Dievenland

by Janna Coomans

Een meisje dat stiekem een koe van een nonnenklooster melkt, een edelsmid die een molenaarsvrouw versiert met een gestolen boek, een gezin dat een gejatte jas voor de zekerheid uitrafelt en dan het draad verkoopt, of een knecht die het schaap van zijn stiefvader opeet: wat gestolen wordt, is waardevol. En wie iets steelt, geeft een inkijkje in zijn leven en inventiviteit.

Op basis van tot nu toe onontdekte dievenbekentenissen verkent Janna Coomans de dagelijkse handel en wandel van de late middeleeuwen. Dievenland is een uitzonderlijk levendig boek over gewone mensen die geconfronteerd werden met instabiliteit en onzekerheid in de laatmiddeleeuwse Lage Landen.

Genres: History, Nonfiction

343 pages, Paperback

First published May 8, 2025

Reviews

[Milan · Rating 5 out of 5]

Ik trof dit boek toevallig aan in de P.C. Hoofthuisbibliotheek (R.I.P.), en wat ben ik daar nu blij mee. Ik heb er namelijk echt van genoten!

In Dievenland schetst Janna Coomans een breed, kleurrijk en genuanceerd beeld van het leven van armen, dieven en 'vreemdelingen' in de middeleeuwse samenleving van de Lage Landen. Dit doet ze aan de hand van dievenbekentenissen uit die tijd. Ze weet echt leven te blazen in dit archiefmateriaal. Op basis van de middeleeuwse bronnen geeft ze een driedimensionaal en empathisch beeld van individuen uit de onderlaag van de middeleeuwse samenleving. Hierin houdt ze een goede balans tussen het grotere plaatje en de verhalen van deze mensen. Coomans blijft bovendien ten alle tijden wetenschappelijk verantwoord: ze verzint er niks bij en is eerlijk over de limieten en mogelijke biases van haar bronmateriaal.
Een aanrader voor elke liefhebber van de middeleeuwen!

[Jip · Rating 4 out of 5]

Een schat aan informatie. Nu weet ik waarom varkens een ring in hun neus droegen, men in de vijftiende eeuw vaker kleding dan sieraden stal en dat de gemiddelde laat middeleeuwse mens zeventig procent van het inkomen kwijt was aan voeding. Zoals meer non-fictie had het boek van mij korter gekund. De hoeveelheid voegwoorden maakten het lezen soms lastig.

[Nicole van der Elst · Rating 5 out of 5]

Als afgestudeerd sociaal historicus die haar scriptie schreef over misdaad en straf in weeshuizen, ben ik misschien een beetje bevooroordeeld, maar wat een boek! Petje af voor Janne Coomans die met haar gedetailleerde archiefonderzoek naar dieven in de Middeleeuwen een prachtig inkijkje geeft in het gewone leven van de Middeleeuwse man en vrouw. Een tijd waarin gebruiksvoorwerpen, dieren en faem nog van grote waarde waren. Heerlijk om te lezen!

[Errol Orhan · Rating 5 out of 5]

De auteur weet de kernthema's mooi samen te vatten: heb je genoeg en ben je veilig? Het boek combineert wezenlijke historische inzichten en gedegen bronnenonderzoek met sappige anekdotes uit die bronnen. Op die manier geeft het een inkijkje in precariteit in de late Middeleeuwen. Als Deventernaar was ik bovendien bijzonder verguld met het aanzienlijke deel van de bronnen dat uit de koekstad kwam, de verdere duiding van recht en onrecht in de Oostelijke Nederlanden en de liefde voor taal die uit het hele boek spreekt. Fraai en geëngageerd geschreven. Een meesterwerk.

[Hanna Compaan · Rating 4 out of 5]

Vanuit het perspectief van de rovers en dieven schets Janna Coomans een prachtig beeld van de late middeleeuwen. Je verrast je hoeveel gestolen waar en de straffen daarop kunnen zeggen over de cultuur en samenleving als geheel destijds. Echt een aanrader!

[Tom Scheele · Rating 4 out of 5]

Een schat aan interessante feiten over en persoonlijke verhalen over 'gewone mensen' in de middeleeuwen. Daarnaast ook een overkoepelend verhaal over deze groep buitenstaanders dat ook nu actueel is.

Ik las het toevallig tegelijk met De bourgondiërs van Bart van Loo en dit boek voelt als het tegenovergestelde daarvan. Waar Van Loo schrijft over de hogere klassen in de Lage Landen in de middeleeuwen, gaat het hier over de rest van de samenleving. Over de groep die je normaal gesproken niet in de archieven tegenkomt.

Daarnaast ook gewoon begrijpelijk en hier en daar met humor opgeschreven.

[Hedwig · Rating 4 out of 5]

Een kijkje in het leven van de late Middeleeuwers door middel van bekentenissen van gewone dieven die in enkele archieven zijn te vinden. Wat werd er gestolen en hoe werd er gestraft? Vooral eten, kleding, geld en vee blijkt. Daarmee werd de bestolene, die vaak beperkt bezit had, flink geraakt. Steden en dorpen deden er dan ook alles aan om landlopende vreemdelingen te registreren en te weren. De straffen op diefstal waren hoog maar als men van goede faem was kon de straf nog wel eens wat lager uitvallen. Ik las het boek snel uit want ik vond deze blik in het verleden interessant.

[Charlotte Bril · Rating 2 out of 5]

Tip: begin bij Deel II. Deel I was een heel lange opsomming van spullen en dieren waar ik bijna niet doorheen kwam.
Leuk om te lezen over de dieven, liefde, rechtspraak, straffen en vagebonden in de Middeleeuwen. Maar voor mij iets te veel opsommingen.

[Cédric Raskin · Rating 3 out of 5]

Sterk staaltje archiefonderzoek. Straf hoe Coomans erin slaagt al die persoonlijke verhalen te reconstrueren van mensen die niet de grote geschiedenisboeken haalden, maar eindigden op groezelige bladzijden van duistere strafboekjes aan de verkeerde kant van de middeleeuwse maatschappij.

Met een lekker slecht geweten genoot ik stiekem van de bedenkelijke heldendaden van de toenmalige Bonny and Clyde, van het wriemelen en smoezelen in de verdoken rosse buurt van het Achterkerspel en van de gevreesde belhamels van de bende van de Knyp die brutaal hele dorpen en steden platbrandden.

Wel twijfelt het boek tussen twee genres. Is het een wetenschappelijke verhandeling? Of een oud verhalenboek gebaseerd op ware feiten? Een beetje allebei, en dat maakt het soms stroef. Lezen met twee brillen op is altijd onhandig.

Je stoot daarom voortdurend op passages of inzichten die je eerder in het boek al las. Als dit dan één keer te veel is, begint dat te storen. Less is more. Al zouden de dieven in het boek dit wellicht duchtig tegenspreken.

[Nick · Rating 3 out of 5]

Met dievenland brengt Janna coomans een atypische benadering van de materiële, sociale en bestuurlijke wereld van de late middeleeuwen die bij momenten grappig en bij andere momenten wreed is maar altijd interessant en relevant voor inzicht in de leefwereld van toen.

Doorheen het boek hamert ze meermaals op hoe meer waardevol zaken als een goede jas of garen waren, hoe belangrijk goede "faem" en gevaarlijke kwade "faem" waren alsook open vragen benoemd met hoe de autoriteiten diefstal en rovers aanpakte en hoe dit aan ons is overgeleverd. Er komt vele vormen van precaire levens aan bod van dieven in vele vormen van klassieke beurzensnijders tot mensen die met kleefstof aan een stok in de offerblok visten naar munten tot mensen die de jas meegapten uit de herberg of een paard van een boer. Niet beperkend tot dieven komen ook landlopers, bedelaars, prostitutés en struikrovers aan bod telkens vanuit visie van de drie genoemde themas; materiële noden, sociale leven en omgang met autoriteiten.

Het menselijke is duidelijk voor deze onderzoekster het belangrijkste en dat beklemtoond ze in de epiloog. De vraag naar hoe omgegaan werd met spullen en hoe men als gemeenschap opkwam voor elkaar lijkt haar wel aan te spreken al heeft ze nooit verbloemd dat de keerzijde, de precaire en de sociale druk om maar te zwijgen van geweld en hardvochtigheid van bestuur en samenleving ook op mensen inhakte. Veel veranderd maar veel herkenbaar en een overtuigend pleidooi voor deze bronnen meer te gebruiken, het laatste stuk met de bende van Knyp toont nog veel belovende pistes voor de link met oorlog, de Nederlanden opstand en dieven/rovers/ de mobiele armen.

[Ada]

***waarom?***
De keus was tussen het einde van de piratentijd en dieven.

Ik hou niet echt van eindes plus wat ik nog kan herinneren van de studie waren rechtszaken in de middeleeuwen vrij vermakelijk op momenten. Dus vandaar 'Dievenland'. Blij om te lezen dat anderen ervan hebben genoten.

[Rob Bijeman · Rating 4 out of 5]

Wat een werk heeft Coomans in dit boek gestoken, daardoor geeft het een zeer interessant tijdsbeeld rondom 1500 van de maatschappij van Nederland.

Het nadeel dat het soms heel erg in detail is en er wat herhaling inzit maar al met al een boek waar je veel van opsteekt.

[Keven · Rating 3 out of 5]

Vast wel meer dan 3 sterren waard, dit boek is het resultaat van jaren opzoekwerk en geeft een gedetailleerd beeld weer van het leven in de Lage Landen. Zeer interessant, helaas niet echt meeslepend. Daarom dus, voor mijn eigen referenties 3 sterren, al is het kwalitatief zeker 5 sterren waard.

[Jelle Mostien · Rating 4 out of 5]

Zeer goed boek dat aan de hand van registers omtrent diefstallen een beeld chetst van het dagdagelijkse leven in de stad en op het platteland in de Lage Landen in de late Middeleeuwen.

[Lisa · Rating 5 out of 5]

:))

[Noortje O. · Rating 4 out of 5]

Super interessant en lekker geschreven. De moeite waard.

[Sandra Vdplaats · Rating 5 out of 5]

Indrukwekkend relaas over een fascinerende periode in de geschiedenis. Terechte winnaar Libris Geschiedenis prijs 2025.
Een feest om te lezen!

[Maaikies · Rating 3 out of 5]

Het biedt een interessant perspectief op de middeleeuwen, maar het las op een gegeven moment wel als heel veel lijstjes.

[Redmar Huisman · Rating 5 out of 5]

Een heel goed boek dat door middel van dievenbekentenissen duidelijk maakt hoe de beleefwereld van de gewone mensen in de late middeleeuwen er uitzag.

[Jos · Rating 2 out of 5]

De uitwerking van het thema is niet zo boeiend. Ik begon mij tijdens het lezen te vervelen en ben overgeschakeld naar een ander boek. En daarna had ik eigenlijk geen zin meer om dit boek uit te lezen.