Nakon Boga, Amerika

by Румена Бужаровска, Rumena Bužarovska, Marko Prelević (Translator)

Nakon Boga, Amerika Rumene Bužarovske zbirka je eseja o njenom putovanju jugom Amerike 2023. godine. Majstorica kratke forme, koju znamo po zbirkama priča Moj muž, Nikuda ne idem i Osmica, fenomenalna je i u ovoj knjizi – njeni eseji su izrazito lični i politički, a pride su odlična putopisna proza.

Bužarovska nas vodi kroz prostranstva američkog juga, spajajući uspomene na odrastanje u Americi devedesetih sa oštrim zapažanjima o Americi danas. Kritički, ali sa izvesnom nežnošću, piše o mestima koja je posetila i ljudima koje je upoznala.

Duhovita, bez dlake na jeziku, jasnog i čistog izraza, Bužarovska secira američku polarizaciju, sveprisutnost oružja i kapitalističku logiku koja prodire u sve aspekte života. Istovremeno promišlja identitet, otuđenje i uznemirujuća politička kretanja kako u Americi tako i na Balkanu.

Međutim, Nakon Boga, Amerika nije samo nostalgično putovanje ili kritika savremene Amerike. U pitanju je i svojevrsno književno hodočašće – Bužarovska posećuje farmu Flaneri O’Konor, autorke čija dela prevodi i čiji je rad duboko uticao na njen književni senzibilitet. Pored toga, zbirka je puna prijateljskih preporuka za knjige, eseje i podkaste, što predstavlja cherry on top ove sjajne intelektualne poslastice.

159 pages, Hardcover

First published January 1, 2024

About the author

Rumena Bužarovska is a fiction writer, literary translator, and social commentator born in 1981 in Skopje, Yugoslavia. Her book My Husband has received critical acclaim in Europe and has been adapted into several stage productions.

Reviews

[Ivan Velisavljević · Rating 3 out of 5]

Nakon Boga, Amerika u stvari je niz već objavljenih novinskih tekstova u kojima se kombinuju autobiografija, sećanja, putopisi i esejistika. Knjiga je rezultat povratka Rumene Bužarovske u Sjedinjene Američke Države 2023. godine, gde je kao tinejdžerka živela u Arizoni. Tokom ovog putovanja, Bužarovska je posetila Arizonu, Floridu i Milidžvil u Džordžiji, mesto u kom je živela Fleneri O'Konor, američka spisateljice čija dela prevodi na makedonski.

Knjiga se bavi temama identiteta, otuđenja i konzervativnog političkog zaokreta u Americi tokom trampizma, a posledično i na Balkanu. Bužarovska kritički, ali sa izvesnom nežnošću, piše o mestima koja je posetila i ljudima koje je upoznala, secirajući američku polarizaciju, sveprisutnost oružja i kapitalističku logiku koja, gle čuda, prodire u sve aspekte života.

Knjiga pati od oslanjanja na opšta mesta o Americi a još više pati od toga što ih predstavlja kao da nam otkriva nešto iznenađujuće: individualizam, sebičnost, utilitarna prijateljstva, nepoverenje, rasizam, megalomanija, gojaznost, kultura oružja, i notorni detalji iz svakodnevice, poput onih da su cene ispisane bez poreza, da je bakšiš 'promenljiv', da se svuda ide kolima a samo se siromašni voze javnim prevozom... (Nedostaje da je u wc-šoljama voda do pola i da je sistem takav da uvlači sadržaj umesto da ga spira.)

Najbolji delovi knjige verovatno i jesu oni koji se bave ličnim iskustvima autorke, ali ni tada se zahtevnijim čitaocima ne nudi mnogo novih perspektiva. Budući da meni lična preispitivanja spisateljice Rumene Bužarovske ne znače mnogo niti mi deluju očaravajuće, jer ne dobijam mnogo od priča o tetki, drugaricama, srednjoj školi, odnosu raznih kulturnih radnika i novinara na Zapadu prema autoričinom poreklu, već me interesuje neki nov uvid ličnosti sa originalnom perspektivom u imperiju našeg doba zvanu Sjedinjene Američke Države, knjiga u celini na tom planu odaje utisak površnosti. Možda je nepravedno da knjigu upoređujem sa klasicima žanra poput Putovanja sa Čarlijem Džona Stajnbeka ili O Americi Žana Bodrijara, ali kao neki stereotipni presek Amerike intrigantnije mi deluje I Have Never Been to America Filipa Koludrovića, koju je generisao uz pomoć veštačke inteligencije. Može biti i da sam ja u knjizi očekivao ono čega tamo nema i nije bilo ni u planu.

U svakom slučaju, Nakon Boga, Amerika je delo koje ima zanimljive trenutke, ali nije uspelo da mi pruži neko novo ilindublje razumevanje savremene Amerike, čak ni ličnog putovanja spisateljice. Najbolji je bez sumnje poslednji deo, o Fleneri O'Konor, ali on pripada nekoj drugoj knjizi, recimo, vrlo ličnih eseja o američkoj književnosti, o kojoj Rumena Bužarovska očito ima šta da kaže. Ta knjiga bi mogla mnogo više da mi se dopadne od ove.

[Ivana Grujić · Rating 5 out of 5]

Volim da čitam memoare i stoga je za mene ovo najbolja knjiga Rumene Bužarovske.

[Slobodan · Rating 4 out of 5]

Knjiga je skup eseja kojima je Bužarovska opisala svoje proputovanje Amerikom, 20-30 godina nakon što je tamo provela deo svog detinjstva i mladosti.

Zanimljivo je poređenje mentaliteta pa i životne filozofije stanovnika malih i nesretnih balkanskih zemalja i imperijalne sile. Rumena to dobro radi i sviđaju mi se njeni uvidi i utisci o USA.

Onima koji vole njeno pisanje, svideće se i ova knjiga, ali daleko je od nekog esencijalnog štiva. (u međuvremenu je izdala i svoj prvi roman "Toni", za koji sam vrlo zainteresovan da pročitam).

[Igor Neox · Rating 5 out of 5]

Збирка на есеи во вид на патопис за враќањето на авторката во Америка во 2023-та (претходно неколку пати по неколку години живеела и се школувала таму во текот на 90-тите години, а подоцна во 2012-та и работела на Државниот универзитет во Аризона). Покрај новите искуства на ова патување, се потсетува и на претходните, споредувајќи ги местата или општата ситуација (некои останале исти, а некои се променети до непрепознатливост). Темите на кои пишува се различни; од условите за живеење и работа, до пријателствата и нивно одржување (споредба со македонските или балканските наспроти американските пријателства), општествено-политичките ситуации, како и бројни прашања и разговори во врска со религијата, родовата (не)еднаквост и стереотипите како феномен на било кое поле...

Во последно време сакам да читам биографии/автобиографии, есеи, мемоари и друга не-фикција (особено од омилените автори), со што ги запознавам подобро како личности, а и често баш тие дела се дури и поинтересни од нивните романи. Во овој случај отстапив од “правилото”, бидејќи ова ми е прва книга од Бужаровска, пред да прочитам друга книга или раскази (но сигурно не и последна) 🙌🏻

[Vanja Šušnjar Čanković · Rating 3 out of 5]

Onako, i nije mi nešto, više sam očekivala. Doduše, malo šta me u posljednje vrijeme oduševljava. Previše mi je subjektivno, dosta opštih mjesta, pa i predrasuda prema Americi i Amerikancima, kojih se sama autorka grozi kada ih drugi imaju prema njoj, kao bjelkinji iz Evrope (od strane Amerikanaca) ili Makedonki (od strane Balkanaca, recimo). Ima tu i nekih stavova s kojima se baš ne mogu složiti (dvostruki aršini prema rasizmu i slično), onda nekih identičnih razmišljanja koja sam čitala i kod Lane Bastašić (koja ih je, moguće, usvojila od Bužarovske i odlučila dodatno da ih "promoviše", ne i elaborira), itd. Ima lijepih, manje grubih dijelova, ali sve u svemu, ništa spektakularno što sam potajno priželjkivala.

[Tatjana Bordukalo Nikšić · Rating 5 out of 5]

Još jedna sjajna knjiga dnevničkih zapisa u izdanju Buybooka. Rumena Bužarovska u ovoj knjizi piše o Americi iz osobne perspektive, uspoređuje dojmove s putovanja po Arizoni i Floridi iz 2023. godine s boravcima u toj zemlji u vrijeme svojeg školovanja dok je boravila ondje s roditeljima. Puno je tu dojmova o društvu, o školi, o religiji, sklonosti prema oružju, ali i puno ljubavi za književnost i topline u susretima s kolegama književnicima. Zadnje poglavlje donosi odličnu usporedbu odnosa zapadnjaka prema Balkancima i obrnuto, što daje i dodatnu dimenziju nekim njezinim pričama (npr. čuveni "Osmi mart" iz zbirke "Moj muž"). Plus, kod čitanja naročito cijenim kad me jedna knjiga potakne na čitanje druge, a Bužarovska me ovom knjigom zainteresirala za priče Flannery O'Connor i hvala joj na tome.

[Olja · Rating 5 out of 5]

Bas volim Rumenu, a volim i Ameriku, i zato sam u ovoj knjizi uzivala. Jedino sto mi je smetalo je na momente nespretan prevod. Za svaku rogobatnu rec lako je prepoznati engleski original, ali dok na engleskom recenica zvuci prirodno i jednostavno, prevedena na srpski gubi svoju spontanost. Sigurna sam da Rumena za breakfast moze da kaze da je lovely, ali isto tako sam prilicno sigurna da nikada ne bi rekla da je dorucak drazestan.

[Jelena · Rating 3 out of 5]

Ništa wow, nije loša knjiga, svakako je daleko od limunadice ali isto tako nije morala nikad ni da se objavi 🤣

[Марија Андреева · Rating 5 out of 5]

Одлична збирка есеи! Интересен поглед на Америка и американската култура, увид во различните крајности, се чувствував како и да јас да сум била дел од патувањето.

[Z · Rating 5 out of 5]

Drugi put se susrecem s Rumenom i moram priznati da sam se iznenadila. Isprva sam mislila da mi njen stil pisanja ne odgovara, ali ova knjiga me potpuno razuvjerila. Tokom citanja, neprestano sam se vracala mislima na svoje iskustvo i zivot u Sjedinjenim Americkim Drzavama — koliko je sve bilo drugacije. Mjesta, dozivljaji, emocije… Nocu sam spavala s otvorenim ulaznim vratima, provodila bezbrizno vrijeme u skolskom dvoristu, a cak ni boravak u Arizoni nije izazvao strah. Cudno mi je bilo usporedjivati svoje uspomene s onim sto sam citala, ali upravo ta licna povezanost ostavice trag ove knjige u meni jos dugo.

[Emilija Topalzoleva · Rating 5 out of 5]

Не очекував ништо помалку од Румена. Искрено, необично, маестрално. Уживав!

[Hristina Kochovska · Rating 5 out of 5]

Господ, па америка - Румена Бужаровска


Неизмерно се радувам кога ќе излезе нова книга на писателката Румена Бужаровска. Нејзиниот начин на пишување е толку неверојатен што се ужива во секоја реченица, се’ е сериозно живописно раскажано што секогаш се чувствуваш како да си веќе таму, како да ја сведочиш секоја случка.


Најновата книга господ, па америка е збирка на есеи во кои се раскажани нејзините спомени од времето кога како малечка живеела во Америка, а потоа и како созреана жена се враќа назад за повторно да ги оживее спомените.


Низ страниците на збирката, Румена без влакна на јазикот (како и секогаш) ни раскажува анегдоди, споделува емоции, ги опишува американците низ неколку ликови, и несебично ги искажува нејзините размислувања и ставови за тамошниот живот, а напати прави и споредби со животот на Балканот што е дополнително интересно.


Ова е вистинско богатство да се прочита бидејќи е навистина голема чест да може да се нурне во личните мисли на една образована, начитана и талентирана писателка како Румена. Ваквите книги го отвораат умот, ти отвораат многу подлабоки мисли, ти го провоцираат критичкото размислување и те мотивираат да истражуваш.


Бонус: ако веќе не сте ги прочитале, ви ги препорачувам неј��ините Мојот маж, како и Никаде не одам.

[Ike · Rating 5 out of 5]

Да бидам искрена, многу повеќе уживам во расказите на Румена.

[Svjetlana · Rating 3 out of 5]

Ja očigledno imam problem sa ovom ženom. Nekako mi sve plitko napisano i nikad nemam osjećaj da dobijem novu informaciju ili novu emociju ili viđenje stvari na drugačiji način. I za "Osmicu" sam imala utisak da bih i ja mogla takvu knjigu napisati ako nakon kafe sa drugaricama sjednem i zapišem sve o čemu smo pričale. Plus bi naše bilo smješnije i zanimljivije.

[Kristina ☆ · Rating 3 out of 5]

Пред да продолжам кон изјаснување сопствени мислења и ставови околу дел од содржините во овие есеи, морам да кажам дека Румена пишува фантастично и доста примамливо, да сакаш да прочиташ сè во еден здив. Збиркава ја купив бидејќи ме привлече насловот, но и корицата, незнаејќи ништо за авторката. Читајќи дојдов до фотографиите од неа кои се дел од книгата и се присетив дека ја знам како дел од поткастот Радио Милева и тука веќе знаев што ме очекува во остатокот од делото - ментално превртување очи при секое нејзиното изјаснување против црквата, за абортусот, за ЛГБТИ заедницата, и за феминизмот во формата која движењето ја зазема денес поради луѓе со ставови како нејзините пред кои не дај Боже да кажеш дека улогата на жената како мајка и домаќинка е меѓу најзначајните во општеството. Мислев дека книгата ќе биде некој вид на критика за американското општество, што до некаде и е, освен што Румена ги величи едни од најлошите работи за САД. Сепак, бидејќи светот забегува во правец од кој нема враќање и овие теми сакала-нејќела се дел од скоро секоја литература која ја читам на оној или овој начин затоа што сега мораш да си со "отворен ум", научена сум да ги оставам на страна и да се фокусирам на доброто во делата што во овој случај е нејзиниот начин на пишување и раскажување за кој и симнувам капа. БРАВО!

[Hristijan Babuka · Rating 5 out of 5]

Првпат читам нешто од Бужаровска (тргнав да ја напишам по име, ама нејќам да се изнервира ако прочита). Ептен уживав! Се изгазив од смеа и се чувствувам, најискрено, просветлено. Не толку просветлено за Америка, колку за сѐ останато. Ме заведе непретенциозниот начин на литературно изразување уште од првата страница и навистина ме заинтригира за тоа какви ѝ се романите.

[Nikoleta Badnjar · Rating 5 out of 5]

Rumena je sjajna esejistkinja, ciji su eseji pitki, jednostavni a istovremeno duboko promisljeni. Kako i prethodno procitane zbirke prica, Moj muz, Osmica, Nikud ne idem, tako i Nakon boga Amerika zasluzuje 5⭐.

[Verce Hristovska · Rating 3 out of 5]

Нешто не ми легна

[Nađa Pavlica]

Sad moram i Filis Rouz i Flaneri OKonor da čitam iako je nepostizljivo trenutno jaoj

[Rita · Rating 5 out of 5]

Rumena da izda spisak za kupovinu ja bih sva usplahirena citala to i sve vreme u sebi govorila "upravo tako"....Ne znam kako objasniti bilo koju njenu knjigu a da je ne iscitam naglas. Bas je putovanje: mirisi i ukusi Amerike i svih njenih kontradiktornih misljenja....

[bundevicaaa · Rating 2 out of 5]

Amerika, zemlja velika ali metar moga sela Amerika cela!

Značilo mi je da u ovom specifičnom trenutku pročitam nešto na temu života van Balkana, kako sam do skoro trebala i ja negde da odem na neko vreme.... Nigde nije kao kod kuće ali ni ne može da bude, što sam starija sve više cenim sve što mi je na ovim prostorima bilo omogućeno jer znam da tamo negde to ne bi bilo tako, nešto drugo bi bilo moguće ali nećemo o tome sad...

Ono što mi se dopalo jeste njena iskrenost i neuzdržanost kao i kritičnost, sa druge strane ima dosta ponavljanja opštih mesta i definitivno bih volela da sam čula detaljnije o odrastanju u Americi, neke predrasude sa kojima se susrela kao neko ko dolazi sa prostora Balkana itd.... Svideli su mi se i prelazi sa detinjstva na sadašnjost i što je sve vreme radnja išla napred nazad.

Sve u svemu svuda podji svojoj kući dodji!

[Ivana Cvetkovic · Rating 5 out of 5]

Čitala sam knjigu u vreme kad mi je bas bila potrebna takva knjiga. Neka njena vidjenja Amerike koja na prvi pogled deluju plitko i puna stereotipa su u stvari duboka i vrlo refleksivna.

[Mladenka Orlić · Rating 3 out of 5]

Kupila sam knjigu zbog odlomka o američkoj učionici, koji me je oborio s nogu. Iskrenost i otvorenost izraza takođe je pohvalna, jer je danas retka, ali ne i my cup of tea, pa s jedne strane cenim i podržavam, a s druge strane dajem manju ocenu - protivrečno, priznajem. U mnogim pogledima izneverena je moja vizija Amerike, i iznervirala me je ta pokatkad stereotipna kritička oštrica i prema Amerikancima i prema Balkancima. Taman tekst kreće da nadilazi taj sentiment, da bi se ponovo u njemu načas sunovratio, i onda mi je teško da ga doživim i volim onako kao onaj deo o učionici, koji je besprekoran, i čini mi se jedan od najboljih esejsko-putopisno-kulturoloških uvida na koje sam skoro naišla u ovdašnjoj produkciji. Prijali su mi autorkini feministički uvidi. Za pohvalu je i kritička samospoznaja - koliko se autorka smara na ovdašnjim već viđenim konferencijama, dok je u Americi uzbuđena, a njeni domaćini baš i ne. Međutim, taj momenat "plašim se da će na mene neko pucati", koji oseća ne samo protagonistkinja eseja, nego i njen američki prijatelj, mene nervira. Smatram korektnim da se pravila poštuju, jer nas pravila štite. Amerikancima se to strogo poštovanje pravila ne treba spočitavati. Iz toga bismo nešto mogli i naučiti - da neposlušnost nije strogo jednaka slobodi. Volela bih da sam iskoristila svoju priliku da iskusim Ameriku. Mogla bih bolje da sudim o knjizi. Žao mi je što te davne 2015-te ova knjiga nije postojala, jer mi je zagolicala maštu o prostranstvu o kom sanjam.

[Nina Cvetkovska · Rating 5 out of 5]

Уживав во читањето на есеите “Господ па Америка“ на Rumena Bužarovska.

Во Америка сум била само во Њујорк, за кој многумина ми рекоа „Тоа не е Америка, Америка е нешто друго“. Е тоа нешто друго Румена го доловува феноменално во своите есеи. Мојата слика за таа другата Америка се базира главно на филмови и често не ми се допаѓала. Румена многу пластично ми го долови тоа што не ми се допаѓало, но таа внесува и една нова димензија која овозможува подобро да се разбере тој простор. А кога ќе почнеш да разбираш, ти се менува и перцепцијата.

Преку своите лични приказни таа внесува многу човечност и топлина, давајќи куси секвенци и описи за Американците со кои оставрувала пријателства, блискост или некаква емотивна или интелектуална поврзаност. Истовремено ги разголува и своите сопствени мисли, ставови и чувства со искреност која можат да ја понудат само големите уметници. Сето тоа ја прави оваа книга многу вредна.

Јас на есеиве се залепив уште кога прв пат беа објавени на порталот „Велике приче“ на српски јазик. Бидејќи двата јазика се мои и ги зборувам од раѓање, морам да кажам дека приказните феноменално функционираат и на македонски и на српски, со потполно исто ниво на нијанси и интензитет.

Се чита со уживање. Препорачувам!

[Sandra · Rating 5 out of 5]

Бидејќи не уживав многу во „Мојот маж” (некако ми беше многу гротескна, за жал реалистична), оваа книга ме привлече по феноменалната корица и избраниот наслов, а и содржината не ме разочара воопшто. Обожавам патеписи и уживам во разбивање (и потврда) на стереотипи, и работејќи со Американци во моментот, навистина се забавував додека читав. Бужаровска извлекува паралели од нејзиното минато и сегашност во САД и „дома” и ненаметливо го прави тоа со субјективен став.

Премногу ми се допадна и скромното воодушевување, но и нормализирањето, на авторите кои ги запознава низ нејзиното патешествие, кои искрено не сум ги чула, но ме заинтригира некогаш да ги читам. Ни обезбедува уникатен поглед кон нивното секојдневие и начин на живот, до толку, да посакам да ги дружам со едно мартини :)

[Mira Pantic · Rating 4 out of 5]

Odličan prikaz američke kulture. Kao neko ko sad već dugo živi u SAD, mislim da je Rumena dobro prenela sliku Amerike i bilo mi je zanimljivo da čitam njene eseje iako su mi te stvari već poznate. Posebno je dobar način na koji je uhvatila te kontraste, opisujući kako je zemlja neopisivo topla i hladna u isto vreme, što i jeste istina. Knjiga je posebno preporučljiva za one koji ne poznaju tako dobro američku kulturu, mada kao što rekoh, i meni koja sam ovde je bila veoma zanimljiva.

Razlog za četiri zvezdice je taj što sam imala želju da pročitam još priča, ali i to što ovo nije knjiga koju bih čitala ponovo iako je smatram izuzetno lepo napisanom i pronicljivom. Ali razlog je moguće taj što su mi opisi veoma poznati.

[I.M. · Rating 4 out of 5]

Većina opservacija o Americi je površna ili se svodi na opštepoznate stvari. Od nekoga ko je tamo živeo u više navrata i profesionalno se bavi američkom književnošću, očekujem mnogo više. Veći deo knjige ostaje na nivou ličnih beležaka, dok tek poslednja dva eseja - o poseti Flanerinoj farmi i o dolasku na Balkan poseduju pravu dubinu proze i oštrinu pripovedanja po kojoj znamo Božarovsku.

Prevod sa engleskog je, nažalost, sramotno loš.

[Goleva · Rating 4 out of 5]

Nije bitno kako kvalufikujete ovo delo, kao zbirku pripovetaka, eseja, putopisa ona nas vodi kroz lični doživljaj i povratak Rumene u Ameriku, otkrivanje iz nekog drugog ugla i upoznavanje sa nekim novim piscima i istraživanja o njima. Do sada mi je se ova njena knjiga najviše dopala. Preporuka za čitanje u parku u tople prolećne dane.

[kasija gaber · Rating 4 out of 5]

3.5 “Многу луге овде во Македонија и во други делови на поранешна Југославиа изгледаат така - земјен тен, потечени очи, испиени образи, подуени стомаци, виснати раце, подгрбавени рбети, рапави гласови од децении пушене. Но зад сето тоа не сторат само месото, ракијата и цигарите: ова е балканското лице на сиромаштијата.”

[Katarina Stankovic · Rating 5 out of 5]

Putovnje kroz Floridu i Ki Vest me podsetilo na moj kratak boravak na Floridu, svidja mi se i neke iste misli sm imala i ja kroz moje putovanje, osetila sam potrebu da pisem Rumenoj i nadam se da ce da me pozove u Skoplje na gravce na tavce 👏👏