Η δόξα των σιδηροδρόμων

minima #2

by Tony Judt, Κωστούλα Σκλαβενίτη (Translator), Σταύρος Ζουμπουλάκης (Addendum author)

Σε αυτό το σύντομο και πυκνό δοκίμιο, ένας σπουδαίος ιστορικός μας αφηγείται την ιστορία των σιδηροδρόμων και αναδεικνύει τη σημασία τους στον νεότερο πολιτισμό, που δεν περιορίζεται βέβαια στη διευκόλυνση των μετακινήσεων και των μεταφορών. «Κανένας άλλος τεχνολογικός σχεδιασμός ή κοινωνικός θεσμός δεν αντιπροσωπεύει τη νεωτερικότητα όσο ο σιδηρόδρομος», γράφει χαρακτηριστικά ο Τόνυ Τζαντ. Τα τρένα, πέρα από την προφανή συμβολή τους στην οικονομική δραστηριότητα, μεταμορφώνουν τις πόλεις, αλλάζουν την κοινωνία και τη ζωή των ανθρώπων, τη σχέση τους με τον χώρο, τον χρόνο, τον εαυτό τους και τους άλλους. Η σύγχρονη πόλη γεννήθηκε από τη μετακίνηση με το τρένο. Τα τρένα κατακτούν τον χώρο, μεταβάλλουν το ίδιο το τοπίο, το επινοούν εκ νέου. Αυτή η κατάκτηση του χώρου οδηγεί αναπόδραστα και στην αναδιοργάνωση του χρόνου. Οι πελώριοι νέοι σιδηροδρομικοί σταθμοί, ως μνημειώδεις πύλες εισόδου στις σύγχρονες πόλεις, προκαλούν βαθιές αλλαγές στην κοινωνική οργάνωση του δημόσιου χώρου. Περικαλλή έργα σπουδαίων αρχιτεκτόνων, οι σταθμοί αυτοί φανερώνουν με μόνη την ύπαρξή τους ότι τα τρένα δεν ήταν προορισμένα μόνο για μεταφορές και αναγκαίες μετακινήσεις, αλλά συνδέονταν εξαρχής με το ταξίδι ως ψυχαγωγία, ως περιπέτεια, εντέλει ως την αρχέτυπη εμπειρία του σύγχρονου κόσμου. Η κατακτητική εμπειρία των σιδηροδρόμων θα ανακοπεί κατά τη δεκαετία του 1950. Το τρένο έχει πια ισχυρούς ανταγωνιστές το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο και θα πέσει θύμα του εξαστισμού, τον οποίο το ίδιο είχε διευκολύνει. Εκεί όμως που το μέλλον των τρένων προμηνυόταν ζοφερό, τα πράγματα, μετά το 1990, άρχισαν να γίνονται ξανά ελπιδοφόρα. Αυτή η απροσδόκητη αναβίωση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα σημαντικά περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα του σύγχρονου τρένου. Όπως σημειώνει στο επίμετρο του βιβλίου ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, το κείμενο του Τζαντ, εκτός από ακριβές ιστορικό μελέτημα, είναι και πολιτικό δοκίμιο: «Η υπεράσπιση των τρένων είναι ουσιαστικά υπεράσπιση του δημόσιου έναντι του ιδιωτικού, της κοινωνίας των πολιτών έναντι των αγορών, της σοσιαλδημοκρατίας έναντι του νεοφιλελευθερισμού». Σύμφωνα με τον ίδιο τον Τζαντ: «Αν χάσουμε τους σιδηροδρόμους δεν θα έχουμε χάσει απλώς ένα πολύτιμο πρακτικό εφόδιο… Θα έχουμε αποδεχθεί ότι λησμονήσαμε πώς να ζούμε συλλογικά».

Genres: Nonfiction

76 pages, Hardcover

First published January 12, 2011

About the author

Born in 1948, Tony Judt was raised in the East End of London by a mother whose parents had immigrated from Russia and a Belgian father who descended from a line of Lithuanian rabbis. Judt was educated at Emanuel School, before receiving a BA (1969) and PhD (1972) in history from the University of Cambridge.

Like many other Jewish parents living in postwar Europe, his mother and father were secular, but they sent him to Hebrew school and steeped him in the Yiddish culture of his grandparents, which Judt says he still thinks of wistfully. Urged on by his parents, Judt enthusiastically waded into the world of Israeli politics at age 15. He helped promote the migration of British Jews to Israel. In 1966, having won an exhibition to King's College Cambridge, he took a gap year and went to work on kibbutz Machanaim. When Nasser expelled UN troops from Sinai in 1967, and Israel mobilized for war, like many European Jews, he volunteered to replace kibbutz members who had been called up. During and in the aftermath of the Six-Day War, he worked as a driver and translator for the Israel Defense Forces.

But during the aftermath of the war, Judt's belief in the Zionist enterprise began to unravel. "I went with this idealistic fantasy of creating a socialist, communitarian country through work," Judt has said. The problem, he began to believe, was that this view was "remarkably unconscious of the people who had been kicked out of the country and were suffering in refugee camps to make this fantasy possible."

Career: King's College, Cambridge, England, fellow, 1972-78; University of California at Berkeley, assistant professor, 1978-80; St. Anne's College, Oxford University, Oxford, England, fellow, 1980-87; New York University, New York, NY, professor of history, 1987--, director of Remarque Institute, 1995--.

Awards: American Council of Learned Societies, fellow, 1980; British Academy Award for Research, 1984; Nuffield Foundation fellow, 1986; Guggenheim fellow, 1989; Pulitzer Prize in general nonfiction finalist, 2006, for Postwar: A History of Europe since 1945.

Reviews

[Liberis · Rating 5 out of 5]

Βιβλίο μικρό μεστό, ταξιδιάρικο από πολλές απόψεις, με τη σίγουρη γραφή του Tony Judt, που όχι μόνο σε μαθαίνει αλλά.και σε συνεπαίρνει, ένα σφηνάκι σιδηροδρομικό, για να ξανά αγαπήσουμε τον σιδηρόδρομο.