ประวัติศาสตร์ "สุโขทัย" ที่เพิ่งสร้าง

by วริศรา ตั้งค้าวานิช

เมื่อคนสมัยกรุงเทพฯ เขียนประวัติศาสตร์สุโขทัย ที่สัมพันธ์กับการสร้างประวัติศาสตร์แห่งชาติ ศึกษาการสร้างความเป็น “สุโขทัย” ในทางประวัติศาสตร์ซึ่งสัมพันธ์กับการสร้างประวัติศาสตร์แห่งชาติ ในช่วงพ.ศ. ๒๔๕๐ – ๒๕๓๔ แล้วแบ่งออกเป็น ๒ ช่วง คือ ช่วง พ.ศ. ๒๔๕๐ – ๒๔๙๕ ซึ่งเป็นช่วงที่สร้างให้สุโขทัยมาเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์ชาติ สร้างความเป็นไทย ความเป็นอุดมคติ โดยชนชั้นนำ นักประวัติศาสตร์สามัญชน และประวัติศาสตร์สุโขทัยที่สร้างในช่วงนี้ได้กลายมาเป็นประวัติศาสตร์กระแสหลักในสังคมไทย

และตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๙๖ – ๒๕๓๔ เป็นช่วงที่มีการสืบทอดประวัติศาสตร์กระแสหลัก ขณะเดียวกันก็มีประวัติศาสตร์กระแสรองขึ้นมาโต้แย้ง อีกทั้งยังเป็นช่วงที่เริ่มมีการเข้าไปจัดการบูรณะฟื้นฟูเมืองเก่าสุโขทัย จัดตั้งให้เป็นอุทยานประวัติศาสตร์และสร้างสถานที่ประเพณีประดิษฐ์ต่างๆ ขึ้นมารองรับแนวคิดกระแสหลัก

312 pages

First published August 1, 2014

Reviews

[สฤณี อาชวานันทกุล · Rating 5 out of 5]

สนุกมาก คลี่คลายประวัติศาสตร์นิพนธ์เกี่ยวกับสุโขทัย อธิบายวิธีการ "สร้าง" ประวัติศาสตร์สุโขทัยของชนชั้นนำในกรุงเทพฯ สมัยต้นรัตนโกสินทร์ ให้เห็นว่าเป็นไปเพื่อสนับสนุนวาระทางการเมืองอย่างไรบ้าง ตั้งแต่การสร้างภาพให้เห็นว่าอาณาจักรสยามมีอารยธรรมและความรุ่งเรืองสืบเนื่องมาแต่อดีตกาล เพื่อต้านทานกระแสล่าอาณานิคม, การสร้างจินตภาพเรื่องการปกครองแบบ "พ่อขุน" เพื่อเชิดชูสถาบันกษัตริย์ในกระแสประชาธิปไตยเบ่งบาน, ไปจนถึงการเชิดชูสุโขทัยในฐานะ "ยุคทอง" ของไทย เป็นส่วนสำคัญในจินตภาพเรื่อง "ความเป็นไทย" แยกแยะออกจาก "ความเป็นคอมมิวนิสต์" เพื่อต้านทานกระแสคอมมิวนิสต์

คุณสุจิตต์ วงษ์เทศ ผู้มีบทบาทสำคัญในการเสนอ "ประวัติศาสตร์กระแสรอง" ของสุโขทัย เขียนแนะนำหนังสือเล่มนี้อย่างน่าสนใจ (http://www.sujitwongthes.com/2014/09/...) บางตอนว่า -

"ประวัติศาสตร์สุโขทัยมี 2 ส่วน ทับซ้อนกัน คือ ส่วนที่มีพัฒนาการ กับส่วนที่เพิ่งสร้าง

ส่วนที่เพิ่งสร้าง “ถูกสอนให้จำ” ส่วนที่มีพัฒนาการ “ถูกทำให้ลืม”

1. ส่วนที่มีพัฒนาการ สุโขทัยเป็นชุมชนสถานีการค้า (ไม่ลอยลงมาจากสวรรค์) อยู่บนเส้นทางการค้าข้ามภูมิภาค มีคนหลายชาติพันธุ์อยู่ปะปนกัน แต่ที่สำคัญคือลาวกับมอญ-เขมร แล้วเติบโตขึ้นเป็นรัฐขนาดเล็กจากการผลักดันเพื่อผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจ-การเมืองของรัฐใหญ่ใกล้ทะเล ซึ่งเป็นเครือญาติใกล้ชิด คือรัฐละโว้-อโยธยา และรัฐอู่ทอง-สุพรรณภูมิ

2. ส่วนที่เพิ่งสร้าง สุโขทัยเป็นรัฐในอุดมคติ (เหมือนลอยลงมาจากสวรรค์) ถูกสร้างโดยคนชั้นนำกรุงรัตนโกสินทร์ ให้เป็นประวัติศาสตร์แห่งชาติ ว่าเป็นราชธานีแห่งแรกของไทย, ประชากรเป็นชนชาติไทยแท้ๆ (อพยพลงมาจากที่อื่น เช่น เทือกเขาอัลไต, น่านเจ้า), พ่อขุนรามคำแหงประดิษฐ์อักษรไทย, นางนพมาศประดิษฐ์กระทง เริ่มมีประเพณีลอยกระทง, ฯลฯ

ประวัติศาสตร์“สุโขทัย”ที่เพิ่งสร้าง ของ วริศรา ตั้งค้าวานิช เป็นหนังสือดีที่สุดขณะนี้ที่รวบรวมพยานหลักฐานว่าคนชั้นนำรัตนโกสินทร์สร้างประวัติศาสตร์สุโขทัยขึ้น โดยเริ่มให้ความสำคัญตั้งแต่แผ่นดิน ร.1

“เพื่อรับใช้และเชื่อมโยงกับเรื่องบางเรื่อง เช่น ความเป็นมาอันยาวนานของชาติไทย ความชอบธรรมของสถาบันพระมหากษัตริย์ ความเป็นไทยแท้ ดั้งเดิม และเป็นอุดมคติ ฯลฯ” "

มีหลายตอนที่ชอบในหนังสือ เช่น -

- การปลอมแปลงภาพวาดในเอกสาร ลาลูแบร์ สมัยอยุธยา มา "ตู่" เอาว่าเป็นการแต่งกายของคนสมัยสุโขทัย ของ ก.ศ.ร. กุหลาบ นักเขียนกษัตริย์นิยมชื่อดัง

- การเมืองเรื่องการบูรณะอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยและการ "ชำระ" ประวัติศาสตร์

- สรุปข้อถกเถียงเรื่องศิลาจารึกหลักที่ 1 เป็นของปลอม

- สรุปข้อถกเถียงว่าสุโขทัยน่าจะมีทาส (แต่ถูกสร้างภาพว่าไม่มีทาสเพียงเพราะตีความคำว่า "ทัย" เป็น "ไท" ทั้งที่ชื่อจังหวัดคือ สุโขทัย มาจาก สุข+อุทัย แปลว่ารุ่งอรุณแห่งความสุข ไม่เกี่ยวอะไรกับความเป็นไท)

- เป้าหมายและวิธี "ใช้" ประวัติศาสตร์ที่เพิ่งสร้างของสุโขทัยในแต่ละยุคสมัย

[Kin · Rating 5 out of 5]

เยี่ยมมาก ใช้ล่มนี้สอนเรื่องประวัติศาสตร์นิพนธ์สุโขทัยได้ดีมากๆ เลย