Všeličo o sekvojovcoch a čase

by Jón Kalman Stefánsson, Zuzana Stankovitsová (Translator)

Má desať rokov a chystá sa na svoje prvé dobrodružstvo – cestu lietadlom k starým rodičom do Nórska – v čase, keď v 70. rokoch 20. storočia „z Islandu cestovali do zahraničia len letušky a politici“. Dlhé letné prázdniny na „horúcom“ juhu, neďaleko Stavangeru, kde – na rozdiel od Islandu – sú stromy a muži v šortkách a čoskoro aj noví priatelia. „Babka a dedko. Dve slová, ktoré dokážu človeka utešiť ako náboženstvo, ako obrovská borovica.“

Nestáva sa často, aby sa dve knižky toho istého autora, ktorých pôvodné vydanie oddeľuje vyše dvadsaťročie, tak vzácne, zvláštne a zaujímavo dopĺňali a jedna druhú nasvecovali, ako je to v prípade Žltej ponorky (2022, u nás 2024, Artforum) a Všeličo o sekvojovcoch a čase (2001, u nás 2025, Artforum) islandského spisovateľa Jóna Kalmana Stefánssona. Slovenské preklady delí iba rok, tak si čitateľky a čitatelia oboch kníh budú môcť to prepojenie užiť. Žltá ponorka bola obsiahlejšia a jej najčarovnejšou časťou bolo spomínanie na letá strávené vysoko na severe u macochinej rodiny. Rozprávačom Sekvojovcov je tiež malý chlapec, tentoraz trávi prázdniny u babky s dedkom v Nórsku. Nie je to však „obyčajná“ kniha o detstve, je stefánssonovsky povýšená na poetickú esej o plynutí času, zrode a zániku, o životnej potrebe mať sa o koho oprieť, aby sme nespadli, sekvojovec, najväčší druh stromu na svete, je na to ako stvorený.

Genres: Fiction, Novels, Collections, Contemporary

208 pages, Hardcover

First published January 1, 2006

About the author

Jón moved to Keflavík when he was 12 and returned to Reykjavík in 1986 with his highschool diploma. From 1975 – 1982 he spent a good deal of his time in West Iceland, where he did various jobs: worked in a slaughterhouse, in the fishing industry, doing masonry and for one summer as a police officer at Keflavík International Airport. Jón Kalman studied literature at the University of Iceland from 1986 until 1991 but did not finish his degree. He taught literature at two highschools for a period of time and wrote articles and criticism for Morgunblaðið newspaper for a number of years. Jón lived in Copenhagen from 1992 – 1995, reading, washing floors and counting buses. He worked as a librarian at the Mosfellsbær Library near Reykjavík until the year 2000. Since then he has been a full time writer.

His first published work, the poetry collection, Með byssuleyfi á eilífðina, came out in 1988. He has published two other collections of poetry and a number of novels. His novel Sumarljós, og svo kemur nóttin (Summer Light, and Then Comes the Night) won The Icelandic Literature Prize in 2005. Three of his books have also been nominated for The Nordic Council's Literature Prize.

He was the recipient of the Per Olov Enquists Prize for 2011, awarded at the book fair in Gautaborg in September 2011.

Reviews

[Berengaria · Rating 4 out of 5]

3.5 stars rounded up

short review for busy readers: Lyrical nostalgia trip novel from one of Iceland's best living poets -- if not THE best. No real plot to speak of, episodic in form, but fantastically beautiful use of language and a masterful mixture of child and adult perspectives on the same long ago events. A touching vision of an Icelandic boy's childhood in an artistic, rather than sentimental, fashion.

In detail:
The first thing that jumps out at you with any of Jón Kalman's work is the lyricism. The man simply has poetry in his blood! His metaphors and the images he can conjure out of everyday things are breathtaking at times.

Just for that, any and all of his books are worth a try.

The narration, which mixes the POV of the narrator's 10-year old self and his 40-year old self, meanders around through an endless, formless childhood summer picking up this memory or that minor event and inspecting it from all sides in an attempt to find an answer to that eternal of all questions: Why does time march on as it does, leaving everything in its path changed? Why must we age and die?

Just personally, I'm not really a fan of plotless works. They are often somewhat repetitive, which this is, too, due to the fact a summer in Norway visiting the grandparents is not, by its nature, an action-packed event. (Until the boy gets too bored and starts pulling dumb stunts.)

I'm also not huge on kid narrators nor nostalgia trips.

These three things are why a 3.5 and not higher, despite my huge respect for Jón's poetic talents, which merit a 5 every time.

Recommended for fans of fictionalised childhood memories, lyrical prose and long, endless Nordic summers.

[Marleen · Rating 4 out of 5]

Wat een bijzondere schrijfstijl heeft de IJslandse auteur Jón Kalman Stefánsson. Ik wilde altijd al iets van hem lezen en onlangs kreeg ik een leesexemplaar van de uitgever en moest het er maar eens van komen. Een en ander over reuzenpijnbomen en de tijd is een mooi boek met beeldende zinnen. Ik moest er eerst even in komen, maar als je eenmaal gewend bent aan de stijl is het een prachtig boek.

Het hoofdpersonage reist af naar zijn opa en oma in Noorwegen en is een echte dromer met denkbeeldige vriendjes en een rijke fantasie. Hij is continu aan het associëren en op die manier reis je met hem mee in zijn hoofd. Hele geschiedenissen komen voorbij terwijl de verteller terugblikt op de avonturen uit zijn jeugd. Ik vond het een mooie, poëtische ode aan de verbeelding en de tijd en het is interessant voor lezers die niet houden van het geijkte.

[Mihály Szabó · Rating 4 out of 5]

A szerző többi könyvénél talán könnyedebb hangvételű kötet, tízéves elbeszélővel, akinek szerintem nagyon jól ragadja meg a gyermeki látásmódját, miközben olyan komoly dolgokról tud filozofálni, mint az idő múlása és a halál. Szép kiadás, jó fordítás.

[Juraj Polakovič · Rating 5 out of 5]

V Stefánssonovej próze sa odráža neoblomná túžba prinavrátiť stareckej mysli detskú slobodu. V knihe sa tak popri hlavnom hrdinovi najväčšmi objavuje Tarzan a indián Ľavá noha a najohavnejším nepriateľom sa stáva prehltnutý pavúk. A to všetko na pozadí sveta pospriadaného z nórskeho leta u deda moreplavca a olovenej babky. V slovenskej literatúre sa iterácie tejto knihy objavila už v minulom storočí, napísal ju Ľudo Ondrejov a nesie názov Zbojnícka mladosť. Takisto ako tú, aj túto zaraďujem medzi najkrajšie knihy, aké som kedy čítal.

[Noralie · Rating 4 out of 5]

prachtig

[Adriana Consalvo · Rating 5 out of 5]

"VARIE COSE SULLE SEQUOIE E SUL TEMPO"
Quando entro in un libro di Stefánsson é come se mi accogliesse un amico, il suo linguaggio mi é familiare, lui accoglie nel suo mondo di luci e tenebre, vita e morte di cui racconta con naturalezza e profondità. L'elemento enorme che diventa punto interiore riferito alla grandezza del mondo, eppure é lì, lo vede, lo sente. Spesso é tenebra, a volte é grandine che si schianta sui vetri, presagio di morte. Un racconto di parti, come stanze come parentesi di famiglie, di porti sicuri nella "mappa del suo passato": i nonni. Nel bosco il tempo sembra fermarsi, il ragazzino affronta le paure, ma la paura torna, puntuale, c'è una mano ad accompagnarlo: un nonno e vorrebbe che il tempo non lo portasse via. Ma come " Il cielo di foglie " che lascia che vadano, lasciando nudi i rami, il corpo non resiste e resta nudo il ricordo, fa ombra, protegge il piccolo protagonista che sogna ragni, amici e il tempo.. Un bambino che affronta le paure quando i personaggi della sua fantasia lo abbandonano e l'adolescenza sembra un mondo dilatato e a volte squallido. Solo un'ombra inaccessibile di fronte all'età adulta che non si può raggiungere in un salto. Presto bisognerà fare i conti con ciò che é sconosciuto: un cane dagli occhi marroni, una donna ossuta e scontrosa, un mondo oltre una siepe, un ragno enorme che riappare. Un viaggio in Norvegia che cambierà ogni cosa in un'estate e a soli dieci anni farà parte di un mondo diverso, capirà che è cresciuto. Ci sarà un prima e un dopo e la consapevolezza che niente é e sarà più lo stesso. Nonni come sequoie, longeve, protettive ed immense che abbracciano: " Il nonno ha aperto una finestra sul tetto perché possano entrare le stelle" ⭐⭐⭐⭐⭐

[Marco van der Most · Rating 5 out of 5]

Zo zacht kan hij de waarheid mompelend kleuren. Met een vleugje zwarte twijfel en witte verbazing, wat de waarheid voelbaar en sterker maakt. Elke keer raakt hij mij met zijn allesomvattende taal en kleine, grote ervaringen.

[Brigitte Van Cauter · Rating 3 out of 5]

3,5*

[fulbea · Rating 5 out of 5]

Nem tudok elképzelni annál békésebb pillanatot, mint szombat reggel fél hétkor, a nyitott ablakon beáramló friss levegővel, és beszűrődő fénynyúlványokkal körülvéve J.K.Stefánsson könyvét olvasom, és olyan érzés kap el, hogy tökéletes a perc és csodaszép a világ.

Kiskamaszkor emlékei negyvenéves tudattal, egyszerű, mégis bonyolult elmélkedésekkel, gyermeki fantáziával, egy meghatározó norvég nyárral, barátságokkal dúsítva.

Hűs koktél ez, az északi életérzésből, az idő futásából, a nagyszülők emlékeiből, a gyermekkori fantáziavilággal összeturmixozva, csipetnyi fűszeres mosolyt fakasztó, kedves humorral gazdagítva. Éltető elixír a szívnek és léleknek.

Egészségünkre!

[György Szabó · Rating 4 out of 5]

4,5 csillag lenne, ha lehetne. Kifejezetten tetszett, bár a legelején, az első 30-40 oldalnál még rá kellett éreznem a stílusra, hangulatra. De a 10 éves beszélő (aki néha összefolyik a negyvenéves író-elbeszélővel) nagyon szimpatikus, szerethető. Az érzéseit (örömeit, félelmeit, bánatait, lelkesedését) mind-mind remekül átadja a könyv, könnyű azonosulni vele, együttérezni a nagyapja elvesztésével.
A fantáziaelemekkel sűrűn átszőtt könyv a végére szinte letehetetlen, és én például nagyon szívesen tovább olvastam volna még.
Az utolsó fejezetek egyikében van egy félálomban átélt-megörökített jelenet, amit - felteszem, szándékosan - nagyon nehéz értelmezni. Ez bennem hagyott némi hiányérzetet, mert tényleg nem értettem, mi történik, és úgy éreztem, fontos lenne megérteni, de többszöri olvasásra sem esett le.
Mindezzel együtt szép, érzékeny könyv, látványos borítóval - csak ajánlani tudom.

[Skuli Saeland · Rating 4 out of 5]

Ákaflega hugljúf saga af strák sem fer til sumardvalar til íslensks afa síns og norskrar fósturömmu. Sagan er skrifuð í prósa-stíl í mörgum smáköflum sem henta afskaplega vel til að lýsa minningum stráksins þegar hann rifjar upp löngu liðna atburði og uppátæki. Sagan af því þegar hann og félagi hans seldu nærbuxur hálfsysturinnar var óborganleg. :)

[D. Dorka · Rating 4 out of 5]

Amíg az Árkok az esőben novelláival nem tudtam mit kezdeni, addig ez az 5 évvel későbbi szöveg sokkal jobban megtalált. És akkor most reménykedem, hogy az Ásta, ami megvan, csak még nem olvastam, még ennél is jobban meg fog.
A munkahelyi könyvklubunk egyik promptja az egy nap alatt elolvasott könyv. Technikailag nem sikerült 24 órán belül elolvasni (25 lett, maradhat?), de csak mert dolgozni is kell.
Az elbeszélőnk egy felnőtt férfi, aki bár arról mesél, hogy milyen volt 10 évesen a nyári szünetben a Norvégiában élő nagyszülőknél, eleinte még mintha nem tudna teljesen elszakadni attól a több évtizedtől és történéseitől, ami azóta eltelt. Mindig eszébe jut valami filozofikus gondolat vagy történés, ami más megvilágításba helyezi azt a nyarat is. Ezek a részek sokkal jobban tetszettek.
Amikor már „belejön” a narrátor a mesélésbe, és tényleg a 10 éves kisfiú nyaráról olvasunk egyfajta megfoghatatlan, a gyermeki képzelet és a mágikus realizmus határán egyensúlyozó miliőben, elkezdtem elveszni. Nem a szöveg hibája, csak nem az én stílusom.
Összességében azért pozitív élmény volt. Van valami Jón Kalman Stefánsson írásmódjában, ami elkap. Remélem, ez a vonal fog erősödni a későbbi műveiben is.

[Petra · Rating 3 out of 5]

Nepovedala by som, že to bolo úplne zlé, pretože Stefánsson vie písať a to veľmi dobre. Je to však skôr epizodické dielo a oproti jeho neskorším dielam (táto v origináli vyšla ešte v roku 2001) nemá taký silný príbeh. Takže sa to čítalo dobre, ale na konci to vo mne nevyvolalo také silné pocity, ako iné jeho knihy.

[Clervie · Rating 2 out of 5]

Stefánsson è uno di quei autori di cui leggerei perfino la lista della spesa. Ma questa volta, ahimè, mi ha delusa. Non ho capito questo libro, l'ho trovato lento e ripetitivo, e con una conclusione troncata, quasi non avesse più spazio per scrivere e quindi niente, fine. Che tristezza rimanere così delusi da qualcuno che ami!

[Inge Peeters · Rating 4 out of 5]

Een onderdompeling in grappige en poetisch verwoorde avonturen en gedachten van een 10 jarige jongen

[Patricia · Rating 4 out of 5]

Asi najslabšia Stefánssonova kniha, čo som čítala, no celkom mi sadla do upršaného predĺženého víkendu. Dej zasadený do južného Nórska - príjemný bonus.

[J.H.M. · Rating 5 out of 5]

Het boek, dat langzaam op gang komt, beschrijft de vakantie van een tienjarige jongen uit IJsland bij zijn grootouders in Noorwegen. Weer een mooi boek van Stefánsson, een groot schrijver.

[Sini · Rating 3 out of 5]

Ik ben een fan van Jon Kalman Stefansson, dus koop en lees ik nieuwe vertalingen van hem allemaal subiet. Want ik hou van hem als fantasievolle, onderhoudende en verrassende verteller, en ik bewonder zijn zo prachtige poëtische en filosofische taal. Ook houd ik van zijn afgrondige en zwaarmoedige melancholie in combinatie met zijn snakkende jubel over de schoonheid en verrukking van het bestaan. Het is juist die combinatie die mij zo charmeert: de ijzingwekkende wijze waarop Stefansson de peilloze leegte van ons universum evoceert en de totale zinloosheid van ons leven en de dood, terwijl hij aan de andere kant ook uiterst meeslepend de pracht en vervoering bezingt, en ons allen luidkeels toeroept "LEEF!!! Uit alle macht!". Met andere woorden: de boeken van Stefansson zijn vaak prachtige elegische klaagzangen over de peilloze leegte van de wereld én formidabele lofzangen op de netvliesscheurende schoonheid van de wereld, en vooral daarom ben ik een fan van hem.

Het net uitgekomen "Een en ander over reuzenpijnbomen en de tijd" is een nieuwe vertaling, maar wel van een van Stefanssons vroegere werken. Het is lichtvoetiger dan veel van zijn latere boeken, en zoomt meer dan zijn meeste boeken in op de nog zorgeloze wereld van de jeugd. Zodat we de wereld en allerlei avonturen vooral zien door het nog prille oog van een tienjarige IJslandse jongen die tijdelijk in Noorwegen woont. Tegelijk echter gaat het hier wel om herinneringen van iemand die allang geen tien meer is: heel vaak zitten we in het hoofd van de tienjarige jongen, maar tegelijk zitten we ook in het hoofd van de bijna veertigjarige man die jaren later mijmert over hoe hij was als tienjarige jongen. En soms neemt die bijna veertigjarige het verhaal over. Dat leidt dan tot van die filosofische Stefansson- zinnen als: "Misschien is er iemand die alles in de hand heeft, het lot, de tijd, het leven, het toeval, de dood. Misschien bestaan er deuren die opengaan in een nieuwe wereld, misschien is God niets meer dan fantastische literatuur en het leven niet puur gebonden aan de hartslag: de laatste ademhaling en dan neemt de leegte het over." Of tot zinnen waarin het leven en onze planeet worden gezien als "een sombere, koude steen [...] die in de afschuwelijke stilte van het heelal zweefde". Of tot een passage waarin de bijna veertigjarige zich herinnert hoe hij het voorhoofd van zijn gestorven oma aanraakt: "[H]et is alleen nog maar een glad gezicht, zonder pijn, zonder blijdschap, niets behalve vaag de ouderdom. Alsof je tegenover een leegte staat. In een opwelling strek ik mijn hand uit en beroer haar voorhoofd. Het is ijskoud. Een genadeloze, onverzettelijke kilte. Een muur van ijs waarop alle woorden verbrokkelen, elke religie, elke hoop".

Vooral die laatste passage is vintage Stefansson in zijn totale troosteloosheid. Meteen daarna echter komt hij op de proppen met de volgende passage: "Als ik tien ben - namelijk op het moment dat ik op de achterbank van de Volga zit, in een spiksplinternieuwe spijkerbroek en - jack op weg naar het huis van opa en oma in een buitenwijk van Stavanger, in de namiddag in de lente met de zon die gloeiend aan de hemel staat- is de wereld vol wonderen en heeft de tijd nog geen naam. Later heb ik de pech allerlei overbodige kennis op te doen, onder andere over de tijd. Ik kom erachter dat de tijd alles verteert, al het leven, opa's en oma's, koningen en vuilnisophalers en zelfs kinderen. De zon zal opzwellen, dan ineenstorten en afkoelen tot een rotsblok in een veel te groot, duister en koud universum waar alles dood is behalve de tijd. Maar daar zit ik, roodharig en slechts tien jaar oud, oma glimt van mij vanaf de bijrijderszitplaats en opa kijkt vanonder zijn hoed naar voren, tijd bestaat eigenlijk nog niet, het is alleen maar kindertijd waarin van alles kan gebeuren of waarin daadwerkelijk alles gebeurt". Hier wordt mooi voelbaar gemaakt dat de veertigjarige, vol als hij is van besef van vergeefsheid en leegte, met regelrechte passie zijn zorgeloosheid als tienjarige herbeleeft, alsook zijn prille kinderblik, waarin dood, de alles eroderende tijd en de onherroepelijke leegte nog niet bestaan. En ook dat is vintage Stefansson.

In "Een en ander over reuzenpijnbomen en de tijd" worden we meer en meer ondergedompeld in die nog zo prille en tijdloze wereld van de tienjarige, en verdwijnt de van doodsbesef doorregen veertigjarige steeds meer naar de achtergrond. Dat levert veel onroerende passages op, vol van typisch jongelingenavontuur. Daarin zijn fantasie en werkelijkheid nauwelijks te onderscheiden, want voor de tienjarige ik- figuur is Tarzan gewoon een speelkameraad en is magie of wat in dromen gebeurt gewoon werkelijkheid. Ook logica of vertellen met kop en staart spelen nauwelijks een rol, omdat de tienjarige zich voortdurend laat afleiden door onverwachte zijpaden die nieuwe mogelijkheden bieden tot spel en fantasie. Bovendien is alles voor hem nog nieuw, onbekend, vol van belofte. Dat vond ik allemaal heel aanstekelijk, en ontroerend bovendien: deze roman heeft zonder meer de charme van avontuurlijke jongensboeken, en daar ben ik bepaald niet ongevoelig voor. Die ontroering werd voor mij nog versterkt omdat de veertigjarige op de achtergrond steeds aanwezig blijft: in alle passages waarin we meeleven met die zo ongeremd spelende en fantaserende en avontuurlijke tienjarige voelen we immers toch ook de weemoed van de veertigjarige die hierop terugkijkt. En die, zo mogen we hopen, die helaas voorbije wereld van toen weer voor even heel intens herbeleeft. Zodat hij misschien voor even verlost is van zijn besef van vergeefsheid en leegte, en volop ondergedompeld is in een wereld van tijdloze magie en ongeremd avontuur. Al kan het ook zijn dat hij die magische wereld als veertigjarige zelfs extra intens herbeleeft, juist omdat hij weet dat de alles eroderende tijd ook hem omringt, zodat hij precies daardoor met nog meer vuur terugdenkt aan de tijdloosheid van tienjarigen.

Incidenteel bevat dit boek ook wel intense prachtpassages als: "Een keer zei opa tegen oma: Je bent zo mooi dat ik wel kan huilen, en dat was de eerste en enige keer dat hij hardop probeerde haar schoonheid in woorden uit te drukken. Hoe moet je ook iets verwoorden, dacht opa, wat je machteloos maakt, weerloos, in de war, totaal geïntimideerd. Soms is ze prachtiger dan wat ook, soms angstaanjagend als de loodzware zee vlak nadat iemand overboord is gevallen en verdronken. Het was in de tijd dat opa zijn broer benijdde, want de broer van mijn opa was dichter die alles onder woorden leek te kunnen brengen, de kleurtinten in het gras, de plooien in de lucht, de beklemmende angst in je borst". Niettemin is deze roman, zoals gezegd, lichtvoetiger dan veel andere romans van Stefansson. Hij is naar mijn gevoel ook minder intens en ijzingwekkend in zijn melancholie en minder meeslepend in zijn jubel. Er is dus niet die ongelofelijk indringende en zo ongehoord prachtvolle combinatie van elegische klaagzang en geëxalteerde lofzang die je in veel van zijn andere boeken vindt. Bovendien vond ik deze roman, zeker als ik hem met andere Stefansson-boeken vergelijk, soms wat kabbelend en al te meanderend. Hij is dus naar mijn smaak niet zo verbluffend als Stefanssons hoogtepunten, zoals zijn formidabele trilogie ( "Hemel en hel", "Het verdriet van de engelen" en "Het hart van de mens") of het geweldige "Jouw afwezigheid is duisternis". Maar andere lezers zullen misschien juist die lichtvoetigheid meer waarderen dan ik, of nog meer gecharmeerd zijn van die zo fraai geëvoceerde jongenswereld. Of ze zullen vinden dat er een beter evenwicht is tussen intense passages zoals die ik boven citeerde en meer lichtvoetige passages. En zelf heb ik dit boek ook graag gelezen. Kortom, ook na dit boek ben en blijf ik een fan van Stefansson.

[Margit · Rating 3 out of 5]

Az Ásta után ez a könyv elmaradt az elvárásaimtól. Egészen az utolsó negyedéig gyengének éreztem. A testvér hazaérkezése Londonból, a Beatlemania, és a törésszerű vége viszont tele volt szellemes fordulatokkal és betekintésekkel.
Kedvenc karakterem Eirik volt, aki kényszeresen mindent szétszerelt.
És a legizgalmasabb motívum pedig az volt, hogy hogyan fonódik össze a világteremtés a világértelmezéssel, a kreatív energiák ennek a fiúnak a libidójával.

[Nico Beukema · Rating 5 out of 5]

De wereld door de ogen van een 10 jarig jongetje, die vanuit IJsland de zomer doorbrengt bij zijn opa en oma in Stavanger. De kijk van een kind op de wereld is goed getroffen. Fantasie, feiten, dromen, alles door elkaar. Mooie personage die of kijken met het hart of naar de feiten.

[deerwiththewind · Rating 4 out of 5]

Ho sempre pensato ai miei nonni come ai pilastri di una cattedrale: solidi, affidabili, fondamentali, qualcosa su cui poggiare un’intera esistenza. In questo romanzo fortemente autobiografico Stefánsson li paragona invece a delle sequoie incrollabili e onestamente non mi sembra ci sia una grande differenza: i pilastri di una cattedrale sembrano infatti proprio dei tronchi d’albero.

«Due parole.
Nonna e nonno.
Due parole che ti sanno consolare come una religione, come le sequoie.»

Che siano di legno o di pietra i nonni sono così, sorreggono i palazzi della nostra memoria e i ricordi che vi albergano. Ricordi dilatati dal tempo, che fa sembrare certi momenti sempre più grandi e più magici di quanto fossero in realtà.

Stefánsson ci accompagna in un’estate della sua infanzia quando, a dieci anni, andò a trascorrere la stagione dai nonni in Norvegia. Tra amici immaginari e nuovi amici reali, in quell’età ogni cosa è un’avventura e una scoperta, ogni esperienza una rivelazione incredibile sul mondo e su sé stessi.

«A volte mi viene il sospetto che gli adulti siano bambini morti.»

Nel ripercorrere questi ricordi di infanzia, l’autore affida la narrazione al sé stesso bambino e del bambino assume il tono e lo sguardo, riscoprendo quella percezione del mondo tipica della giovinezza.

«Sì, mio Dio, che incendio quando prenderò fuoco nel tempo con tutti questi ricordi e migliaia di altri, che incendio, eppure allo stesso tempo sarò solo un fiammifero acceso nel vento. Per un attimo fugace. Magari un sospetto di luce. Poi nient’altro.
Questo è il tempo. Ecco quant’è generoso. Ecco quant’è spietato.»

“Varie cose sulle sequoie sul tempo” è stato l’ultimo romanzo dell’autore ad essere pubblicato da Iperborea, ma il primo ad essere stato scritto rispetto a tutti gli altri. Non è infatti il suo lavoro migliore, ma si riconosce chiaramente la penna che ho imparato ad amare e l’ho trovato un modo per approfondire ancora di più la conoscenza dell’autore, che affida le presentazioni a un sé stesso del passato con una perfetta combinazione di nostalgia e ironia, umorismo e poesia.

«Helge capisce tante cose, ne sa parecchio di storia e del movimento degli atomi, ma i cuori non li capisce proprio. Per questo da quel giorno non facciamo più strada insieme, perché io prendo una direzione con la mia tragedia, lui va da un’altra parte con la sua erudizione.»

Caro Jón Kalman, io sarò sempre molto grata del fatto che alla fine quel bambino con i capelli rossi e una costellazione di lentiggini in viso non abbia fatto l’astrofisico, ma il poeta e romanziere.

[Simona~ pagine_e_inchiostro · Rating 4 out of 5]

Recensione a cura della pagina instagram Pagine_e_inchiostro:
Varie cose sulle sequoie e sul tempo è un romanzo leggero e profondo, capace di riflettere sui temi dell’infanzia e del passare del tempo.
La vicenda vede come protagonista un bambino di dieci anni alle prese con un’estate trascorsa lontano da casa. La trama non è però il vero fulcro del libro: ciò che conta è il modo in cui il protagonista osserva il mondo e lo modella attraverso l’immaginazione.
Il suo sguardo è allo stesso tempo incantato e disincantato. È proprio questa prospettiva a rendere il romanzo così efficace: l’infanzia viene raccontata come un’età sospesa, in cui il tempo sembra dilatarsi e ogni esperienza (un’amicizia, una paura, una scoperta) assume un peso enorme.

Stefánsson riesce a restituire la profondità dei pensieri infantili senza ridicolizzarli o innalzarli, mostrando come la meraviglia conviva con la malinconia e con la consapevolezza (confusa ma già presente) che nulla possa restare immutabile.
Il tema del tempo attraversa tutto il romanzo. Le sequoie diventano una metafora della stabilità e della memoria, mentre intorno ad esse i personaggi cambiano, si evolvono e si allontanano. Le avventure raccontate non sono straordinarie in senso tradizionale, ma appartengono ad un altro tempo della vita, quello dell’infanzia, in cui anche le esperienze più semplici diventano monumentali e fondamentali. Il lettore ha la sensazione di vivere questi momenti insieme ai personaggi, che sono costruiti con ironia, tenerezza e grande attenzione ai dettagli emotivi. I bambini protagonisti delle storie di Stefánsson sono sempre particolarmente riusciti: vivi, divertenti, creativi, indimenticabili.
L’autore non cerca grandi eventi, ma dimostra che è nei dettagli minimi che la vita diventa davvero memorabile.

[Pali Jen · Rating 4 out of 5]

Ó áno, aj toto si ty Jón. Desaťročný chlapec, ktorý by chcel na chvíľu zastaviť čas a uzavrieť ho v pevnej kapsule, alebo ho aspoň spomaliť. Ale ty vieš, že keď všetko pominie a bude mŕtve, čas je to jediné čo pretrvá.

Našťastie je možné premiestňovať sa a cestovať v čase prostredníctvom spomienok. Ocitnúť sa u starých rodičov v Nórsku, ktorí sú ako oporné mohutné stabilné stromy s pevnými koreňmi a ešte pevnejšími objatiami. Ako prastaré sekvojovce čo prežijú generácie. Dni sú plné chlapčenských dobrodružstiev a bezstarostnosti. Povšimnutia v príbehoch sú hravo obrazotvorné a odzbrojujúco pravdivé. Svetlo a živosť prelína uvedomenie si pominuteľnosti a temnoty, no je temnota skutočne temná?

Všeličo o sekvojovcoch a čase mi atmosférou pripomína ‘Knihu leta’ (1972) od Tove Jansson – návraty do detstva, spomienky na starú mamu, pozornosť voči detailu a schopnosť nájsť hlbokú myšlienku aj v tom najbanálnejšom okamihu.

Jón Kalman Stefánsson vie ako byť dospelým a mať v sebe dieťa. Tento stret minulosti a súčasnosti mu umožňuje ohýbať čas a byť majstrom svojich spomienok. Podobne, ako to bolo možné pozorovať pri jeho poslednej knihe Žltá ponorka (orig. 2022), aj táto kniha z jeho rannej tvorby (orig. 2001) je pre mňa ako tmel, ktorý prepája autorove “staré a nové ja”. Dotvára tak v mojich očiach svoj autorský portrét a mám ho preto ešte radšej.

[Moira Macfarlane · Rating 4 out of 5]

'Misschien is er iemand die alles in de hand heeft, het lot, de tijd, het leven, het toeval, de dood. Misschien bestaan er deuren die opengaan in een nieuwe wereld, misschien is God iets meer dan fantastische literatuur en het leven niet puur gebonden aan de hartslag: de laatste ademhaling en dan neemt de leegte het over. Ik vroeg oma ooit over een leven na de dood, of zij daarin geloofde. Och, zei ze, ik laat me niet in met 'denslag' dingen. En dan sta ik boven haar kist.

Het is februari en het vriest zo hard dat de hemel kraakt. Ik ben bijna veertig, maar in mijn herinnering ben ik een jongetje van tien, op de achterbank van de Volga en oma draait zich om en zegt iets. Een grofgesneden gezicht, heldere ogen, warm maar met iets van staal. Amper dertig jaar later ligt ze in die kist, haar gezicht zo overdadig geschminkt dat alle gelaatstrekken verdwenen zijn, het is alleen nog maar een glad gezicht, zonder pijn, zonder blijdschap, niets behalve vaag de ouderdom. Alsof je tegenover een leegte staat. In een opwelling strek ik mijn hand uit en beroer haar voorhoofd. Het is ijskoud. Een genadeloze, onverzettelijke kilte. Een muur van ijs waarop alle woorden verbrokkelen, elke religie, alle hoop.'

[Charlieleest · Rating 1 out of 5]

⏳ Een 10-jarig IJslands jongetje spendeert in de jaren ‘70 een zomer in Noorwegen, bij zijn grootouders en zus. Het vliegtuig nemen is een heus avontuur, het warme weer in Noorwegen een hele belevenis. Met de jongen reizen zijn fictieve helden Tarzan en Lichtvoet mee. Opa wordt zijn bondgenoot, want op zijn afwezige, zonnende zus moet hij niet rekenen.

⏳ Ik was al erg lang benieuwd naar het werk van Stefánsson. Een tijd geleden nam ik dit boek al eens op, maar dat bleek toen een valse start te zijn. Het greep me niet en ik legde het weg. Omdat ik het alle kansen wilde geven, besloot ik het later nog eens te proberen. En zo kwam het dat ik laatst opnieuw in dit boek dook.

⏳ Helaas, ook deze tweede poging bleek niet zo’n succes te zijn. Ik heb het boek uitgelezen, omdat ik vond dat ik dat moest doen - Stefánsson heeft een goede naam, een jongetje dat op avontuur gaat vind ik een interessant startpunt en het boek telt slechts 216 pagina’s. Toch was het een worsteling.

⏳ Je volgt als lezer het jongetje tijdens zijn reis naar Noorwegen en de zomer die hij er doorbrengt. Hij ziet voor het eerst een man in een korte broek (stel je voor!), maakt nieuwe vrienden, fantaseert over hoe hij zijn leeftijdsgenoten thuis zal verbazen met zijn verhalen, vraagt raad aan zijn kompanen Tarzan en Lichtvoet, haalt kattenkwaad uit, schept een band met zijn opa. Dertig jaar later kijkt hij op die zomer terug. Hij denkt na over wat tijd betekent, hoe die verstrijkt en genadeloos kan zijn. Hoe de tijd eerst opa en later oma wegplukte.

⏳ Het is een boek waarin regelmatig iets van humor en heel wat kinderlijke fantasie schuilt. Je volgt namelijk de gedachtegang van een 10-jarige. Meestal vind ik het fijn om in zo’n jong hoofdje te mogen meereizen, maar deze keer was het verhaal voor mij te weinig concreet om ervan te kunnen genieten.

[Marjo Brenters · Rating 4 out of 5]

3,5 *. Een vroeg boek van Stefansson uit 2001, waarin zijn poëtische vertelstem al volop aanwezig is. Ik ben dol op zijn prachtige zinnen, zoals de (bijna)slotzin: ‘Waar ik liep is alleen nog licht, lucht die de zon opvult.’ Maar ook bv ‘Oma en opa. Twee woorden die je als een religie kunnen troosten, als een reuzenpijnboom’.
De tienjarige IJslandse verteller brengt de zomer door bij zijn Noorse opa en oma in Stavanger en maakt van alles mee. Zo leert hij Noors van de twee broers met wie hij optrekt. Het portret van Eirik zal ik niet snel vergeten; hij sloopt alles waar maar schroeven of bouten in zitten. Ook Helge, een andere jongen met wie hij veel optrekt, is sterk. Hij legt de jongen de hele wereld en het ontstaan ervan uit.
Het boek heeft korte hoofdstukken, leest vlot en lekker. Maar doordat er geen echte plot is, het zijn meer losse herinneringen, beklijft het iets minder dan de latere boeken van Stefansson. Alsof dit vingeroefeningen waren. Van een groot schrijver, dat zeker.

[Lili Bammens · Rating 3 out of 5]

In dit boek krijg je het relaas van een tienjarige jongen uit Reikjavik die een zomer bij zijn grootouders in Noorwegen doorbrengt. Zijn moeder is overleden, zijn vader is hertrouwd met een uit het uiterste noorden afkomstige vrouw met vreemde leefgewoontes. De jongen maakt vriendjes van allerlei slag in Noorwegen. En hij ziet ook zijn oudere halfzus nog eens, die bij opa en oma woont. De zomer kabbelt voort zonder al te opvallende gebeurtenissen.
Hoewel ook overwegend goed geschreven, raakt deze roman van Jon Kalman Stefansson me heel veel minder dan zijn andere werk dat ik las. Er spreken weinig gevoelens uit. En het is vanuit de 10-jarige jongen geschreven die enkel vertelt wat er gebeurt.

Het gegeven van dit boek deed me denken aan het ook verfilmde "Mijn leven als hond" van Reidar Jönsson. Maar dit laatste raakte me wel tot tranen toe.

[Bogi · Rating 5 out of 5]

“Tízévesen, amikor a Volga hátsó ülésén ülök, vadonatúj ruhában,
úton a nagypapákhoz Stavanger külvárosába, egy tavaszi délután,
szikrázó napsütésben, a világ csupa csoda, és az időnek nincs neve.
Szerencsétlenségemre később mindenféle haszontalan ismeretre teszek szert, többek között az időről. Rájövök, hogy az idő előbb-utóbb talán mindent elnyel, minden élöt: nagypapákat és nagymamákat,
királyokat és kukásokat, sőt a gyerekeket is. A Nap nagyobbra fog nőni, majd összeomlik és kihűlt tömb lesz a hatalmas, sötét és hi-
deg világmindenségben, amelyben az időn kívül minden halott. De
ahogy ott ülök, tízéves vörös hajúként, a nagymama rám mosolyog
az elülső ülésről, a nagypapa pedig kalappal a fején előre néz, az idő
tulajdonképpen nem létezik, csak a gyerekkor, amikor vagy bármi
megtörténhet, vagy minden meg is történik.”

[Benny · Rating 2 out of 5]

Van Stefansson had ik al mooie dingen gelezen en ook hier staan pareltjes van zinnen, maar als boek kan dit niet overtuigen. Het begin was nochtans veelbelovend...

Een tienjarig IJslands jongentje wordt door zijn stiefmoeder naar zijn grootouders in Noorwegen gestuurd. Een groot avontuur, maar niet alles is rozengeur en maneschijn. Onze jongen ontdekt ook de tijdelijkheid der dingen. Dat gaat gepaard met filosofische.onzekerheden. Een vrolijke coming-of-age is dit niet.

Ik liet me verleiden door de flaptekst, de opbouw (met vele korte fragmenten) en de mooie kaft, maar ik had beter moeten weten, want een leesvriend (die al veel Stefansson gelezen heeft) vond dit boek één van de minste boeken van de noorderling. Soms moet je je vrienden gewoon geloven.

[Clara · Rating 4 out of 5]

This was a joy to read. I am always impressed by adult writers who can perfectly emulate the voice and thoughts of a child. Stefansson does it wonderfully here, creating very funny and witty situations and pondering of the tragedy of growing up, as our 10-year old main character spends a summer away in Norway in the 1970s.

Aside from the very original point of view, the writing in this book is stunning at times. Stefansson is more a poet than a writer, and what fantastic sentences he writes. I found the poetry in this novel highly original, beautiful in its simplicity - most of the time revering time and nature.

Not much happens in this novel, and one can see it as a loose set of childhood memories with a poetic twist. But it is a fine piece of writing.