Ηρόστρατος: Η αναζήτηση της αθανασίας

by Fernando Pessoa, Χάρης Βλαβιανός (Translator), Richard Zenith (Contributor)

Έχω συχνά συλλογιστεί πόσο σοφές είναι οι ρήσεις του Γκαίτε στις συζητήσεις του με τον Έκερμαν. Έχω όμως επίσης συχνά συλλογιστεί πόσες ρήσεις εξίσου σοφές έχω ακούσει στη ζωή μου, σε συζητήσεις με ανθρώπους οι οποίοι, αν και ευφυείς, δύσκολα θα μπορούσαν να συναγωνιστούν τον Γκαίτε.

Και οι ιδέες όμως είναι συνηθισμένες, ακόμη και οι λαμπρές ιδέες. Ο κόσμος είναι ασφυκτικά γεμάτος από ιδιοφυίες του καθημερινού. Μόνο όταν το καθημερινό γίνει καθολικό, μέσω μιας έντονης προσήλωσης στην καθολικότητα, μέσω μιας εμβάθυνσης σ' αυτήν ικανής να οδηγήσει σε συνέπειες και πορίσματα, κατακτάται το δικαίωμα εισόδου στα ανάκτορα του μέλλοντος.

Σε θέση Επιμέτρου, μελέτημα του Richard Zenith σε μετάφραση Μαρίας Παπαδήμα.

Genres: Nonfiction, Classics

204 pages, Paperback

First published January 1, 1988

About the author

Fernando António Nogueira Pessoa was a poet and writer.

It is sometimes said that the four greatest Portuguese poets of modern times are Fernando Pessoa. The statement is possible since Pessoa, whose name means ‘person’ in Portuguese, had three alter egos who wrote in styles completely different from his own. In fact Pessoa wrote under dozens of names, but Alberto Caeiro, Ricardo Reis and Álvaro de Campos were – their creator claimed – full-fledged individuals who wrote things that he himself would never or could never write. He dubbed them ‘heteronyms’ rather than pseudonyms, since they were not false names but “other names”, belonging to distinct literary personalities. Not only were their styles different; they thought differently, they had different religious and political views, different aesthetic sensibilities, different social temperaments. And each produced a large body of poetry. Álvaro de Campos and Ricardo Reis also signed dozens of pages of prose.

The critic Harold Bloom referred to him in the book The Western Canon as the most representative poet of the twentieth century, along with Pablo Neruda.

Reviews

[Ioanna · Rating 5 out of 5]

H λογοτεχνία είναι μία πνευματική δραστηριότητα που καθιστά περριτές όλες τις άλλες τέχνες. Το ποίημα, που είναι μια μουσική αναπαράσταση ιδεών, μας επιτρέπει μέσω της κατανόησής του, να δούμε ό,τι θέλουμς και να ακούσουμε ό,τι θέλουμε. Σε σχέση με το ποίημα, όλα τα αγάλματα και οι πίνακες, όλα τα τραγούδια και οι συμφωνίες, είναι τυραννικά. Όταν διαβάζουμε ένα ποίημα οφείλουμε να κατανοήσουμε αυτό που λέει ο ποιητής, αλλά μπορούμε να αισθανθούμε ό,τι θέλουμε.

[Javier Muñoz · Rating 4 out of 5]

Me gusta el Pessoa razonador, ese que parte desde los cuentos y que culminan en Quaresma, para también pasar a este ensayo sobre los distintos tipos de Genio y Inmortalidad; además, pienso que pudo haber sido un excelente psicólogo y sociólogo por la forma en que trata estos temas, aunque quizá lo fue, a su modo.


"La literatura, como todo arte, es una confesión de que la vida no basta. Tallar la obra literaria sobre las propias formas de lo que no basta es ser impotente para sustituir la vida."

"Los trucos de estilo y los giros ingeniosos de la mente llevan a una obra sólo hasta la infancia. La originalidad de pensamiento la lleva todo a lo largo de una época. La profundidad y el esplendor del sentimiento universal hacen que una obra vaya tan lejos como universal es realmente ese sentimiento universal. La seguridad de la estructura, la verdad de la presentación típica,II de la imaginación, hacen a una obra verdaderamente inmortal..."


"...No aspiran a ningún propósito estelar, por encima de las colinas y los pantanos de la Tierra. Ninguna alegría del sol, ni brillo lunar, hizo clavar su dolor femenino. Se sentaron pasivamente frente a lo que sucedía en sus almas y les dieron importancia a los sentimientos, a las impresiones y a los humores de su coexistencia estéril consigo mismos. " (Sobre los Romanticos)

"Las relaciones entre el arte y la moral son extraordinariamente simples, puesto que tanto los defensores de que no hay ninguna relación como sus oponentes están en lo cierto. Objetivamente, no hay ninguna relación entre el arte y la moralidad, por la simple razón de que el arte es arte y la moralidad es moralidad, y por la misma razón por la que no hay relaciones entre la verdad y la moralidad. La moralidad, de todos modos, en tanto es el esfuerzo por elevar la vida humana, por darle un valor humano, tiene por lo tanto relaciones con toda la vida humana. Y la vida humana incluye el arte y la verdad.
Las mismas relaciones existen entre la belleza y la verdad. Yo puedo, si tuviera el poder para hacerlo, basar un espléndido poema en la suposición de que el Sol gira alrededor de la Tierra; ninguna injuria a Copérnico afectará necesariamente el ritmo de mi verso.
Más, en tanto y en cuanto utilizo un supuesto tan patentemente erróneo, así alejaré a mi poema de cualquier contacto con la vida -esto es, aun cuando no con el arte, con aquello a lo que el arte pertenece.
Mi mentira no dañará el efecto artístico de mi poema, pero dañará el efecto de elevación del cual el efecto artístico es meramente un aspecto. Porque -y aquí llegamos al fundamento- elevar es el fin del arte más alto, y su fin es entonces el mismo que el fin de la moral. Mi poema puede elevar en tanto poema; dejará de elevar en tanto producto viviente."

Este libro hace replantearme las futuras lecturas, ya que aspira a acotar al máximo la lista de poetas-genio que resistiran de verdad el paso de todos los tiempos.

[Alexandros Gerakopoulos · Rating 3 out of 5]

Η εμπειρία μου με τέτοιου είδους δοκίμια είναι περιορισμένη. Εντούτοις, μπόρεσα να καταλάβω κάποιες ιδέες σε ικανοποιητικό βαθμό. Η διαχρονικότητα και η "αθανασία" ενός έργου αποτελεί επιδίωξη κάθε καλλιτέχνη, και εν προκειμένω ο Πορτογάλος αναφέρεται εμμέσως στον εαυτό του, καθώς τον απασχολούσε έντονα η φήμη και η αναγνωρισιμότητα. Από την άλλη, η εκτενής αναφορά σε Άγγλους λογοτέχνες ίσως γίνει κουραστική για κάποιον που δεν έχει τις ανάλογες γνώσεις. Πολύ χρήσιμο και το επίμετρο του Richard Zenith, στο οποίο γίνεται μια εύστοχη σκιαγράφηση του χαρακτήρα του Pessoa και βοηθά στην καλύτερη κατανόηση του έργου γενικότερα.

[Λένα Βλασταρά · Rating 4 out of 5]

Περί της λογοτεχνικής αθανασίας και όχι μόνο... Κεντάει γι’ άλλη μια φορά ο Πεσόα μέσα από ένα λοτεχνικό δοκίμιο περί της αθανασίας της λογοτεχνίας, που μπορείς να το διαβάσεις ακόμη και αν δεν έχει ποτέ διαβάσει ονόματα όπως: Σαίξπηρ, Γουίτμαν, Γουορντσμιθ, Γκαίτε και άλλα πολλά που συχνότατα αναφέρονται.

Και παρόλο που πρόκειται για έργο που γράφτηκε σχεδόν 80 χρόνια πριν εντυπωσίαζει τόσο πολύ οταν γράφει (και πέφτει τόσο μα τόσο μέσα): «Μ’ αυτόν τον τρόπο θα επιβάλλουν οι εποχές την ποινή τους, και η φήμη ενός συγγραφέα θα συρρικνώνεται από ανθολογία σε ανθολογία».

[Aussieargie · Rating 3 out of 5]

Podría llamarse "Disquisiciones sobre el genio en el arte". Mi única crítica es que no me parece que se arme un texto coherente, los herederos deben necesitar plata. Y eso que amo a Pessoa.

[Nicolas]

Dans cet essai rédigé vers 1925, Pessoa distingue les individus selon leur esprit, leur talent ou leur génie ; trois catégories qu’il différencie formellement. Pour l’esprit il isole trois types – l’esprit proprement dit, le raisonnement et le sens critique. Le talent désigne quant à lui la faculté constructrice et/ou la faculté philosophique. Quant au génie, il est synonyme d’originalité (p. 42).

Un archivage arbitraire saupoudré d’irrévérence : les grandes âmes littéraires se voient rangées de force dans quelques tiroirs catégoriels ! Aussi, Pessoa, tel un bibliothécaire blasé, dérange et froisse notre propension naturelle au respect. Le cadrage limitatif proposé autorise néanmoins un jugement sans concessions : « Quand il y a génie sans talent ou esprit, le génie devient consubstantiel à la folie » (p. 42). Aussi, pour Pessoa, le génie dépasse parfois l’entendement de son détenteur : « Shakespeare et Léonard de Vinci : Ces hommes avaient trop d’âme pour se réaliser » (p. 61). Si vous le dites.

Mais derrière cette pensée-système se cache la plume acérée d’un moraliste : « Dans tous les cas, plus noble est le génie, moins noble est le destin. Un petit génie reçoit de lui la renommée, un grand génie le dénigrement, un plus grand génie le désespoir ; un dieu, la crucifixion. [Aussi] un grand malheur est arrivé à beaucoup de génies ; leur visage n’a pas reçu de crachats » (p. 63). Bienheureux Wilde ! – dont Pessoa salue au passage le génie dompté par l’esprit.

Pour Pessoa, chaque homme a très peu à exprimer et d’ailleurs, rien de ce qui mérite d’être exprimé ne demeure jamais inexprimé. Citant Faguet (ce penseur qui – ironie de l’histoire – est aujourd’hui tombé dans l’oubli), Pessoa rappelle que la postérité, n’aime que les écrivains concis. Une économie de l’écrit opérant une distinction entre productivité et prolixité (Onfrayienne ?). Stakhanovistes verbeux pensez-y : « Nul homme ne devrait laisser vingt livres à moins de pouvoir écrire comme vingt hommes différents » (p. 78).

Sarcasmes à la Cioran. Pessoa épingle une méprise courante liée à la vie moderne – toujours ultra-contemporaine. « La vitesse de nos véhicules a retiré la vitesse à nos âmes. » (p. 111). Plus précisément : « Nous ne travaillons pas assez et prétendons travailler trop. Nous nous déplaçons très rapidement d’un point où rien ne se fait à un autre point où il n’y a rien à faire, et nous appelons cela la précipitation fiévreuse de la vie moderne. (…) La vie moderne est un loisir agité, une réduction du mouvement ordonné à l’agitation. » (p. 112) Sarkozysme ontologique.

Pessoa, en mécontemporain réel, ponctue sa pensée d’une série d’aphorismes géniaux. Fragments : « Une grande peinture signifie quelque chose qu’un riche Américain veut acheter parce que d’autres coudraient l’acheter s’ils le pouvaient » (p. 117) ; « Aucun trait d’esprit n’est jamais sorti de Hollywood » (p. 115) – constat evergreen.

Pessoa rappelle ainsi qu’au temps de la Renaissance, la vie était plus rapide et plus sainement fiévreuse qu’au nôtre. « Sir Philip Sidney était ambassadeur à seize ans » (p. 110). Les Grecs, quant à eux, (tel Érostrate, qu’on oublie après tout) convoitaient la renommée (objet de ce livre) dans les sports parce qu’ils convoitaient la renommée dans tout; « nous convoitons la renommée dans les sports et les hobbies parce que nous ne pouvons convoiter la renommée dans rien d’autre » (p. 114). Médiocrité moderne. Pessoa, moraliste – de talent et d’esprit – là encore.

[Searchingthemeaningoflife Greece · Rating 5 out of 5]

[...]Όχι ένα φως που μετατρέπεται σε φλόγα, αλλά ένα κούτσουρο που σιγοκαίει με ένα εξωτερικό φως το οποίο σιγά-σιγά γίνεται δικό του -αυτό είναι έμπνευση-[...]

[...]Μια μικρή ιδιοφυϊα δοξάζεται, μια μεγάλη ιδιοφυϊα λοιδορείται, μια ακόμη μεγαλύτερη φτάνει σε απόγνωση, ένας Θεός σταυρώνεται.[...]

[...]Όταν διαβάζουμε ένα ποίημα, οφείλουμε να κατανοήσουμε αυτό που λέει ο ποιητής, αλλά μπορούμε να αισθανθούμε ό,τι θέλουμε.[...]

[...]Ο ρεαλιστής είναι αυτός που ανακαλύπτει την πραγματικότητα, ο ρομαντικός αυτός που την δημιουργεί.[...]

[Jordan Van Der Low · Rating 5 out of 5]

"Lo que sentimos es solamente lo que sentimos. Lo que pensamos es solamente lo que pensamos. Sin embargo, lo que, sentido o pensado, volvemos a pensar, esta vez como otro--es esto lo que transforma naturalmente en arte, y al enfriarse, obtiene forma."

Altas dosis de lucidez por parte del maestro no cap.

[Michel Van Goethem · Rating 4 out of 5]

Erostratus
by Fernando Pessoa