Kayı V - Kudret ve Azamet Yılları

Kayı: Osmanlı Tarihi #5

by Ahmet Şimşirgil

Paşa! Paşa! Sen bu Devlet-i Aliyye'yi henüz tanımamışsın. Allah aşkına şuna inan. Bu devlet öyle bir devlettir ki eğer isterse o donanmanın bütün demirlerini gümüşten, halatlarını ibrişimden ve yelkenlerini atlastan yapmakta asla güçlük çekmez. Hangi geminin gerekli alet ve yelkenini yetiştiremezsem gel bu minval üzere benden iste.

Sokollu Mehmed Paşa
Tarih programları, konferansları ve eserlerindeki kendine has anlatım tarzı, üslubu ve farklı bakış açıları ile Osmanlı Tarihi'ni herkese sevdiren Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil, KAYI serisinin beşinci kitabı KAYI V: Kudret ve Azamet Yılları ile Osmanlı İmparatorluğu yazmaya devam ediyor. Elinizdeki eser, Kanuni Sultan Süleyman devrinin kapanması ile başlamakta; II. Selim, III. Murad, III. Mehmed'le devam ederek Sultan I. Ahmed devriyle nihayete ermektedir.

Çalışmada öncelikle Osmanlı Devleti'nde asırlardır devam eden siyasi geleneğin büyük değişimine şahitlik edeceksiniz. Kanuni döneminde Enderun'da yetişerek devletin bütün kademelerinde görev alıp sadarete kadar yükselen ve son iki yılında bu görevde bulunan büyük devlet adamı Sokollu Mehmed Paşa'nın yeni siyasi değişimin en büyük mimarı olduğu görülecektir. Artık seferlerde padişahlar değil, güçlü serdarlar görülmeye başlanacaktır. Aynı zamanda yirmi beş yıl fasılasız devam eden savaşlar, bütün dünyada görülmeye başlayan ekonomik zorluklar, paranın değerinin düşmesi, tımar sistemindeki aksamalar vs. büyük Celâlî fetretini beraberinde getirecektir.

Genres: History

344 pages, Paperback

First published January 1, 2013

About the author

1959’da Boyabat’ta doğdu. İlk, orta ve lise tahsilini aynı yerde tamamladı. 1978’de girdiği Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü’nden 1982’de mezun oldu. 1983’te aynı bölümdeki Yeniçağ Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak vazifeye başladı. 1985’te Yüksek Lisans eğitimini tamamladı. 1989’da Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü’ne naklen geçiş yaptı. 1990’da “Osmanlı Taşra Teşkilatı’nda Tokat (1455- 1574)” isimli çalışmasıyla Tarih Doktoru unvanını aldı. 1997’de “Uyvar’ın Osmanlılar Tarafından Fethi ve İdaresi” isimli takdim teziyle Doçent oldu. 2003’te Profesör kadrosuna atanan Şimşirgil’in Osmanlı şehir tarihi, siyasi hayatı ve teşkilatı ile ilgili eserleri ve çeşitli dergilerde yayımlanmış çok sayıda ilmî makalesi bulunmaktadır. Halen aynı üniversitede Öğretim Üyesi olarak görevine devam etmektedir. Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı başkanıdır. Ayrıca Marmara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırmaları ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü’nü de yürütmektedir.

Reviews

[Fatih · Rating 5 out of 5]

Tarihi incelerken çok kesin çizgilerle döneme ayırmanın ciddi bir yanılsama olduğunu bu kitaptaki bilgiler ışığında değerlendirmek belki de daha net bir şekilde görebiliyoruz. Yıllardır dayatılan tarihin deli zırvası olduğunu bir kenara bırakalım, hala insanların Osmanlı algısının ne kolay etkilenebildiği ortada. Takdimde belirtildiği gibi "Çekilse suyu vadinin nişanı bir zaman gitmez" Ne kadar isteseler de Osmanlı'nın izlerini bir çırpıda silemeyecekler.

"Devlet Nizam ve kanunlarını bilmeyen hocası, lalası ve musahibinin sözleriyle hareket ederek saltanatının ilk gününde otoritesinin kırılmasına yol açmıştır." II. Selim Han böyle bir girizgaha rağmen "20.yüzyıl başlarına kadar Açe'de her Cuma hutbesinde okunacak" hutbe sureti verecek kadar etkili bir hükümdarlık ve hilafetin merkezinde bulunacaktır. Hatta uğrunda on beş ay sarfedilen(son sefer) ve yaklaşık 50 bin şehide mal olan ve nefis bir jeopolitik önem arz eden Kıbrıs bu dönemde ele geçirilmiştir.

Hatta kaybedilen İnebahtı faciasından sonra Osmanlı diplomasisi o kadar ağır basmıştır ki Mağrur Türk düşmanı Voltaire "Bir bilmeyen İnebahtı Savaşı'nı Türkler kazandı zannederler" demiştir.

II.Selim Han'ın tahta çıkarkenki dirayeti ve sarf ettiği sözleri de dikkate şayandır:

"Varsın Mustafa'yı en kuvvetlisi istesin. Bayezid'i ana ve babası talep etsin. Selim fakire de Mevlası rağbet etsin. Yarının sahibi var."

II.Selim Han'ın vefatı ile tahta geçen III. Murad, Özdemiroğlu Osman Paşa gibi bir komutan ve ilk döneminde Sokollu Mehmed Paşa gibi, her ne kadar yaşlanmış olsa ve sözü pek geçmiyor gibi gözükse de, büyük bir idareciye sahip olmanın nimetlerinden oldukça faydalanmıştır.

Mimar Sinan Hazretleri de bu dönemde vefat etmiştir. Sanatının kaynağına şöyle işaret etmiştir:

"Sultan Selim Han'ın ordusunda Acem ve Arab diyarlarının baştan başa gezdim. Mimarlığı, hendeseyi öğrendim."

Bu dönemde İngilizler Osmanlıların hayatına ilk defa girmiştir ve bu girişte Hoca Sadeddin Efendi'nin payı büyüktür. Hatta bu giriş çok tantanalı olmuş ve İspanyollara karşı yardım donanması bile gönderilmiştir. Her ne kadar devlet bu dönemde en geniş surlarına ulaşmış olsa da Aziz Mahmud Hüdayi hazretlerinin buyurduğu gibi:

"İki kapılı bir viranedir bu,
Bunda konan göçer, konuk eğlenmez."

III.Mehmed Han, cülusundan itibaren kendini seri kararlar alma noktasında bulmuş ve hatta yaşanan Erdel felaketinden sonra Osmanlı akıncılığı eski şaşalı günlerini bir daha yakalayamayacaktır. "Her sakaldan bir kıl" anlayışı güden Celaliler Osmanlı'ya bu dönemde şiddetini arttırarak çok zarar vermiştir.