What do you think?
Rate this book
De tijd, de waarheid en de geschiedenis
Dit omvangrijke, erudiete werk van Piet de Rooy verkent hoe mensen door de eeuwen heen via drie pijlers – tijd, waarheid en geschiedenis – grip proberen te krijgen op de wereld: van de uitvinding van klokken, kalenders en kunstlicht die onze tijdsbeleving transformeerden; via de rol van de Bijbel als ultieme waarheid met zijn schaduwzijden van kettervervolging en heksenjachten; tot het bevrijden van dat gezag en de opmars van alternatieve zingeving in complotten, spiritualiteit en occulte wetenschappen. In het afsluitende deel toont De Rooy hoe geschiedschrijving zelf een interpretatieve constructie is, met professionele regelgeving, mentaliteitsgeschiedenis en mythes die identiteit vormen – allemaal doorspekt met anekdotes, inzichten uit evolutie- en neuropsychologie en een schrijfstijl die lichtvoetig maar scherpzinnig is — met als rode draad steeds het streven tot begrip, zonder antwoorden op te dringen.
- GenresHistoryNonfiction
684 pages, Hardcover
Published January 1, 2025
5 people are currently reading
86 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 4 of 4 reviews
December 7, 2025
Geen snelle leeservaring, maar wel een fijne. Stukje bij beetje werd ik meegenomen in het denken over tijd, waarheid en geschiedenis. Tijdens een cursus over AI haalde ik dit boek aan als een voorbeeld van wat geen enkele tekst geproduceerd door AI (nog) kan. Associatief vertellen, gebaseerd op diepe en brede kennis. En zo komt er inzicht bij mij binnen, over complotdenkers, over populisme en autoritaire regimes en de rol die geschiedenis en geschiedschrijving speelt in onze huidige wereld en die van vroeger tijden. Neem de tijd en loop mee.
October 22, 2025
Een geweldig geschiedenisboek.De Rooy neemt de tijd om zijpaden te nemen en ontzettend veel te vertellen. Heerlijk.
December 6, 2025
Blog n.a.v. ‘De tijd, de waarheid en de geschiedenis’ van Piet de Rooy
“We weten wat tijd is, we weten wat waarheid is, we weten wat geschiedenis is – totdat we het moeten uitleggen.” Deze fascinerende zin is de drijvende kracht in dit rijke boek van Piet de Rooy. Hij gaat op zoek, en doet verslag van wat hij leest en tegenkomt “waarbij ik de lezer en passant een blik gun in het historisch atelier, mijn werkkamer met overal wankele stapeltjes boeken, kladpapier met nog te bezoeken webadressen, printjes van artikelen uit de digitale universiteitsbibliotheek, uitgeknipte krantenartikelen en wat niet al.”)– dat is veel, heel veel. En zo probeert hij toch vat te krijgen op hoe wij mensen houvast zochten bij de tijd, bij de waarheid en bij de geschiedenis.
Een kleine selectie van wat mij opviel tijdens het lezen:
“Tijd, waarheid en geschiedenis blijken elk afzonderlijk dimensies te zijn van de manier waarop we het leven, de wereld en onszelf proberen te begrijpen.”
“Het tijdsbesef, de manier waarop men met de tijd omging, werd bepaald door de functie. De mate van exactheid werd bepaald door de functie. De mate van exactheid werd bepaald door wat men nodig had of nuttig vond. (…) Sinds 1955 wordt de tijd bepaald door atoomklokken. (…) Met horten en stoten hebben we ons wereldwijd onder een uniform ‘regime van de tijd’ geschaard.”
“Het mechanisch uurwerk is, naast de boekdrukkunst, wellicht de belangrijkste innovatie uit de late middeleeuwen en vroegmoderne tijd.”
“Al lijkt ‘de tijd’ nu langzamerhand wel gevangen in klok en kalender, het blijft een mysterie. De vraag is zelfs of er wel zoiets is als ‘tijd’.”
“Een zoektocht naar ‘de waarheid’ kan het beste beginnen met een onderzoek naar de opkomst van de Bijbel. (…) De Bijbel is in een eeuwenlang proces gevormd uit verhalen die in het Midden-Oosten circuleerden, en die in elkaar werden geschoven, opnieuw werden aangepast en werden herschreven, werden aangevuld met nieuwe geschriften en uiteindelijk in een ondoorzichtig selectieproces in een allengs harder wordende canon werden vastgelegd.”
“Aanvankelijk was het christendom nog een uiterst losse verzameling gemeenten, zonder al te veel leergezag. Pas heel geleidelijk zou daar een centrale ‘kerk’ uit ontstaan, maar het gezag van ‘de bisschop van Rome’ strekte zich aanvankelijk niet verder uit dan de muren van de stad.”
“Uit de waslijst aan slachtoffers kies ik voor drie groepen die gevallen zijn in de strijd om de waarheid: ketters, joden en heksen.”
“Tussen 1400 en 1800 werden in Europa en Amerika naar schatting 100.000 mensen van hekserij beschuldigd, van wie de helft werd gedood.”
“De evolutie van mensen betrof niet alleen hun fysieke verschijning, maar ook hun mentale uitrusting, hun mindset. Daartoe behoren religieuze opvattingen. Die ontspringen dus niet uit het niets, maar ontwikkelen zich in samenhang met de algemene fysieke en mentale evolutie van de mens in samenhang met de algemene fysieke en mentale evolutie van de mens.”
“Religie is spontaan en intuïtief tot stand gekomen en vervolgens doorgegeven en in de loop der tijd uitgebouwd tot complexe ‘verhalen’. In het verlengde daarvan moet de conclusie worden getrokken dat het niet zinvol is om onderscheid te maken tussen ‘geloof’ en ‘bijgeloof’.”
“Het religieuze leven was van een verbazingwekkende fluïditeit, maar het kan ook een chaos worden genoemd. Het was een borrelende heksenketel, waarbij er wel steeds meer sprake was van een god die een monopolie kreeg toegekend. Het gaat hier om een fase van de wereldgeschiedenis, zeg van ongeveer 800 voor tot 800 na Christus.”
“In het midden van de negentiende eeuw deed zich het verschijnsel voor dat spiritisten en podiumkunstenaars in feite hetzelfde deden. Allemaal gebruikten ze nieuwe technieken, en wel om dezelfde reden: om het publiek blijvend te intrigeren lag het voor de hand steeds weer verrassend te zijn en de verschijningen steeds ongelofelijker te maken.”
“De overgrote meerderheid van de wereldbevolking is religieus. Europa is een uitzondering, want alleen daar zijn relatief veel ‘nones’. In die zin is het een eiland van ongeloof in een zee van geloof. Binnen Europa is Nederland dan nog weer het ongelovigst. Dat wil zeggen: hier gaat men het minst naar de kerk.”
“Zouden samenzweringstheorieën niet zijn voortgekomen uit een essentieel element in de verlichting: het afschaffen van het gezag over het denken zoals dat eeuwenlang door kerk en vorst was uitgeoefend, de oproep zelf na te denken?”
“Er is geen sprake van een recente toename van samenzweringstheorieën. Integendeel, die waren in de periode 1750-1950 veel gebruikelijker.”
“Geschiedenis biedt geen recepten, maar er is wijsheid aan te ontlenen.”
“Tijd, waarheid en geschiedenis blijken met elkaar verknoopt te zijn. En alle drie kampen ze met hetzelfde probleem: we weten wat tijd is, we weten wat waarheid is, we weten wat geschiedenis is – totdat we het moeten uitleggen.”
“We weten wat tijd is, we weten wat waarheid is, we weten wat geschiedenis is – totdat we het moeten uitleggen.” Deze fascinerende zin is de drijvende kracht in dit rijke boek van Piet de Rooy. Hij gaat op zoek, en doet verslag van wat hij leest en tegenkomt “waarbij ik de lezer en passant een blik gun in het historisch atelier, mijn werkkamer met overal wankele stapeltjes boeken, kladpapier met nog te bezoeken webadressen, printjes van artikelen uit de digitale universiteitsbibliotheek, uitgeknipte krantenartikelen en wat niet al.”)– dat is veel, heel veel. En zo probeert hij toch vat te krijgen op hoe wij mensen houvast zochten bij de tijd, bij de waarheid en bij de geschiedenis.
Een kleine selectie van wat mij opviel tijdens het lezen:
“Tijd, waarheid en geschiedenis blijken elk afzonderlijk dimensies te zijn van de manier waarop we het leven, de wereld en onszelf proberen te begrijpen.”
“Het tijdsbesef, de manier waarop men met de tijd omging, werd bepaald door de functie. De mate van exactheid werd bepaald door de functie. De mate van exactheid werd bepaald door wat men nodig had of nuttig vond. (…) Sinds 1955 wordt de tijd bepaald door atoomklokken. (…) Met horten en stoten hebben we ons wereldwijd onder een uniform ‘regime van de tijd’ geschaard.”
“Het mechanisch uurwerk is, naast de boekdrukkunst, wellicht de belangrijkste innovatie uit de late middeleeuwen en vroegmoderne tijd.”
“Al lijkt ‘de tijd’ nu langzamerhand wel gevangen in klok en kalender, het blijft een mysterie. De vraag is zelfs of er wel zoiets is als ‘tijd’.”
“Een zoektocht naar ‘de waarheid’ kan het beste beginnen met een onderzoek naar de opkomst van de Bijbel. (…) De Bijbel is in een eeuwenlang proces gevormd uit verhalen die in het Midden-Oosten circuleerden, en die in elkaar werden geschoven, opnieuw werden aangepast en werden herschreven, werden aangevuld met nieuwe geschriften en uiteindelijk in een ondoorzichtig selectieproces in een allengs harder wordende canon werden vastgelegd.”
“Aanvankelijk was het christendom nog een uiterst losse verzameling gemeenten, zonder al te veel leergezag. Pas heel geleidelijk zou daar een centrale ‘kerk’ uit ontstaan, maar het gezag van ‘de bisschop van Rome’ strekte zich aanvankelijk niet verder uit dan de muren van de stad.”
“Uit de waslijst aan slachtoffers kies ik voor drie groepen die gevallen zijn in de strijd om de waarheid: ketters, joden en heksen.”
“Tussen 1400 en 1800 werden in Europa en Amerika naar schatting 100.000 mensen van hekserij beschuldigd, van wie de helft werd gedood.”
“De evolutie van mensen betrof niet alleen hun fysieke verschijning, maar ook hun mentale uitrusting, hun mindset. Daartoe behoren religieuze opvattingen. Die ontspringen dus niet uit het niets, maar ontwikkelen zich in samenhang met de algemene fysieke en mentale evolutie van de mens in samenhang met de algemene fysieke en mentale evolutie van de mens.”
“Religie is spontaan en intuïtief tot stand gekomen en vervolgens doorgegeven en in de loop der tijd uitgebouwd tot complexe ‘verhalen’. In het verlengde daarvan moet de conclusie worden getrokken dat het niet zinvol is om onderscheid te maken tussen ‘geloof’ en ‘bijgeloof’.”
“Het religieuze leven was van een verbazingwekkende fluïditeit, maar het kan ook een chaos worden genoemd. Het was een borrelende heksenketel, waarbij er wel steeds meer sprake was van een god die een monopolie kreeg toegekend. Het gaat hier om een fase van de wereldgeschiedenis, zeg van ongeveer 800 voor tot 800 na Christus.”
“In het midden van de negentiende eeuw deed zich het verschijnsel voor dat spiritisten en podiumkunstenaars in feite hetzelfde deden. Allemaal gebruikten ze nieuwe technieken, en wel om dezelfde reden: om het publiek blijvend te intrigeren lag het voor de hand steeds weer verrassend te zijn en de verschijningen steeds ongelofelijker te maken.”
“De overgrote meerderheid van de wereldbevolking is religieus. Europa is een uitzondering, want alleen daar zijn relatief veel ‘nones’. In die zin is het een eiland van ongeloof in een zee van geloof. Binnen Europa is Nederland dan nog weer het ongelovigst. Dat wil zeggen: hier gaat men het minst naar de kerk.”
“Zouden samenzweringstheorieën niet zijn voortgekomen uit een essentieel element in de verlichting: het afschaffen van het gezag over het denken zoals dat eeuwenlang door kerk en vorst was uitgeoefend, de oproep zelf na te denken?”
“Er is geen sprake van een recente toename van samenzweringstheorieën. Integendeel, die waren in de periode 1750-1950 veel gebruikelijker.”
“Geschiedenis biedt geen recepten, maar er is wijsheid aan te ontlenen.”
“Tijd, waarheid en geschiedenis blijken met elkaar verknoopt te zijn. En alle drie kampen ze met hetzelfde probleem: we weten wat tijd is, we weten wat waarheid is, we weten wat geschiedenis is – totdat we het moeten uitleggen.”
Read
December 14, 2025Wat een heerlijk boek - een erudiete ontspannen man, die rustig rondwandelt in zijn Geheugenpaleis en daarbij een heerlijke rondleiding geeft, soms uitwijdend waar je het niet verwacht. Ik vond de tijd zelf het meest fascinerende. MAar het concept 'standplaatsgebondenheid', dat ik leerde tijdens mijn opleiding geschiedenis in 1995 leek welhaast opnieuw uitgevonden te moeten worden?
Displaying 1 - 4 of 4 reviews