What do you think?
Rate this book
Το μαργαριτάρι της αβύσσου και άλλα θαλασσινά παραμύθια
Ένας καβαλάρης στις ερήμους και ταξιδευτής στις θάλασσες της συνείδησής του, που αναζητεί την επιστροφή. Έρωτες που δεν θα ολοκληρωθούν ποτέ και έρωτες όπου θα καταπιούν τα πάντα στην λάβρα τους. Το μαύρο μαργαριτάρι στην καρδιά μιας ζωντανής αβύσσου. Ξωτικιές Κυράδες της θάλασσας, Γίγαντες των βυθών και των απύθμενων. Τρεις μαγικοί καρποί. Μια αφήγηση ειπωμένη στην σκοτεινότερη όχθη. Σπαθιά όπου φτιάχτηκαν από αίμα και βάφτηκαν σε αγιάσματα του γιαλού, δυο μυστηριώδη αδέρφια και τρεις γέροντες όπου μιλούν με την πέτρα. Ένα πέλαγος που κουβαλά μνήμες καμωμένες από αίμα και αρμενίζουνε μέσα του ακέφαλα σκηνώματα. Ένας άνθρωπος που έγινε θεός και άνθρωπος πάλι. Τρεις φοβερές αρματωσιές όπου πρέπει να λιώσουν σε μιαν ακόμα φοβερότερη αναζήτηση. Το ταξίδι μιας κοπέλας μέσα από τα μυστήρια της γνώσης της εμπειρίας και της ολοκλήρωσης. Άνθρωποι όπου αναζήτησαν στον ωκεανό ένα ανείπωτο μυστικό που θα κάνει τον Κόσμο, Οικουμένη και δυο θαλασσινά τραγούδια ειπωμένα σε ένα καράβι όπου δεν σταματά να ταξιδεύει ποτέ, στις ρότες του φωτός και των άστρων.
Αυτά και άλλα περισσότερα, κρύβονται στα παραμύθια του βιβλίου αυτού περιμένοντας κάποιον να ταξιδέψει μέσα τους…
Αυτά και άλλα περισσότερα, κρύβονται στα παραμύθια του βιβλίου αυτού περιμένοντας κάποιον να ταξιδέψει μέσα τους…
- GenresFantasy
204 pages, Paperback
First published November 8, 2014
3 people are currently reading
36 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 18 of 18 reviews
February 2, 2018
Είχα ήδη επαφή με τη φοβερή μουσική του, μα το πραγματικό μαργαριτάρι του Βορέα είναι αυτό. Περιπέτειες επικές και ηρωικές, συνδεδεμένες στον Κόσμο, υφασμένες με μυθολογικά στοιχεία, διάσπαρτες με αρχέγονες μορφές και τόπους και στην ουσία τους τόσο μα τόσο ανθρώπινες. Σου θυμίζει μέσα από προσωποποιήσεις, όπως η Ευθύνη, το Θάρρος, η Μνήμη, αρχές και ιδανικά που φθίνουν με το πέρασμα των χρόνων στο θνητό γένος, και παρὀτι δε σε αφήνει να ξεχάσεις ότι ο φόβος, η φρίκη, κοσμογονικοί τρόμοι, η βία, η απληστία κ.λπ. εξακολουθούν να καταδυναστεύουν τους ανθρώπους, σε γεμίζει με δύναμη κι ανθρωπιά. Είναι εξαιρετικό ανάγνωσμα.
Το μόνο αρνητικό που έχω να πω είναι ότι χρειάζεται μια γερή διόρθωση στο βιβλίο σε μετέπειτα εκδόσεις. Λάθη στη χρήση των σημείων στίξης, γραμματικά και διάφορα άλλα χαλούν το λυρισμό και την ιδιωματική κατά σημεία γλώσσα του κειμένου και στερούν αρκετά από μια κατά τα άλλα πολύ δυνατή αναγνωστική εμπειρία.
Το μόνο αρνητικό που έχω να πω είναι ότι χρειάζεται μια γερή διόρθωση στο βιβλίο σε μετέπειτα εκδόσεις. Λάθη στη χρήση των σημείων στίξης, γραμματικά και διάφορα άλλα χαλούν το λυρισμό και την ιδιωματική κατά σημεία γλώσσα του κειμένου και στερούν αρκετά από μια κατά τα άλλα πολύ δυνατή αναγνωστική εμπειρία.
October 29, 2016
Το βιβλίο Το Μαργαριτάρι της Αβύσσου του Γιώργου-Βορέα Μελά, αποτελεί άλλο ένα γέννημα της συγγραφικής ομάδας Άρπη και των εκδόσεων Mamaya. Και τι γέννημα…
Εκ πρώτης όψεως έχουμε να κάνουμε μ’ ένα βιβλίο το οποίο απαρτίζεται από έντεκα ιστορίες. Κάθε ιστορία συνοδεύεται από μια εικόνα φιλοτεχνημένη από το ικανό χέρι του συγγραφέα· η εικονογράφηση στο εξώφυλλο ανήκει επίσης στον ίδιο. Οι ιστορίες όλες είναι γραμμένες σε πολύ προσωπικό ύφος κι ένα λόγο που δικαιώνει με τον καλύτερο τρόπο τη –χιώτικη αλλά και μανιάτικη– καταγωγή του συγγραφέα. Η θεματολογία των ιστοριών αντλείται κυρίως από λαϊκούς θρύλους και γνωστά ή λιγότερο γνωστά παραμύθια της ντόπιας παράδοσης. Η αρχαία μας μυθολογία ακόμη, πότε συμπονά και πότε κατατρέχει τους ήρωες και διαποτίζει τα εξιστορούμενα, προσθέτοντας στη φρεσκάδα και το –σχεδόν ατέρμονα– ανανεωτικό λόγο του Μελά.
Τελειώσαμε λοιπόν με το σχολιασμό; Μμμ, όχι. Γιατί πιστεύω θα είναι άδικο, τόσο για το συγγραφέα όσο και για το βιβλίο, αν ετούτη η προσέγγιση φανεί ψυχρή ή, αλίμονο, φιλολογική. Γιατί, κατά την προσωπική μου άποψη, το Μαργαριτάρι είναι ένα τρομερό βιβλίο – τρομερό από πολλές απόψεις. Κατά πρώτο, είναι αδύνατο, καθώς διαβάζεις τις ιστορίες διαδοχικά να μην αναγνωρίσεις τις τεράστιες συναισθηματικέ και ηθικές εντάσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους ήρωες, οι οποίοι αποτελούν όλοι τους λαϊκά, μυθολογικά και φυλετικά αρχέτυπα. Κατά δεύτερο, ο αναγνώστης μαγεύεται και μένει έκθαμβος από το είδος της ατμόσφαιρας που δημιουργεί ο συγγραφέας, τόσο με τη σοφή σειρά που διάλεξε ν’ αφηγηθεί τις ιστορίες του όσο και με τα –δεξιοτεχνικά ριγμένα– ξόρκια μυσταγωγίας που πετάει εδώ κι εκεί, δημιουργώντας ένα αμάλγαμα από χριστιανισμό, παγανισμό και ό,τι άλλο κυλά στις ανθρωπολογικές και ιστορικές φλέβες της επιστήμης του· κατά τρίτο, και όπως συμβαίνει με όλα τα αληθινά και πηγαία πράγματα, η ανάγνωση φτάνει αναπόφευκτα σ’ ένα σημείο βαθύτερο – πέρα από ιστορίες και πλοκές, συμβολισμούς και φαντασίες: είναι ο εσωτερικός κόσμος του ίδιου του συγγραφέα που γυμνώνεται εδώ και ντύνεται, το ένα μετά το άλλο, όλα τα πρόσωπα των ιστοριών του· κι είναι αυτός ο εσωτερικός κόσμος το ίδιο μαγευτικός: ένα πεδίο μάχης, αντίφασης, επαναστατικότητας, ηρωισμού και ακατάβλητου πείσματος – με άλλα λόγια, το πεδίο μάχης και η «Κουρουξέτρα» κάθε αληθινού ανθρώπου.
Αγαπητοί φίλοι, ο Γιώργος-Βορέας Μελάς δε γράφει για την Ελλάδα της Κρίσης, της λαμογιάς, της λογοτεχνίας μιας χρήσεως. Αντίθετα, σκοπός του είναι να ταξιδέψει τους αναγνώστες του σε κείνη την Άγνωστη και Άχρονη Ελλάδα που παραμένει ανεπηρέαστη από τους ψιθύρους και τις κραυγές της καθημερινής μικρότητας, την Ελλάδα του Αρχέτυπου και του Μύθου.
Όποιος θέλει να πάει ως εκεί, ας ντυθεί τη σιδερένια πανοπλία του, ας πάρει το όπλο του κι ας ξεκινήσει. Ο δρόμος είναι γεμάτος εμπόδια και κινδύνους. Το Μαργαριτάρι της Αβύσσου προτείνεται ως ο πλέον κατάλληλος οδηγός. Καλό ταξίδι, φίλοι και συμπολεμιστές!
Εκ πρώτης όψεως έχουμε να κάνουμε μ’ ένα βιβλίο το οποίο απαρτίζεται από έντεκα ιστορίες. Κάθε ιστορία συνοδεύεται από μια εικόνα φιλοτεχνημένη από το ικανό χέρι του συγγραφέα· η εικονογράφηση στο εξώφυλλο ανήκει επίσης στον ίδιο. Οι ιστορίες όλες είναι γραμμένες σε πολύ προσωπικό ύφος κι ένα λόγο που δικαιώνει με τον καλύτερο τρόπο τη –χιώτικη αλλά και μανιάτικη– καταγωγή του συγγραφέα. Η θεματολογία των ιστοριών αντλείται κυρίως από λαϊκούς θρύλους και γνωστά ή λιγότερο γνωστά παραμύθια της ντόπιας παράδοσης. Η αρχαία μας μυθολογία ακόμη, πότε συμπονά και πότε κατατρέχει τους ήρωες και διαποτίζει τα εξιστορούμενα, προσθέτοντας στη φρεσκάδα και το –σχεδόν ατέρμονα– ανανεωτικό λόγο του Μελά.
Τελειώσαμε λοιπόν με το σχολιασμό; Μμμ, όχι. Γιατί πιστεύω θα είναι άδικο, τόσο για το συγγραφέα όσο και για το βιβλίο, αν ετούτη η προσέγγιση φανεί ψυχρή ή, αλίμονο, φιλολογική. Γιατί, κατά την προσωπική μου άποψη, το Μαργαριτάρι είναι ένα τρομερό βιβλίο – τρομερό από πολλές απόψεις. Κατά πρώτο, είναι αδύνατο, καθώς διαβάζεις τις ιστορίες διαδοχικά να μην αναγνωρίσεις τις τεράστιες συναισθηματικέ και ηθικές εντάσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους ήρωες, οι οποίοι αποτελούν όλοι τους λαϊκά, μυθολογικά και φυλετικά αρχέτυπα. Κατά δεύτερο, ο αναγνώστης μαγεύεται και μένει έκθαμβος από το είδος της ατμόσφαιρας που δημιουργεί ο συγγραφέας, τόσο με τη σοφή σειρά που διάλεξε ν’ αφηγηθεί τις ιστορίες του όσο και με τα –δεξιοτεχνικά ριγμένα– ξόρκια μυσταγωγίας που πετάει εδώ κι εκεί, δημιουργώντας ένα αμάλγαμα από χριστιανισμό, παγανισμό και ό,τι άλλο κυλά στις ανθρωπολογικές και ιστορικές φλέβες της επιστήμης του· κατά τρίτο, και όπως συμβαίνει με όλα τα αληθινά και πηγαία πράγματα, η ανάγνωση φτάνει αναπόφευκτα σ’ ένα σημείο βαθύτερο – πέρα από ιστορίες και πλοκές, συμβολισμούς και φαντασίες: είναι ο εσωτερικός κόσμος του ίδιου του συγγραφέα που γυμνώνεται εδώ και ντύνεται, το ένα μετά το άλλο, όλα τα πρόσωπα των ιστοριών του· κι είναι αυτός ο εσωτερικός κόσμος το ίδιο μαγευτικός: ένα πεδίο μάχης, αντίφασης, επαναστατικότητας, ηρωισμού και ακατάβλητου πείσματος – με άλλα λόγια, το πεδίο μάχης και η «Κουρουξέτρα» κάθε αληθινού ανθρώπου.
Αγαπητοί φίλοι, ο Γιώργος-Βορέας Μελάς δε γράφει για την Ελλάδα της Κρίσης, της λαμογιάς, της λογοτεχνίας μιας χρήσεως. Αντίθετα, σκοπός του είναι να ταξιδέψει τους αναγνώστες του σε κείνη την Άγνωστη και Άχρονη Ελλάδα που παραμένει ανεπηρέαστη από τους ψιθύρους και τις κραυγές της καθημερινής μικρότητας, την Ελλάδα του Αρχέτυπου και του Μύθου.
Όποιος θέλει να πάει ως εκεί, ας ντυθεί τη σιδερένια πανοπλία του, ας πάρει το όπλο του κι ας ξεκινήσει. Ο δρόμος είναι γεμάτος εμπόδια και κινδύνους. Το Μαργαριτάρι της Αβύσσου προτείνεται ως ο πλέον κατάλληλος οδηγός. Καλό ταξίδι, φίλοι και συμπολεμιστές!
October 13, 2015
Το "καλό" (ο Κθούλου να το κάνει καλό δηλαδή) με τη μικρη λογοτεχνική παραγωγή φανταστικού στην Ελλάδα είναι πως, δουλειές ενδιαφέρουσες και ιδιαίτερες, δεν χάνονται στους σωρούς εμπορικότερων βιβλίων. Γιατί το βιβλίο του Γιώργος Βορέας Μελάς είναι και ενδιαφέρον και ιδιαίτερο.
Θαλασσινά παραμύθια μας λέει ο τίτλος και είναι σίγουρα θαλασινά, αλλά όχι ακριβώς αυτό που θα λέγαμε σήμερα παραμύθια. Πατάνε με το ένα πόδι στο φάνταζυ και με το άλλο στο δημοτικό τραγούδι και μιλάνε για παλικάρια και κυράδες, σπαθιά και στοιχειά, γοργόνες και δράκους.
Αυτό που βρήκα το πιο ενδιαφέρον κομμάτι είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας. Άκρως προφορική, σχεδόν ακούς έναν γέρο ναυτικό να αφηγείται ιστορίες από τα ταξίδια του. Είναι απλή από τη μία αλλά και λυρική, γεμάτη ιδιωματισμούς και μεστή σε συναίσθημα. Δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθεις τα βιώματα πραγματικών ανθρώπων να μεταφράζονται στο χαρτί με έναν πολύ βαθύ αλλά ταυτόχρονα διακριτικό τρόπο.
Η αφήγηση είναι πάρα πολύ συμπιεσμένη, σε βαθμό που κάθε μία από τις ιστορίες του βιβλίου θα μπορούσε να γινόταν άνετα νουβέλα ή και αυτοτελές μυθιστόρημα αν γραφόταν συμβατικά. Αυτό από τη μία δίνει μία μοναδική και ενδιαφέρουσα εναλλακτική στις ατελείωτες πολυ-λογίες του φάνταζυ, από την άλλη όμως ένιωσα σε αρκετά σημεία να μπουκώνω διαβάζοντας απανωτά ιστορίες από το βιβλίο, κυρίως όταν κάποια παραμυθικά μοτίβα εμφανίζονται ξανά και ξανά. Νομίζω είναι από τα βιβλία που διαβάζονται καλύτερα ιστορία-προς-ιστορία παρά από την αρχή ως το τέλος.
Εν συντομία: ιδιαίτερο αλλά άκρως ενδιαφέρον βιβλίο. Αξίζει σίγουρα να διαβαστεί για το πάντρεμα σύγχρονου και παραδοσιακού.
Θαλασσινά παραμύθια μας λέει ο τίτλος και είναι σίγουρα θαλασινά, αλλά όχι ακριβώς αυτό που θα λέγαμε σήμερα παραμύθια. Πατάνε με το ένα πόδι στο φάνταζυ και με το άλλο στο δημοτικό τραγούδι και μιλάνε για παλικάρια και κυράδες, σπαθιά και στοιχειά, γοργόνες και δράκους.
Αυτό που βρήκα το πιο ενδιαφέρον κομμάτι είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας. Άκρως προφορική, σχεδόν ακούς έναν γέρο ναυτικό να αφηγείται ιστορίες από τα ταξίδια του. Είναι απλή από τη μία αλλά και λυρική, γεμάτη ιδιωματισμούς και μεστή σε συναίσθημα. Δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθεις τα βιώματα πραγματικών ανθρώπων να μεταφράζονται στο χαρτί με έναν πολύ βαθύ αλλά ταυτόχρονα διακριτικό τρόπο.
Η αφήγηση είναι πάρα πολύ συμπιεσμένη, σε βαθμό που κάθε μία από τις ιστορίες του βιβλίου θα μπορούσε να γινόταν άνετα νουβέλα ή και αυτοτελές μυθιστόρημα αν γραφόταν συμβατικά. Αυτό από τη μία δίνει μία μοναδική και ενδιαφέρουσα εναλλακτική στις ατελείωτες πολυ-λογίες του φάνταζυ, από την άλλη όμως ένιωσα σε αρκετά σημεία να μπουκώνω διαβάζοντας απανωτά ιστορίες από το βιβλίο, κυρίως όταν κάποια παραμυθικά μοτίβα εμφανίζονται ξανά και ξανά. Νομίζω είναι από τα βιβλία που διαβάζονται καλύτερα ιστορία-προς-ιστορία παρά από την αρχή ως το τέλος.
Εν συντομία: ιδιαίτερο αλλά άκρως ενδιαφέρον βιβλίο. Αξίζει σίγουρα να διαβαστεί για το πάντρεμα σύγχρονου και παραδοσιακού.
November 5, 2016
Πάει καιρός που έχω διαβάσει και ξαναδιαβάσει το βιβλίο του Γιώργου, σε διαφορετικές περιόδους της ζωής μου και σε διαφορετικές εκδόσεις (τώρα βρίσκεται στην τρίτη του έκδοση, από τις εκδόσεις mamaya πλέον). Την πρώτη φορά, το διάβασα δίχως να γνωρίζω το Γιώργο, επειδή ήταν από τα ελάχιστα αναγνώσματα σύγχρονης (εννοώντας μετά το 2000) ελληνικής λογοτεχνίας που απέδιδαν φόρο τιμής στο λαϊκό παραμύθι και ως μαθητευόμενος, τότε, παραμυθάς, απλά καταβρόχθιζα οτιδήποτε τέτοιο βρισκόταν στο δρόμο μου. Τη δεύτερη φορά, αφού είχαμε γνωριστεί με το Γιώργο, μου χάρισε το αντίτυπο της αναθεωρημένης έκδοσης (ακόμα πριν την εποχή της Άρπης, αλλά σε μια εποχή που είχα ολοκληρώσει την "τυπική" μαθητεία μου ως αφηγητής και είχαμε γνωριστεί στα πλαίσια εκδηλώσεων όπου η αφήγηση και η λογοτεχνία του φανταστικού αποτέλεσαν τη βάση για τη γνωριμία και τις πρώτες συζητήσεις μας).
Τα παραθέτω αυτά για να εξηγήσω πως το βιβλίο του Γιώργου το διάβασα σε κάθε περίπτωση, όχι ως λογοτεχνία του φανταστικού όπως αυτή νοείται συνήθως, αλλά ως μια σύγχρονη παραμυθιακή λογοτεχνία. Ο ιδιόμορφος τρόπος γραφής, η δομή και τα μοτίβα μπορεί να φαντάζουν παράξενα στον "συνηθισμένο" (ας το πούμε) αναγνώστη, αλλά στο δικό μου μάτι είχαν αυτή την αίσθηση προφορικότητας που περιμένεις ν' ακούσεις από τον αφηγητή, τον ταξιδιώτη που είδαν πολλά τα μάτια του, που άκουσε το τραγούδι των πνιγμένων και τις ιστορίες από τα ίδια τα στόματα των Δρακοβασιλιάδων. Γνωρίζοντας τον Γιώργο, μαθαίνοντας πως ήταν ναυτικός και πως οι ιστορίες αυτές, στην πλειοψηφία τους, γράφτηκαν πράγματι σε μακρινές θάλασσες, είχα το πρίσμα για να δω καθαρότερα ακόμα αυτές τις ιστορίες.
Είναι ιστορίες που πράγματι μιλούν για δράκοντες, για γίγαντες, για σκοτυεινούς τόπους και νησιά ευλογημένα, όλα θαρρείς βγαλμένα από την "κοινή ελληνική μνήμη" και συνάμα την προσωπική, ανθρώπινη μνήμη του Γιώργου, που με τον τρόπο του μνημονεύει πάντα τη Χίο. Η έλξη και το άλγος που νιώθουν μακριά από τη θάλασσα οι χαρακτήρες είναι η δική του έλξη, το δικό του άλγος, η ανάγκη για το ταξίδι - και σε αυτό το ταξίδι, παίρνει μαζί τον αναγνώστη, που ασφαλής, όσο και ανήμπορος, παρακολουθεί όλα τα φρικτά και θαυμαστά που συμβαίνουν στους ήρωες των ιστοριών.
Είναι επίσης ενδιαφέρον πως όλες οι ιστορίες λαμβάνουν χώρα στο ίδιο "σύμπαν", στον ίδιο κόσμο. Ακούς σε μια ιστορία για το τραγούδι των πνιγμένων και παρακάτω εξιστορείτει το ίδιο το Τραγούδι των Πνιγμένων. Ακούς ξανά και ξανά για τους Δρακοβασιλιάδες κι έρχεται η στιγμή να μάθεις τι ακριβώς συνέβη με αυτούς. Αυτές είναι ορισμένες μόνο από τις "τρίπλες" του βιβλίου, όμως θαρρώ τις υπόλοιπες αξίζει να τις ανακαλύψετε μόνοι σας.
Η παραμυθιακή και μυθολογική υφή των ιστοριών, τους προσδίδουν έναν έντονα ελληνικό χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, όμως, για τον άνθρωπο που ξέρει πως οι μύθοι και τα παραμύθια είναι κοινή κληρονομιά όλων των λαών, οι ιστορίες αυτές είναι παγκόσμιες.
Τα παραθέτω αυτά για να εξηγήσω πως το βιβλίο του Γιώργου το διάβασα σε κάθε περίπτωση, όχι ως λογοτεχνία του φανταστικού όπως αυτή νοείται συνήθως, αλλά ως μια σύγχρονη παραμυθιακή λογοτεχνία. Ο ιδιόμορφος τρόπος γραφής, η δομή και τα μοτίβα μπορεί να φαντάζουν παράξενα στον "συνηθισμένο" (ας το πούμε) αναγνώστη, αλλά στο δικό μου μάτι είχαν αυτή την αίσθηση προφορικότητας που περιμένεις ν' ακούσεις από τον αφηγητή, τον ταξιδιώτη που είδαν πολλά τα μάτια του, που άκουσε το τραγούδι των πνιγμένων και τις ιστορίες από τα ίδια τα στόματα των Δρακοβασιλιάδων. Γνωρίζοντας τον Γιώργο, μαθαίνοντας πως ήταν ναυτικός και πως οι ιστορίες αυτές, στην πλειοψηφία τους, γράφτηκαν πράγματι σε μακρινές θάλασσες, είχα το πρίσμα για να δω καθαρότερα ακόμα αυτές τις ιστορίες.
Είναι ιστορίες που πράγματι μιλούν για δράκοντες, για γίγαντες, για σκοτυεινούς τόπους και νησιά ευλογημένα, όλα θαρρείς βγαλμένα από την "κοινή ελληνική μνήμη" και συνάμα την προσωπική, ανθρώπινη μνήμη του Γιώργου, που με τον τρόπο του μνημονεύει πάντα τη Χίο. Η έλξη και το άλγος που νιώθουν μακριά από τη θάλασσα οι χαρακτήρες είναι η δική του έλξη, το δικό του άλγος, η ανάγκη για το ταξίδι - και σε αυτό το ταξίδι, παίρνει μαζί τον αναγνώστη, που ασφαλής, όσο και ανήμπορος, παρακολουθεί όλα τα φρικτά και θαυμαστά που συμβαίνουν στους ήρωες των ιστοριών.
Είναι επίσης ενδιαφέρον πως όλες οι ιστορίες λαμβάνουν χώρα στο ίδιο "σύμπαν", στον ίδιο κόσμο. Ακούς σε μια ιστορία για το τραγούδι των πνιγμένων και παρακάτω εξιστορείτει το ίδιο το Τραγούδι των Πνιγμένων. Ακούς ξανά και ξανά για τους Δρακοβασιλιάδες κι έρχεται η στιγμή να μάθεις τι ακριβώς συνέβη με αυτούς. Αυτές είναι ορισμένες μόνο από τις "τρίπλες" του βιβλίου, όμως θαρρώ τις υπόλοιπες αξίζει να τις ανακαλύψετε μόνοι σας.
Η παραμυθιακή και μυθολογική υφή των ιστοριών, τους προσδίδουν έναν έντονα ελληνικό χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, όμως, για τον άνθρωπο που ξέρει πως οι μύθοι και τα παραμύθια είναι κοινή κληρονομιά όλων των λαών, οι ιστορίες αυτές είναι παγκόσμιες.
March 19, 2020
Πυρ και ύδωρ! (κάποιες σκέψεις για το ‘’Μαργαριτάρι της Αβύσσου’’ του Γιώργου Βορέα Μελά)
Ο Γιώργος Βορέας Μελάς είναι ένα από τα άτομα που εκτιμώ και θαυμάζω όσο λίγα στην εγχώρια σκηνή. Η ευρυμάθειά του, η πυγμή του και η δημιουργικότητά του, είναι τρεις πραγματικά ασύγκριτες μάνες που έχουν γαλουχήσει ένα σπάνιο παιδί. Η αρετή όμως που θαυμάζω περισσότερο από όλες τις άνωθεν στον Γιώργο είναι η ειλικρίνειά του: δεν χρυσώνει ποτέ το χάπι, είναι ειλικρινής σε σημείο παρεξήγησης κι αν δεν το αναζητούσα αυτό στους ανθρώπους –ή αν ήμουν εύθικτος ή ναρκισσιστής- ίσως να είχα παρεξηγηθεί μαζί του από τις πρώτες μας αλληλεπιδράσεις.
Τον έμαθα πρώτα σαν επιμελητή κι έπειτα σαν μουσικό (οι Aherusia είναι πραγματικά ένα σχήμα που δεν καταλαβαίνω γιατί δεν είναι του μεγέθους των Rotting Christ ή των Septic Flesh). Τον έχω εδώ και δύο χρόνια στην καρδιά μου σαν φίλο και σαν την κοντινότερη ενσάρκωση ενός σοφού, όπως έχω την μορφή στον νου από μικρός (όχι μειλίχιος και παραιτημένος, μα βωμολόχος και γεμάτος φωτιά). Τον συγγραφέα άργησα να τον γνωρίσω, μα μέσα από αυτές τις σελίδες, αναρρίγησα, εντοπίζοντας την ίδια ειλικρίνεια που έχει στην ζωή, βαλμένη σε λέξεις και σε ιστορίες.
Ας τις δούμε μία-μία και μετά θα πω και δύο λόγια συνολικά για την συλλογή…
‘’Η επιστροφή’’: η γλώσσα μαγική, σχεδόν μέλι, η ορμή και η φωτιά της αφήγησης τρομαχτικές. Όχι μόνο φέρνει στον νου τον Κόναν, μα κάνει τον Βάρβαρο να ωχριά μπροστά στον Ανώνυμο –χαρακτηριστικό, μάλιστα, που του δίνει καθολική και εξωχρονική υπόσταση! Πολύ δυνατό ξεκίνημα.
‘’Το Μαργαριτάρι της Αβύσσου’’: ο λόγος κελαρυστός, μου έφερε στο νου από τον ‘’θρύλο της Μελουζίνας’’, ‘’Δέκα χιλιάδες λεύγες κάτω από την Θάλασσα’’ και τον ‘’Μόμπι Ντικ’’, μέχρι ‘’την κόρη του Βασιλιά των Ξωτικών’’, κάτι από Κθούλου και την ‘’μπαλάντα του γέρου-ναύτη’’. Μεθυστικό και περιπετειώδες. Ειδική η βύθιση ήταν αριστουργηματική!
‘’Τα τρία χρυσά μήλα’’: ό,τι πιο κοντινό σε μεσαιωνικό ή αρχαίο έπος έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια. Ιππότης, κουρσάρος, κάθοδος στον Άδη, περιπλανώμενος, σύμβουλος άρχοντα και άρχοντας ο ίδιος, ο ήρωας γεμίζει τον νου μας με εικόνες που έχουν κάτι από αρθούριο μύθο, κάτι από πειρατές της καραϊβικής, κάτι από Δάντη και κάτι από τις ιστορίες που κρύβουμε όλοι βαθιά μέσα μας. Το παλάτι του Κάτω Κόσμου, περιγραφή Άδη και Περσεφόνης… απλά υπέροχα (όπως και η αναφορά στον Ορφέα). Παραμυθένιο τέλος με έμμεσο σχήμα-κύκλο και η γλώσσα για άλλη μια φορά, επική με έναν τρόπο παραδοσιακό.
‘’Το αθάνατο νερό’’: στο ίδιο πνεύμα με τα προηγούμενα κείμενα, όμορφο ύφος, όμορφος μύθος, όμορφο μήνυμα.
‘’Το χρέος στην πέτρα και το μαγεμένο σπαθί’’: αν και ο τίτλος σε κάνει ασυνείδητα να σκεφτείς τον αρθούριο μύθο και το Εξκάλιμπερ, η αφήγηση μας πάει εντελώς αλλού και καταλήγει στο δίδαγμα ότι λαός σημαίνει λιθάρι. Και τότε όλος ο μύθος ανοίγει και αποσυμβολίζεται μεμιάς. Πολυεπίπεδο μα με αμεσότητα. Ωραίο διηγηματάκι, ειδικά οι συμβολισμοί του και τα λόγια του Θάρρους και της Ευθύνης!
‘’Αρχιπέλαγος’’: μία ανούσια μάχη και η παύση της, δύο ομάδες αντρών και η τελετή αδελφοποίησής τους, γίνονται ο φάρος για να αλλάξει ο κόσμος. Βαρύ μα συνάμα αισιόδοξο.
‘’Ο Ανήλιαγος’’: ‘’Άριοχ, αίμα και ψυχές!’’ ή μάλλον το αντίθετο, μα οι αναφορές στο χάος, αντί να μου φέρουν στον νου την αρχαία μας παράδοση μου έφεραν τον Μούρκοκ. Όντως μυθικό κείμενο με έναν ήρωα που θα μπορούσε να είναι μία μίξη του Άη Γιώργη και του Έλρικ. Μου άρεσε πάρα πολύ. Επικότατο!
‘’Εκείνος που στην πυρά έριξε την καρδιά του’’: ίσως το πιο μαγευτικό και το πιο έντονα επηρεασμένο από μυθολογία κείμενο. Μας πάει στην κοσμογονία και σχεδόν στις απαρχές της μυθολογίας του βιβλίου και τα όντα είναι τόσο ποιητικά και ιδιόμορφα, όσο σύμβολα για κάτι πέρα από την υπόστασή τους εντός των σελιδών.
‘’Οι τρεις μάνες’’: οι εφιάλτες μίας γυναίκας και οι τέσσερεις καβαλάρηδες της Αποκάλυψης σε ένα τοπίο που θυμίζει προμεσαιωνικό και μεσαιωνικό συνάμα. Αγωνία, έρωτας, περιπέτεια και ένα μήνυμα αποδοχής της μοίρας το οποίο δίχως να είναι μοιρολατρικό ή μίζερο, σε εξυψώνει ακόμα και αν έχει αναπάντεχη χροιά.
‘’Οι Βασιλιάδες Δράκοι’’: έπειτα από κάμποσες αναφορές που έχουν προηγηθεί, μαθαίνουμε κάπως την ιστορία τους. Είναι συγκινητικό που οι θεοί έχουν περίπου αντίστοιχη ζήση με τους θνητούς αυτού του κόσμου. Έχει κάτι αρχαιοελληνικό μα ταυτόχρονα και κάτι τρομερά σύγχρονο εντός του. Μου θύμισε τόσο την τιτανομαχία όσο και τους αμερικάνους θεούς του Γκάιμαν. Ωραίο αλλά σύντομο ρε γαμώτο.
‘’Το τραγούδι των πνιγμένων’’: το τέλειο κλείσιμο. Η επανάληψη κάποιων θεματικών, η αναφορά προηγούμενων ιστοριών, η γνώριμη ατμόσφαιρα και η ψυχή του ήρωα, μας κάνουν να νιώθουμε κάπως γλυκόπικρα που το ταξίδι τελειώνει. Έχει μία μελωδικότητα, σα να επαναλαμβάνει ριφάκια από όλο το κονσεπτ, μα δεν βγάζει νωθρότητα ή μανιέρα, αλλά μία συνειδητοποιημένη επιστροφή πριν το τέλος. Κείμενο σαν νόστος, σαν όλα τα προηγούμενα.
Συνοψίζοντας, αυτό το βιβλιαράκι δεν είναι για όλους. Λίγες σελίδες, μα είναι της υφής της ‘’Οδύσσειας’’ και της ‘’Ασκητικής’’: δεν μπορείς να το τρέξεις, μπορείς να διαβάσεις ένα κείμενο, να στοχαστείς και μετά να συνεχίσεις. Η γλώσσα, επίσης, δεν είναι για όλους. Δεν είναι pageturner, πρέπει να επιστήσεις την προσοχή σου και να το προσεγγίσεις με κάποια ευλάβεια για να νιώσεις την μελωδικότητά του και τα μηνύματά του. Το γεγονός ότι η μυθολογία και η συνάφεια των κειμένων σου ξεδιπλώνεται σταδιακά, είναι ένα επιπρόσθετο θετικό, γιατί επιδέχεται πολλαπλών αναγνώσεων, μιας που οι αναφορές γίνονται εκτός σειράς.
Αρνητικά; Ίσως σε κάποιους η ομοιογένεια των ιστοριών και ο λυρικός λόγος να κλωτσήσει άγρια. Αν όμως κάποιος έχει το υπόβαθρο, θα το εκτιμήσει –μου έφερε στο νου από το ‘’έπος του γκιλγκαμές’’ και την ‘’οδύσσεια’’ μέχρι το βιβλίο του Μάλορι και τα ακριτικά έπη- και θα καταλάβει τι είχε κατά νου να κάνει ο συγγραφέας.
Ο Γιώργος Βορέας Μελάς είναι ένα από τα άτομα που εκτιμώ και θαυμάζω όσο λίγα στην εγχώρια σκηνή. Η ευρυμάθειά του, η πυγμή του και η δημιουργικότητά του, είναι τρεις πραγματικά ασύγκριτες μάνες που έχουν γαλουχήσει ένα σπάνιο παιδί. Η αρετή όμως που θαυμάζω περισσότερο από όλες τις άνωθεν στον Γιώργο είναι η ειλικρίνειά του: δεν χρυσώνει ποτέ το χάπι, είναι ειλικρινής σε σημείο παρεξήγησης κι αν δεν το αναζητούσα αυτό στους ανθρώπους –ή αν ήμουν εύθικτος ή ναρκισσιστής- ίσως να είχα παρεξηγηθεί μαζί του από τις πρώτες μας αλληλεπιδράσεις.
Τον έμαθα πρώτα σαν επιμελητή κι έπειτα σαν μουσικό (οι Aherusia είναι πραγματικά ένα σχήμα που δεν καταλαβαίνω γιατί δεν είναι του μεγέθους των Rotting Christ ή των Septic Flesh). Τον έχω εδώ και δύο χρόνια στην καρδιά μου σαν φίλο και σαν την κοντινότερη ενσάρκωση ενός σοφού, όπως έχω την μορφή στον νου από μικρός (όχι μειλίχιος και παραιτημένος, μα βωμολόχος και γεμάτος φωτιά). Τον συγγραφέα άργησα να τον γνωρίσω, μα μέσα από αυτές τις σελίδες, αναρρίγησα, εντοπίζοντας την ίδια ειλικρίνεια που έχει στην ζωή, βαλμένη σε λέξεις και σε ιστορίες.
Ας τις δούμε μία-μία και μετά θα πω και δύο λόγια συνολικά για την συλλογή…
‘’Η επιστροφή’’: η γλώσσα μαγική, σχεδόν μέλι, η ορμή και η φωτιά της αφήγησης τρομαχτικές. Όχι μόνο φέρνει στον νου τον Κόναν, μα κάνει τον Βάρβαρο να ωχριά μπροστά στον Ανώνυμο –χαρακτηριστικό, μάλιστα, που του δίνει καθολική και εξωχρονική υπόσταση! Πολύ δυνατό ξεκίνημα.
‘’Το Μαργαριτάρι της Αβύσσου’’: ο λόγος κελαρυστός, μου έφερε στο νου από τον ‘’θρύλο της Μελουζίνας’’, ‘’Δέκα χιλιάδες λεύγες κάτω από την Θάλασσα’’ και τον ‘’Μόμπι Ντικ’’, μέχρι ‘’την κόρη του Βασιλιά των Ξωτικών’’, κάτι από Κθούλου και την ‘’μπαλάντα του γέρου-ναύτη’’. Μεθυστικό και περιπετειώδες. Ειδική η βύθιση ήταν αριστουργηματική!
‘’Τα τρία χρυσά μήλα’’: ό,τι πιο κοντινό σε μεσαιωνικό ή αρχαίο έπος έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια. Ιππότης, κουρσάρος, κάθοδος στον Άδη, περιπλανώμενος, σύμβουλος άρχοντα και άρχοντας ο ίδιος, ο ήρωας γεμίζει τον νου μας με εικόνες που έχουν κάτι από αρθούριο μύθο, κάτι από πειρατές της καραϊβικής, κάτι από Δάντη και κάτι από τις ιστορίες που κρύβουμε όλοι βαθιά μέσα μας. Το παλάτι του Κάτω Κόσμου, περιγραφή Άδη και Περσεφόνης… απλά υπέροχα (όπως και η αναφορά στον Ορφέα). Παραμυθένιο τέλος με έμμεσο σχήμα-κύκλο και η γλώσσα για άλλη μια φορά, επική με έναν τρόπο παραδοσιακό.
‘’Το αθάνατο νερό’’: στο ίδιο πνεύμα με τα προηγούμενα κείμενα, όμορφο ύφος, όμορφος μύθος, όμορφο μήνυμα.
‘’Το χρέος στην πέτρα και το μαγεμένο σπαθί’’: αν και ο τίτλος σε κάνει ασυνείδητα να σκεφτείς τον αρθούριο μύθο και το Εξκάλιμπερ, η αφήγηση μας πάει εντελώς αλλού και καταλήγει στο δίδαγμα ότι λαός σημαίνει λιθάρι. Και τότε όλος ο μύθος ανοίγει και αποσυμβολίζεται μεμιάς. Πολυεπίπεδο μα με αμεσότητα. Ωραίο διηγηματάκι, ειδικά οι συμβολισμοί του και τα λόγια του Θάρρους και της Ευθύνης!
‘’Αρχιπέλαγος’’: μία ανούσια μάχη και η παύση της, δύο ομάδες αντρών και η τελετή αδελφοποίησής τους, γίνονται ο φάρος για να αλλάξει ο κόσμος. Βαρύ μα συνάμα αισιόδοξο.
‘’Ο Ανήλιαγος’’: ‘’Άριοχ, αίμα και ψυχές!’’ ή μάλλον το αντίθετο, μα οι αναφορές στο χάος, αντί να μου φέρουν στον νου την αρχαία μας παράδοση μου έφεραν τον Μούρκοκ. Όντως μυθικό κείμενο με έναν ήρωα που θα μπορούσε να είναι μία μίξη του Άη Γιώργη και του Έλρικ. Μου άρεσε πάρα πολύ. Επικότατο!
‘’Εκείνος που στην πυρά έριξε την καρδιά του’’: ίσως το πιο μαγευτικό και το πιο έντονα επηρεασμένο από μυθολογία κείμενο. Μας πάει στην κοσμογονία και σχεδόν στις απαρχές της μυθολογίας του βιβλίου και τα όντα είναι τόσο ποιητικά και ιδιόμορφα, όσο σύμβολα για κάτι πέρα από την υπόστασή τους εντός των σελιδών.
‘’Οι τρεις μάνες’’: οι εφιάλτες μίας γυναίκας και οι τέσσερεις καβαλάρηδες της Αποκάλυψης σε ένα τοπίο που θυμίζει προμεσαιωνικό και μεσαιωνικό συνάμα. Αγωνία, έρωτας, περιπέτεια και ένα μήνυμα αποδοχής της μοίρας το οποίο δίχως να είναι μοιρολατρικό ή μίζερο, σε εξυψώνει ακόμα και αν έχει αναπάντεχη χροιά.
‘’Οι Βασιλιάδες Δράκοι’’: έπειτα από κάμποσες αναφορές που έχουν προηγηθεί, μαθαίνουμε κάπως την ιστορία τους. Είναι συγκινητικό που οι θεοί έχουν περίπου αντίστοιχη ζήση με τους θνητούς αυτού του κόσμου. Έχει κάτι αρχαιοελληνικό μα ταυτόχρονα και κάτι τρομερά σύγχρονο εντός του. Μου θύμισε τόσο την τιτανομαχία όσο και τους αμερικάνους θεούς του Γκάιμαν. Ωραίο αλλά σύντομο ρε γαμώτο.
‘’Το τραγούδι των πνιγμένων’’: το τέλειο κλείσιμο. Η επανάληψη κάποιων θεματικών, η αναφορά προηγούμενων ιστοριών, η γνώριμη ατμόσφαιρα και η ψυχή του ήρωα, μας κάνουν να νιώθουμε κάπως γλυκόπικρα που το ταξίδι τελειώνει. Έχει μία μελωδικότητα, σα να επαναλαμβάνει ριφάκια από όλο το κονσεπτ, μα δεν βγάζει νωθρότητα ή μανιέρα, αλλά μία συνειδητοποιημένη επιστροφή πριν το τέλος. Κείμενο σαν νόστος, σαν όλα τα προηγούμενα.
Συνοψίζοντας, αυτό το βιβλιαράκι δεν είναι για όλους. Λίγες σελίδες, μα είναι της υφής της ‘’Οδύσσειας’’ και της ‘’Ασκητικής’’: δεν μπορείς να το τρέξεις, μπορείς να διαβάσεις ένα κείμενο, να στοχαστείς και μετά να συνεχίσεις. Η γλώσσα, επίσης, δεν είναι για όλους. Δεν είναι pageturner, πρέπει να επιστήσεις την προσοχή σου και να το προσεγγίσεις με κάποια ευλάβεια για να νιώσεις την μελωδικότητά του και τα μηνύματά του. Το γεγονός ότι η μυθολογία και η συνάφεια των κειμένων σου ξεδιπλώνεται σταδιακά, είναι ένα επιπρόσθετο θετικό, γιατί επιδέχεται πολλαπλών αναγνώσεων, μιας που οι αναφορές γίνονται εκτός σειράς.
Αρνητικά; Ίσως σε κάποιους η ομοιογένεια των ιστοριών και ο λυρικός λόγος να κλωτσήσει άγρια. Αν όμως κάποιος έχει το υπόβαθρο, θα το εκτιμήσει –μου έφερε στο νου από το ‘’έπος του γκιλγκαμές’’ και την ‘’οδύσσεια’’ μέχρι το βιβλίο του Μάλορι και τα ακριτικά έπη- και θα καταλάβει τι είχε κατά νου να κάνει ο συγγραφέας.
May 11, 2017
Εάν κάποιος μου έδινε το συγκεκριμένο βιβλίο, χωρίς τίτλο συγγραφέα, θα νόμιζα πως το έχει γράψει ο Αντρέας Καρκαβίτσας. Το πόνημα αυτό είναι ένας ύμνος στην απλή ελληνική κουλτούρα και παράδοση. Η γλώσσα, το ύφος, η γραφή είναι αξιέπαινα. Δεν θα μου προξενούσε εντύπωση αν κάποιο από τα διηγήματα του Μελά, στο συγκεκριμένο βιβλίο, περιλαμβάνονταν στα νεοελληνικά κείμενα του γυμνασίου στο έτος 2080. Αν αξίζει; Είναι σα να ρωτάει κάποιος αν αξίζει να διαβάσει τα λόγια της πλώρης, ή τα θαλασσινά διηγήματα του Παπαδιαμάντη. Τι να πω παραπάνω για το διαμάντι αυτό? Προσωπικά, κατά την ανάγνωση, κάποιες φορές, δάκρυα απείλησαν τα βλεφαρά μου. Θεωρώ πως δεν πρέπει να λείπει από καμία βιβλιοθήκη. Η θέση του έιναι δίπλα στα λόγια της πλώρης, τα ψηλά βουνά, το καπλάνι της βιτρίνας κλπ κλπ!!!
Συγχαρητήρια στο συγγραφέα!!!
«Έχω μία προσωπική δεκαεπταβάθμια κλίμακα βαθμολόγησης, όπου 0-11 είναι το πόσο άρεσε σε μένα προσωπικά το βιβλίο, 0-3 η αξία του για την τιμή του (value for money) και τέλος 0-3 η επαναδιαβασιμότητα του βιβλίου, το πως θα το έβλεπε ένας μέσος αναγνώστης και η διαχρονική του αξία. Για μένα, μεταξύ 13/17.»
Συγχαρητήρια στο συγγραφέα!!!
«Έχω μία προσωπική δεκαεπταβάθμια κλίμακα βαθμολόγησης, όπου 0-11 είναι το πόσο άρεσε σε μένα προσωπικά το βιβλίο, 0-3 η αξία του για την τιμή του (value for money) και τέλος 0-3 η επαναδιαβασιμότητα του βιβλίου, το πως θα το έβλεπε ένας μέσος αναγνώστης και η διαχρονική του αξία. Για μένα, μεταξύ 13/17.»
January 28, 2016
Το Μαργαριτάρι είναι ένα αληθινό "πολύτιμο πετράδι" της ελληνικής λογοτεχνίας του Φανταστικού. Παρόλο που τα δικά μου "διαβάσματα" και οι προτιμήσεις είναι περισσότερο δυτικές, ο Βορέας, με τη μαγική του χρήση της γλώσσας, τους ιδιωματισμούς που μου θύμισαν έντονα τους Ακρίτες, και την ονειρική διάσταση των ιστοριών του, έπλεξε ένα δίχτυ από χρυσοκλωστές και με κράτησε αιχμάλωτη να διαβάζω μέσα στις γιορτές τις ιστορίες του ξανά και ξανά. Να τις συνδέω μεταξύ τους, να τις συνδέω με θρύλους που έχω ακούσει ή διαβάσει στα χρόνια που μελετούσα αδιάκοπα τις παραδόσεις των λαών, να τις συνδέω με γνώσεις εσωτερικές που θυμήθηκα πως έχω μετά από χρόνια αναζήτησης.
Γεράκια παντού... Άλογα που φτερουγίζουν χρυσαφένια στο φως του πρωινού ήλιου, μαγεία μιας άλλης κοσμογονίας, διαφορετικής αλλά τόσο οικείας, που είναι ένα με το βαθύ dna, με τη βαθιά ψυχή της εδώ Χώρας, της ανατολικής Μεσογείου, εκεί που ένας παράξενος και επικίνδυνος ήλιος ανατέλλει κάθε πρωί. Κι ένα Φεγγάρι ήσυχο ταξιδ��ύει στον ουρανό τις νύχτες.
Το Μαργαριτάρι μπήκε στην ψυχή μου, βρήκε γωνιές ξεχασμένες, σκονισμένες από το χρόνο, κι έλαμψε το σκοτεινό του φως μέσα στην πιο σκοτεινή εποχή του έτους. Παιδί μιας Κυράς της Θάλασσας κι ενός επικίνδυνου Θαλασσινού Πολέμαρχου, που άλλοτε γίνεται Τύραννος, άλλοτε Υπερασπιστής, άλλοτε Εκδικητής, κι άλλοτε ένας απλός Άνθρωπος που ταξιδεύει για να βρει τα χαμένα κομμάτια της ψυχής του και να την συνθέσει από την αρχή. Να την κάνει και πάλι Ακέραια, Ζωντανή..., μια Ταξιδιάρα Ψυχή.
Οι ιστορίες του Βορέα με ταξίδεψαν όσο κανένα ελληνικό βιβλίο του Φανταστικού δεν με έχει ταξιδέψει εδώ και πάνω από μια δεκαετία.
Ελπίζω σύντομα να το δω μεταφρασμένο να ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο. Όπως κι εκείνος που το δημιούργησε. Ο Ταξιδευτής Βορέας, ο Άνεμος στα Φτερά του Πήγασου.
Γεράκια παντού... Άλογα που φτερουγίζουν χρυσαφένια στο φως του πρωινού ήλιου, μαγεία μιας άλλης κοσμογονίας, διαφορετικής αλλά τόσο οικείας, που είναι ένα με το βαθύ dna, με τη βαθιά ψυχή της εδώ Χώρας, της ανατολικής Μεσογείου, εκεί που ένας παράξενος και επικίνδυνος ήλιος ανατέλλει κάθε πρωί. Κι ένα Φεγγάρι ήσυχο ταξιδ��ύει στον ουρανό τις νύχτες.
Το Μαργαριτάρι μπήκε στην ψυχή μου, βρήκε γωνιές ξεχασμένες, σκονισμένες από το χρόνο, κι έλαμψε το σκοτεινό του φως μέσα στην πιο σκοτεινή εποχή του έτους. Παιδί μιας Κυράς της Θάλασσας κι ενός επικίνδυνου Θαλασσινού Πολέμαρχου, που άλλοτε γίνεται Τύραννος, άλλοτε Υπερασπιστής, άλλοτε Εκδικητής, κι άλλοτε ένας απλός Άνθρωπος που ταξιδεύει για να βρει τα χαμένα κομμάτια της ψυχής του και να την συνθέσει από την αρχή. Να την κάνει και πάλι Ακέραια, Ζωντανή..., μια Ταξιδιάρα Ψυχή.
Οι ιστορίες του Βορέα με ταξίδεψαν όσο κανένα ελληνικό βιβλίο του Φανταστικού δεν με έχει ταξιδέψει εδώ και πάνω από μια δεκαετία.
Ελπίζω σύντομα να το δω μεταφρασμένο να ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο. Όπως κι εκείνος που το δημιούργησε. Ο Ταξιδευτής Βορέας, ο Άνεμος στα Φτερά του Πήγασου.
November 27, 2014
Είχα την τιμή να μιλήσω στην παρουσίαση του βιβλίου. Παραθέτω το κείμενο της ομιλίας μου αό την εκδήλωση:
Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς πως δεν έχουμε να πούμε πολλά για το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα. Είναι μάλλον μικρό και όποιος το διαβάσει θα δει ότι οι περισσότερες ιστορίες που περιέχει ακολουθούν παρόμοια δομή η μια με την άλλη κι επαναλαμβάνουν κάποια κοινά στοιχεία. Κι όμως, ακριβώς αυτές οι ομοιότητες είναι που με δυσκολεύουν, γιατί τίποτα δεν είναι τυχαίο ή επιπόλαιο σ’ αυτά τα κείμενα. Οι ψηφίδες που διάλεξε ο Γιώργος για να συνθέσει το βιβλίο του είναι προσεκτικά διαλεγμένες από χίλιες πηγές και προσεκτικά συνταιριασμένες μεταξύ τους. Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο τόσο πυκνό και περίπλοκο που δεν ξέρω από πού να το πιάσω για να σας το δείξω σωστά.
Θα ξεκινήσω με το είδος. «Το μαργαριτάρι της αβύσσου και άλλα θαλασσινά παραμύθια» μας λέει ο τίτλος. Θεωρητικά, λοιπόν, έχουμε να κάνουμε με μια συλλογή παραμυθιών με βασικό μοτίβο τη θάλασσα. Εκεί που σε άλλα παραμύθια μπορεί να δείτε φράσεις όπως «περπάτησε και περπάτησε, πέρασε χώρες και χωριά, δάση και κάμπους», εδώ θα διαβάσετε για ανθρώπους που «ταξίδεψαν και ταξίδεψαν, πέρασαν λιμάνια και νησιά, φουρτούνες και νηνεμίες».
Όταν λέμε παραμύθια, εννοούμε λαϊκά παραμύθια, αυτά της παράδοσης, που δεν ήταν για παιδιά, μα τα έλεγαν οι ενήλικες μεταξύ τους για να ψυχαγωγήσουν και να διδάξουν ο ένας τον άλλο τις εποχές πριν την τηλεόραση, τους υπολογιστές και τις άλλες μοναχικές διασκεδάσεις της εποχής μας. Όταν στα γλέντια η μουσική δεν ήταν τόσο δυνατή που να μην μπορεί ο καθένας ν’ ακούσει τον διπλανό του ακόμη κι αν ήθελε. Η γλώσσα είναι ιδιαίτερα χρωματισμένη με ιδιωματικές και προφορικές λέξεις, στα όρια της ντοπιολαλιάς.
Όπως είπα, ήταν ιστορίες για μεγάλους, ρεαλιστικές κι ενίοτε άγριες ή τολμηρές, γιατί ο μεγάλος είναι εξοικειωμένος με την αλήθεια πως ο φόνος, η μοιχεία, η αδικία είναι καταστάσεις ανεπιθύμητες, αλλά δυστυχώς καθημερινές. Τα κείμενα του βιβλίου δεν αποκλίνουν απ’ αυτήν την πτυχή της παράδοσης, δεν είναι αποστειρωμένα. Και πολλές φορές μέσα τους ένας χαρακτήρας αφηγείται σε άλλους τις εμπειρίες του ή κάποιον μύθο, με αποτέλεσμα να έχουμε ιστορίες μέσα σε ιστορίες.
Αλλά αν το προσέξετε, η φράση «άλλα θαλασσινά παραμύθια» δεν αναφέρεται ούτε στο εξώφυλλο ούτε στις δυο πρώτες σελίδες που είναι επίσης τυπωμένος ο τίτλος. Καλώς, θεωρώ εγώ. Γιατί οι ιστορίες είναι πλεγμένες η μια μέσα στην άλλη, αναφέρονται εδώ εκεί πρόσωπα και καταστάσεις που θα αναλυθούν στο αμέσως επόμενο παραμύθι, μετατρέποντας το σύνολο σε ένα είδος μυθιστορήματος στο οποίο ένας ολόκληρος κόσμος ξεδιπλώνεται σιγά-σιγά και τα κενά συμπληρώνονται για να φτιαχτεί μια ενιαία εικόνα.
Και θα μου πείτε, αυτή είναι όλη η πρωτοτυπία του βιβλίου; Πήρε τα γνωστά και άλλαξε τον κάμπο με το πέλαγος, έβαλε τη Σταχτοπούτα να είναι ξαδέρφη με τη Χιονάτη και τον Πινόκιο να είναι παππούς του Κοντορεβιθούλη κι αυτό τον κάνει καλό συγγραφέα ή κάνει τη γραφή του μεταμοντέρνα;
Πρώτ’ απ’ όλα, δε θα βρείτε εδώ μέσα κανέναν απ’ αυτούς που μόλις ανέφερα. Οι ιστορίες του βιβλίου είναι όλες βαθιά ελληνικές σε έμπνευση και σε χρώμα. Οι διαβασμένοι θα αναγνωρίσουν μορφές από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο, τη μυθολογία, τα παραμύθια και τις παραδόσεις. Το πρώτο πράγμα που μου θύμισε το «Μαργαριτάρι της αβύσσου» είναι πως όλα αυτά αποτελούν μέρη του ίδιου συνόλου, των παραστάσεων με τις οποίες μεγαλώνουμε όλοι μας, των παραστάσεων με τις οποίες μεγάλωσαν οι πρόγονοί μας. Όταν πρωτοακούμε στη ζωή μας για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, δεν έχει καμιά διαφορά για ‘μας από τον Ηρακλή. Όσες λεπτομέρειες κι αν μάθουμε μετά, όσο κι αν προσγειωθεί στο μυαλό μας το ιστορικό πρόσωπο, αν ο μύθος είναι ζωντανός στην καρδιά μας, δε θα χαθούν ποτέ από μέσα μας όσα φανταστήκαμε από το κείμενο ή την αφήγηση που μας σύστησαν τον Ήρωα.
Εκτός από τα πανελλήνια σύμβολα, τον Δία και την Κωνσταντινούπολη, τους Τέσσερεις Καβαλάρηδες της Αποκάλυψης και Μέγα Αλέξανδρο, στο βιβλίο θα βρείτε και τα σύμβολα της προσωπικής μυθολογίας του Γιώργου: τους τόπους καταγωγής του, ζώα και πράγματα που για τον ίδιο είναι φορτισμένα με μεγάλο βάρος – γεράκια, αίμα, αλάτι, σπαθιά και άλλα που επαναλαμβάνονται σχεδόν σε όλα τα παραμύθια. Σύμβολα υπάρχουν όσα και πολιτισμοί που πέρασαν από τη Γη, αλλά ανάλογα με την ανατροφή του καθενός μας και με το μέρος της παγκόσμιας κληρονομιάς που θεωρεί δικό του, εστιάζουμε αλλού.
Αυτό που οφείλω να σας πω είναι ότι ο Γιώργος δεν κινείται σε κανένα σημείο από τοπικισμό και δε φτάνει ποτέ στην υπερβολή. Θα διαβάσετε για τις ομορφιές της Χίου και τη Μάνης, αλλά δε θα σας πει ότι είναι τα καλύτερα μέρη στον κόσμο ή τα μόνα θαυμαστά. Θα σας πει για την ανδρεία των παλικαριών σ’ αυτούς τους τόπους, δε θα υποβαθμίσει κανέναν άλλον τόπο, ούτε θα στραμπουλίξει τη λογική του και τη δική σας για να παρουσιάσει με υπερηφάνεια πράγματα σκοτεινά σαν την πειρατεία.
Και τέλος, για να συμπληρώσει το οπλοστάσιό του, μπολιάζει τα παραμύθια του εδώ κι εκεί και με αναφορές σε ιστορίες από άλλους πολιτισμούς, πότε από εκείνους που γειτόνευαν με την Ελλάδα και πότε από μακρινούς και ξένους σαν την Αγγλία. Κι εδώ κάνει επιλογές, κρατάει όσα τον άγγιξαν και προσπαθεί να τα δώσει έτσι που ν’ αγγίξουν και τον αναγνώστη, αυτός είναι πάντα ο στόχος του.
Είπα πως οι διαβασμένοι θα τα αναγνωρίσουν όλα αυτά τα σύμβολα και θα τα αποκωδικοποιήσουν. Ο ίδιος δε δίνει ποτέ μασημένη τροφή αλλά κλείνει συνεχώς το μάτι. Περιγράφει ένα γεγονός ή μια πλοκή που όλοι τη γνωρίζουμε – ή θα έπρεπε – και μας αφήνει να την αναγνωρίσουμε. Αντί για τα γνώριμα ονόματα ανθρώπων και τόπων, χρησιμοποιεί τη σημασία τους, την ετυμολογία τους ή κάποια ξεχασμένη μορφή τους. Και μιας και γράφει παραμύθια, πολλοί χαρακτήρες είναι αρχέτυπα, απλά ‘το Παλικάρι’ ή ‘η Πεντάμορφη’.
Όσο προχωρά το βιβλίο, αυτό αλλάζει σιγά-σιγά, αντί να μαθαίνουμε αδρά τα κίνητρα του καθενός, αρχίζουμε να μπαίνουμε μέσα στο κεφάλι του και να βλέπουμε τις σκέψεις και τις αγωνίες του με λεπτομέρεια. Από παραμύθια τα κείμενα μεταμορφώνονται σταδιακά σε σύγχρονη και μετασύγχρονη λογοτεχνία, με το μέσο του βιβλίου να αποτελεί καθοριστικό όριο μεταξύ τους. Και ξεθαρρεύει. Εκεί που ξεκίνησε να μας αφηγείται ιστορίες στα πρότυπα των παλιών ή υπαρκτά γεγονότα και μύθους με τον δικό του τρόπο, καταλήγει να τους υφαίνει μεταξύ τους, να παραλλάζει την εξέλιξη και το τέλος τους, να τρυπώνει δικούς του χαρακτήρες όπου χρειάζονται σύμφωνα με την έμπνευσή του.
Υπάρχουν όροι στην παγκόσμια λογοτεχνία για τέτοιου είδους βιβλία, «μυθική φαντασία», «μυθολογική φαντασία» και «παραμυθιακή φαντασία». Εγώ θα σας πω απλά ότι το «Μαργαριτάρι της αβύσσου» είναι ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί σε πολλά επίπεδα, όσο πιο πολλά φέρει κανείς μαζί του στην ανάγνωση, τόσο πιο πολλά θα πάρει. Αν θέλει να δει όσα κρύβονται στις σελίδες και τα γνωρίζει ήδη, θα διασκεδάσει μ’ αυτό το νοητικό παιχνίδι και δε θα προσβληθεί από τον τρόπο που τα μεταμόρφωσε και τα χρησιμοποίησε ο συγγραφέας. Αν δε θέλει να τα δει, είναι γραμμένα έτσι που να σχηματίζουν έναν φανταστικό κόσμο που στέκει αυτόνομος και όλο συνοχή, σαν εκείνους στους οποίους διαδραματίζονται όλα τα άλλα μυθιστορήματα φαντασίας. Τυπώθηκαν με τη σειρά που γράφτηκαν και θεωρητικά μπορείτε να τα διαβάσετε με όποια σειρά θέλετε, αλλά η δική μου γνώμη είναι πως πρέπει να τα ακολουθήσετε τη σειρά που έχουν για να τα ευχαριστηθείτε περισσότερο.
Σας είπα πολλά για τη φόρμα του βιβλίου – όχι πως την εξάντλησα – ελπίζω να αντέχετε να πω λίγα και για το περιεχόμενό του. Τα λαϊκά παραμύθια σπάνια είχαν ηθικό δίδαγμα, αλλά είχαν πάντα Αλήθειες, ανέφεραν πράγματα που δεν τα σκέφτονταν ίσως οι ακροατές, αλλά όταν τα άκουγαν συνειδητοποιούσαν είτε πως είναι σωστά, είτε πως κατά βάθος τα ξέρουν ήδη και ζουν σύμφωνα μ’ αυτά.
Κάθε ένα από τα παραμύθια του Γιώργου λέει Αλήθειες, μια ή πολλές, για την αξία της Αγάπης, την ανάγκη να αποδεχόμαστε την Ευθύνη παρά τις όποιες δυσκολίες, τη σημασία της Μνήμης. Αλλά όλες μαζί λένε μια ακόμα μεγαλύτερη και συνολική Αλήθεια. Ακολουθούν μια σειρά σχεδόν σταθερή πορεία προς τα πίσω, η κάθε μία διαδραματίζεται πριν την άλλη συνήθως και την συμπληρώνει, την εξηγεί. Τα ακριβή χρονικά σημεία είναι ασαφή, ξέρουμε τη σειρά, αλλά όχι αν όλα μαζί είναι δυο χιλιάδες ή δέκα χιλιάδες ή ένα εκατομμύριο χρόνια. «Μια φορά κι έναν καιρό, πριν το ένα ή μετά το άλλο σημαδιακό γεγονός», λένε τα παραμύθια του βιβλίου. Κάθε τόσο υπάρχουν αναφορές που ταιριάζουν με το τώρα, είτε το κείμενο μιλάει για τον Νικηφόρο Φωκά είτε για την Τιτανομαχία. Κι όταν φτάνουμε στο τέλος, συνειδητοποιούμε πως ίσως διαβάσαμε την ιστορία της Ελλάδας, είτε για ένα μέρος που μοιάζει με την Ελλάδα με περισσότερη μαγεία, είτε για ένα μέρος στο οποίο θα μπορούσε να εξελιχθεί η Ελλάδα ξεκινώντας σήμερα τη μεταμόρφωσή της. Προβλήματα υπήρχαν πάντα και θα υπάρχουν, λύσεις πάντα υπήρχαν επίσης και πάντα θα υπάρχουν, αν είμαστε έτοιμοι να μοχθήσουμε.
Δε θέλω να κλείσω φτηνά και κοινότοπα, λέγοντάς σας πως το βιβλίο είναι επίκαιρο και έχει ιδιαίτερο νόημα λόγω της Κρίσης. Η κρίση για την οποία μιλάει είναι η κρίση των αξιών που έρχεται και ξανάρχεται. Οι ήρωές του είναι οι περισσότεροι θυμωμένοι με τον θυμό του εφήβου που δεν μπορεί να χωνέψει πώς γίνεται να είναι όλοι γύρω του τόσο συμβιβασμένοι και να ανέχονται μια τόσο σάπια οικουμένη. Αυτού του είδους την επαναστατικότητα τη χρειάζεται διαρκώς κάθε κοινωνία, ακόμα και τις καλές περιόδους, για να μην έρθουν οι κακές.
Δε θα σας πω ποια είναι η μεγάλη Αλήθεια του Γιώργου. Θα σας πω μόνο ότι δεν τη λέει μόνο και μόνο για να σας διδάξει. Δε μου έδωσε την αίσθηση πως κάθισε να γράψει ξέροντας πού θα καταλήξει και πώς. Εκτός από τους μεγάλους της ιστορίας και του μύθου, στο «Μαργαριτάρι της αβύσσου» θα βρείτε και πολλούς μικρούς, ανθρώπους που γνώρισε ο Γιώργος. Είπα όλο θετικά για το βιβλίο, δεν έχει πια καθόλου αρνητικά; Έχει τα συνήθη προβλήματα ενός πρώτου βιβλίου, του έργου του ανθρώπου που γράφει για πρώτη φορά.
Αλλά η μόνιμη αίσθηση που είχα διαβάζοντας είναι πως ο Γιώργος διάβασε, έζησε, γνώρισε ανθρώπους και τόπους. Όλα αυτά τα μάζεψε μέσα του, τα φιλτράρισε, τα έκλωσε για πολύ καιρό. Και μια μέρα άνοιξε την καρδιά του, όπως κάποιοι χαρακτήρες στο βιβλίο άνοιξαν τις φλέβες τους και τις άφησαν να τρέχουν – όχι για να αυτοκτονήσουν, μα για να προσφέρουν σπονδή και θυσία. Κι άρχισαν να ρέουν από την καρδιά του οι λέξεις στο χαρτί. Δεν είναι βιβλίο αυτό, είναι το απόσταγμα όλης της μέχρι τώρα εμπειρίας του. Κι ό,τι μας λέει σ’ αυτό, το λέει ειλικρινά και άδολα.
ΥΓ. Κάθε ιστορία συνοδεύεται κι από μια ζωγραφιά, φτιαγμένη από τον ίδιο τον συγγραφέα. Τεχνικά δεν έχω τη γνώση να τις κρίνω, αλλά το ύφος τους είναι αντίστοιχο με του κειμένου: ένας πυκνός σε περιεχόμενο και λιτός σε γραμμή συγκερασμός αρχαιοελληνικών παραστάσεων-βυζαντινής αγιογραφίας-λαϊκής ζωγραφικής.
Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς πως δεν έχουμε να πούμε πολλά για το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα. Είναι μάλλον μικρό και όποιος το διαβάσει θα δει ότι οι περισσότερες ιστορίες που περιέχει ακολουθούν παρόμοια δομή η μια με την άλλη κι επαναλαμβάνουν κάποια κοινά στοιχεία. Κι όμως, ακριβώς αυτές οι ομοιότητες είναι που με δυσκολεύουν, γιατί τίποτα δεν είναι τυχαίο ή επιπόλαιο σ’ αυτά τα κείμενα. Οι ψηφίδες που διάλεξε ο Γιώργος για να συνθέσει το βιβλίο του είναι προσεκτικά διαλεγμένες από χίλιες πηγές και προσεκτικά συνταιριασμένες μεταξύ τους. Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο τόσο πυκνό και περίπλοκο που δεν ξέρω από πού να το πιάσω για να σας το δείξω σωστά.
Θα ξεκινήσω με το είδος. «Το μαργαριτάρι της αβύσσου και άλλα θαλασσινά παραμύθια» μας λέει ο τίτλος. Θεωρητικά, λοιπόν, έχουμε να κάνουμε με μια συλλογή παραμυθιών με βασικό μοτίβο τη θάλασσα. Εκεί που σε άλλα παραμύθια μπορεί να δείτε φράσεις όπως «περπάτησε και περπάτησε, πέρασε χώρες και χωριά, δάση και κάμπους», εδώ θα διαβάσετε για ανθρώπους που «ταξίδεψαν και ταξίδεψαν, πέρασαν λιμάνια και νησιά, φουρτούνες και νηνεμίες».
Όταν λέμε παραμύθια, εννοούμε λαϊκά παραμύθια, αυτά της παράδοσης, που δεν ήταν για παιδιά, μα τα έλεγαν οι ενήλικες μεταξύ τους για να ψυχαγωγήσουν και να διδάξουν ο ένας τον άλλο τις εποχές πριν την τηλεόραση, τους υπολογιστές και τις άλλες μοναχικές διασκεδάσεις της εποχής μας. Όταν στα γλέντια η μουσική δεν ήταν τόσο δυνατή που να μην μπορεί ο καθένας ν’ ακούσει τον διπλανό του ακόμη κι αν ήθελε. Η γλώσσα είναι ιδιαίτερα χρωματισμένη με ιδιωματικές και προφορικές λέξεις, στα όρια της ντοπιολαλιάς.
Όπως είπα, ήταν ιστορίες για μεγάλους, ρεαλιστικές κι ενίοτε άγριες ή τολμηρές, γιατί ο μεγάλος είναι εξοικειωμένος με την αλήθεια πως ο φόνος, η μοιχεία, η αδικία είναι καταστάσεις ανεπιθύμητες, αλλά δυστυχώς καθημερινές. Τα κείμενα του βιβλίου δεν αποκλίνουν απ’ αυτήν την πτυχή της παράδοσης, δεν είναι αποστειρωμένα. Και πολλές φορές μέσα τους ένας χαρακτήρας αφηγείται σε άλλους τις εμπειρίες του ή κάποιον μύθο, με αποτέλεσμα να έχουμε ιστορίες μέσα σε ιστορίες.
Αλλά αν το προσέξετε, η φράση «άλλα θαλασσινά παραμύθια» δεν αναφέρεται ούτε στο εξώφυλλο ούτε στις δυο πρώτες σελίδες που είναι επίσης τυπωμένος ο τίτλος. Καλώς, θεωρώ εγώ. Γιατί οι ιστορίες είναι πλεγμένες η μια μέσα στην άλλη, αναφέρονται εδώ εκεί πρόσωπα και καταστάσεις που θα αναλυθούν στο αμέσως επόμενο παραμύθι, μετατρέποντας το σύνολο σε ένα είδος μυθιστορήματος στο οποίο ένας ολόκληρος κόσμος ξεδιπλώνεται σιγά-σιγά και τα κενά συμπληρώνονται για να φτιαχτεί μια ενιαία εικόνα.
Και θα μου πείτε, αυτή είναι όλη η πρωτοτυπία του βιβλίου; Πήρε τα γνωστά και άλλαξε τον κάμπο με το πέλαγος, έβαλε τη Σταχτοπούτα να είναι ξαδέρφη με τη Χιονάτη και τον Πινόκιο να είναι παππούς του Κοντορεβιθούλη κι αυτό τον κάνει καλό συγγραφέα ή κάνει τη γραφή του μεταμοντέρνα;
Πρώτ’ απ’ όλα, δε θα βρείτε εδώ μέσα κανέναν απ’ αυτούς που μόλις ανέφερα. Οι ιστορίες του βιβλίου είναι όλες βαθιά ελληνικές σε έμπνευση και σε χρώμα. Οι διαβασμένοι θα αναγνωρίσουν μορφές από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο, τη μυθολογία, τα παραμύθια και τις παραδόσεις. Το πρώτο πράγμα που μου θύμισε το «Μαργαριτάρι της αβύσσου» είναι πως όλα αυτά αποτελούν μέρη του ίδιου συνόλου, των παραστάσεων με τις οποίες μεγαλώνουμε όλοι μας, των παραστάσεων με τις οποίες μεγάλωσαν οι πρόγονοί μας. Όταν πρωτοακούμε στη ζωή μας για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, δεν έχει καμιά διαφορά για ‘μας από τον Ηρακλή. Όσες λεπτομέρειες κι αν μάθουμε μετά, όσο κι αν προσγειωθεί στο μυαλό μας το ιστορικό πρόσωπο, αν ο μύθος είναι ζωντανός στην καρδιά μας, δε θα χαθούν ποτέ από μέσα μας όσα φανταστήκαμε από το κείμενο ή την αφήγηση που μας σύστησαν τον Ήρωα.
Εκτός από τα πανελλήνια σύμβολα, τον Δία και την Κωνσταντινούπολη, τους Τέσσερεις Καβαλάρηδες της Αποκάλυψης και Μέγα Αλέξανδρο, στο βιβλίο θα βρείτε και τα σύμβολα της προσωπικής μυθολογίας του Γιώργου: τους τόπους καταγωγής του, ζώα και πράγματα που για τον ίδιο είναι φορτισμένα με μεγάλο βάρος – γεράκια, αίμα, αλάτι, σπαθιά και άλλα που επαναλαμβάνονται σχεδόν σε όλα τα παραμύθια. Σύμβολα υπάρχουν όσα και πολιτισμοί που πέρασαν από τη Γη, αλλά ανάλογα με την ανατροφή του καθενός μας και με το μέρος της παγκόσμιας κληρονομιάς που θεωρεί δικό του, εστιάζουμε αλλού.
Αυτό που οφείλω να σας πω είναι ότι ο Γιώργος δεν κινείται σε κανένα σημείο από τοπικισμό και δε φτάνει ποτέ στην υπερβολή. Θα διαβάσετε για τις ομορφιές της Χίου και τη Μάνης, αλλά δε θα σας πει ότι είναι τα καλύτερα μέρη στον κόσμο ή τα μόνα θαυμαστά. Θα σας πει για την ανδρεία των παλικαριών σ’ αυτούς τους τόπους, δε θα υποβαθμίσει κανέναν άλλον τόπο, ούτε θα στραμπουλίξει τη λογική του και τη δική σας για να παρουσιάσει με υπερηφάνεια πράγματα σκοτεινά σαν την πειρατεία.
Και τέλος, για να συμπληρώσει το οπλοστάσιό του, μπολιάζει τα παραμύθια του εδώ κι εκεί και με αναφορές σε ιστορίες από άλλους πολιτισμούς, πότε από εκείνους που γειτόνευαν με την Ελλάδα και πότε από μακρινούς και ξένους σαν την Αγγλία. Κι εδώ κάνει επιλογές, κρατάει όσα τον άγγιξαν και προσπαθεί να τα δώσει έτσι που ν’ αγγίξουν και τον αναγνώστη, αυτός είναι πάντα ο στόχος του.
Είπα πως οι διαβασμένοι θα τα αναγνωρίσουν όλα αυτά τα σύμβολα και θα τα αποκωδικοποιήσουν. Ο ίδιος δε δίνει ποτέ μασημένη τροφή αλλά κλείνει συνεχώς το μάτι. Περιγράφει ένα γεγονός ή μια πλοκή που όλοι τη γνωρίζουμε – ή θα έπρεπε – και μας αφήνει να την αναγνωρίσουμε. Αντί για τα γνώριμα ονόματα ανθρώπων και τόπων, χρησιμοποιεί τη σημασία τους, την ετυμολογία τους ή κάποια ξεχασμένη μορφή τους. Και μιας και γράφει παραμύθια, πολλοί χαρακτήρες είναι αρχέτυπα, απλά ‘το Παλικάρι’ ή ‘η Πεντάμορφη’.
Όσο προχωρά το βιβλίο, αυτό αλλάζει σιγά-σιγά, αντί να μαθαίνουμε αδρά τα κίνητρα του καθενός, αρχίζουμε να μπαίνουμε μέσα στο κεφάλι του και να βλέπουμε τις σκέψεις και τις αγωνίες του με λεπτομέρεια. Από παραμύθια τα κείμενα μεταμορφώνονται σταδιακά σε σύγχρονη και μετασύγχρονη λογοτεχνία, με το μέσο του βιβλίου να αποτελεί καθοριστικό όριο μεταξύ τους. Και ξεθαρρεύει. Εκεί που ξεκίνησε να μας αφηγείται ιστορίες στα πρότυπα των παλιών ή υπαρκτά γεγονότα και μύθους με τον δικό του τρόπο, καταλήγει να τους υφαίνει μεταξύ τους, να παραλλάζει την εξέλιξη και το τέλος τους, να τρυπώνει δικούς του χαρακτήρες όπου χρειάζονται σύμφωνα με την έμπνευσή του.
Υπάρχουν όροι στην παγκόσμια λογοτεχνία για τέτοιου είδους βιβλία, «μυθική φαντασία», «μυθολογική φαντασία» και «παραμυθιακή φαντασία». Εγώ θα σας πω απλά ότι το «Μαργαριτάρι της αβύσσου» είναι ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί σε πολλά επίπεδα, όσο πιο πολλά φέρει κανείς μαζί του στην ανάγνωση, τόσο πιο πολλά θα πάρει. Αν θέλει να δει όσα κρύβονται στις σελίδες και τα γνωρίζει ήδη, θα διασκεδάσει μ’ αυτό το νοητικό παιχνίδι και δε θα προσβληθεί από τον τρόπο που τα μεταμόρφωσε και τα χρησιμοποίησε ο συγγραφέας. Αν δε θέλει να τα δει, είναι γραμμένα έτσι που να σχηματίζουν έναν φανταστικό κόσμο που στέκει αυτόνομος και όλο συνοχή, σαν εκείνους στους οποίους διαδραματίζονται όλα τα άλλα μυθιστορήματα φαντασίας. Τυπώθηκαν με τη σειρά που γράφτηκαν και θεωρητικά μπορείτε να τα διαβάσετε με όποια σειρά θέλετε, αλλά η δική μου γνώμη είναι πως πρέπει να τα ακολουθήσετε τη σειρά που έχουν για να τα ευχαριστηθείτε περισσότερο.
Σας είπα πολλά για τη φόρμα του βιβλίου – όχι πως την εξάντλησα – ελπίζω να αντέχετε να πω λίγα και για το περιεχόμενό του. Τα λαϊκά παραμύθια σπάνια είχαν ηθικό δίδαγμα, αλλά είχαν πάντα Αλήθειες, ανέφεραν πράγματα που δεν τα σκέφτονταν ίσως οι ακροατές, αλλά όταν τα άκουγαν συνειδητοποιούσαν είτε πως είναι σωστά, είτε πως κατά βάθος τα ξέρουν ήδη και ζουν σύμφωνα μ’ αυτά.
Κάθε ένα από τα παραμύθια του Γιώργου λέει Αλήθειες, μια ή πολλές, για την αξία της Αγάπης, την ανάγκη να αποδεχόμαστε την Ευθύνη παρά τις όποιες δυσκολίες, τη σημασία της Μνήμης. Αλλά όλες μαζί λένε μια ακόμα μεγαλύτερη και συνολική Αλήθεια. Ακολουθούν μια σειρά σχεδόν σταθερή πορεία προς τα πίσω, η κάθε μία διαδραματίζεται πριν την άλλη συνήθως και την συμπληρώνει, την εξηγεί. Τα ακριβή χρονικά σημεία είναι ασαφή, ξέρουμε τη σειρά, αλλά όχι αν όλα μαζί είναι δυο χιλιάδες ή δέκα χιλιάδες ή ένα εκατομμύριο χρόνια. «Μια φορά κι έναν καιρό, πριν το ένα ή μετά το άλλο σημαδιακό γεγονός», λένε τα παραμύθια του βιβλίου. Κάθε τόσο υπάρχουν αναφορές που ταιριάζουν με το τώρα, είτε το κείμενο μιλάει για τον Νικηφόρο Φωκά είτε για την Τιτανομαχία. Κι όταν φτάνουμε στο τέλος, συνειδητοποιούμε πως ίσως διαβάσαμε την ιστορία της Ελλάδας, είτε για ένα μέρος που μοιάζει με την Ελλάδα με περισσότερη μαγεία, είτε για ένα μέρος στο οποίο θα μπορούσε να εξελιχθεί η Ελλάδα ξεκινώντας σήμερα τη μεταμόρφωσή της. Προβλήματα υπήρχαν πάντα και θα υπάρχουν, λύσεις πάντα υπήρχαν επίσης και πάντα θα υπάρχουν, αν είμαστε έτοιμοι να μοχθήσουμε.
Δε θέλω να κλείσω φτηνά και κοινότοπα, λέγοντάς σας πως το βιβλίο είναι επίκαιρο και έχει ιδιαίτερο νόημα λόγω της Κρίσης. Η κρίση για την οποία μιλάει είναι η κρίση των αξιών που έρχεται και ξανάρχεται. Οι ήρωές του είναι οι περισσότεροι θυμωμένοι με τον θυμό του εφήβου που δεν μπορεί να χωνέψει πώς γίνεται να είναι όλοι γύρω του τόσο συμβιβασμένοι και να ανέχονται μια τόσο σάπια οικουμένη. Αυτού του είδους την επαναστατικότητα τη χρειάζεται διαρκώς κάθε κοινωνία, ακόμα και τις καλές περιόδους, για να μην έρθουν οι κακές.
Δε θα σας πω ποια είναι η μεγάλη Αλήθεια του Γιώργου. Θα σας πω μόνο ότι δεν τη λέει μόνο και μόνο για να σας διδάξει. Δε μου έδωσε την αίσθηση πως κάθισε να γράψει ξέροντας πού θα καταλήξει και πώς. Εκτός από τους μεγάλους της ιστορίας και του μύθου, στο «Μαργαριτάρι της αβύσσου» θα βρείτε και πολλούς μικρούς, ανθρώπους που γνώρισε ο Γιώργος. Είπα όλο θετικά για το βιβλίο, δεν έχει πια καθόλου αρνητικά; Έχει τα συνήθη προβλήματα ενός πρώτου βιβλίου, του έργου του ανθρώπου που γράφει για πρώτη φορά.
Αλλά η μόνιμη αίσθηση που είχα διαβάζοντας είναι πως ο Γιώργος διάβασε, έζησε, γνώρισε ανθρώπους και τόπους. Όλα αυτά τα μάζεψε μέσα του, τα φιλτράρισε, τα έκλωσε για πολύ καιρό. Και μια μέρα άνοιξε την καρδιά του, όπως κάποιοι χαρακτήρες στο βιβλίο άνοιξαν τις φλέβες τους και τις άφησαν να τρέχουν – όχι για να αυτοκτονήσουν, μα για να προσφέρουν σπονδή και θυσία. Κι άρχισαν να ρέουν από την καρδιά του οι λέξεις στο χαρτί. Δεν είναι βιβλίο αυτό, είναι το απόσταγμα όλης της μέχρι τώρα εμπειρίας του. Κι ό,τι μας λέει σ’ αυτό, το λέει ειλικρινά και άδολα.
ΥΓ. Κάθε ιστορία συνοδεύεται κι από μια ζωγραφιά, φτιαγμένη από τον ίδιο τον συγγραφέα. Τεχνικά δεν έχω τη γνώση να τις κρίνω, αλλά το ύφος τους είναι αντίστοιχο με του κειμένου: ένας πυκνός σε περιεχόμενο και λιτός σε γραμμή συγκερασμός αρχαιοελληνικών παραστάσεων-βυζαντινής αγιογραφίας-λαϊκής ζωγραφικής.
May 16, 2021
Πολύ καλογραμμένο βιβλίο. Είναι μία συλλογή από διηγήματα- παραμύθια, με έντονο το λαογραφικό και μυθολογικό στοιχείο και γλώσσα αντίστοιχη του περιεχομένου. Μπροστά από κάθε διήγημα υπάρχει και μία εικόνα που αναπαριστά το θέμα του.
This entire review has been hidden because of spoilers.
March 19, 2016
"Κάποτε ένα κοράκι μου μίλησε για το τέλος που θα έρθει κι εγώ του είπα πως δεν θα γονατίσω, δεν θα γυρίσω την πλάτη γιατί θέλω να θρέψω με ελπίδα τη φλόγα που θα φωτίσει με ελπίδα τα αδέλφια μου στο σκοτάδι"
Πάντα υποστήριζα πως τα ελληνικά θέματα μπορούν να δημιουργήσουν μαργαριτάρια στην σύγχρονη λογοτεχνία του Φανταστικού. Ιστορίες εμπνευσμένες από αυτά τα χώματα που είναι ποτισμένα με αίμα πολλών και διαφορετικών ανθρώπων. Άγιοι, αμαρτωλοί, κατακτητές, αντάρτες, επαναστάτες, ιππότες, ευγενείς, πασάδες, ραγιάδες, ναυτικοί, ψαράδες, ποιητές πόσοι άραγε έζησαν και πέθαναν εδώ μαζί με τις δοξασίες τους περί θεών, αγγέλων, ξωτικών και νεράιδων. Πόσες και πόσες συναρπαστικές ιστορίες θα μπορούσαν να γραφτούν βασισμένες στους μύθους, τις παραδόσεις, τις δοξασίες, τα τραγούδια και τα παραμύθια αυτής της γης;
Χρόνια λέω πως θα τελειώσω εκείνο το μυθιστόρημα με τους Χαίνηδες και τους Λυράρηδες, τους Νάνους αρματωλούς και τους Ξωτικούς θαλασσοκράτορες, την Αυτοκρατορία των Ηλιανών και τα ηλιόλουστα νησάκια των τραγοπόδαρων Μπέληδων. Χρόνια περνάω από εκκλησίες και χαζεύω τους πολεμιστές αγίους και τους αρχάγγελους και πηγαίνω σε άλλους τόπους, μυθικούς και παρελθοντικούς. Χρόνια αντλώ ένπνευση από τις Παραδόσεις του Πολίτη και τρέχω να προλάβω το Κοράκι σε Άλικο Φόντο του Κεραμίδα, το Σμου του Τυρίκου-Εργά και τις Λουάνες της Καλουτζή.
Και να το Μαργαριτάρι! Κατευθείαν από τη θάλασσα και την άβυσσο. Την πιο σκοτεινή άβυσσο ενός νέου δημιουργού και μάχημου ονειροπόλου, ενός αληθινού αρμενιστή. Το Μαργαριτάρι του Γιώργου Βορέα Μελά.
Νάτοι όλοι εκείνοι οι θαμμένοι και ξεχασμένοι ήρωες που κοιμούνται στα Νεοελληνικά Παραμύθια, τα Μοιρολόγια και την άγνωστη Μυθολογία των αρχαίων. Να σου τα παλικάρια, οι ξωθιές, οι δαίμονες της θάλασσας, οι ευχές και οι κατάρες και τα μαγεμένα αντικείμενα. Να σου οι βασιλιάδες και τα θηρία, τα πριγκιπόπουλα και τα στοιχειά, οι μάχες, οι όρκοι, τα ταξίδια στα πέρατα του κόσμου, οι θρύλοι του φωτός και του σκότους. Να σου τα πέλαγα, τα νησιά, τα ποτάμια και οι χώρες των νεκρών. Όλοι και όλα σε ένα ένα τόσο δα μικρό πλην σπουδαίο βιβλιαράκι με δέκα ιστορίες που σε πετούν στο χωροχρόνο μιας Άλλης Ελλάδας, Μαγεμένης και Στοιχειωμένης.
Ένα Μαργαριτάρι. Αληθινό, σπάνιο, πολύτιμο.
Το λάτρεψα.
Είμαι κι εγώ από εκείνους που περιμένουν μυθιστόρημα από τον Μελά. Όχι τόσο αυτό που αναφέρει κάπου μέσα στο βιβλίο (κάποιο ιστορικό που έχει στα σκαριά) αλλά μια μεγαλύτερη περιπέτεια σε αυτόν τον συναρπαστικό κόσμο που “τραγούδησε” μέσα σε αυτές τις δέκα ιστορίες. Πιστεύω ακράδαντα ότι ο Γιώργος Βορέας Μελάς βρίσκεται στην αφρόκρεμα των συγγραφέων που εκπροσωπούν το χώρο του φανταστικού και όχι μόνο του ελληνικού.
Γιώργο σε ευχαριστώ για κάθε ταξίδι στο Αρχιπέλαγος.
Πάντα υποστήριζα πως τα ελληνικά θέματα μπορούν να δημιουργήσουν μαργαριτάρια στην σύγχρονη λογοτεχνία του Φανταστικού. Ιστορίες εμπνευσμένες από αυτά τα χώματα που είναι ποτισμένα με αίμα πολλών και διαφορετικών ανθρώπων. Άγιοι, αμαρτωλοί, κατακτητές, αντάρτες, επαναστάτες, ιππότες, ευγενείς, πασάδες, ραγιάδες, ναυτικοί, ψαράδες, ποιητές πόσοι άραγε έζησαν και πέθαναν εδώ μαζί με τις δοξασίες τους περί θεών, αγγέλων, ξωτικών και νεράιδων. Πόσες και πόσες συναρπαστικές ιστορίες θα μπορούσαν να γραφτούν βασισμένες στους μύθους, τις παραδόσεις, τις δοξασίες, τα τραγούδια και τα παραμύθια αυτής της γης;
Χρόνια λέω πως θα τελειώσω εκείνο το μυθιστόρημα με τους Χαίνηδες και τους Λυράρηδες, τους Νάνους αρματωλούς και τους Ξωτικούς θαλασσοκράτορες, την Αυτοκρατορία των Ηλιανών και τα ηλιόλουστα νησάκια των τραγοπόδαρων Μπέληδων. Χρόνια περνάω από εκκλησίες και χαζεύω τους πολεμιστές αγίους και τους αρχάγγελους και πηγαίνω σε άλλους τόπους, μυθικούς και παρελθοντικούς. Χρόνια αντλώ ένπνευση από τις Παραδόσεις του Πολίτη και τρέχω να προλάβω το Κοράκι σε Άλικο Φόντο του Κεραμίδα, το Σμου του Τυρίκου-Εργά και τις Λουάνες της Καλουτζή.
Και να το Μαργαριτάρι! Κατευθείαν από τη θάλασσα και την άβυσσο. Την πιο σκοτεινή άβυσσο ενός νέου δημιουργού και μάχημου ονειροπόλου, ενός αληθινού αρμενιστή. Το Μαργαριτάρι του Γιώργου Βορέα Μελά.
Νάτοι όλοι εκείνοι οι θαμμένοι και ξεχασμένοι ήρωες που κοιμούνται στα Νεοελληνικά Παραμύθια, τα Μοιρολόγια και την άγνωστη Μυθολογία των αρχαίων. Να σου τα παλικάρια, οι ξωθιές, οι δαίμονες της θάλασσας, οι ευχές και οι κατάρες και τα μαγεμένα αντικείμενα. Να σου οι βασιλιάδες και τα θηρία, τα πριγκιπόπουλα και τα στοιχειά, οι μάχες, οι όρκοι, τα ταξίδια στα πέρατα του κόσμου, οι θρύλοι του φωτός και του σκότους. Να σου τα πέλαγα, τα νησιά, τα ποτάμια και οι χώρες των νεκρών. Όλοι και όλα σε ένα ένα τόσο δα μικρό πλην σπουδαίο βιβλιαράκι με δέκα ιστορίες που σε πετούν στο χωροχρόνο μιας Άλλης Ελλάδας, Μαγεμένης και Στοιχειωμένης.
Ένα Μαργαριτάρι. Αληθινό, σπάνιο, πολύτιμο.
Το λάτρεψα.
Είμαι κι εγώ από εκείνους που περιμένουν μυθιστόρημα από τον Μελά. Όχι τόσο αυτό που αναφέρει κάπου μέσα στο βιβλίο (κάποιο ιστορικό που έχει στα σκαριά) αλλά μια μεγαλύτερη περιπέτεια σε αυτόν τον συναρπαστικό κόσμο που “τραγούδησε” μέσα σε αυτές τις δέκα ιστορίες. Πιστεύω ακράδαντα ότι ο Γιώργος Βορέας Μελάς βρίσκεται στην αφρόκρεμα των συγγραφέων που εκπροσωπούν το χώρο του φανταστικού και όχι μόνο του ελληνικού.
Γιώργο σε ευχαριστώ για κάθε ταξίδι στο Αρχιπέλαγος.
November 6, 2015
Πάντα έχω το άγχος ότι έναν άνθρωπο που συμπαθώ αμά τη εμφανίση και εκτιμώ όλο και περισσότερο όσο περνάει ο καιρός θα τον κρίνω με βάση αυτά που ξέρω κι όχι αυτά που διαβάζω.
Ωστόσο εδώ δε χρειάστηκε να το κάνω αυτό. Περίμενα (πριν γνωρίσω το Γιώργο) ότι θα έγραφε ένα βιβλίο ξέχειλο, χορταστικό με κάποια από τα λάθη του πρωτάρη εδώ κι εκεί. Και αυτό έλαβα. όταν ξεπεράσεις ως αναγνώστης το σκόπελο του "πάλι το ίδιο μοτίβο του πολεμιστή που αναζητά την ολοκλήρωση" τότε θα δεις πίσω από κάθε ασαφή υπαινιγμό κάτι πολύ γνώριμό σου, από τα ησιόδεια αρχέγονα πλάσματα έως τους εφιάλτες της Μαίρη Σέλλεϋ. Οι εικόνες ζωγραφισμένες από τον ίδιο το συγγραφέα ενισχύουν την ένταση του δέους που νιώθεις. Η γλώσσα είναι υπέροχη, κυματιστή κι αβίαστη κάθε μα κάθε φορά κι η φαντασία αξεπέραστη.
Αναρωτιέμαι τι θα διαβάσουμε αν καταπιαστεί με ολοκληρωμένο μυθιστόρημα.
Ωστόσο εδώ δε χρειάστηκε να το κάνω αυτό. Περίμενα (πριν γνωρίσω το Γιώργο) ότι θα έγραφε ένα βιβλίο ξέχειλο, χορταστικό με κάποια από τα λάθη του πρωτάρη εδώ κι εκεί. Και αυτό έλαβα. όταν ξεπεράσεις ως αναγνώστης το σκόπελο του "πάλι το ίδιο μοτίβο του πολεμιστή που αναζητά την ολοκλήρωση" τότε θα δεις πίσω από κάθε ασαφή υπαινιγμό κάτι πολύ γνώριμό σου, από τα ησιόδεια αρχέγονα πλάσματα έως τους εφιάλτες της Μαίρη Σέλλεϋ. Οι εικόνες ζωγραφισμένες από τον ίδιο το συγγραφέα ενισχύουν την ένταση του δέους που νιώθεις. Η γλώσσα είναι υπέροχη, κυματιστή κι αβίαστη κάθε μα κάθε φορά κι η φαντασία αξεπέραστη.
Αναρωτιέμαι τι θα διαβάσουμε αν καταπιαστεί με ολοκληρωμένο μυθιστόρημα.
February 1, 2016
Είχα την τιμή να παρουσιάσω το Μαργαριτάρι της Αβύσσου στην εκδήλωση The Way to ΦantastiCon (ανήμερα των Ταξιαρχών, στο Second Skin, θυμάμαι) και η ανάγνωσή του μου προκάλεσε κάποιες σκέψεις, όσον αφορά στο τι είναι το παραμύθι και τι χρησιμότητα μπορεί να έχει στον ενήλικο κόσμο μας. Αν παραμύθι = παραμυθία= παρηγοριά, εύκολα μπορεί κανείς να εικάσει ότι ίσως το παραμύθι αναφέρεται, ηλικιακά αλλά και ψυχικά/ πνευματικά/ αισθητικά σε μία περίοδο της ζωής μας που αφήσαμε πίσω μας και καμιά φορά αισθανόμαστε αμηχανία όποτε τη νοσταλγούμε.
Προσωπικά, σαν αναγνώστρια, σαν συγγραφέας, σαν άνθρωπος, προσπαθώ να μην αφήσω την παιδική μου ηλικία να εξανεμιστεί και αναζητώ διαρκώς το παραμυθένιο. Δεν με νοιάζει φυσικά η διδαχή, όχι ότι δεν είναι θεμιτή και χρήσιμη, αλλά με αφορά το παραμύθι πλέον σαν μορφή τέχνης. Ως τέτοιο, δεν υποχρεούται ούτε να διδάσκει ούτε να είναι ηθικό, υποχρεούται κατά τη γνώμη μου μονάχα να είναι ωραίο. Δεν υπάρχουν ηθικά ή ανήθικα βιβλία, μονάχα καλογραμμένα ή κακογραμμένα (δεν διεκδικώ την πατρότητα της φράσης, είναι του Όσκαρ Ουάιλντ). Και εκείνο που εκτίμησα στις ιστορίες του Γιώργου Μελά είναι ότι δεν επιχειρούν να διδάξουν, αλλά να ταξιδέψουν τον αναγνώστη. Είναι μαγικό χαλί και με απόλυτη συνείδηση του σκοπού και της ύπαρξής τους.
Και ως μαγικό χαλί, μας ταξιδεύουν.
Επίσης, πρέπει οπωσδήποτε να αναφερθώ στα σχέδια που συνοδεύουν τα παραμύθια του Μελά. Είναι όλα δικά του, προϊόν της γόνιμης φαντασίας του, και νομίζω πως συνοδεύουν μοναδικά τις παραμυθικές του αφηγήσεις.
Σε κάθε περίπτωση, το Μαργαριτάρι της Αβύσσου μας υπόσχεται ένα ταξίδεμα, και τηρεί την υπόσχεσή του.
Προσωπικά, σαν αναγνώστρια, σαν συγγραφέας, σαν άνθρωπος, προσπαθώ να μην αφήσω την παιδική μου ηλικία να εξανεμιστεί και αναζητώ διαρκώς το παραμυθένιο. Δεν με νοιάζει φυσικά η διδαχή, όχι ότι δεν είναι θεμιτή και χρήσιμη, αλλά με αφορά το παραμύθι πλέον σαν μορφή τέχνης. Ως τέτοιο, δεν υποχρεούται ούτε να διδάσκει ούτε να είναι ηθικό, υποχρεούται κατά τη γνώμη μου μονάχα να είναι ωραίο. Δεν υπάρχουν ηθικά ή ανήθικα βιβλία, μονάχα καλογραμμένα ή κακογραμμένα (δεν διεκδικώ την πατρότητα της φράσης, είναι του Όσκαρ Ουάιλντ). Και εκείνο που εκτίμησα στις ιστορίες του Γιώργου Μελά είναι ότι δεν επιχειρούν να διδάξουν, αλλά να ταξιδέψουν τον αναγνώστη. Είναι μαγικό χαλί και με απόλυτη συνείδηση του σκοπού και της ύπαρξής τους.
Και ως μαγικό χαλί, μας ταξιδεύουν.
Επίσης, πρέπει οπωσδήποτε να αναφερθώ στα σχέδια που συνοδεύουν τα παραμύθια του Μελά. Είναι όλα δικά του, προϊόν της γόνιμης φαντασίας του, και νομίζω πως συνοδεύουν μοναδικά τις παραμυθικές του αφηγήσεις.
Σε κάθε περίπτωση, το Μαργαριτάρι της Αβύσσου μας υπόσχεται ένα ταξίδεμα, και τηρεί την υπόσχεσή του.
Read
October 30, 2016Review to follow!
March 23, 2024
Πολύ ωραία διηγήματα με ιδιαίτερη γραφή. Μου αρέσε αρκετά αν στο τέλος με κούρασε λιγάκι καθώς όλες οι περιγραφές ήταν κάπως παρόμοιες, παρόλο που υπήρχαν διαφορετικά νοήματα πίσω από ��ην κάθε ιστορία.
September 3, 2017
Ολόκληρη η κριτική στο Smassing Culture
To Mαργαριτάρι της Αβύσσου: Η θάλασσα της Μνήμης που μας ενώνει με το παρελθόν
Ποια κόκκινη κλωστή συνδέει τον Οδυσσέα με τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες; Το Χριστό με τον Τυφώνα και την Έχιδνα; Το Μέγ�� Αλέξανδρο με τον Τάλω; Η απάντηση είναι η φαντασία του Γιώργου Βορέα Μελά, όπως αυτή ξετυλίγεται στις σελίδες της συλλογής διηγημάτων Το Μαργαριτάρι της Αβύσσου (η τρίτη του έκδοση από τις εκδόσεις Μamaya), ενός χρονικού που μπλέκει τους μύθους και την ακριτική παράδοση της Ελλάδας, φέρνοντας πίσω μια εποχή που η μαγεία δεν είχε χαθεί από τον τόπο μας και Ξωτικιές Κυρές κρύβονταν ακόμα στις θαλασσινές σπηλιές, σαγηνεύοντας με το τραγούδι τους άξιους Πολεμιστές.
Δίκαια μπορεί να αναρωτηθεί κανείς, «Είναι στ’ αλήθεια δυνατόν να σκαρώσει κανείς στις μέρες μας μια ιστορία που να αφήνει την ίδια γεύση με τις διηγήσεις που έθρεψαν το λαό μας από γενιά σε γενιά;» Εύκολο δεν είναι σίγουρα. Η ελληνική και βυζαντινή παράδοση, από τους άθλους του Ηρακλή μέχρι το Μαρμαρωμένο Βασιλιά, κράτησε ζωντανή τη μνήμη και τη γλώσσα και την ομοψυχία του έθνους διαμέσου των αιώνων, επιζώντας από Ρωμαίους, Σταυροφόρους, Ευρωπαίους δεσπότες και Τούρκους κατακτητές. Κι όμως, όταν γίνεται με σεβασμό από κάποιον που έχει μελετήσει και νιώσει βαθιά μέσα του την παράδοση, ο καρπός αυτής της προσπάθειας μπορεί να φτάσει να μην ξεχωρίζει από τις ιστορίες που ακούγαμε από τις γιαγιάδες, που είχαν ακούσει κι εκείνες από τις δικές τους γιαγιάδες μέχρι την απαρχή της μνήμης. Και αυτό ακριβώς είναι το κύριο θέμα που διέπει Το Μαργαριτάρι της αβύσσου: Η Μνήμη.
Οι ήρωες του Βορέα Μελά είναι σύγχρονες εκδοχές αρχετύπων, που όμως ξεφεύγουν αρκετά από το καλούπι για να μας κεντρίσουν το ενδιαφέρον: Η ξωτικιά δέσποινα που αναθέτει στον εραστή της έναν ακατόρθωτο άθλο το κάνει γιατί φοβάται την αγάπη, οι αδερφοποιτοί φίλοι καμιά φορά ξεστρατίζουν και χωρίζουν για πάντα, και ως και οι ήρωες δειλιάζουν κάποτε μπροστά στο θάνατο. Μερικά όμως πράγματα μένουν πάντοτε ίδια: Η αγάπη πάντοτε σπρώχνει τον άνθρωπο να φτάσει πολύ πιο μακριά από όσο του επιτρέπει το θνητό του σώμα, το χρέος πρέπει πάντοτε να ξεπληρωθεί και ο δρόμος της Αρετής, ή, εδώ, ο δρόμος της Ευθύνης και του Θάρρους, είναι πολύ πιο δύσβατος από το δρόμο της Κακίας, όμως η ανταμοιβή ξεπερνά την εφήμερη απόλαυση που προσφέρουν η λιποψυχία και η παράδοση στα πάθη.margaritari-ths-abyssoy
Ίσως είναι αυτή η διαχρονικότητα των αξιών που εξηγεί γιατί σε αυτό το βιβλίο δε θα βρείτε ονόματα. Ο Πολεμιστής, ο Ταξιδευτής, η Μάνα είναι γνωστοί σε όλους μας. Άλλες πάλι φορές, οι τίτλοι αυτοί πολύ ξεκάθαρα χρησιμοποιούνται αντί για τα γνωστά σε όλους μας ονόματα. Κι άλλωστε, για όποιον γνωρίζει έστω και λίγη μυθολογία, προσφέρει μια κάποια περηφάνεια να αναγνωρίζει την Εκάτη και τις Μοίρες δίχως να μάθει το όνομά τους. Ενίοτε, επιρροές πέρα από τον ελληνικό χώρο κάνουν την εμφάνισή τους, οπότε μην εκπλαγείτε αν ξαφνικά κάτι σας θυμίσει τελετουργία των Αζτέκων ή την Μπαλάντα του Γέρου Ναυτικού του Κόλεριτζ, ή ακόμα και τις ιστορίες κοσμικού τρόμου του Λάβκραφτ. Όλα αυτά τα φαινομενικά ετερόκλητα στοιχεία συνδέονται με τρόπους απρόσμενους, δημιουργώντας ένα τοπίο που θα μπορούσε να είναι η Ελλάδα, αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι και οποιοδήποτε άλλο μέρος με παράδοση στους μύθους και στα θαλάσσια ταξίδια, ή και ένας άλλος κόσμος ολότελα. Με τον ίδιο τρόπο, οι ίδιες οι ιστορίες, αν και αυτοτελείς (με εξαίρεση δύο που αλληλοσυμπληρώνονται), σχηματίζουν ένα χρονικό που πάει μπρος και πίσω στο χρόνο, τυπικά με έναν ήρωα ενός διηγήματος να χρησιμοποιεί ένα από τα υπόλοιπα ως παράδειγμα, είτε προς μίμηση είτε προς αποφυγή, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο το μήνυμα για την αξία της μνήμης και της μεταλαμπάδευσης των ιστοριών από γενιά σε γενιά.maxresdefault-1
Η γλώσσα θυμίζει εξίσου την αντίστοιχη των ακριτικών τραγουδιών, πάντα ποιητική, αν και σε ορισμένα σημεία αυτό μπορεί να φτάσει να κουράζει λίγο και να φαίνεται επίπλαστο. Θα ήταν δύσκολο βέβαια να δοθούν αυτές οι ιστορίες με τον επικό χαρακτήρα μέσω μιας σύγχρονης, πιο πεζής έκφρασης. Και φυσικά, επειδή αυτοί οι ήρωες, όπως είπαμε και πριν, προέρχονται από συγκεκριμένα αρχέτυπα, σε αυτό το βιβλίο θα βρείτε πολλά αντρειωμένα παλικάρια με μαύρες τσακισμένες πανοπλίες, και πολλές ξωτικές κυράδες να τους δίνονται και πολλούς τρανούς βασιλιάδες που παραδόθηκαν στην απληστία τους και πολλά γιγάντια ερπετά που φτύνουν φλόγες. Οι καλύτερες ιστορίες είναι αυτές που ξεφεύγουν με κάποιον τρόπο από το παραδοσιακό ταξίδι του ήρωα, όπως ο Ανήλιαγος, οι Τρεις Μάνες και ιδιαίτερα τα Τρία Χρυσά Μήλα, όπου παρόλο που η αφήγηση παίρνει την κλασική μορφή του ταξιδιού αναζήτησης, στο προσκήνιο βρίσκεται η ανθρωπιά και η εσωτερική δύναμη, δημιουργώντας μια ιστορία που συγκινεί και εμπνέει.
Πέρα από φόρος τιμής στις αφηγήσεις των προγενέστερων, το βιβλίο αυτό αποτελεί έναν ύμνο στις ομορφιές της Ελλάδας, ιδιαίτερα της Χίου, της Μάνης και της Κρήτης, δίχως να τις ονοματίζει. Πρωταγωνίστρια είναι όμως αναμφίβολα η θάλασσα, που πότε χωρίζει εραστές και πότε τους φέρνει κοντά, πότε χαρίζει θησαυρούς και πότε παίρνει ζωές. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την προσωπική πείρα που έχει αποκομίσει από τα ταξίδια του στις θάλασσες του κόσμου και μέσα από τα μάτια του μπορούμε κι εμείς να νιώσουμε το δέος και τη σαγήνη που εδώ και αιώνες οδηγεί το λαό μας στα ανοιχτά και τόσο έχει χρωματίσει τους μύθους και θρύλους μας. Αν υπάρχει ένα σύγχρονο πόνημα που να αξίζει να συμπεριληφθεί στο βιβλίο όπου, κατά την ιστορία, οι πρώτοι άνθρωποι κατέγραψαν με το αίμα τους τις αφηγήσεις τους για να θυμίζουν πάντα το παρελθόν, το Μαργαριτάρι της Αβύσσου είναι αυτό το πόνημα.
To Mαργαριτάρι της Αβύσσου: Η θάλασσα της Μνήμης που μας ενώνει με το παρελθόν
Ποια κόκκινη κλωστή συνδέει τον Οδυσσέα με τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες; Το Χριστό με τον Τυφώνα και την Έχιδνα; Το Μέγ�� Αλέξανδρο με τον Τάλω; Η απάντηση είναι η φαντασία του Γιώργου Βορέα Μελά, όπως αυτή ξετυλίγεται στις σελίδες της συλλογής διηγημάτων Το Μαργαριτάρι της Αβύσσου (η τρίτη του έκδοση από τις εκδόσεις Μamaya), ενός χρονικού που μπλέκει τους μύθους και την ακριτική παράδοση της Ελλάδας, φέρνοντας πίσω μια εποχή που η μαγεία δεν είχε χαθεί από τον τόπο μας και Ξωτικιές Κυρές κρύβονταν ακόμα στις θαλασσινές σπηλιές, σαγηνεύοντας με το τραγούδι τους άξιους Πολεμιστές.
Δίκαια μπορεί να αναρωτηθεί κανείς, «Είναι στ’ αλήθεια δυνατόν να σκαρώσει κανείς στις μέρες μας μια ιστορία που να αφήνει την ίδια γεύση με τις διηγήσεις που έθρεψαν το λαό μας από γενιά σε γενιά;» Εύκολο δεν είναι σίγουρα. Η ελληνική και βυζαντινή παράδοση, από τους άθλους του Ηρακλή μέχρι το Μαρμαρωμένο Βασιλιά, κράτησε ζωντανή τη μνήμη και τη γλώσσα και την ομοψυχία του έθνους διαμέσου των αιώνων, επιζώντας από Ρωμαίους, Σταυροφόρους, Ευρωπαίους δεσπότες και Τούρκους κατακτητές. Κι όμως, όταν γίνεται με σεβασμό από κάποιον που έχει μελετήσει και νιώσει βαθιά μέσα του την παράδοση, ο καρπός αυτής της προσπάθειας μπορεί να φτάσει να μην ξεχωρίζει από τις ιστορίες που ακούγαμε από τις γιαγιάδες, που είχαν ακούσει κι εκείνες από τις δικές τους γιαγιάδες μέχρι την απαρχή της μνήμης. Και αυτό ακριβώς είναι το κύριο θέμα που διέπει Το Μαργαριτάρι της αβύσσου: Η Μνήμη.
Οι ήρωες του Βορέα Μελά είναι σύγχρονες εκδοχές αρχετύπων, που όμως ξεφεύγουν αρκετά από το καλούπι για να μας κεντρίσουν το ενδιαφέρον: Η ξωτικιά δέσποινα που αναθέτει στον εραστή της έναν ακατόρθωτο άθλο το κάνει γιατί φοβάται την αγάπη, οι αδερφοποιτοί φίλοι καμιά φορά ξεστρατίζουν και χωρίζουν για πάντα, και ως και οι ήρωες δειλιάζουν κάποτε μπροστά στο θάνατο. Μερικά όμως πράγματα μένουν πάντοτε ίδια: Η αγάπη πάντοτε σπρώχνει τον άνθρωπο να φτάσει πολύ πιο μακριά από όσο του επιτρέπει το θνητό του σώμα, το χρέος πρέπει πάντοτε να ξεπληρωθεί και ο δρόμος της Αρετής, ή, εδώ, ο δρόμος της Ευθύνης και του Θάρρους, είναι πολύ πιο δύσβατος από το δρόμο της Κακίας, όμως η ανταμοιβή ξεπερνά την εφήμερη απόλαυση που προσφέρουν η λιποψυχία και η παράδοση στα πάθη.margaritari-ths-abyssoy
Ίσως είναι αυτή η διαχρονικότητα των αξιών που εξηγεί γιατί σε αυτό το βιβλίο δε θα βρείτε ονόματα. Ο Πολεμιστής, ο Ταξιδευτής, η Μάνα είναι γνωστοί σε όλους μας. Άλλες πάλι φορές, οι τίτλοι αυτοί πολύ ξεκάθαρα χρησιμοποιούνται αντί για τα γνωστά σε όλους μας ονόματα. Κι άλλωστε, για όποιον γνωρίζει έστω και λίγη μυθολογία, προσφέρει μια κάποια περηφάνεια να αναγνωρίζει την Εκάτη και τις Μοίρες δίχως να μάθει το όνομά τους. Ενίοτε, επιρροές πέρα από τον ελληνικό χώρο κάνουν την εμφάνισή τους, οπότε μην εκπλαγείτε αν ξαφνικά κάτι σας θυμίσει τελετουργία των Αζτέκων ή την Μπαλάντα του Γέρου Ναυτικού του Κόλεριτζ, ή ακόμα και τις ιστορίες κοσμικού τρόμου του Λάβκραφτ. Όλα αυτά τα φαινομενικά ετερόκλητα στοιχεία συνδέονται με τρόπους απρόσμενους, δημιουργώντας ένα τοπίο που θα μπορούσε να είναι η Ελλάδα, αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι και οποιοδήποτε άλλο μέρος με παράδοση στους μύθους και στα θαλάσσια ταξίδια, ή και ένας άλλος κόσμος ολότελα. Με τον ίδιο τρόπο, οι ίδιες οι ιστορίες, αν και αυτοτελείς (με εξαίρεση δύο που αλληλοσυμπληρώνονται), σχηματίζουν ένα χρονικό που πάει μπρος και πίσω στο χρόνο, τυπικά με έναν ήρωα ενός διηγήματος να χρησιμοποιεί ένα από τα υπόλοιπα ως παράδειγμα, είτε προς μίμηση είτε προς αποφυγή, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο το μήνυμα για την αξία της μνήμης και της μεταλαμπάδευσης των ιστοριών από γενιά σε γενιά.maxresdefault-1
Η γλώσσα θυμίζει εξίσου την αντίστοιχη των ακριτικών τραγουδιών, πάντα ποιητική, αν και σε ορισμένα σημεία αυτό μπορεί να φτάσει να κουράζει λίγο και να φαίνεται επίπλαστο. Θα ήταν δύσκολο βέβαια να δοθούν αυτές οι ιστορίες με τον επικό χαρακτήρα μέσω μιας σύγχρονης, πιο πεζής έκφρασης. Και φυσικά, επειδή αυτοί οι ήρωες, όπως είπαμε και πριν, προέρχονται από συγκεκριμένα αρχέτυπα, σε αυτό το βιβλίο θα βρείτε πολλά αντρειωμένα παλικάρια με μαύρες τσακισμένες πανοπλίες, και πολλές ξωτικές κυράδες να τους δίνονται και πολλούς τρανούς βασιλιάδες που παραδόθηκαν στην απληστία τους και πολλά γιγάντια ερπετά που φτύνουν φλόγες. Οι καλύτερες ιστορίες είναι αυτές που ξεφεύγουν με κάποιον τρόπο από το παραδοσιακό ταξίδι του ήρωα, όπως ο Ανήλιαγος, οι Τρεις Μάνες και ιδιαίτερα τα Τρία Χρυσά Μήλα, όπου παρόλο που η αφήγηση παίρνει την κλασική μορφή του ταξιδιού αναζήτησης, στο προσκήνιο βρίσκεται η ανθρωπιά και η εσωτερική δύναμη, δημιουργώντας μια ιστορία που συγκινεί και εμπνέει.
Πέρα από φόρος τιμής στις αφηγήσεις των προγενέστερων, το βιβλίο αυτό αποτελεί έναν ύμνο στις ομορφιές της Ελλάδας, ιδιαίτερα της Χίου, της Μάνης και της Κρήτης, δίχως να τις ονοματίζει. Πρωταγωνίστρια είναι όμως αναμφίβολα η θάλασσα, που πότε χωρίζει εραστές και πότε τους φέρνει κοντά, πότε χαρίζει θησαυρούς και πότε παίρνει ζωές. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την προσωπική πείρα που έχει αποκομίσει από τα ταξίδια του στις θάλασσες του κόσμου και μέσα από τα μάτια του μπορούμε κι εμείς να νιώσουμε το δέος και τη σαγήνη που εδώ και αιώνες οδηγεί το λαό μας στα ανοιχτά και τόσο έχει χρωματίσει τους μύθους και θρύλους μας. Αν υπάρχει ένα σύγχρονο πόνημα που να αξίζει να συμπεριληφθεί στο βιβλίο όπου, κατά την ιστορία, οι πρώτοι άνθρωποι κατέγραψαν με το αίμα τους τις αφηγήσεις τους για να θυμίζουν πάντα το παρελθόν, το Μαργαριτάρι της Αβύσσου είναι αυτό το πόνημα.
November 14, 2017
Δεν είμαι πολύ φαν των συλλογών διηγημάτων. Αυτό το κάτι παραπάνω που έχει το Μαργαριτάρι, το ξεχωρίζει από μία απλή συλλογή και σε προσκαλεί να ακονίσεις το μυαλό σου , να αναγνωρίσεις γνωστά μέρη που έχεις “ξαναπερπατήσει” και ταυτόχρονα να απολαύσεις ελληνικό fantasy με την υπογραφή της ομάδας Άρπη.
January 27, 2021
"Πολλοί φοβούνται να μιλήσουν στους νεκρούς, κι ακόμα περισσότεροι, τρέμουνε να αφουγκραστούν το αίμα που τρέχει στις φλέβες τους και τους ψιθυρίζει αλήθειες, τρέμουν να μάθουνε να ζούνε ανάλογα με το ποιοι είναι και ν' αγαπούν το είναι τους. Για τούτο υπάρχουν φυσικά λόγοι πολλοί και ένας από αυτούς είναι ότι έπαψαν κάποιοι άνρθωποι να σέβονται τη συνείδησή τους και τις αρχαίες θεές που την συντρέχουν, ενώ άλλοι, όπου τις είδαν κάποτε στο φεγγαρόφως, τρόμαξαν τόσο, που κρατήσανε εκείνες τις εικόνες σαν παγωμένες ρίζες στην καρδιά τους."
Ο Γιώργος Μελάς είναι ένα ανήσυχο και αστείρευτα δημιουργικό πνεύμα. Πότε με τη καταπληκτική του μουσική με τους Aherusia και πότε με το λυρικό του λόγο. Ταυτίζομαι με πολλά που τον απασχολούν όπως για παράδειγμα το αγαθό της Ελευθερίας. Εύχομαι κάποια στιγμή να μπορέσω να διαβάσω και το Trinity που έχει εξαντληθεί και φυσικά αναμένω το νέο δίσκο των Aherusia μετά το καταπληκτικό Nostos ~ An Answer (?).
Ο Γιώργος Μελάς είναι ένα ανήσυχο και αστείρευτα δημιουργικό πνεύμα. Πότε με τη καταπληκτική του μουσική με τους Aherusia και πότε με το λυρικό του λόγο. Ταυτίζομαι με πολλά που τον απασχολούν όπως για παράδειγμα το αγαθό της Ελευθερίας. Εύχομαι κάποια στιγμή να μπορέσω να διαβάσω και το Trinity που έχει εξαντληθεί και φυσικά αναμένω το νέο δίσκο των Aherusia μετά το καταπληκτικό Nostos ~ An Answer (?).
May 20, 2024
Ιστορίες με πολύ ωραίο περιεχόμενο που συνδέονται η μία με την άλλη μέχρι το τέλος του βιβλίου, και με μία γραφή τόσο ιδιαίτερη και όμορφη που δεν την συναντάς συχνά (το χαρακτηριστικό της οποίας ήταν και αυτό που με κέρδισε προσωπικά, πέρα από τα στοιχεία της μυθολογίας και της ιστορίας που υπήρχαν σε πολύ μεγάλο βαθμό).
Μου άρεσε αρκετά και καθώς το διάβαζα, ένιωθα ιδιαίτερα το αίσθημα της ελπίδας, της θαλπωρής και του νόστου των ηρώων, και ίσως και να φαινόταν λίγο ένα προσωπικό ταξίδι του συγγραφέα μέσα απο τα διηγήματα του βιβλίου.
Μου άρεσε αρκετά και καθώς το διάβαζα, ένιωθα ιδιαίτερα το αίσθημα της ελπίδας, της θαλπωρής και του νόστου των ηρώων, και ίσως και να φαινόταν λίγο ένα προσωπικό ταξίδι του συγγραφέα μέσα απο τα διηγήματα του βιβλίου.
Displaying 1 - 18 of 18 reviews