vi ville kunne omdanne vores engagement til handling. Vi skal gide lave det hårde og kedelige politiske arbejde, hvis vi faktisk vil have, at tingene forandrer sig.
Min manglende stjerne skyldes, at essayet fokuserer meget på BLM-bevægelsen, som passer perfekt ind i Jägers begrebsverden, men jo også er et ”most-likely case”. Klimabevægelsen, der derimod udfordrer den, glimter til gengæld ved sit fravær. Den bliver end ikke nævnt som et muligt organiseringspunkt på trods af den organisering, der allerede finder sted.
"Versplintering en versnelling gaan hand in hand: in de nieuwe eeuw zijn mensen eenzamer, maar ook prikkelbaarder, meer op zichzelf, maar ook sterker verwerkt in netwerken, bozer, maar ook verwarder."
"Vandaag de dag bestaan samenlevingen steeds meer uit eenzame en geïsoleerde individuen. Zolang het verhaal redelijk rustig en voorspelbaar verloopt, hoeft dit geen probleem te zijn. Als dit soort samenlevingen echter in zwaar weer terechtkomt, verhoogt de doorgeslagen individualisering de volatiliteit. Daarmee is niet gezegd dat ze vervolgens onherroepelijk zullen falen en ten onder zullen gaan, maar het staat in elk geval wel vast dat ze niet in staat zijn om collectief op politieke en ecologische uitdagingen te antwoorden."
Ik betwijfel of ik alles in dit pamflet begrepen heb - ik las een deel in een Georgisch zwavelbad - maar ik wil meer lezen van Jäger.
En kombination af Byung-Chul Hans “The Crisis of Narration” og hyperpolitik, så har man en god beskrivelse af status quo. Ikke specielt håbefuldt, men sandt desværre. Spørgsmålet er, om vi nogensinde vil mobilisere os igen, før det er for sent.
Für mich sehr schlüssige Diagnose unserer politischen Zeit. Jäger schreibt detailliert und mit vielen Beispielen über die Politischen Ausrichtungen der letzten Jahrzehnte. Dabei verwendet er eine klare und verständliche Sprache.
Meget spændende. Et essay, som man bliver klogere af. Men gid der havde været lidt mere om hyperpolitikkens tidsalder, ekstrem politisering uden politiske konsekvenser. Anbefaler.
Tankeprovokerende bog. Jeg føler mig ret overbevist om analysen, men ikke helt af bogens klare venstre-konservative løsninger. Måske fordi beskrivelserne af antipolitik er mere konkrete end af bogens egentlige titel.
Jäger schuift hier heel bondig zijn hypothese naar voor, en die is even gevat als deprimerend. Jäger haalt zaken uit allerlei verschillende hoeken aan om zijn argumenten te stofferen, zonder hierdoor in te boeten aan scherpzinnigheid of focus.
Zou me tevens niet verbazen als de term 'hyperpolitiek' binnenkort moeilijk zal weg te denken zijn uit gesprekken in linksgezinde (koffie)bars in Vlaamse centrumsteden. Wat misschien enigszins ironisch is.
At skrive om tidsånden er notorisk svært, hvis skriveriet i hvert fald ikke skal ende i det rene lommefilosofi og ”stikken-en-finger-i-vejret”-følelse. På samme tid er der, når det lykkes, ikke mange ting, som er mere intellektuelt stimulerende læsning. Når det lykkes oplever læseren at få sat ord og begreb på en grundlæggende følelse af verdens tilstand, hvilket vækker stærkt genklang med den pågældende følelses erfaring. Anton Jäger, belgisk idéhistoriker og venstreorienteret tænker, forsøger sig herpå og lykkes.
”Hyperpolitik” er begrebet på den tid, som vi lever i lige nu. En tid præget af ekstrem politisering (folk er politisk bevidste og alt er ligesom indenfor det politiske domæne), men samtidig også et stort fravær af politisk institutionalisering (at der sker konkrete ændringer pba. politiske ønsker). Den har efterfulgt antipolitikken (2008-slut 10’erne), som var kendetegnet ved samme karakteristika, men som var mindre omfattende. Her var det særligt de ramte sociale grupper fra finanskrisens konsekvenser, der bedrev politiseringen. Antipolitikken var dog politiseret, hvilket dens forgænger ”postpolitikken” (1990-2008) ikke var. Her havde den liberale verdens sejrsgang fordrevet det politiske engagement, og ja, afpolitiseret samfundet til fordel for forbrugerismens amokløb og partipolitikkens professionalisering. Vi skal helt tilbage til massepolitikken (slut 19. århundrede og op igennem det 20. århundrede) for at finde en høj politisk institutionalisering, hvor det var centralt for borgere at organisere sig og engagere sig. Hyperpolitik er, med andre ord, det nuværende tidspunkt i en social og politisk udvikling i Vesten, hvor individualiseringens konsekvenser har medført, at der er enorme demonstrationer og glødende SoMe-debatter, som i praksis ikke flytter noget som helst, fordi det ikke bliver institutionaliseret. Et eksempel er Black Lives Matter-bevægelsen, som på rammende vis illustrerer pointen.
Jäger skal have ros for ikke kun at basere sig på anekdotiske og kulturelle nedslag, hvilket andre tidåndsskribenter ofte tyr til. Selvom sådanne kilder har værdi, så må man trods alt også baserer sig på noget statistisk empiri, hvis man vil slutte nogle overordnede samfundsmæssige tendenser. Dette gør Jäger, hvilket giver bogen validitet. Dog er jeg ikke helt enig i hans grundlæggende pointe om manglende institutionalisering. Det er helt sikkert gældende for en del demonstrationer, men for mange højreorienterede bevægelser (særligt Tea Party-bevægelsen) har det vel ført til en form for institutionalisering? Her er Jäger formentlig farvet af sin egen politiske overbevisning og aversion mod ”højre”, selvom han trods alt også anerkender, at problemet er størst og mest essentielt for venstrefløjen.
”Hyperpolitik” er et fascinerende forsøg på at give et begreb på den nuværende tidsånd, hvilket på mange måder lykkes meget godt!
In Hyperpolitiek, een opvallend dun boek voor een immens probleem, legt de Belgische historicus Anton Jäger uit hoe we hier terecht zijn gekomen. Dat komt niet door Trump of Wilders, zij zijn er slechts de uitkomst van. In de voorbije decennia is in heel veel landen het weefsel van de samenleving stuk gemaakt. Vaste structuren zijn vernietigd doordat alles werd veranderd in een markt en de burgers werden omgevormd tot consumenten. Vroeger had alleen de bajes klanten, nu ziet de hele overheid gewoon iedereen als klant. En die verandering vertrok zich ook daarbuiten. Het zekerheidsideaal van de vaste baan verdween en maakte plaats voor het op korte termijn lucratieve zzp’erschap. Van zekere toekomst naar direct voordeel want lekker makkelijk.
Dat korte termijndenken zie je ook in de politiek optreden. Partijen komen razendsnel op, om vervolgens weer even snel te verdwijnen. En dat geldt zelfs voor de bewegingen die er tegen protesteren. Occupy was even populair tijdens de bankencrisis maar verdween te snel uit beeld om echte veranderingen te kunnen bewerkstelligen. Voor Black Lives Matter geldt min of meer hetzelfde.
Hyperpolitiek gedrag noemt Jäger het, een marktvariant van politiek waarbij de burger niet kiest maar shopt. De massapolitiek van de vorige eeuw, die zich meer richtte op de lange termijn en het collectief, is daar kansloos tegen. Technologie jaagt de ontwikkeling van het egoïsme nog eens aan. Wie nu gelijkgestemden zoekt, gaat niet meer naar bijeenkomsten maar stort zich op sociale media, een structuur die er voor zorgt dat vrijwel niemand nog echt met elkaar in contact komt. Met als resultaat een like-protest dat verder weinig consequenties heeft, om het maar even te simpel samen te vatten.
Med stigende politisering og stadig lav institutionalisering står venstrefløjen meget svagt ift. den konservative højrefløj, der netop nyder godt af samfundets atomisering og acceleration.
Nogenlunde sådan lyder Anton Jägers analyse (ja, man har næsten lyst til at kalde det en diagnose) af vores samtid. Gennem bogen tager han os gennem det politiske landskab fra slutningnen af 2. verdenskrig til nu. Jägers redegørelse for massepolitikken, postpolitikken og antipolitikken bliver, med alverdens (vitterligt fra hele verden) politiske og samfundshistoriske eksempler, argumentation for analysen. Rune Lykkeberg sagde engang, at man kunne læse bogen færdig på et par timer i toget. Men det må vidst forudsætte at man på forhånd er sat betydeligt bedre ind i politisk verdenshistorie end jeg har været. Det betyder derfor at en genlæsning i fremtiden er uomgåelig for mig.
Bogen giver et godt bud på en samtidsforståelse, der sætter tendenser som dyrkning af uforpligtelse under kritik. Lyset og håbet træder dog frem sidst i bogen, hvor Jäger på meget smuk vis opfordre til at finde de arkimetiske punkter, hvorfra man kan bevæge verden.
Om Anton Jäger og hans begreb hyperpolitik kan bruges, må tiden vise. For nu er jeg overbevist og inspireret, 4 stjerner er derfor en ret tilbageholdende vurdering. Mon ikke bogen får 5 stjerner efter en genlæsning?⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
“[…] ideological disorientation is a hallmark of the hyperpolitical age. Debate erupts over one issue today, another tomorrow. […] today, almost no one in the opinion-saturated terrain of social media could plausibly derive a coherent stance on COVID restrictions, gas heating, and gender-neutral language from a single, unified position.”
Hyperpolitics is an analysis of how the political has become personal in the last twenty years—how politics domineer our personal lives, how our methods of voting have changed, and how our changing social situations affect our political and public lives. The book treats such recent subjects as Trump’s nearness to fascism, movements such as #MeToo and BLM, and the American incarceration system. This copy is a new English translation to be published in February!
I found some parts to be very clear, but as I went deeper in I felt bogged down by the political-sciencey and economically focused nature of the book. Based on the description, I thought this book would be more sociologically or culturally focused.
»Meine Generation schwankt ständig zwischen der Erkenntnis, dass wir uns bewegen müssen, und zwar möglichst schnell, und dem Gefühl, dass alles umsonst ist.«
fand ich analytisch in nem gewissen rahmen ziemlich stark, hätte mir bei einer vergleichsweise so umfangreichen kritik am sinkenden organisationsgrad der gesellschaft und politik allerdings mehr gewünscht als die bloße forderung menschen müssen sich wieder mehr freiwillig engagieren und organisieren… like no shit sherlock, das wissen wir alle- die frage ist doch viel eher wie?
die verweise auf mouffe und co., crouch und auch baudrillard fand ich smart, die theorieverbindungen inklusive der gewählten beispiele super verständlich. hätte mir aber auch da mehr inhalt gewünscht. „hyperpolitik“ überzeugt mich aus politiktheoretischer perspektive schon. es hapert allerdings an ausführlichkeit, sodass wichtige aspekte entweder nur kurz angerissen oder völlig vernachlässigt wurden, schade:/
En overbevisende samfundsanalyse - især for os der er ubøjelige støtter af de forpligtende fællesskaber
Jeg får lyst til at gå på barrikaderne, men på en meget institutionaliseret måde - og at finde gode gamle Marx frem igen i min bevidsthed
Jeg ville ønske Jäger havde brugt mere tid på samfundsanalysen (fremfor den mere historiske gennemgang) og havde indflettet klimabevægelsen mere, samt betydningen af den stigende polarisering. Men mon ikke de analyser kommer, I’ll keep an eye out