What do you think?
Rate this book
The Sleepwalkers #1
Οι Υπνοβάτες: 1888, Πάσενοβ η ο ρομαντισμός
Οι Υπνοβάτες, η τριλογία του Χέρμαν Μπροχ που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1932, θεωρείται σήμερα ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της σύγχρονης λογοτεχνίας και ο συγγραφέας της ισάξιος των Προυστ και Τζόυς. Πρόκειται για μια τεράστια νωπογραφία που καλύπτει 30 χρόνια (1888-1918) από την ιστορία της Γερμανίας και όπου έρχονται να συναντηθούν η μυθιστορηματική αφήγηση με την ποίηση και τη φιλοσοφία. Ο Μπροχ στον πρώτο τόμο ζωντανεύει με απαράμιλλη δεξιοτεχνία το τέλος του 19ου αιώνα και το λογοτεχνικό στυλ της εποχής αφηγούμενος την ιστορία του Γιόαχιμ Φον Πάσενοβ, που η οικογένειά του τον αναγκάζει να γίνει αξιωματικός παρά τη θέλησή του. Ο ήρωας όταν αρχίζει το βιβλίο έχει πλέον ενστερνιστεί τα σαθρά ιδεώδη του Πρωσικού μιλιταρισμού και ζει σε μια ατμόσφαιρα νοσηρού ρομαντισμού. Η γνωριμία του με μια γυναίκα ελευθερίων ηθών, τη Ρουτσένα, η φιλία του με τον Φον Μπέρτραντ, που εγκατέλειψε το στρατό για να γίνει επιχειρηματίας, καθώς και η επιθυμία του πατέρα του να παντρευτεί την κόρη των γειτόνων τους, την Ελίζαμπετ, και να επιστρέψει στο πατρικό του σπίτι, τον φέρνουν αντιμέτωπο με ορισμένα διλήμματα. Μέσα από αυτά τα τυραννικά για τον ήρωα ερωτήματα ο Μπροχ αφήνει να διαφανεί το ρήγμα που έχει δημιουργηθεί στην κοινωνική συνοχή ενός κόσμου που αργοπεθαίνει και προαγγέλλει την επερχόμενη αποσύνθεση.
Οι Υπνοβάτες, μυθιστόρημα επιβλητικό μα και προφητικό, καθώς το κεντρικό του θέμα, η κατάρρευση των ηθικών αξιών, προοιωνίζεται την άνοδο του Ναζισμού, είναι ένα πολυσύνθετο έργο που ο Μίλαν Κούντερα το χαρακτηρίζει ως "τον ακρογωνιαίο λίθο της παράδοσης του σύγχρονου Ευρωπαϊκού μυθιστορήματος".
Οι Υπνοβάτες, μυθιστόρημα επιβλητικό μα και προφητικό, καθώς το κεντρικό του θέμα, η κατάρρευση των ηθικών αξιών, προοιωνίζεται την άνοδο του Ναζισμού, είναι ένα πολυσύνθετο έργο που ο Μίλαν Κούντερα το χαρακτηρίζει ως "τον ακρογωνιαίο λίθο της παράδοσης του σύγχρονου Ευρωπαϊκού μυθιστορήματος".
231 pages, Paperback
First published January 1, 1931
24 people are currently reading
515 people want to read
About the author
Hermann Broch
153 books339 followersBroch was born in Vienna to a prosperous Jewish family and worked for some time in his family's factory in Teesdorf, though he maintained his literary interests privately. He attended a technical college for textile manufacture and a spinning and weaving college. Later, in 1927, he sold the textile factory and decided to study mathematics, philosophy and psychology at the University of Vienna.
In 1909 he converted to Roman Catholicism and married Franziska von Rothermann, the daughter of a knighted manufacturer. This marriage dured until 1923.
He started as a full-time writer when he was 40. When "The Sleepwalkers," his first novel, was published, he was 45. The year was 1931.
In 1938, when the Nazis annexed Austria, he emigrated to Britain after he was briefly arrested. After this, he moved to the United States. In his exile, he helped other persecuted Jews.
In 1945 was published his masterpiece, "The Dead of Virgil." After this, he started an essay on mass behaviour, which remained unfinished.
Broch died in 1951 in New Haven, Connecticut. He was nominated for the Nobel Prize and considered one of the major Modernists.
In 1909 he converted to Roman Catholicism and married Franziska von Rothermann, the daughter of a knighted manufacturer. This marriage dured until 1923.
He started as a full-time writer when he was 40. When "The Sleepwalkers," his first novel, was published, he was 45. The year was 1931.
In 1938, when the Nazis annexed Austria, he emigrated to Britain after he was briefly arrested. After this, he moved to the United States. In his exile, he helped other persecuted Jews.
In 1945 was published his masterpiece, "The Dead of Virgil." After this, he started an essay on mass behaviour, which remained unfinished.
Broch died in 1951 in New Haven, Connecticut. He was nominated for the Nobel Prize and considered one of the major Modernists.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 44 reviews
April 21, 2017
Ο Μίλαν Κούντερα μεθερμηνεύει το νόημα του έργου «Οι Υπνοβάτες».
«Οι αξίες κρύβουν το πρόσωπό τους. Η τάξη, η αφοσίωση, η αυτοθυσία, αυτές οι λέξεις τι πράγματι εκπροσωπούν; Οταν μια αξία χάνει το συγκεκριμένο περιεχόμενό της, τι μένει; Μόνο ένα κενό κέλυφος, μια κατηγορική προσταγή χωρίς ανταπόκριση, που όμως απαιτεί με ακόμα μεγαλύτερη βιαιότητα να την αναγνωρίσουμε και να την υπακούσουμε. Οσο λιγότερο γνωρίζει το άτομο τι θέλει, τόσο πιο παράφορα το επιθυμεί […]
Όταν η λογοτεχνία στοχάζεται στις μεγάλες στιγμές της δεν είναι αφηρημένη,δεν είναι σοφιστικέ, ούτε πειραματική φόρμα γραφής.
Αν και πολύ συχνά αντιμετωπίζεται με άρνηση και καταχωρείται στην βαριά βιομηχανία των βιβλίων που ΔΕΝ ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ... (εγκληματική παρανόηση).
Στο προκείμενο, "Οι Υπνοβάτες" στο πρώτο μέρος της τριλογίας με υπότιτλο «Πάσενοβ ή ο Ρομαντισμός, 1888» είναι μια μυθιστορηματική αφήγηση του 19ου αιώνα που περιγράφει το παρόν και το μέλλον των "ευτυχισμένων" ανθρώπων που "υπνοβατούν",αναρωτιούνται και αργοπεθαίνουν μες την καθημερινότητα τους.
Ο Χέρμαν Μπροχ μας αφηγείται γεγονότα και καταστάσεις μέσα απο την ιστορία του Πάσενοβ.
Ο Γιόαχιν φον Πάσενοβ διαπνέεται απο μια
"αμυντική πατριωτική πίστη" και μια "υποτιμημένη θυσιαστική ιδεολογία".
Οι ιδεολογικές (εθνικιστικές και μιλιταριστικές) του συνεπαγωγές και η στρατιωτική του καριέρα ως αξιωματικού ανακατεύονται με τον ρομαντισμό και τις ηθικές αξίες που παραπαίουν και οδηγούν στην κατάρρευση των ανθρώπινων ιδιοτήτων και επιλογών και στον παραλογισμό της συναισθηματικής αδράνειας.
Ο Γιόαχιν αναγκάζεται να ενστερνιστεί τα στρατιωτικά ιδεώδη. Πιέζεται να ακολουθήσει μια προδιαγεγραμμένη οικογενειακή παράδοση. Αδυνατεί να αντιταχθεί στο σαθρό ηθικό ρομαντισμό και στην πατρική καταπίεση.
Όταν ερωτεύεται μια γυναίκα που διάγει έκλυτο βίο και διατηρεί μια άσπονδη φιλία με κάποιον που τόλμησε να αρνηθεί το κατεστημένο,αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση.
Έρχεται αντιμέτωπος με τυραννικά διλήμματα για την πορεία της κοινωνικής εξέλιξης σε έναν κόσμο που ψυχορραγεί.
Θα συμβιβαστεί ή θα αντισταθεί;
Γαλουχημένος με συναισθηματική αδράνεια η απάντηση είναι προφανής ή και όχι!
Καλή ανάγνωση!
Πολλούς ασπασμούς!!
«Οι αξίες κρύβουν το πρόσωπό τους. Η τάξη, η αφοσίωση, η αυτοθυσία, αυτές οι λέξεις τι πράγματι εκπροσωπούν; Οταν μια αξία χάνει το συγκεκριμένο περιεχόμενό της, τι μένει; Μόνο ένα κενό κέλυφος, μια κατηγορική προσταγή χωρίς ανταπόκριση, που όμως απαιτεί με ακόμα μεγαλύτερη βιαιότητα να την αναγνωρίσουμε και να την υπακούσουμε. Οσο λιγότερο γνωρίζει το άτομο τι θέλει, τόσο πιο παράφορα το επιθυμεί […]
Όταν η λογοτεχνία στοχάζεται στις μεγάλες στιγμές της δεν είναι αφηρημένη,δεν είναι σοφιστικέ, ούτε πειραματική φόρμα γραφής.
Αν και πολύ συχνά αντιμετωπίζεται με άρνηση και καταχωρείται στην βαριά βιομηχανία των βιβλίων που ΔΕΝ ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ... (εγκληματική παρανόηση).
Στο προκείμενο, "Οι Υπνοβάτες" στο πρώτο μέρος της τριλογίας με υπότιτλο «Πάσενοβ ή ο Ρομαντισμός, 1888» είναι μια μυθιστορηματική αφήγηση του 19ου αιώνα που περιγράφει το παρόν και το μέλλον των "ευτυχισμένων" ανθρώπων που "υπνοβατούν",αναρωτιούνται και αργοπεθαίνουν μες την καθημερινότητα τους.
Ο Χέρμαν Μπροχ μας αφηγείται γεγονότα και καταστάσεις μέσα απο την ιστορία του Πάσενοβ.
Ο Γιόαχιν φον Πάσενοβ διαπνέεται απο μια
"αμυντική πατριωτική πίστη" και μια "υποτιμημένη θυσιαστική ιδεολογία".
Οι ιδεολογικές (εθνικιστικές και μιλιταριστικές) του συνεπαγωγές και η στρατιωτική του καριέρα ως αξιωματικού ανακατεύονται με τον ρομαντισμό και τις ηθικές αξίες που παραπαίουν και οδηγούν στην κατάρρευση των ανθρώπινων ιδιοτήτων και επιλογών και στον παραλογισμό της συναισθηματικής αδράνειας.
Ο Γιόαχιν αναγκάζεται να ενστερνιστεί τα στρατιωτικά ιδεώδη. Πιέζεται να ακολουθήσει μια προδιαγεγραμμένη οικογενειακή παράδοση. Αδυνατεί να αντιταχθεί στο σαθρό ηθικό ρομαντισμό και στην πατρική καταπίεση.
Όταν ερωτεύεται μια γυναίκα που διάγει έκλυτο βίο και διατηρεί μια άσπονδη φιλία με κάποιον που τόλμησε να αρνηθεί το κατεστημένο,αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση.
Έρχεται αντιμέτωπος με τυραννικά διλήμματα για την πορεία της κοινωνικής εξέλιξης σε έναν κόσμο που ψυχορραγεί.
Θα συμβιβαστεί ή θα αντισταθεί;
Γαλουχημένος με συναισθηματική αδράνεια η απάντηση είναι προφανής ή και όχι!
Καλή ανάγνωση!
Πολλούς ασπασμούς!!
September 26, 2018
(Σταθερά δίνω πόνο στο μπλογκ, αν έχετε όρεξη να διαβάσετε αναλυτική κριτική.)
Λοιπόν, εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα σημαντικό έργο, το οποίο έχω την εντύπωση ότι δεν έχει λάβει την αναγνώριση που του αξίζει. Τουλάχιστον εγώ δεν είχα δει κάποιον να μιλάει ή να γράφει γι' αυτό.
Στον πρώτο τόμο της τριλογίας παρακολουθούμε τον νεαρό Πρώσο αξιωματικό Γιόαχιμ φον Πάσενοβ, τον δευτερότοκο γιο μιας ευκατάστατης οικογένειας γαιοκτημόνων, που σύμφωνα με τα ήθη της εποχής, κατετάγη στον στρατό, αφού με τη διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας επιφορτίζεται κατά κύριο λόγο ο πρωτότοκος.
Εκεί ο Πάσενοβ αρχίζει να αναπτύσσει μια βαθιά προσκόλληση στα στρατιωτικά ιδεώδη, την πειθαρχία και την ευπρέπεια, εμφορούμενος σχεδόν από λατρεία για τη στολή του, το στιβαρό, γωνιώδες περίβλημά της, τη σεμνότητα με την οποία αποκρύπτει τα μεσοφόρια —κατάλληλα μόνο για τους πολίτες—, την πανοπλία που απλόχερα προσφέρει απέναντι στην ηθική έκπτωση των καιρών.
Στον αντίποδα των συνδηλώσεων που μπορεί να προκαλεί η στολή για τη συναισθηματική υπόσταση ενός χαρακτήρα, ο Πάσενοβ βιώνει οξείες συναισθηματικές εξάρσεις, που μέσα του πολλές φορές προσλαμβάνουν τυραννικές διαστάσεις, εξαιτίας μιας επίκτητης φειδούς που έρχεται ως συνέπεια της στρατιωτικής του εκπαίδευσης. Ενόσω όμως ο Μπροχ κατασκεύαζε τον κατά βάση συναισθηματικό, καλόψυχο και απονήρευτο Πάσενοβ, παράλληλα έπλαθε και τον διαμετρικό σ’ αυτόν χαρακτήρα, τον Μπέρτραντ.
Ο Μπέρτραντ εισάγεται ως παλιός φίλος του Πάσενοβ που εγκατέλειψε τον στρατό για να ασχοληθεί με τις επιχειρήσεις κι αποτελεί ίσως τη ραχοκοκαλιά που φέρει κάθε μία από τις πράξεις των βασικών πρωταγωνιστών του βιβλίου. Οξύνους και φιλοσοφημένος, πρόθυμος ακροατής και διασκεδαστικός συνδαιτημόνας, άνετος ατακαδόρος και έμμονος αποσαρθρωτής των παλαιών αξιών, ο Μπέρτραντ συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου, ελεύθερου πολίτη και συνεπώς προκαλεί δυσθυμία και ανησυχία στον Πάσενοβ. Ο Μπέρτραντ είναι το μπαλαντέρ σε ό,τι συμβαίνει στο Οι Υπνοβάτες: 1888, Πάσενοβ ή ο ρομαντισμός. Είναι ο ηθικός αυτουργός κι η γενεσιουργός αιτία μαζί.
Υπνοβάτες όμως γιατί; Θα έλεγα ότι ο Πάσενοβ υπνοβατεί, καθώς η ζωή του δεν ορίζεται από τη βούληση και τις πράξεις του, αντίθετα, μάλλον παραδωμένος στην παράνοια, έχει εκχωρήσει τον έλεγχο στους άλλους και βρίσκεται δέσμιος σε μία απραξία που ο ίδιος θεωρεί ότι συνάδει με το αξιακό του σύστημα ή με τη στρατιωτική του εκπαίδευση.
Δεν είναι ο μόνος όμως που βρίσκεται σε ονειρικό λήθαργο.
Μαζί του κοιμούνται κι άλλοι, περισσότερο ή λιγότερο, και μένει να τους ξαναβρούμε στους επόμενους τόμους των Υπνοβατών.
Λοιπόν, εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα σημαντικό έργο, το οποίο έχω την εντύπωση ότι δεν έχει λάβει την αναγνώριση που του αξίζει. Τουλάχιστον εγώ δεν είχα δει κάποιον να μιλάει ή να γράφει γι' αυτό.
Στον πρώτο τόμο της τριλογίας παρακολουθούμε τον νεαρό Πρώσο αξιωματικό Γιόαχιμ φον Πάσενοβ, τον δευτερότοκο γιο μιας ευκατάστατης οικογένειας γαιοκτημόνων, που σύμφωνα με τα ήθη της εποχής, κατετάγη στον στρατό, αφού με τη διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας επιφορτίζεται κατά κύριο λόγο ο πρωτότοκος.
Εκεί ο Πάσενοβ αρχίζει να αναπτύσσει μια βαθιά προσκόλληση στα στρατιωτικά ιδεώδη, την πειθαρχία και την ευπρέπεια, εμφορούμενος σχεδόν από λατρεία για τη στολή του, το στιβαρό, γωνιώδες περίβλημά της, τη σεμνότητα με την οποία αποκρύπτει τα μεσοφόρια —κατάλληλα μόνο για τους πολίτες—, την πανοπλία που απλόχερα προσφέρει απέναντι στην ηθική έκπτωση των καιρών.
Στον αντίποδα των συνδηλώσεων που μπορεί να προκαλεί η στολή για τη συναισθηματική υπόσταση ενός χαρακτήρα, ο Πάσενοβ βιώνει οξείες συναισθηματικές εξάρσεις, που μέσα του πολλές φορές προσλαμβάνουν τυραννικές διαστάσεις, εξαιτίας μιας επίκτητης φειδούς που έρχεται ως συνέπεια της στρατιωτικής του εκπαίδευσης. Ενόσω όμως ο Μπροχ κατασκεύαζε τον κατά βάση συναισθηματικό, καλόψυχο και απονήρευτο Πάσενοβ, παράλληλα έπλαθε και τον διαμετρικό σ’ αυτόν χαρακτήρα, τον Μπέρτραντ.
Ο Μπέρτραντ εισάγεται ως παλιός φίλος του Πάσενοβ που εγκατέλειψε τον στρατό για να ασχοληθεί με τις επιχειρήσεις κι αποτελεί ίσως τη ραχοκοκαλιά που φέρει κάθε μία από τις πράξεις των βασικών πρωταγωνιστών του βιβλίου. Οξύνους και φιλοσοφημένος, πρόθυμος ακροατής και διασκεδαστικός συνδαιτημόνας, άνετος ατακαδόρος και έμμονος αποσαρθρωτής των παλαιών αξιών, ο Μπέρτραντ συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου, ελεύθερου πολίτη και συνεπώς προκαλεί δυσθυμία και ανησυχία στον Πάσενοβ. Ο Μπέρτραντ είναι το μπαλαντέρ σε ό,τι συμβαίνει στο Οι Υπνοβάτες: 1888, Πάσενοβ ή ο ρομαντισμός. Είναι ο ηθικός αυτουργός κι η γενεσιουργός αιτία μαζί.
Υπνοβάτες όμως γιατί; Θα έλεγα ότι ο Πάσενοβ υπνοβατεί, καθώς η ζωή του δεν ορίζεται από τη βούληση και τις πράξεις του, αντίθετα, μάλλον παραδωμένος στην παράνοια, έχει εκχωρήσει τον έλεγχο στους άλλους και βρίσκεται δέσμιος σε μία απραξία που ο ίδιος θεωρεί ότι συνάδει με το αξιακό του σύστημα ή με τη στρατιωτική του εκπαίδευση.
Δεν είναι ο μόνος όμως που βρίσκεται σε ονειρικό λήθαργο.
Μαζί του κοιμούνται κι άλλοι, περισσότερο ή λιγότερο, και μένει να τους ξαναβρούμε στους επόμενους τόμους των Υπνοβατών.
July 26, 2020
Imperdibile per gli amanti della Mitteleuropa.
Grazie Adelphi per averlo ristampato, grazie Ada Vignali per la traduzione, grazie Rosenkavalier per avermelo fatto conoscere con la prima lettura fatta in GdL, e grazie Broch! Come dice Nabokov nelle sue Lezioni di letteratura, i bei libri andrebbero letti almeno due volte per gustarli appieno, è questo è veramente un grande romanzo; attendo la ristampa del secondo volume della trilogia.
Grazie Adelphi per averlo ristampato, grazie Ada Vignali per la traduzione, grazie Rosenkavalier per avermelo fatto conoscere con la prima lettura fatta in GdL, e grazie Broch! Come dice Nabokov nelle sue Lezioni di letteratura, i bei libri andrebbero letti almeno due volte per gustarli appieno, è questo è veramente un grande romanzo; attendo la ristampa del secondo volume della trilogia.
December 31, 2017
I finished this last night and spent a moment thinking about how I might rate it. "It started off as 3-stars, but managed to cross the line to 4 by the end." While refusing to get out of bed this morning, I spent as much time as I could thinking about what I might actually write in this space. The more I thought about it, the more I decided this is more worthwhile than the bottom of my 4-star group. I'm going to give it 5-stars, but I might be wrong.
This is definitely more a character study than a plot-driven novel. Joachim von Pasenow must be among the weakest, most indecisive of characters and completely devoid of self-confidence. He seemingly lets life happen to him, though there are a couple of instances when he solicits the advice of another. As is often the case of male writers, the women are almost like stage props in terms of characterization - necessary, but perhaps not real.
The prose kept me distant from these characters. Among my early thoughts was that it is difficult to get close enough to any of them to feel much for them. In some ways, it was like watching a train wreck, except that there wasn't enough drama/action for "train wreck" to be quite what was being watched. Inexplicably, this distance from the characters is part of the attraction of the novel. I wanted to keep reading.
I can see where Broch draws on his own life experiences in the writing of this. In the brief GR profile is mentioned that he had his own textile factory, and one character in this is a cotton importer. Broch does drift off occasionally into a bit of philosophy, which he studed after selling the textile factory. Joachim von Pasenow has a religious aspect to his character, and Broch converted to Roman Catholicism.
This is the first book in Broch's Sleepwalkers trilogy. I look forward to the next 2 books in the series.
This is definitely more a character study than a plot-driven novel. Joachim von Pasenow must be among the weakest, most indecisive of characters and completely devoid of self-confidence. He seemingly lets life happen to him, though there are a couple of instances when he solicits the advice of another. As is often the case of male writers, the women are almost like stage props in terms of characterization - necessary, but perhaps not real.
The prose kept me distant from these characters. Among my early thoughts was that it is difficult to get close enough to any of them to feel much for them. In some ways, it was like watching a train wreck, except that there wasn't enough drama/action for "train wreck" to be quite what was being watched. Inexplicably, this distance from the characters is part of the attraction of the novel. I wanted to keep reading.
I can see where Broch draws on his own life experiences in the writing of this. In the brief GR profile is mentioned that he had his own textile factory, and one character in this is a cotton importer. Broch does drift off occasionally into a bit of philosophy, which he studed after selling the textile factory. Joachim von Pasenow has a religious aspect to his character, and Broch converted to Roman Catholicism.
This is the first book in Broch's Sleepwalkers trilogy. I look forward to the next 2 books in the series.
January 26, 2025
Όσο διαβαζα το βιβλίο αυτό, μια απορία συνεχώς διετρεχε το μυαλό μου: Γιατι δεν το διδαχτήκαμε στο Πανεπίστημιο αυτό; Ειμαι αποφοιτος της Γερμανικής Σχολής, κατεύθυνση λογοτεχνίας, και δεν ειχα ξανακούσει τον Μπροχ, κατι που διαβαζοντας το Υπνοβατες Ι, μου φαινεται αδιανόητο.
Οι λεξεις του ειναι κοσμήματα. Οι σκέψεις του ασύλληπτης δημιουργίας. Δεν μπορουσα παρά να θαυμάζω τον περίπολοκο κόσμο στον οποιο με υπέβαλλε, όπου εξωτερικά δεν γίνονται και παρα πολλά πράγματα, εσωτερικά ομως, σ' αυτους τους περιπλοκους χαρακτηρες του εργου του, χαμός. Εσωτερικός χαμός.
Σκεφτόμουν ακόμη όσο το διαβαζα πόσο εύστοχος ειναι ο τιτλος του: Υπνοβατες. Ακριβως ετσι συμπεριφερονται οι χαρακτηρες του, υπνωτισμενοι περιφερονται με τις εσωτερικες τους σκεψεις σ ενα πολυβουο βερολινο της εποχης της ανοδου του τρίτου ραιχ, ακομη ανυποψιαστοι, ακομη στον κοσμο τους , ακομη κοιμισμενοι.
παρ ολο που η μοναδικη στιγμη που αναφερει την λεξη υπνοβατες ο συγγραφεας, ειναι η στιγμη που ενα ζευγαρι κανει ερωτα, κι αυτη μια ακομη κορυφαια λογοτεχνικη στιγμη και πολυ τολμηρη για την εποχη της- εγω νομιζω οτι ολο το εργο το διατρεχει σαν λεπτη κλωστουλα αυτη η εννοια της υπνοβασιας σε καθε περαιτέρω πτυχη της -εσωτερικης κυριως- πλοκης.
και τωρα δε μου μενει παρα ν αναζητησω αμέσως το δευτερο μερος της τριλογιας, το οποιο οντας ογκωδεστερο πλεον δε με αποθαρρυνει, γιατι ανυπομονω να ξαναβυθιστω σε αυτο τον κοσμο, που απατει βαθια συγκεντρωση και σε τραβαει μεσα του σαν μια δινη αν του αφεθεις, σαν στροβιλος σε σιφονι νιπτηρα περιπου ενιωθα, για να καταλαβεις.
Πηρα το πρωτο μερος γιατι ηταν βιβλιαρακι μικρο. Το 'χω λεω. Την πατησα. Γοητευτηκα. Ερωτευτηκα. Υπνοβυθίστηκα.
Ξεχωριστη μνεια για την εξαιρετικη μεταφραση, στην οποια οι ελληνικές εκδοσεις δε μας εχουν συνηθισει οταν γινονται σε γερμανικα βιβλια ειδικα, ειναι κατα πλειοψηγια απογοητευτικές. Δεν καταλαβα, αν και το εψαχνα, αν εγινε απευθειας απο τα γερμανικά, και η πρώτη εκδοση βλεπω οτι ειναι το '87, γεγονος παντως παραμενει οτι δεν θυμιζει σε τιποτα μεταφραση ,δεν κανει πουθενα 'γερμανισμούς', το κειμενο ρεει κατα κυματα οπως θα επρεπε και η επιλογη των λεξεων του μεταφραστη με συγκλονισε. Καθομουν και το σκεφτομουν κι αυτο. Κι αυτη ειναι η μεγαλη συμβολη, νομιζω, του Μπροχ. Αυτο καταλαβα οσο το(ν) διαβαζα:
Σε προκαλει και σε προτρέπει συνεχώς να σκεφτεσαι. Γιατι αφηνει πολλά να εννούνται. Αλλά σου δίνει και τοσα να καταλαβεις, ωστε να εχεις και ολα τα εφοδια ήδη για να βγαλεις τα δικα σου συμπερασματα.
Ετσι κλεινει και το εργο του, ζητωντας σου να συμπερανεις μονος σου, γιατι ως τωρα σ εχει προικίσει μ αυτό.
Σπουδαίος.
November 27, 2025
Mitteleuropa al suo meglio con un'opera che meriterebbe di essere più apprezzata e riscoperta: Broch esplora l'uomo immerso in un processo di disgregazione dei valori tramandati fin dal medioevo, quei valori atavici di Patria e famiglia. Trilogia da recuperare assolutamente.
September 21, 2018
Ο Βολταίρος, όπως και ο Σαντ επέλεξαν – χωρίς να είναι οι μόνοι βέβαια, ακόμη κι ο Σαρτρ, ή ο Καμύ το έκαναν – να μετατρέψουν τη φιλοσοφική θεώρηση τους σε παραβολές. Γενικά, αρκετά εύκολα αναγνωρίσιμες, που ήταν μάλλον και ένα απ’ τα ζητούμενα, ακριβώς επειδή η Φιλοσοφία ξεκινώντας απ’ το θεϊκό Αριστοτέλη και φτάνοντας ως τις μέρες μας, δεν είναι παρά η απόρροια στοχασμών που αφορούν τη ζωή. Επίσης, καθένας απ’ αυτούς που ανέφερα και άλλους που δεν ανέφερα, είχαν μόνο ένα αντικείμενο και αυτό ήταν η δική τους θέση – στάση.
Υπήρξαν και άλλοι όμως, που πήραν αυτή τη γνώση εν συνόλω, τη στοχάστηκαν, τη μετέτρεψαν σε πράξη, έστω κι αν αυτή ήταν μόνο μια άσκηση, μία σπουδή και μια μετάφραση στην πρακτική ζωή και έφτιαξαν όχι πλέον τις δικές τους παραβολές. Αλλά ψηφιδωτά που από πολύ μακριά μοιάζουν με μια εικόνα, μια ιστορία, όσο όμως πλησιάζεις βλέπεις πως υπάρχουν διακριτά σημεία. Μια τέτοια ιστορία συναντάμε κι εδώ στο Μπροχ. Επί του παρόντος κινδυνολογεί, προφητεύει, υποψιάζεται που θα οδηγήσουν όλα αυτά, όλη αυτή η φιλοσοφία, που συχνά έχει μεταλαμπαδευτεί με ακραίους λαϊκίστικους τρόπους ( όποιος έχει διαβάσει τον Επαναστατημένο Άνθρωπο, ή γνωρίζει βιογραφικά τον τρόπο που χρησιμοποίησε αρχικά η αδερφή του Νίτσε και ο άντρας της, το έργο του, μπορεί να καταλάβει ευκολότερα τι ακριβώς εννοώ ) και συνθέτει μια ιστορία, όπου στο πρώτο της άκρο βρίσκεται… τι βρίσκεται;
Ο ρομαντισμός άραγε, ή όλος ο γερμανικός υλισμός και ιδεαλισμός; Ο τοπικός προσδιορισμός βέβαια, δεν βγάζει εκτός του Πύρρωνα ή το Σέλινγκ, ή ακόμη και τον Κόλλεριτζ. Η ενότητα της φιλοσοφίας και η μεγάλη της δύναμη είναι αυτή ακριβώς: η συνέχεια της από στοχαστή σε στοχαστή, ανεξάρτητα του από πού ήταν ο καθένας. Ίσως κάποιοι θα εξαιρούσαν απ’ αυτό το Στίρνερ, ή τον Κροπότκιν, ή ακόμη και τον Κόμη Καλλέργη, αλλά στην πραγματικότητα ακόμη κι αυτοί αποτελούν μέρος του συνεχούς της Φιλοσοφίας. Παρότι βέβαια πλατειάζω και ουδεμία σχέση έχουν με αυτό το βιβλίο. Και βέβαια όλα όσα ακολουθούν δεν αποτελούν κριτική, είναι μόνο οι σκέψεις μου και αναλαμβάνω την ευθύνη ότι μπορεί να είναι βλακώδη κατασκευάσματα του νου, επειδή μερικές φορές φτάνω μέχρι εκεί που μπορώ να δω, ή βλέπω αυτό που επιθυμώ. Θα ξαναγράψω όμως, όπως έγραψα και στα updates, ότι ίσως να μπορώ να κάνω κάποιες αντιστοιχίσεις ως ερασιτέχνης αναγνώστης φιλοσοφίας, αλλά κι αν δε μπορεί κάποιος να τις κάνει, δεν τρέχει μία στα γύφτικα. Ο Μπροχ και πάλι θα τον φιλέψει.
Λένε πως σε αυτό τον τόμο ο Μπροχ μιμείται τον ημι – έμμεσο περιγραφικό τρόπο γραφής / συμμετοχής των συγγραφέων του 19ου αιώνα. Ούτε αυτό είδα, ούτε τα περισσότερα απ’ όσα γράφουν τόσο ο Μωρίς Μπλανσό, όσο και ο Κούντερα. Ενώ μου άρεσε πάρα πολύ ο τρόπος παρουσίας του προλογικού σημειώματος. Ξεκινάει με την εισαγωγή του Μπλανσώ και στα περιθώρια υπάρχουν οι σκέψεις του μεταφραστή, τόσο για το Μπροχ και τους Υπνοβάτες, όσο και για το κείμενο του Μπλανσώ, μαζί με παραθέματα κυρίως απ’ τον Κούντερα. Τείνω πιο πολύ να συμφωνήσω μαζί του και κυρίως στο ότι ο συγγραφέας δε συγχωνεύεται με ρεύμα ή ύφος μιας εποχής, διατηρεί το δικό του. Για δεύτερη φορά μετά το Λισιέν Λεβέν και για τρίτη μετά τη Φεγγαρόπετρα, η γενική επιμέλεια της Μέδουσας κλέβει την παράσταση. Το μόνο ίσως σχόλιο του Μπλανσώ που για ‘μενα αποδίδει την ουσία είναι αυτό: << Είναι η στιγμή του θεμελιώδους κακού, γιατί η καθαρή λογική όταν αποκτά αυτονομία, είναι πιο κακή και από το ανορθολογικό: εισάγει την ίδια της την τάση προς διάλυση, και τα πάντα διαχέονται σε μια θολή αφαίρεση, όπου δεν υπάρχει πλέον κανένα κέντρο αξιών και ο άνθρωπος, παραδομένος στο δίχως νόημα παιχνίδι των αδιάλλακτων συμβάσεων, περιπλανιέται ανάμεσα στα φαντάσματα της λογικής, που δεν παύει να τα θεωρεί ανώτερες βεβαιότητες. Και τότε μεταμορφώνεται σε ένα εκμηδενισμένο άτομο, ένα άτομο μεταφυσικά αποκλεισμένο και υλικά αποκληρωμένο, σε έναν υπνοβάτη που παραπαίει στο όνειρο του κι όταν το όνειρο τον απορρίπτει, τότε βρίσκεται εξόριστος στο άγχος της νύχτας από το οποίο δε μπορεί να ξυπνήσει, χωρίς όμως και να μπορεί να κοιμηθεί >>.
Υπάρχουν πραγματικά χυδαίοι άνθρωποι, σε μόνιμο ερεθισμό που θα έλεγε και ο Μπέρνχαρτ. Όταν διάβαζα για την εντύπωση που έκανε στο Γιόαχιμ η κρεββατοκάμαρα της βαρώνης και πολύ αργότερα τις σελίδες 222 – 229, ένιωσα τρόμο και πόνο στη σκέψη ν’ αγγίξουν τα ηλίθια κακοπροαίρετα μυαλά, αυτοί οι χοντροκόποι, τις σκηνές τούτες, να τις μολύνουν. Μακάρι να μη διαβαστεί ποτέ από τέτοιους ανθρώπους, όχι γιατί λέγεται κάτι σημαντικό, έξω απ’ το πλαίσιο τους δεν υπάρχει τίποτα το σπουδαίο ή το καλολογικό, αλλά γιατί κομμένο σαν μια εντύπωση της άκρης, θα θύμιζε πολύ τις φτήνιες που διαβάζουν και νομίζουν πως διαβάζουν πεζογραφία. Μα δε γαληνεύουν ποτέ μ’ όσα διαβάζουν, δεν νιώθουν την πλήρωση, δε μπορούν να μεταστοιχειωθούν οι σκέψεις των συγγραφέων τους σε τίποτα. Μόνο εξεγείρονται, βανδαλίζουν, γιατί βανδαλίζονται και φτύνουν όπου βρουν.
Συναισθηματική απάθεια, πνευματική ένδεια και ανία και η ανάγκη ανανέωσης μέσω αντικειμένων και ανθρώπων ως αντικείμενα, με φόβο για να μην υπάρξει επανένωση ή γνωριμία με το έσω, εκείνο που πραγματικά οδηγεί στην πνευματική ανάπλαση και την έξοδο στον κόσμο. Παραφορά συναισθημάτων χωρίς αιτία επιφανειακή, μόνον εκείνη που θέλει σκάψιμο κι έτσι μένει θαμμένη, τύφλωση σε στερεότυπες παραδοχές, περιχαράκωση σε αντικείμενα – δέρματα. Κεκλεισμένων των θυρών, σπίτια – δέρματα, στολές – δέρματα κι η Τέχνη αξεδιάλυτη απ’ τη μονοκύμαντη νεκρή φύση, στατικότητα. Τέχνη – αντικείμενο, γνώση – αντικείμενο, χέρι στο χέρι – αντικείμενο. Όλα αντικείμενα και το υποκείμενο για τον εαυτό του αντικείμενο, με την ιδιότητα του αντικειμένου, να το στολίζεις, να το μεταφέρεις, να το αποθηκεύεις, να το περιφέρεις και μέσα σε όλα, μαζί με όλα κι οι επισκέπτες – αντικείμενα. Κι έπειτα σ’ ένα έρημο χωράφι, σε άδειο σαλόνι, σε ένα σταθμό, έρχεται και δε μπορείς να κάνεις τίποτα για να την αποφύγεις: η αδυσώπητη σιωπή – υποκείμενο.
Στην πολυτέλεια του να έχεις πάντοτε δραστηριότητες – αντικείμενα, ανθρώπους – αντικείμενα, δορυφόρους – αντικείμενα, σε μια αέναη φαινομενολογία – αντικείμενο, βαφτισμένη εμπειρία, μεταγλωττισμένη ζωή, χαρά, ποτέ δεν έμαθες ν’ ακούς το μουρμουρητό κάτω απ’ όλα και γύρω τους, να ψηλαφίζεις τη φωνή του εαυτού – υποκείμενο και μόνος είναι αβάσταχτο να αντέξεις τη σιωπή. Θα σκοτώσεις, θα σκοτωθείς, θα γίνεις ικανός για το ολοκληρωτικό κακό, αν πρόκειται μέσα σ’ αυτό να πάψει η σιωπή, να ανακληθεί, να μετατραπεί σε σιωπή – αντικείμενο, σιωπή – παραβάν. Αν όχι, κοντά η μέρα που θα αυτοπυροβοληθείς, ή θα κατασπαράξεις, που θα χαράξεις τα μπράτσα σου, αρκεί να μπορέσεις ξανά να ακούς. Γιατί τι άλλο είναι ο Ρομαντισμός αν όχι η αντίσταση στην ηρεμία, στον τρόπο που την επικαλέστηκε ως δική του και τη μίανε ο Ορθολογισμός;
Τι αντιπροσωπεύει ο νεαρός Γιόαχιμ με τις άτακτες σκέψεις και την άρνηση τους αν όχι τον άγγελο του Ρομαντισμού που παλεύει να βρει το φως; Και τι είναι τελικά η πρόσκληση στον ιερωμένο σ’ ένα παιχνίδι έλξης – απώθησης του πατέρα; Ας θυμηθούμε τη θρησκευτική αμπελοφιλοσοφία του Χέγκελ και τη συγκρότηση του Σοπενάουερ, ακόμη και τη δριμύτητα του Νίτσε. Υπάρχει γνώση; Υπάρχει βούληση; Υπάρχει υποκειμενισμός; Τι είναι όλοι αυτοί που στέκονται μπροστά μου; Είναι αντικείμενα μου; Είναι παραστάσεις μου; Εγώ τ�� είμαι για τους άλλους; Κάλπικες κι ασήμαντες μοιάζουν οι τιμές και τ’ αξιώματα… που να βρει κουράγιο ο έρημος πατέρας μονολογώντας για την τιμή που τον σκεβρώνει; Πόσο κοντινός είναι ο γιος που λείπει και στέλνει γράμματα; Πόσο μακρινός ο γιος που ήρθε κι αποκαθιστά τη σιωπή και την απουσία στο τραπέζι; Τα πάντα είναι πόλεμος και πόλεμος θα έρθει, γιατί η σιωπή είναι δυσβάσταχτη. Η σιωπή. Η σιωπή . . . υποκείμενο!
Οι άνθρωποι χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: αυτούς που σκέφτονται κι εκείνους που δε σκέφτονται. Αυτοί που δε σκέφτονται χωρίζονται σε δυο άλλες κατηγορίες: εκείνους που το σπέρμα σκέψης δε θα γονιμοποιηθεί, μπορεί να γίνει λίκνο ή να ξεχαστεί κι αυτούς που αναμένουν χωρίς κι οι ίδιοι να το ξέρουν, το έναυσμα, τον καταλύτη, για να συντρίψουν μετά μόνοι κάθετί ως τώρα γνωστό τους και πεπερασμένο. Μα τι μπορούμε να κάνουμε για την πρώτη κατηγορία που αγιοποιεί, ή εφευρίσκει ψυχαναγκασμούς και μένει ασάλευτη, ώσπου σαν άλλα γαστρικά υγρά, αυτά της λήθης να καταπιούν τον ξενιστή; Να γκρεμίσουμε το λίκνο, να διακόψουμε την πέψη, να εμβολίσουμε. Κομψά, χωρίς φαινομενικές ατέλειες και κούφια. Προτιμότερο να τους αφήσουμε με τα συντρίμμια, παρά με ένα είδωλο για το οποίο μπορούν να νιώσουν μόνο εκείνο το πάθος, προς τις ‘’σέλες’’ που μοιάζουν να γεφυρώνουν τις ασυνέχειες, άρα και να τις νομιμοποιούν. Καλύτερα να μην έχει κανέναν ορίζοντα, αν βρίσκεται χαμηλότερα απ’ αυτόν που του τέθηκε. Χίλιες φορές το σοκ της διάλυσης, παρά η άγνοια κι ο φανατισμός. Και όλοι μα όλοι στην πραγματικότητα είμαστε διαρκώς έτοιμοι να αγιοποιήσουμε κάτι, ή κάποιους. Όλοι εν δυνάμει σκεφτόμαστε και για κάτι άλλο δε θέλουμε να σκεφτούμε, λέμε πως δε μπορούμε, πως δε μας ενδιαφέρει κι αγιοποιούμε το άφατα ωραίο, ή γυαλιστερό γιατί τράβηξε τη σκέψη μας όπως το κόκκινο αυτοκίνητο το μάτι, ή ακόμη ξαπλώνουμε στην πρώτη νίκη που μας δίνει, εμπιστευόμαστε, αναπαυόμαστε και ο καιρός περνάει και διαρκώς είμαστε αμέτοχοι και όμως δυσκίνητοι, ανίκανοι να δούμε μια άλλη επιλογή, σαν εκείνους που μάθανε μια ζωή να εμπιστεύονται εμπόρους που τους κλέβουν, αλλά που παρόλ’ αυτά είναι αξιόπιστοι κι αρνούνται να δουν λίγο παραπέρα, λέμε γι’ αυτούς πως τους άρπαξε η δυσπραγία της ηλικίας, η φαινομενική δυσπραγία της, η άγια ηλικία.
Διαρκώς, έχω μια ακατανίκητη εντύπωση πως η ατμόσφαιρα του έργου ( όχι το ύφος, όχι η γραφή, ας μη γίνει παρερμηνεία σ’ αυτό ) έχει τη λεπταίσθητη κι όμως αργή και βαριά ατμόσφαιρα ροής των Εκλεκτικών Συγγενειών και την ίδια στιγμή πως το σπίτι του Γιόαχιμ στο Βερολίνο, δεν είναι άλλο απ’ το σπίτι του Ρασκόλνικωφ.
Σ’ ένα ξέφρενο κυνήγι της αχαρτογράφητης αταξίας, ο Γιόαχιμ ακολουθεί πρόσωπα και βλέπει πρόσωπα μέσα σε άλλα πρόσωπα, τοπία μέσα σε πρόσωπα, σα να αποδίδει ιδιότητες μ’ ένα τρόπο που θυμίζει τις πρώτες ψηλαφίσεις στον κόσμο του Αριστοτέλη, ή πολύ περισσότερο το παγκόσμια μεγάλο ερώτημα: ύλη ή πνεύμα. Σαφώς, ο τίτλος προϋποθέτει το Ρομαντισμό, αλλά τίποτα δεν αναιρεί την παρουσία του Υλισμού και του Ιδεαλισμού. Κι εδώ έρχεται το μεγάλο σύνθετο πρόβλημα: Πόσο ασφαλής είναι ο Υλισμός ή ο Ορθολογισμός κι αντίστοιχα ο Ιδεαλισμός και ο Ρομαντισμός σε οποιοδήποτε άνθρωπο αρνείται να σκεφτεί μόνος του, που ακόμα και η μουσική τον μπλοκάρει, όσο κι αν του θέταμε την ερώτηση, αν τα πάντα είναι ιδέα Μου, ή αν Εγώ είμαι ιδέα Μου;
Ο πατέρας του Γιόαχιμ γυρνά και γυρνά στα ίδια και νοσεί, ο Γιόαχιμ φεύγει για να μην προσβληθεί και βυθίζεται στην απάθεια και στον εύκολο έρωτα. Ίσως να είναι βλακώδες, αλλά την ίδια στιγμή που όλα κραυγάζουν πάνω στο Μπέρτραντ, το πνεύμα του Σοπενάουερ, μου έρχεται στο νου μια βιογραφική ιστορία. Στο ξέσπασμα της χολέρας, ο Χέγκελ και ο Σοπενάουερ έφυγαν απ’ το Βερολίνο. Ο Χέγκελ επέστρεψε, προσβλήθηκε και πέθανε, ο Σοπενάουερ έζησε για πάντα στη Φρανκφούρτη και βυθίστηκε σε μια έστω φαινοτυπικά μονοσήμαντη λειτουργική ζωή. Παρότι οι στάσεις – θέσεις, ή ακόμη και οι αντί – στάσεις και αντί – θέσεις, του Μπέρτραντ ειδικά εκεί που μιλάει για το πάθος – αντιξοότητα, μας φέρνουν στο νου σε ένα τριγωνικό σχήμα το Ρουσώ, το Σοπενάουερ και το Βολταίρο, εντούτοις αυτή η βιογραφική λεπτομέρεια που δεν υπάρχει περίπτωση να μη γνώριζε ο Μπροχ, ανακινεί κι άλλες σκέψεις. Εδώ ας πούμε, ο Γιόαχιμ σκέφτεται << ο έρωτας σημαίνει να μπορείς να ξεφεύγεις απ’ τον κόσμο σου, για να καταφύγεις στον κόσμο του άλλου και αυτός ήταν ο λόγος που παρόλη τη ζήλια και την ντροπή που ένιωθε, είχε εγκαταλείψει τη Ρουτσένα στον κόσμο της, έτσι που εκείνη να μπορεί πάντα και ξανά και τόσο γλυκά να καταφεύγει στον ίδιο >> πυροδοτεί κι άλλες σκέψεις, σχετικά με τα πρόσωπα που χρησιμοποιεί και τα ρεύματα που ντύνεται ο συγγραφέας, προσπαθώντας να παραστήσει την εποχή που προηγήθηκε του ίδιου, όσο πιστότερα μπορεί και να αποδείξει, αυτά που φαίνονταν ίσως τόσο παράλογα, για το κύμα που φούσκωνε στον κόσμο.
Για να γυρίσω όμως λίγο στο Μπέρτραντ, ίσως το μεγαλειώδες σημείο βρίσκεται στην άρνηση του. Δημιουργεί την ικανή και αναγκαία συνθήκη της αντιξοότητας. Εκείνη που θα αναδείξει την αλήθεια απ’ το ψέμα, σε μια διαδρομή που αναπόφευκτα, θα ήταν ένα πολύ δύσκολο ταξίδι. Και σ’ αυτό ειδικά το σημείο ο Μπροχ συναντάει τον Καμύ: όχι πια στο οι Γερμανοί προκαλούν τον ερεθισμό τους, συλλέγοντας ό,τι τους βγάζει εκτός εαυτού για να έχουν κίνητρα να δρουν, αλλά στο Όλοι και αυτή είναι η ειδοποιός διάκριση. Κι εδώ πρέπει κανείς να αναρωτηθεί, στο σπουδαίο έργο του Καμύ, τον Επαναστατημένο Άνθρωπο, όπως άλλωστε και στο Μύθο του Σίσυφου, αναγνωρίζονται κάποιοι σπουδαίοι και παγκόσμιοι λόγιοι και λογοτέχνες, όχι όμως και ο Μπροχ, την ίδια στιγμή που υποδεέστερα εγχώρια ονόματα μοιάζουν να διαδραματίζουν για τον Καμύ την πραγματική σκηνή των εξισορροπιστών, τους ιππότες. Και ναι είναι σπουδαίο έργο ο Επαναστατημένος Άνθρωπος, αλλά ποτέ δεν συγχώρεσα στο συγγραφέα του την εθνική πεποίθηση για το ρόλο της γαλλικής τέχνης και της ποιότητας της, δε διαφέρει απ’ την τόσο συχνή δική μας προγονοπληξία. Αλλά εδώ ο Μπροχ απ’ το παρελθόν τον συναντάει στα μέσα της διαδρομής. Και όποιος πει ότι οι Γερμανοί δεν υπέφεραν προ πολέμου και μετά πολέμου, είτε εμπλεκόμενοι διεθνώς, είτε εμφυλίως ή βλάκας είναι, ή αστοιχείωτος και φανατικός.
Και κλείνοντας αυτό το μυθιστόρημα μοιάζει σαν μια προσπάθεια αποσαφήνισης των μεγάλων ρευμάτων που συντάραξαν τους ανθρώπους, που έγιναν ιδεολογίες και γαλούχησαν νοοτροπίες, μέσα από αλλεπάλληλες συγκρουσιακής φοράς ιστορίες κι αποστροφές μεταξύ τους, έτσι που να μοιάζουν να συγκεράζονται και να ανατινάζονται διαρκώς και τελικά αντί να μένουν συντρίμμια, ή να δημιουργούν ασυνέχειες, συμπλέκονται. Και προκαλούν, τι προκαλούν; Προκαλούν αυτή τη διαρκή στάση που διέκρινε ο Βαλερύ πως η ειρήνη δεν είναι παρά μια στιγμή γαλήνης σε ένα διαρκή πόλεμο. Δεν υπάρχει ειρήνη, όσο και αν πιστεύουμε συνεχώς πως ζούμε ειρηνικά. Η πώληση είναι πόλεμος, ο έρωτας είναι πόλεμος, η ειρήνη φέρεται ως νικήτρια σε όλους αυτούς τους ρεμβαστικούς συμβιβασμούς που λέμε καθημερινότητα και δεν είναι παρά ο κροκόδειλος που σε περνάει απέναντι, αλλά αν πεινάσει κατά τη διάρκεια της διαδρομής, την έβαψες. Υπάρχει λύση; Ναι υπάρχει, υπάρχουν. Η απώθηση. Η αντίσταση. Η σκέψη. Ακόμα και ο Μίσσιος όταν σου λέει χαμογέλα ρε τι σου ζητάνε, σου προσφέρει έναν τέτοιο τρόπο. Μα ας μη γελιόμαστε, τίποτα δεν είναι εύκολο και ειδικά να ταρακουνήσεις τον άλλο, συχνά δεν είναι πως δεν έχεις τη δύναμη, αλλά δε βρίσκεις το δικαίωμα και πιστεύεις διαρκώς σε μια ελπίδα που κοιμάται, χωρίς ακόμα να γεννήθηκε.
Υπήρξαν και άλλοι όμως, που πήραν αυτή τη γνώση εν συνόλω, τη στοχάστηκαν, τη μετέτρεψαν σε πράξη, έστω κι αν αυτή ήταν μόνο μια άσκηση, μία σπουδή και μια μετάφραση στην πρακτική ζωή και έφτιαξαν όχι πλέον τις δικές τους παραβολές. Αλλά ψηφιδωτά που από πολύ μακριά μοιάζουν με μια εικόνα, μια ιστορία, όσο όμως πλησιάζεις βλέπεις πως υπάρχουν διακριτά σημεία. Μια τέτοια ιστορία συναντάμε κι εδώ στο Μπροχ. Επί του παρόντος κινδυνολογεί, προφητεύει, υποψιάζεται που θα οδηγήσουν όλα αυτά, όλη αυτή η φιλοσοφία, που συχνά έχει μεταλαμπαδευτεί με ακραίους λαϊκίστικους τρόπους ( όποιος έχει διαβάσει τον Επαναστατημένο Άνθρωπο, ή γνωρίζει βιογραφικά τον τρόπο που χρησιμοποίησε αρχικά η αδερφή του Νίτσε και ο άντρας της, το έργο του, μπορεί να καταλάβει ευκολότερα τι ακριβώς εννοώ ) και συνθέτει μια ιστορία, όπου στο πρώτο της άκρο βρίσκεται… τι βρίσκεται;
Ο ρομαντισμός άραγε, ή όλος ο γερμανικός υλισμός και ιδεαλισμός; Ο τοπικός προσδιορισμός βέβαια, δεν βγάζει εκτός του Πύρρωνα ή το Σέλινγκ, ή ακόμη και τον Κόλλεριτζ. Η ενότητα της φιλοσοφίας και η μεγάλη της δύναμη είναι αυτή ακριβώς: η συνέχεια της από στοχαστή σε στοχαστή, ανεξάρτητα του από πού ήταν ο καθένας. Ίσως κάποιοι θα εξαιρούσαν απ’ αυτό το Στίρνερ, ή τον Κροπότκιν, ή ακόμη και τον Κόμη Καλλέργη, αλλά στην πραγματικότητα ακόμη κι αυτοί αποτελούν μέρος του συνεχούς της Φιλοσοφίας. Παρότι βέβαια πλατειάζω και ουδεμία σχέση έχουν με αυτό το βιβλίο. Και βέβαια όλα όσα ακολουθούν δεν αποτελούν κριτική, είναι μόνο οι σκέψεις μου και αναλαμβάνω την ευθύνη ότι μπορεί να είναι βλακώδη κατασκευάσματα του νου, επειδή μερικές φορές φτάνω μέχρι εκεί που μπορώ να δω, ή βλέπω αυτό που επιθυμώ. Θα ξαναγράψω όμως, όπως έγραψα και στα updates, ότι ίσως να μπορώ να κάνω κάποιες αντιστοιχίσεις ως ερασιτέχνης αναγνώστης φιλοσοφίας, αλλά κι αν δε μπορεί κάποιος να τις κάνει, δεν τρέχει μία στα γύφτικα. Ο Μπροχ και πάλι θα τον φιλέψει.
Λένε πως σε αυτό τον τόμο ο Μπροχ μιμείται τον ημι – έμμεσο περιγραφικό τρόπο γραφής / συμμετοχής των συγγραφέων του 19ου αιώνα. Ούτε αυτό είδα, ούτε τα περισσότερα απ’ όσα γράφουν τόσο ο Μωρίς Μπλανσό, όσο και ο Κούντερα. Ενώ μου άρεσε πάρα πολύ ο τρόπος παρουσίας του προλογικού σημειώματος. Ξεκινάει με την εισαγωγή του Μπλανσώ και στα περιθώρια υπάρχουν οι σκέψεις του μεταφραστή, τόσο για το Μπροχ και τους Υπνοβάτες, όσο και για το κείμενο του Μπλανσώ, μαζί με παραθέματα κυρίως απ’ τον Κούντερα. Τείνω πιο πολύ να συμφωνήσω μαζί του και κυρίως στο ότι ο συγγραφέας δε συγχωνεύεται με ρεύμα ή ύφος μιας εποχής, διατηρεί το δικό του. Για δεύτερη φορά μετά το Λισιέν Λεβέν και για τρίτη μετά τη Φεγγαρόπετρα, η γενική επιμέλεια της Μέδουσας κλέβει την παράσταση. Το μόνο ίσως σχόλιο του Μπλανσώ που για ‘μενα αποδίδει την ουσία είναι αυτό: << Είναι η στιγμή του θεμελιώδους κακού, γιατί η καθαρή λογική όταν αποκτά αυτονομία, είναι πιο κακή και από το ανορθολογικό: εισάγει την ίδια της την τάση προς διάλυση, και τα πάντα διαχέονται σε μια θολή αφαίρεση, όπου δεν υπάρχει πλέον κανένα κέντρο αξιών και ο άνθρωπος, παραδομένος στο δίχως νόημα παιχνίδι των αδιάλλακτων συμβάσεων, περιπλανιέται ανάμεσα στα φαντάσματα της λογικής, που δεν παύει να τα θεωρεί ανώτερες βεβαιότητες. Και τότε μεταμορφώνεται σε ένα εκμηδενισμένο άτομο, ένα άτομο μεταφυσικά αποκλεισμένο και υλικά αποκληρωμένο, σε έναν υπνοβάτη που παραπαίει στο όνειρο του κι όταν το όνειρο τον απορρίπτει, τότε βρίσκεται εξόριστος στο άγχος της νύχτας από το οποίο δε μπορεί να ξυπνήσει, χωρίς όμως και να μπορεί να κοιμηθεί >>.
Υπάρχουν πραγματικά χυδαίοι άνθρωποι, σε μόνιμο ερεθισμό που θα έλεγε και ο Μπέρνχαρτ. Όταν διάβαζα για την εντύπωση που έκανε στο Γιόαχιμ η κρεββατοκάμαρα της βαρώνης και πολύ αργότερα τις σελίδες 222 – 229, ένιωσα τρόμο και πόνο στη σκέψη ν’ αγγίξουν τα ηλίθια κακοπροαίρετα μυαλά, αυτοί οι χοντροκόποι, τις σκηνές τούτες, να τις μολύνουν. Μακάρι να μη διαβαστεί ποτέ από τέτοιους ανθρώπους, όχι γιατί λέγεται κάτι σημαντικό, έξω απ’ το πλαίσιο τους δεν υπάρχει τίποτα το σπουδαίο ή το καλολογικό, αλλά γιατί κομμένο σαν μια εντύπωση της άκρης, θα θύμιζε πολύ τις φτήνιες που διαβάζουν και νομίζουν πως διαβάζουν πεζογραφία. Μα δε γαληνεύουν ποτέ μ’ όσα διαβάζουν, δεν νιώθουν την πλήρωση, δε μπορούν να μεταστοιχειωθούν οι σκέψεις των συγγραφέων τους σε τίποτα. Μόνο εξεγείρονται, βανδαλίζουν, γιατί βανδαλίζονται και φτύνουν όπου βρουν.
Συναισθηματική απάθεια, πνευματική ένδεια και ανία και η ανάγκη ανανέωσης μέσω αντικειμένων και ανθρώπων ως αντικείμενα, με φόβο για να μην υπάρξει επανένωση ή γνωριμία με το έσω, εκείνο που πραγματικά οδηγεί στην πνευματική ανάπλαση και την έξοδο στον κόσμο. Παραφορά συναισθημάτων χωρίς αιτία επιφανειακή, μόνον εκείνη που θέλει σκάψιμο κι έτσι μένει θαμμένη, τύφλωση σε στερεότυπες παραδοχές, περιχαράκωση σε αντικείμενα – δέρματα. Κεκλεισμένων των θυρών, σπίτια – δέρματα, στολές – δέρματα κι η Τέχνη αξεδιάλυτη απ’ τη μονοκύμαντη νεκρή φύση, στατικότητα. Τέχνη – αντικείμενο, γνώση – αντικείμενο, χέρι στο χέρι – αντικείμενο. Όλα αντικείμενα και το υποκείμενο για τον εαυτό του αντικείμενο, με την ιδιότητα του αντικειμένου, να το στολίζεις, να το μεταφέρεις, να το αποθηκεύεις, να το περιφέρεις και μέσα σε όλα, μαζί με όλα κι οι επισκέπτες – αντικείμενα. Κι έπειτα σ’ ένα έρημο χωράφι, σε άδειο σαλόνι, σε ένα σταθμό, έρχεται και δε μπορείς να κάνεις τίποτα για να την αποφύγεις: η αδυσώπητη σιωπή – υποκείμενο.
Στην πολυτέλεια του να έχεις πάντοτε δραστηριότητες – αντικείμενα, ανθρώπους – αντικείμενα, δορυφόρους – αντικείμενα, σε μια αέναη φαινομενολογία – αντικείμενο, βαφτισμένη εμπειρία, μεταγλωττισμένη ζωή, χαρά, ποτέ δεν έμαθες ν’ ακούς το μουρμουρητό κάτω απ’ όλα και γύρω τους, να ψηλαφίζεις τη φωνή του εαυτού – υποκείμενο και μόνος είναι αβάσταχτο να αντέξεις τη σιωπή. Θα σκοτώσεις, θα σκοτωθείς, θα γίνεις ικανός για το ολοκληρωτικό κακό, αν πρόκειται μέσα σ’ αυτό να πάψει η σιωπή, να ανακληθεί, να μετατραπεί σε σιωπή – αντικείμενο, σιωπή – παραβάν. Αν όχι, κοντά η μέρα που θα αυτοπυροβοληθείς, ή θα κατασπαράξεις, που θα χαράξεις τα μπράτσα σου, αρκεί να μπορέσεις ξανά να ακούς. Γιατί τι άλλο είναι ο Ρομαντισμός αν όχι η αντίσταση στην ηρεμία, στον τρόπο που την επικαλέστηκε ως δική του και τη μίανε ο Ορθολογισμός;
Τι αντιπροσωπεύει ο νεαρός Γιόαχιμ με τις άτακτες σκέψεις και την άρνηση τους αν όχι τον άγγελο του Ρομαντισμού που παλεύει να βρει το φως; Και τι είναι τελικά η πρόσκληση στον ιερωμένο σ’ ένα παιχνίδι έλξης – απώθησης του πατέρα; Ας θυμηθούμε τη θρησκευτική αμπελοφιλοσοφία του Χέγκελ και τη συγκρότηση του Σοπενάουερ, ακόμη και τη δριμύτητα του Νίτσε. Υπάρχει γνώση; Υπάρχει βούληση; Υπάρχει υποκειμενισμός; Τι είναι όλοι αυτοί που στέκονται μπροστά μου; Είναι αντικείμενα μου; Είναι παραστάσεις μου; Εγώ τ�� είμαι για τους άλλους; Κάλπικες κι ασήμαντες μοιάζουν οι τιμές και τ’ αξιώματα… που να βρει κουράγιο ο έρημος πατέρας μονολογώντας για την τιμή που τον σκεβρώνει; Πόσο κοντινός είναι ο γιος που λείπει και στέλνει γράμματα; Πόσο μακρινός ο γιος που ήρθε κι αποκαθιστά τη σιωπή και την απουσία στο τραπέζι; Τα πάντα είναι πόλεμος και πόλεμος θα έρθει, γιατί η σιωπή είναι δυσβάσταχτη. Η σιωπή. Η σιωπή . . . υποκείμενο!
Οι άνθρωποι χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: αυτούς που σκέφτονται κι εκείνους που δε σκέφτονται. Αυτοί που δε σκέφτονται χωρίζονται σε δυο άλλες κατηγορίες: εκείνους που το σπέρμα σκέψης δε θα γονιμοποιηθεί, μπορεί να γίνει λίκνο ή να ξεχαστεί κι αυτούς που αναμένουν χωρίς κι οι ίδιοι να το ξέρουν, το έναυσμα, τον καταλύτη, για να συντρίψουν μετά μόνοι κάθετί ως τώρα γνωστό τους και πεπερασμένο. Μα τι μπορούμε να κάνουμε για την πρώτη κατηγορία που αγιοποιεί, ή εφευρίσκει ψυχαναγκασμούς και μένει ασάλευτη, ώσπου σαν άλλα γαστρικά υγρά, αυτά της λήθης να καταπιούν τον ξενιστή; Να γκρεμίσουμε το λίκνο, να διακόψουμε την πέψη, να εμβολίσουμε. Κομψά, χωρίς φαινομενικές ατέλειες και κούφια. Προτιμότερο να τους αφήσουμε με τα συντρίμμια, παρά με ένα είδωλο για το οποίο μπορούν να νιώσουν μόνο εκείνο το πάθος, προς τις ‘’σέλες’’ που μοιάζουν να γεφυρώνουν τις ασυνέχειες, άρα και να τις νομιμοποιούν. Καλύτερα να μην έχει κανέναν ορίζοντα, αν βρίσκεται χαμηλότερα απ’ αυτόν που του τέθηκε. Χίλιες φορές το σοκ της διάλυσης, παρά η άγνοια κι ο φανατισμός. Και όλοι μα όλοι στην πραγματικότητα είμαστε διαρκώς έτοιμοι να αγιοποιήσουμε κάτι, ή κάποιους. Όλοι εν δυνάμει σκεφτόμαστε και για κάτι άλλο δε θέλουμε να σκεφτούμε, λέμε πως δε μπορούμε, πως δε μας ενδιαφέρει κι αγιοποιούμε το άφατα ωραίο, ή γυαλιστερό γιατί τράβηξε τη σκέψη μας όπως το κόκκινο αυτοκίνητο το μάτι, ή ακόμη ξαπλώνουμε στην πρώτη νίκη που μας δίνει, εμπιστευόμαστε, αναπαυόμαστε και ο καιρός περνάει και διαρκώς είμαστε αμέτοχοι και όμως δυσκίνητοι, ανίκανοι να δούμε μια άλλη επιλογή, σαν εκείνους που μάθανε μια ζωή να εμπιστεύονται εμπόρους που τους κλέβουν, αλλά που παρόλ’ αυτά είναι αξιόπιστοι κι αρνούνται να δουν λίγο παραπέρα, λέμε γι’ αυτούς πως τους άρπαξε η δυσπραγία της ηλικίας, η φαινομενική δυσπραγία της, η άγια ηλικία.
Διαρκώς, έχω μια ακατανίκητη εντύπωση πως η ατμόσφαιρα του έργου ( όχι το ύφος, όχι η γραφή, ας μη γίνει παρερμηνεία σ’ αυτό ) έχει τη λεπταίσθητη κι όμως αργή και βαριά ατμόσφαιρα ροής των Εκλεκτικών Συγγενειών και την ίδια στιγμή πως το σπίτι του Γιόαχιμ στο Βερολίνο, δεν είναι άλλο απ’ το σπίτι του Ρασκόλνικωφ.
Σ’ ένα ξέφρενο κυνήγι της αχαρτογράφητης αταξίας, ο Γιόαχιμ ακολουθεί πρόσωπα και βλέπει πρόσωπα μέσα σε άλλα πρόσωπα, τοπία μέσα σε πρόσωπα, σα να αποδίδει ιδιότητες μ’ ένα τρόπο που θυμίζει τις πρώτες ψηλαφίσεις στον κόσμο του Αριστοτέλη, ή πολύ περισσότερο το παγκόσμια μεγάλο ερώτημα: ύλη ή πνεύμα. Σαφώς, ο τίτλος προϋποθέτει το Ρομαντισμό, αλλά τίποτα δεν αναιρεί την παρουσία του Υλισμού και του Ιδεαλισμού. Κι εδώ έρχεται το μεγάλο σύνθετο πρόβλημα: Πόσο ασφαλής είναι ο Υλισμός ή ο Ορθολογισμός κι αντίστοιχα ο Ιδεαλισμός και ο Ρομαντισμός σε οποιοδήποτε άνθρωπο αρνείται να σκεφτεί μόνος του, που ακόμα και η μουσική τον μπλοκάρει, όσο κι αν του θέταμε την ερώτηση, αν τα πάντα είναι ιδέα Μου, ή αν Εγώ είμαι ιδέα Μου;
Ο πατέρας του Γιόαχιμ γυρνά και γυρνά στα ίδια και νοσεί, ο Γιόαχιμ φεύγει για να μην προσβληθεί και βυθίζεται στην απάθεια και στον εύκολο έρωτα. Ίσως να είναι βλακώδες, αλλά την ίδια στιγμή που όλα κραυγάζουν πάνω στο Μπέρτραντ, το πνεύμα του Σοπενάουερ, μου έρχεται στο νου μια βιογραφική ιστορία. Στο ξέσπασμα της χολέρας, ο Χέγκελ και ο Σοπενάουερ έφυγαν απ’ το Βερολίνο. Ο Χέγκελ επέστρεψε, προσβλήθηκε και πέθανε, ο Σοπενάουερ έζησε για πάντα στη Φρανκφούρτη και βυθίστηκε σε μια έστω φαινοτυπικά μονοσήμαντη λειτουργική ζωή. Παρότι οι στάσεις – θέσεις, ή ακόμη και οι αντί – στάσεις και αντί – θέσεις, του Μπέρτραντ ειδικά εκεί που μιλάει για το πάθος – αντιξοότητα, μας φέρνουν στο νου σε ένα τριγωνικό σχήμα το Ρουσώ, το Σοπενάουερ και το Βολταίρο, εντούτοις αυτή η βιογραφική λεπτομέρεια που δεν υπάρχει περίπτωση να μη γνώριζε ο Μπροχ, ανακινεί κι άλλες σκέψεις. Εδώ ας πούμε, ο Γιόαχιμ σκέφτεται << ο έρωτας σημαίνει να μπορείς να ξεφεύγεις απ’ τον κόσμο σου, για να καταφύγεις στον κόσμο του άλλου και αυτός ήταν ο λόγος που παρόλη τη ζήλια και την ντροπή που ένιωθε, είχε εγκαταλείψει τη Ρουτσένα στον κόσμο της, έτσι που εκείνη να μπορεί πάντα και ξανά και τόσο γλυκά να καταφεύγει στον ίδιο >> πυροδοτεί κι άλλες σκέψεις, σχετικά με τα πρόσωπα που χρησιμοποιεί και τα ρεύματα που ντύνεται ο συγγραφέας, προσπαθώντας να παραστήσει την εποχή που προηγήθηκε του ίδιου, όσο πιστότερα μπορεί και να αποδείξει, αυτά που φαίνονταν ίσως τόσο παράλογα, για το κύμα που φούσκωνε στον κόσμο.
Για να γυρίσω όμως λίγο στο Μπέρτραντ, ίσως το μεγαλειώδες σημείο βρίσκεται στην άρνηση του. Δημιουργεί την ικανή και αναγκαία συνθήκη της αντιξοότητας. Εκείνη που θα αναδείξει την αλήθεια απ’ το ψέμα, σε μια διαδρομή που αναπόφευκτα, θα ήταν ένα πολύ δύσκολο ταξίδι. Και σ’ αυτό ειδικά το σημείο ο Μπροχ συναντάει τον Καμύ: όχι πια στο οι Γερμανοί προκαλούν τον ερεθισμό τους, συλλέγοντας ό,τι τους βγάζει εκτός εαυτού για να έχουν κίνητρα να δρουν, αλλά στο Όλοι και αυτή είναι η ειδοποιός διάκριση. Κι εδώ πρέπει κανείς να αναρωτηθεί, στο σπουδαίο έργο του Καμύ, τον Επαναστατημένο Άνθρωπο, όπως άλλωστε και στο Μύθο του Σίσυφου, αναγνωρίζονται κάποιοι σπουδαίοι και παγκόσμιοι λόγιοι και λογοτέχνες, όχι όμως και ο Μπροχ, την ίδια στιγμή που υποδεέστερα εγχώρια ονόματα μοιάζουν να διαδραματίζουν για τον Καμύ την πραγματική σκηνή των εξισορροπιστών, τους ιππότες. Και ναι είναι σπουδαίο έργο ο Επαναστατημένος Άνθρωπος, αλλά ποτέ δεν συγχώρεσα στο συγγραφέα του την εθνική πεποίθηση για το ρόλο της γαλλικής τέχνης και της ποιότητας της, δε διαφέρει απ’ την τόσο συχνή δική μας προγονοπληξία. Αλλά εδώ ο Μπροχ απ’ το παρελθόν τον συναντάει στα μέσα της διαδρομής. Και όποιος πει ότι οι Γερμανοί δεν υπέφεραν προ πολέμου και μετά πολέμου, είτε εμπλεκόμενοι διεθνώς, είτε εμφυλίως ή βλάκας είναι, ή αστοιχείωτος και φανατικός.
Και κλείνοντας αυτό το μυθιστόρημα μοιάζει σαν μια προσπάθεια αποσαφήνισης των μεγάλων ρευμάτων που συντάραξαν τους ανθρώπους, που έγιναν ιδεολογίες και γαλούχησαν νοοτροπίες, μέσα από αλλεπάλληλες συγκρουσιακής φοράς ιστορίες κι αποστροφές μεταξύ τους, έτσι που να μοιάζουν να συγκεράζονται και να ανατινάζονται διαρκώς και τελικά αντί να μένουν συντρίμμια, ή να δημιουργούν ασυνέχειες, συμπλέκονται. Και προκαλούν, τι προκαλούν; Προκαλούν αυτή τη διαρκή στάση που διέκρινε ο Βαλερύ πως η ειρήνη δεν είναι παρά μια στιγμή γαλήνης σε ένα διαρκή πόλεμο. Δεν υπάρχει ειρήνη, όσο και αν πιστεύουμε συνεχώς πως ζούμε ειρηνικά. Η πώληση είναι πόλεμος, ο έρωτας είναι πόλεμος, η ειρήνη φέρεται ως νικήτρια σε όλους αυτούς τους ρεμβαστικούς συμβιβασμούς που λέμε καθημερινότητα και δεν είναι παρά ο κροκόδειλος που σε περνάει απέναντι, αλλά αν πεινάσει κατά τη διάρκεια της διαδρομής, την έβαψες. Υπάρχει λύση; Ναι υπάρχει, υπάρχουν. Η απώθηση. Η αντίσταση. Η σκέψη. Ακόμα και ο Μίσσιος όταν σου λέει χαμογέλα ρε τι σου ζητάνε, σου προσφέρει έναν τέτοιο τρόπο. Μα ας μη γελιόμαστε, τίποτα δεν είναι εύκολο και ειδικά να ταρακουνήσεις τον άλλο, συχνά δεν είναι πως δεν έχεις τη δύναμη, αλλά δε βρίσκεις το δικαίωμα και πιστεύεις διαρκώς σε μια ελπίδα που κοιμάται, χωρίς ακόμα να γεννήθηκε.
April 14, 2023
Primera parte de la trilogía "Los sonámbulos", escrita en los años treinta del siglo XX, que refleja la decadencia centroeuropea finisecular.
El hecho de que el escritor Hermann Broch quisiese ser matemático y filósofo y acabase viviendo de la industria textil de su familia, seguramente ha influido en la idea del personaje de Joachim von Pasenow, exhortado a abandonar su carrera militar y a trasladarse al hogar familiar para dedicarse a la hacienda campestre.
Berlín, 1888. Pasenow es la encarnación del hombre atribulado y desorientado que vaga sin referencias fijas presa de un sistema de valores caduco. En su mundo los hombres morirían por honor o por el rey, pero en la realidad los civiles desean ser comerciantes sin conciencia y las mujeres incluso "trabajar". Cómo conservar a Dios en tiempos de máquinas y trenes. Cómo lidiar con el rechazo y fascinación hacia Bertrand, antiguo compañero de regimiento, convertido ahora en industrial mundano. Cómo no odiar a los padres que determinan la vida de uno. Cómo huir del matrimonio de conveniencia y sucumbir a la pasión por la bohemia disoluta Ruzena.
En fin, la disonancia entre lo que piensa y lo que realmente le ocurre y el constante refugio tras el uniforme como metáfora del orden, hacen de este personaje un ser digno de conmiseración.
El hecho de que el escritor Hermann Broch quisiese ser matemático y filósofo y acabase viviendo de la industria textil de su familia, seguramente ha influido en la idea del personaje de Joachim von Pasenow, exhortado a abandonar su carrera militar y a trasladarse al hogar familiar para dedicarse a la hacienda campestre.
Berlín, 1888. Pasenow es la encarnación del hombre atribulado y desorientado que vaga sin referencias fijas presa de un sistema de valores caduco. En su mundo los hombres morirían por honor o por el rey, pero en la realidad los civiles desean ser comerciantes sin conciencia y las mujeres incluso "trabajar". Cómo conservar a Dios en tiempos de máquinas y trenes. Cómo lidiar con el rechazo y fascinación hacia Bertrand, antiguo compañero de regimiento, convertido ahora en industrial mundano. Cómo no odiar a los padres que determinan la vida de uno. Cómo huir del matrimonio de conveniencia y sucumbir a la pasión por la bohemia disoluta Ruzena.
En fin, la disonancia entre lo que piensa y lo que realmente le ocurre y el constante refugio tras el uniforme como metáfora del orden, hacen de este personaje un ser digno de conmiseración.
November 30, 2025
A soldier with old-fashioned ideals of love and honor is perplexed by modernity.
September 16, 2017
Tre volumi, tre storie, un capolavoro
I sonnambuli di Broch è uno dei grandi capolavori della letteratura europea del novecento. i tre volumi di cui si compone narrano tre diverse storie, incentrate ciascuna su un personaggio, ma ancora di più su un preciso momento della storia della Germania. L'inizio del regno di Guglielmo II (1888), il culmine della potenza tedesca (1903) il crollo alla fine del conflitto mondiale (1918). Ciascun volume riflette lo spirito dell'epoca per mezzo dei personaggi principali.
Pasenow è il nobile di provincia, lo Junker su cui in apparenza si fonda la società guglielmina, che vive solo se è in divisa, e non si rende conto che i suoi valori verranno sopraffatti da chi, abbandonata la carriera militare, è diventato commerciante.
Esch è l'operaio che sogna il riscatto, ma non è in grado di dare una risposta positiva e concreta a questo sogno: si rifugerà quindi in una consolatoria realtà piccolo borghese.
Huguenau è il disertore, l'affarista senza scrupoli che si afferma proprio nel momento in cui tutto crolla.
Le tre storie si troveranno a convergere nell'ultimo volume, e solo Huguenau sopravviverà, non esitando a ricorrere all'assassinio e facendo affari anche con i francesi tornati in Alsazia.
Nel grande disfacimento generale, dagli incendi notturni della fine della guerra nasce una nuova classe di borghesi, pronta a consegnare la Germania all'orrore nazista.
I sonnambuli di Broch è uno dei grandi capolavori della letteratura europea del novecento. i tre volumi di cui si compone narrano tre diverse storie, incentrate ciascuna su un personaggio, ma ancora di più su un preciso momento della storia della Germania. L'inizio del regno di Guglielmo II (1888), il culmine della potenza tedesca (1903) il crollo alla fine del conflitto mondiale (1918). Ciascun volume riflette lo spirito dell'epoca per mezzo dei personaggi principali.
Pasenow è il nobile di provincia, lo Junker su cui in apparenza si fonda la società guglielmina, che vive solo se è in divisa, e non si rende conto che i suoi valori verranno sopraffatti da chi, abbandonata la carriera militare, è diventato commerciante.
Esch è l'operaio che sogna il riscatto, ma non è in grado di dare una risposta positiva e concreta a questo sogno: si rifugerà quindi in una consolatoria realtà piccolo borghese.
Huguenau è il disertore, l'affarista senza scrupoli che si afferma proprio nel momento in cui tutto crolla.
Le tre storie si troveranno a convergere nell'ultimo volume, e solo Huguenau sopravviverà, non esitando a ricorrere all'assassinio e facendo affari anche con i francesi tornati in Alsazia.
Nel grande disfacimento generale, dagli incendi notturni della fine della guerra nasce una nuova classe di borghesi, pronta a consegnare la Germania all'orrore nazista.
November 6, 2024
Sündürücü, boş beleş.
December 1, 2016
Επιτέλους κατόρθωσα να το τελειώσω. Όσο με ενθουσίασε το δεύτερο μέρος της τριλογίας "Ες ή η αναρχία", τόσο αυτό, το πρώτο, με άφησε μετέωρη. Ότι έβριθε νοημάτων κι ότι περιείχε αποσπάσματα που η ομορφιά τους σε έκανε να δακρύσεις, είναι γεγονός. Ας πούμε το πώς ο Πάσενοφ συνάντησε τη Ρουτσένα κι όλες οι λεπτομέρειες του πρώτου ραντεβού τους. Η περιγραφή ήταν υποδειγματική. Από εκεί και πέρα έχω την αίσθηση ότι ο Μπροχ το βασάνισε πολύ. Εκτιμώ πολύ το γεγονός ότι ουδέποτε προέβην σε οποιαδήποτε έκφραση βεβαιότητας περί της ανθρώπινης κατάστασης. Μου άρεσε το ότι οι "ηθικοί" ήρωές του ήταν σε κατάσταση διαρκούς αμφιβολίας (οι πιο πονεμένοι ή οι πιο έμπειροι είχαν ξεπεράσει το στάδιο αυτό ή δεν το είχαν περάσει ποτέ λόγω της έμφυτης σοφίας που οι άνθρωποι του πνεύματος δεν κατέχουν). Αλλά απλά δυσκολεύτηκα να ακολουθήσω το βιβλίο και τα διαρκή αναμασήματα των αμφιβολιών του ίδιου του συγγραφέα με κούρασαν. Ίσως αν έγραφε λίγο πιο στακάτα ή αν μας έδινε έναυσμα για ιδίαν σκέψη, θα το είχα απολαύσει περισσότερο.
November 13, 2024
Quando Hitler assistette all’Aida, al San Carlo di Napoli, il 5 Maggio del 1938, si mise in frac. Fuori dal teatro lo aspettava la guardia d’onore e una delegazione di ufficiali. Erano presenti anche dei fotografi. Questo lo fece imbestialire: chiese di potersi cambiare perché mai avrebbe voluto apparire in pubblico in cappotto di coda. Questo è il vero tramonto dell’ottocento, la ferma negazione delle divise, la fluidità dei ruoli, la libertà repubblicana. La voce di Broch cristallizza questo passaggio con dei personaggi di una potenza smisurata. Nel periodo si tempo in cui ho letto “I Sonnambuli” ho letto anche “La morte a Venezia” di Thomas Mann, e mi viene da pensare che la germania prussianizzata vedesse i polacchi in generale come più poveri, più stupidi e rozzi, ma più attraenti e interessanti eroticamente. La conquista della Polonia, per certi versi, è l’ultimo scampolo di Ottocento, l’ultimo gesto aggressivo del romanticismo tedesco per mantenere vivo il suo ruolo di centralità europea.
July 28, 2018
(talvez quatro estrelas; não sei, Broch um tanto pré-modernista aqui; porém, o final)
Read
February 4, 2020Questo non lo voto neanche, è talmente lontano da tutto ciò che è la cultura occidentale contemporanea (farei meglio a dire la mia cultura personale attuale, ma mi sento abbastanza conformato al sistema per poter con buona approssimazione far riferimento a un qualcosa di molto più generico) che non ho capito quando e sè lo scrittore facesse sul serio. C'è da dire inoltre che l'ho letto solo perchè lo leggeva Valentina nel film "La notte" di Antonioni altrimenti sarei ancora inconsapevole della sua esistenza.
March 28, 2015
A slow-paced but beautiful story of Faustian temptation, ennui, change, fall and redemption. Everything changes, everything falls from the grace but is risen again through the regenerative power of life and the healing qualities of time. Well worth a read.
May 5, 2017
Although it was first published in 1931, this book could easily have been written 100 years ago. But at the same time, human nature hasn't changed much - in spite of ourselves. This is the first part of a trilogy. I'm looking forward to reading parts 2 and 3.
April 13, 2021
Confieso que antes de haber leído una sola palabra de la novela ya había comenzado con ventaja pues los autores austríacos tienen un lugar especial en mi consideración. Lejos de moverse un ápice de lo que podría considerarse cierta "tradición" literaria, Pasenow o el romanticismo se inscribe de lleno en ella. No recuerdo con certeza si cuando reseñé a Bernhard hablé sobre estos rasgos, pero si no, nunca viene mal recordarlos antes de abordar los textos de los austríacos.
Ante todo los autores de Austria (y Austriahungría durante el reinado de Francisco José de Habsburgo) guardan una amarga relación de amor-odio por su nación, por sus costumbres provincianas, católicas militaristas, antisemitas y pangermanistas. A grandes rasgos poseen un sentido del humor que muchas veces roza lo macabro (piensese que Franz Kafka, autor nacido en este espacio de Mitteleuropa, consideraba a La Metamorfosis como una obra graciosa), trabajan a conciencia los tópicos del ser y el parecer al igual que lo hacían los autores del barroco español, a quienes admiraban mucho, y estaban influenciados por las corrientes psicológicas de su contemporáneo Sigmund Freud. Claro que hay mucho más que lo que acabo de mencionar, pero me perdería en una clase de literatura y no terminaría de abordar esta belleza de Hermann Broch.
Pasenow, el protagonista de esta historia, es un arquetipo del espíritu germano de fines del siglo XIX que desembocó en la Primera Guerra Mundial. Pero si la novela fuese un manifiesto antibelicista o una crítica a la sociedad no tendría la semblanza ni perduraría en el tiempo como en verdad ocurrió. No, acá hay algo más que Broch nos muestra y nos genera incomodidad: la idea de que nosotros no somos tan ajenos a ese drama e inclusive por momentos empatizamos con varios personajes desde sus flaquezas y miserias más que desde sus escasas fortalezas. Se pone de manifiesto el juego de máscaras (por algo la novela es la primera de la trilogía de Los Sonámbulos) y un sentimiento de artificiosidad que empaña todo el accionar. Se aplica de un modo distinto la idea freudiana del Unheimlich, o lo ominoso. Lo ominoso es aquello familiar que se nos vuelve peligroso, un tópico muy recurrente entre alemanes y austríacos porque es necesario que haya un clima de ensoñación para que comience a activarse este juego de lo siniestro. Pero en Pasenow, Broch casi no da lugar al mundo de los sueños, son personajes "realistas", que piensan en concreto y eliminan todo romanticismo, con lo que nos parece aún más extraño el subtítulo de la novela, "o el romanticismo". Y aquíe es cuando aparece, con solo pensarlo un minuto, la ensoñación, la teatralidad, la máscara y lo siniestro: todos parecen regirse por los ideales, las etiquetas de la sociedad y los códigos militaristas del honor. Y Pasenow está atrapado en su uniforme y en las reglas que la sociedad le impone: un matrimonio por arreglo con una mujer que no ama, una carrera militar que desprecia, una memoria de un hermano rígido que nació para llevar su vida y que murió en un duelo estúpido, una amistad que lo acompleja con un ser siniestro y oportunista, y una relación filial con un padre que quedó atrapado en su propio dolor al no poder conciliar más las grietas del honor y la humanidad. Lo ominoso, en definitiva, es la realidad fuera del mundo de los sueños, en quehacer cotidiano. El final de la novela tal vez traiga cierta tranquilidad, pero solo si no se lo piensa mucho. Encajar en ese mundo es una locura y un peligro que Pasenow considera inevitables por más que tenga atisbos de huida.
Pasenow o el romanticismo es preciosa y necesito saber cómo continuará la trilogía por lo que no esperaré mucho para comenzar a leer la siguiente.
Ante todo los autores de Austria (y Austriahungría durante el reinado de Francisco José de Habsburgo) guardan una amarga relación de amor-odio por su nación, por sus costumbres provincianas, católicas militaristas, antisemitas y pangermanistas. A grandes rasgos poseen un sentido del humor que muchas veces roza lo macabro (piensese que Franz Kafka, autor nacido en este espacio de Mitteleuropa, consideraba a La Metamorfosis como una obra graciosa), trabajan a conciencia los tópicos del ser y el parecer al igual que lo hacían los autores del barroco español, a quienes admiraban mucho, y estaban influenciados por las corrientes psicológicas de su contemporáneo Sigmund Freud. Claro que hay mucho más que lo que acabo de mencionar, pero me perdería en una clase de literatura y no terminaría de abordar esta belleza de Hermann Broch.
Pasenow, el protagonista de esta historia, es un arquetipo del espíritu germano de fines del siglo XIX que desembocó en la Primera Guerra Mundial. Pero si la novela fuese un manifiesto antibelicista o una crítica a la sociedad no tendría la semblanza ni perduraría en el tiempo como en verdad ocurrió. No, acá hay algo más que Broch nos muestra y nos genera incomodidad: la idea de que nosotros no somos tan ajenos a ese drama e inclusive por momentos empatizamos con varios personajes desde sus flaquezas y miserias más que desde sus escasas fortalezas. Se pone de manifiesto el juego de máscaras (por algo la novela es la primera de la trilogía de Los Sonámbulos) y un sentimiento de artificiosidad que empaña todo el accionar. Se aplica de un modo distinto la idea freudiana del Unheimlich, o lo ominoso. Lo ominoso es aquello familiar que se nos vuelve peligroso, un tópico muy recurrente entre alemanes y austríacos porque es necesario que haya un clima de ensoñación para que comience a activarse este juego de lo siniestro. Pero en Pasenow, Broch casi no da lugar al mundo de los sueños, son personajes "realistas", que piensan en concreto y eliminan todo romanticismo, con lo que nos parece aún más extraño el subtítulo de la novela, "o el romanticismo". Y aquíe es cuando aparece, con solo pensarlo un minuto, la ensoñación, la teatralidad, la máscara y lo siniestro: todos parecen regirse por los ideales, las etiquetas de la sociedad y los códigos militaristas del honor. Y Pasenow está atrapado en su uniforme y en las reglas que la sociedad le impone: un matrimonio por arreglo con una mujer que no ama, una carrera militar que desprecia, una memoria de un hermano rígido que nació para llevar su vida y que murió en un duelo estúpido, una amistad que lo acompleja con un ser siniestro y oportunista, y una relación filial con un padre que quedó atrapado en su propio dolor al no poder conciliar más las grietas del honor y la humanidad. Lo ominoso, en definitiva, es la realidad fuera del mundo de los sueños, en quehacer cotidiano. El final de la novela tal vez traiga cierta tranquilidad, pero solo si no se lo piensa mucho. Encajar en ese mundo es una locura y un peligro que Pasenow considera inevitables por más que tenga atisbos de huida.
Pasenow o el romanticismo es preciosa y necesito saber cómo continuará la trilogía por lo que no esperaré mucho para comenzar a leer la siguiente.
March 23, 2025
“Un vero soldato non lascia mai sporgere i polsini dalle maniche della giubba, e questo perché tutto ciò che ha un legame con la nascita, il sonno, l’amore o la morte, in breve tutto ciò che fa parte del mondo dei borghesi, è questione di biancheria.”
In questa frase, emblematica e tagliente, si concentra l’universo simbolico di Pasenow o il romanticismo. La divisa diventa non solo forma, ma valore, opposizione netta a tutto ciò che è molle, privato, disordinato. L’abito borghese è il nemico. L’onore militare, il culto della disciplina, sono le ultime difese contro la dissoluzione. La nobiltà militare tedesca, nel romanzo, cerca di sostituirsi al clero per combattere quella che l’autore definisce “anarchia”, intesa come assenza di valori.
Il protagonista, Joachim von Pasenow, è figlio di questo mondo in declino, e ne incarna il tormento. La sua idea di carriera militare è riassunta nel bisogno di “servire qualcosa di più grande di quanto noi stessi siamo”. In questo senso, la lettera lasciata dal fratello prima di morire in duello è illuminante: “Apprezzo il fatto che esista qualcosa come un codice d’onore, capace di rappresentare in questa vita così banale la traccia di un’idea più alta a cui potersi sottomettere.” È una professione di fede in un ideale che ormai vacilla.
La religione stessa è per Joachim un’ancora: lo “spirito cristiano” è ciò che manca alla nuova borghesia affaristica. La sua adesione è affettuosa, quasi infantile, come quando si rallegra che il padre di Elisabeth chieda di ringraziare Dio per il fidanzamento.
Il romanzo alterna momenti di distacco – come nei capitoli dedicati al padre, le sue crisi nervose, le sue ossessioni per la posta – a pagine dense di erotismo e incanto, come il primo rapporto con Ruzena. “È un fiume che rompe un’argine, i due sono ‘sonnambuli, che quasi in un sogno’,” e il gesto amoroso diventa perdita di controllo, affiorare dell’inconscio, esotismo e turbamento. Ruzena è attrice e prostituta, simbolo di un amore carnale e anticoncezionale, opposto a quello ordinato e formale che dovrebbe nascere con Elisabeth.
Su tutto aleggia la figura di Bertrand, l’amico borghese e rivale. Scaltro, manipolatore, muove i fili delle relazioni come un burattinaio: prima fa infuriare e allontanare Ruzena, poi si insinua presso Elisabeth. È il volto moderno della borghesia, privo di onore, di religione, ma pieno di abilità e calcolo.
E intanto le ragazze nei salotti, protette e leggere, sembrano incarnare una grazia destinata a spegnersi: “Ben protette, le ragazze di queste famiglie potevano dedicarsi ai loro esercizi al piano; sicurezza e soavità di un destino felice, improntato all’amicizia, finché all’amicizia non subentri l’amore, e l’amore a sua volta non vada spegnendosi in amicizia.”
In questa parabola chiusa, dove tutto torna e tutto decade, l’unica via di fuga sembra essere proprio l’amore: “Amare significa fuggire dal proprio mondo nel mondo dell’altro.” Ma questa fuga, nel romanzo, è sempre condannata a restare sogno. Come i sonnambuli del titolo.
In questa frase, emblematica e tagliente, si concentra l’universo simbolico di Pasenow o il romanticismo. La divisa diventa non solo forma, ma valore, opposizione netta a tutto ciò che è molle, privato, disordinato. L’abito borghese è il nemico. L’onore militare, il culto della disciplina, sono le ultime difese contro la dissoluzione. La nobiltà militare tedesca, nel romanzo, cerca di sostituirsi al clero per combattere quella che l’autore definisce “anarchia”, intesa come assenza di valori.
Il protagonista, Joachim von Pasenow, è figlio di questo mondo in declino, e ne incarna il tormento. La sua idea di carriera militare è riassunta nel bisogno di “servire qualcosa di più grande di quanto noi stessi siamo”. In questo senso, la lettera lasciata dal fratello prima di morire in duello è illuminante: “Apprezzo il fatto che esista qualcosa come un codice d’onore, capace di rappresentare in questa vita così banale la traccia di un’idea più alta a cui potersi sottomettere.” È una professione di fede in un ideale che ormai vacilla.
La religione stessa è per Joachim un’ancora: lo “spirito cristiano” è ciò che manca alla nuova borghesia affaristica. La sua adesione è affettuosa, quasi infantile, come quando si rallegra che il padre di Elisabeth chieda di ringraziare Dio per il fidanzamento.
Il romanzo alterna momenti di distacco – come nei capitoli dedicati al padre, le sue crisi nervose, le sue ossessioni per la posta – a pagine dense di erotismo e incanto, come il primo rapporto con Ruzena. “È un fiume che rompe un’argine, i due sono ‘sonnambuli, che quasi in un sogno’,” e il gesto amoroso diventa perdita di controllo, affiorare dell’inconscio, esotismo e turbamento. Ruzena è attrice e prostituta, simbolo di un amore carnale e anticoncezionale, opposto a quello ordinato e formale che dovrebbe nascere con Elisabeth.
Su tutto aleggia la figura di Bertrand, l’amico borghese e rivale. Scaltro, manipolatore, muove i fili delle relazioni come un burattinaio: prima fa infuriare e allontanare Ruzena, poi si insinua presso Elisabeth. È il volto moderno della borghesia, privo di onore, di religione, ma pieno di abilità e calcolo.
E intanto le ragazze nei salotti, protette e leggere, sembrano incarnare una grazia destinata a spegnersi: “Ben protette, le ragazze di queste famiglie potevano dedicarsi ai loro esercizi al piano; sicurezza e soavità di un destino felice, improntato all’amicizia, finché all’amicizia non subentri l’amore, e l’amore a sua volta non vada spegnendosi in amicizia.”
In questa parabola chiusa, dove tutto torna e tutto decade, l’unica via di fuga sembra essere proprio l’amore: “Amare significa fuggire dal proprio mondo nel mondo dell’altro.” Ma questa fuga, nel romanzo, è sempre condannata a restare sogno. Come i sonnambuli del titolo.
This entire review has been hidden because of spoilers.
March 1, 2023
Πρόκειται για την ιστορία του Γιόαχιμ φον Πάσενοβ, που η οικογένειά του τον αναγκάζει να γίνει αξιωματικός παρά τη θέλησή του. Γνωρίζει και ερωτεύεται μια γυναίκα ελευθερίων ηθών, τη Ρουτσένα, είναι άρρηκτα δεμένος με τον Φον Μπέρτραντ, που εγκατέλειψε τον στρατό για να γίνει επιχειρηματίας, βρίσκεται σε σύγκρουση με τον πατέρα του που μετά το θάνατο του άλλου αδελφού θέλει αυτός να παραιτηθεί από τον στρατό και να αναλάβει τα κτήματα καθώς και να παντρευτεί την κόρη των γειτόνων τους, την Ελίζαμπετ.
Θεωρείται αριστούργημα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, στυλιστικό κλπ. Όμως για μένα το σημαντικό είναι η ιστορία και ο τρόπος αφήγησης, και αυτά μου ήταν σχετικά βαρετά. Υπήρχαν βέβαια, όπως φαίνεται και από τα αποσπάσματα που παραθέτω, πολλές ωραίες σκέψεις και προβληματισμοί, αλλά δεν μου ήταν επαρκείς.
"Κάποτε μόνο η εκκλησία δέσποζε ως κριτής των ανθρώπων και ο καθένας γνώριζε πως είναι αμαρτωλός. Τώρα ο ένας αμαρτωλός πρέπει να κρίνει τον άλλο, και οι άνθρωποι αντί να συμπάσχουν αδελφικά, είναι αναγκασμένοι να λένε στον πλησίον τους: 'Αυτό που έπραξες δεν είναι σωστό'... Και επειδή αυτό που χαρακτηρίζει πάντα τον ρομαντισμό είναι η ανύψωση του εγκόσμιου στη θέση του απόλυτου, ο κατεξοχήν ρομαντισμός της εποχής μας είναι αυτός ��ης στρατιωτικής στολής."
"Το παιχνίδι παραμένει η μόνη πραγματικότητα στη ζωή και αυτός είναι ο λόγος που η τέχνη είναι πιο όμορφη από οποιοδήποτε φυσικό τοπίο και οι μεταμφιέσεις πιο κομψές από τα πραγματικά ρούχα. "
"Ο έρωτας είναι κάτι απόλυτο, και όταν το απόλυτο θέλει να εκφραστεί με γήινο τρόπο, τότε καταλήγει πάντα στο πάθος, ακριβώς γιατί είναι αναπόδεικτο. Και το πάθος επειδή είναι τρομερά γήινο, είναι πάντα και κωμικό..... Υπάρχει μόνο ένα πραγματικό πάθος και αυτό είναι η αιωνιότητα. Και επειδή για τον άνθρωπο δεν υπάρχει θετική αιωνιότητα, πρέπει να καταφεύγουμε στην αρνητική δηλαδή στο: θα δεν θα ξαναϊδωθούμε ποτέ. "
"Στον καθένα μας υπάρχει αυτή η παράλογη ελπίδα ότι ο λίγος ο έρωτας που μας έχει παραχωρηθεί είναι σε θέση να γεφυρώσει το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους. Φυλαχτείτε από το πάθος του έρωτα... Ο σκοπός κάθε πάθους είναι η υπόσχεση ενός μυστηρίου κι αυτή την υπόσχεση ακολούθως την εκπληρώνει με ένα τελείως μηχανικό τρόπο.... Η αγάπη από οίκτο δεν είναι καλύτερη από τον αγοραίο έρωτα. "
"Ο Θεός ευλογεί τους ανθρώπους στο μέτρο που τους αποκρύπτει το μέλλον, και τους καταδικάζει, στο μέτρο που καθιστά το παρελθόν τους αόρατο. Και δεν θα ήταν θεϊκή χάρη αν οι άνθρωποι σημαδεύονταν για όλους τους τις πράξεις; Όμως ο Θεός εντύπωνε το σημάδι μόνο στη συνείδηση και ούτε ο νευρολόγος δεν ήταν σε θέση να το αναγνωρίσει. "
Θεωρείται αριστούργημα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, στυλιστικό κλπ. Όμως για μένα το σημαντικό είναι η ιστορία και ο τρόπος αφήγησης, και αυτά μου ήταν σχετικά βαρετά. Υπήρχαν βέβαια, όπως φαίνεται και από τα αποσπάσματα που παραθέτω, πολλές ωραίες σκέψεις και προβληματισμοί, αλλά δεν μου ήταν επαρκείς.
"Κάποτε μόνο η εκκλησία δέσποζε ως κριτής των ανθρώπων και ο καθένας γνώριζε πως είναι αμαρτωλός. Τώρα ο ένας αμαρτωλός πρέπει να κρίνει τον άλλο, και οι άνθρωποι αντί να συμπάσχουν αδελφικά, είναι αναγκασμένοι να λένε στον πλησίον τους: 'Αυτό που έπραξες δεν είναι σωστό'... Και επειδή αυτό που χαρακτηρίζει πάντα τον ρομαντισμό είναι η ανύψωση του εγκόσμιου στη θέση του απόλυτου, ο κατεξοχήν ρομαντισμός της εποχής μας είναι αυτός ��ης στρατιωτικής στολής."
"Το παιχνίδι παραμένει η μόνη πραγματικότητα στη ζωή και αυτός είναι ο λόγος που η τέχνη είναι πιο όμορφη από οποιοδήποτε φυσικό τοπίο και οι μεταμφιέσεις πιο κομψές από τα πραγματικά ρούχα. "
"Ο έρωτας είναι κάτι απόλυτο, και όταν το απόλυτο θέλει να εκφραστεί με γήινο τρόπο, τότε καταλήγει πάντα στο πάθος, ακριβώς γιατί είναι αναπόδεικτο. Και το πάθος επειδή είναι τρομερά γήινο, είναι πάντα και κωμικό..... Υπάρχει μόνο ένα πραγματικό πάθος και αυτό είναι η αιωνιότητα. Και επειδή για τον άνθρωπο δεν υπάρχει θετική αιωνιότητα, πρέπει να καταφεύγουμε στην αρνητική δηλαδή στο: θα δεν θα ξαναϊδωθούμε ποτέ. "
"Στον καθένα μας υπάρχει αυτή η παράλογη ελπίδα ότι ο λίγος ο έρωτας που μας έχει παραχωρηθεί είναι σε θέση να γεφυρώσει το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους. Φυλαχτείτε από το πάθος του έρωτα... Ο σκοπός κάθε πάθους είναι η υπόσχεση ενός μυστηρίου κι αυτή την υπόσχεση ακολούθως την εκπληρώνει με ένα τελείως μηχανικό τρόπο.... Η αγάπη από οίκτο δεν είναι καλύτερη από τον αγοραίο έρωτα. "
"Ο Θεός ευλογεί τους ανθρώπους στο μέτρο που τους αποκρύπτει το μέλλον, και τους καταδικάζει, στο μέτρο που καθιστά το παρελθόν τους αόρατο. Και δεν θα ήταν θεϊκή χάρη αν οι άνθρωποι σημαδεύονταν για όλους τους τις πράξεις; Όμως ο Θεός εντύπωνε το σημάδι μόνο στη συνείδηση και ούτε ο νευρολόγος δεν ήταν σε θέση να το αναγνωρίσει. "
September 25, 2023
Πρωτοχρονιά του 2023. Ήταν το καθιερωμένο Secret Santa του Fuego beach bar, στο οποίο εργαζόμουν ως φοιτητής και ως νεαρός ενήλικας. Τι και αν δεν εργάζομαι πλέον εκεί; Κάποια πράγματα γίνονται παραδόσεις με τον καιρό. Τον κλήρο, με το όνομα μου, τον τράβηξε η Μαντώ. Σε ένα κατάμεστο bar, φορτωμένο με κάθε λογής χριστουγεννιάτικά στολίδια, ανοίξαμε τα δώρα μας όλοι, σχεδόν, ταυτόχρονα. Το δικό μου ήταν «Οι Υπνοβάτες: Μια τριλογία».
Είναι η δεύτερη φορά που, στην πιο εξαντλητική και ζεστή εποχή του χρόνου, διαβάζω κάτι τόσο εκτενές και βαθύ. Δεν το μετάνιωσα, όμως, γιατί γνώρισα τον Πάσενοβ . Η ιστορία του ξεκινά μέσα σε ένα χρονικό πλαίσιο που μόνο άγνωστο θα μπορούσε να είναι σε μένα. Ο Γιόαχιν φον Πάσενοβ βρίσκεται στον 19ο αιώνα και παλεύει με συνθήκες και καταστάσεις που μοιάζουν τόσο σύγχρονες. Ο ίδιος, δευτερότοκος γιος μιας εύπορης οικογένειας γαιοκτημόνων, ανήκει στην επαγγελματική κάστα των στρατιωτικών που έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Ένας χαρακτήρας ηθικός, σταθερός και εσωστρεφής, λόγω της εκπαίδευσης στον στρατό, και πιστός στις παλιές αξίες.
Τα ύδατα της ζωής του θα ταράζει μια ξαφνική απώλεια, ο θάνατος του πρωτοτόκου αδελφού του. Ο πατέρας του, του οποίου η ψυχική, κυρίως, υγεία βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία, θα πιέσει τον Γιόαχιν να αναλάβει την γη της οικογένειας – καθήκον εξ ορισμού του πρωτότοκου υιού σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής – και να παντρευτεί την Ελίζαμπετ, κόρη των γειτόνων τους, για την οποία ο Γιόαχιν δεν τρέφει ερωτικά συναισθήματα. Το συγκεκριμένο γεγονός λειτουργεί ως ένα τσιγκέλι πάνω στο οποίο πιάνεται η κλωστή του πουλόβερ και αυτό αρχίζει να ξηλώνεται. Με τον ίδιο τρόπο ξηλωνόταν και παλαιές αξίες από τον κοινωνία του 19ου αιώνα. […]
* Read More Here: https://nikolasinbookland.wordpress.c...
Είναι η δεύτερη φορά που, στην πιο εξαντλητική και ζεστή εποχή του χρόνου, διαβάζω κάτι τόσο εκτενές και βαθύ. Δεν το μετάνιωσα, όμως, γιατί γνώρισα τον Πάσενοβ . Η ιστορία του ξεκινά μέσα σε ένα χρονικό πλαίσιο που μόνο άγνωστο θα μπορούσε να είναι σε μένα. Ο Γιόαχιν φον Πάσενοβ βρίσκεται στον 19ο αιώνα και παλεύει με συνθήκες και καταστάσεις που μοιάζουν τόσο σύγχρονες. Ο ίδιος, δευτερότοκος γιος μιας εύπορης οικογένειας γαιοκτημόνων, ανήκει στην επαγγελματική κάστα των στρατιωτικών που έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Ένας χαρακτήρας ηθικός, σταθερός και εσωστρεφής, λόγω της εκπαίδευσης στον στρατό, και πιστός στις παλιές αξίες.
Τα ύδατα της ζωής του θα ταράζει μια ξαφνική απώλεια, ο θάνατος του πρωτοτόκου αδελφού του. Ο πατέρας του, του οποίου η ψυχική, κυρίως, υγεία βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία, θα πιέσει τον Γιόαχιν να αναλάβει την γη της οικογένειας – καθήκον εξ ορισμού του πρωτότοκου υιού σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής – και να παντρευτεί την Ελίζαμπετ, κόρη των γειτόνων τους, για την οποία ο Γιόαχιν δεν τρέφει ερωτικά συναισθήματα. Το συγκεκριμένο γεγονός λειτουργεί ως ένα τσιγκέλι πάνω στο οποίο πιάνεται η κλωστή του πουλόβερ και αυτό αρχίζει να ξηλώνεται. Με τον ίδιο τρόπο ξηλωνόταν και παλαιές αξίες από τον κοινωνία του 19ου αιώνα. […]
* Read More Here: https://nikolasinbookland.wordpress.c...
May 10, 2020
"E nell’imbarazzo che coglie l’uomo di fronte a un cadavere e al silenzio della morte, quando tutta la realtà si dilata e si sfascia, ogni antica consuetudine si spezza e si irrigidisce nei frantumi, l’aria si fa così sottile che non sostiene più, gli parve di non poter più abbandonare il posto vicino al catafalco; e solo con grande sforzo riuscì a ricordarsi che quella era la sala grande, e che la bara era là dove di solito c’era il pianoforte, e là dietro, presso il margine del tappeto, doveva esserci un tratto di pavimento su cui nessuno mai aveva posato il piede; vi si avvicinò lentamente, toccò il muro parato a lutto, sentì sotto il panno scuro le cornici dei ritratti e della Croce di Ferro, e quel frammento di realtà riconquistata trasformò in modo strano e quasi avvincente la morte in una questione di tappezzeria, rese quasi serena la visione di Helmuth che, con la sua bara tutta adorna di fiori, era stato messo in quella stanza come un mobile nuovo; e tornò a costringere l’incomprensibile così saldamente nel comprensibile e nel dominio della certezza, che l’esperienza di quei minuti — o solamente secondi? - si risolse in un piacevole sentimento di tranquilla fiducia."
"Andavano adagio, inoltrandosi in un paesaggio che il silenzio colmava di attesa e che non attendeva nient’altro se non la pioggia e la sera. Molle si stendeva il cielo, quasi più intimamente unito alla terra da frequenti strisce di pioggia; e anche per loro, che erravano in quel silenzio, pareva che nulla fosse rimasto tranne l’attesa, come se tutto il loro spirito vitale fosse fluito nelle dita, intrecciate e strette insieme come i petali chiusi di un bocciolo. Appoggiati spalla contro spalla, simili da lontano a un triangolo, camminavano lungo la riva, muti, perché non sapevano qual vento li avesse spinti l’uno verso l’altro."
"Andavano adagio, inoltrandosi in un paesaggio che il silenzio colmava di attesa e che non attendeva nient’altro se non la pioggia e la sera. Molle si stendeva il cielo, quasi più intimamente unito alla terra da frequenti strisce di pioggia; e anche per loro, che erravano in quel silenzio, pareva che nulla fosse rimasto tranne l’attesa, come se tutto il loro spirito vitale fosse fluito nelle dita, intrecciate e strette insieme come i petali chiusi di un bocciolo. Appoggiati spalla contro spalla, simili da lontano a un triangolo, camminavano lungo la riva, muti, perché non sapevano qual vento li avesse spinti l’uno verso l’altro."
August 8, 2019
1888 - პაზენოვი, ანუ რომანტიკა ("მთვარეულების" ტრილოგიის პირველი ნაწილი)
"როდესაც იყურები უფსკრულში, უნდა იცოდე, რომ უფსკრულიც შემოგყურებს შენ"
ფრიდრიხ ნიცშე
რომანი ღირებულების რღვევასა და გაცვეთაზე, შინაარსისგან დაცლილ ფორმებზე, "გადაგდებულობაზე" და სახლში ვერდაბრუნებაზე. ბროხი ზოგიერთი სხვა მოდერნისტისგან (რობაქიძე, ელიოტი, ჰესე) განსხვავებით არ გვთავაზობს რაიმე გამოსავალს, არ ცდილობს პაზენოვის ქმედებების გაშინაარსებას და აზრის შეტანას მასში. მასთან ღმერთი და მეტაფიზიკა მკვდარია. რომანში გვხვდება მინიშნებები ნიცშეზე. აქ არ არსებობს მყარი ღირებულებები, რომლებსაც გმირები დაეყრდნობიან. პაზენოვი მთელი რომანის განმავლობაში ვერ იგებს რას ნიშნავს ღირსებისთვის თავის შეწირვა. არ არსებობს სახლი და მიკუთვნებულობა. პაზენოვი ვერ იხსენებს მისი სატრფოს გვარსა და წარმოშობას. ის ერთ მომენტში იგონებს ბავშვობას ეკლესიაში, როდესაც თავს ყრმა ქრისტესთან აიგივებდა, მიუხედავად ამისა მისთვის მამა და სახლი ობიექტებია, რომლებისგანაც გაქცევა სურს, რომლებშიც ვერ პოულობს "მეტაფიზიკურ ნუგეშს" და უვექტოროდ დაყიალობს ბერლინის ქუჩებში.
ყველაზე დიდი ტრაგედია კი ისაა, რომ პაზენოვი ამ ყველაფერს ვერ აცნობიერებს, მისი ნიცშეანელი მეგობრისგან განსხვავებით, რომელიც თავს 'დაკარგული თაობის' (ჯერ კიდევ დაკარგულ თაობამდე (1888)) წევრად მოიაზრებს და რომელსაც რეალურად თავადაც ეკუთვნის.
"როდესაც იყურები უფსკრულში, უნდა იცოდე, რომ უფსკრულიც შემოგყურებს შენ"
ფრიდრიხ ნიცშე
რომანი ღირებულების რღვევასა და გაცვეთაზე, შინაარსისგან დაცლილ ფორმებზე, "გადაგდებულობაზე" და სახლში ვერდაბრუნებაზე. ბროხი ზოგიერთი სხვა მოდერნისტისგან (რობაქიძე, ელიოტი, ჰესე) განსხვავებით არ გვთავაზობს რაიმე გამოსავალს, არ ცდილობს პაზენოვის ქმედებების გაშინაარსებას და აზრის შეტანას მასში. მასთან ღმერთი და მეტაფიზიკა მკვდარია. რომანში გვხვდება მინიშნებები ნიცშეზე. აქ არ არსებობს მყარი ღირებულებები, რომლებსაც გმირები დაეყრდნობიან. პაზენოვი მთელი რომანის განმავლობაში ვერ იგებს რას ნიშნავს ღირსებისთვის თავის შეწირვა. არ არსებობს სახლი და მიკუთვნებულობა. პაზენოვი ვერ იხსენებს მისი სატრფოს გვარსა და წარმოშობას. ის ერთ მომენტში იგონებს ბავშვობას ეკლესიაში, როდესაც თავს ყრმა ქრისტესთან აიგივებდა, მიუხედავად ამისა მისთვის მამა და სახლი ობიექტებია, რომლებისგანაც გაქცევა სურს, რომლებშიც ვერ პოულობს "მეტაფიზიკურ ნუგეშს" და უვექტოროდ დაყიალობს ბერლინის ქუჩებში.
ყველაზე დიდი ტრაგედია კი ისაა, რომ პაზენოვი ამ ყველაფერს ვერ აცნობიერებს, მისი ნიცშეანელი მეგობრისგან განსხვავებით, რომელიც თავს 'დაკარგული თაობის' (ჯერ კიდევ დაკარგულ თაობამდე (1888)) წევრად მოიაზრებს და რომელსაც რეალურად თავადაც ეკუთვნის.
August 29, 2022
This novel starts off as a pleasantly readable story of Pasenow, a young army officer who rebels against his overbearing father and the expectation that he will marry the neighbors' proper daughter, as he takes up with a young woman of ill repute instead. But as guilt and indecision take over, his inner thinking becomes ever more convoluted and difficult to follow.
Then there's his friend Bertrand, who drops in and out of the story giving Pasenow advice, often sarcastic, that he resents but is always relieved to hear. Is Bertrand trying to steal the bad girl? Trying to steal the good girl? There's a long stretch of dialog between him and the latter that is almost impossible to make any sense of. He doesn't love her. Yes, he does. No, he doesn't. And how does all this manipulation impinge on Pasenow? Heck if I know.
The Romantic is the first novel in a trilogy called The Sleepwalkers. After finishing the story I learned from the Introduction that the trilogy's theme is the "disintegration of values". Ah jeez, now you tell me! So it's not really a story, it's a philosophical treatise. That's just great. So what value of Pasenow's disintegrates? I sure can't tell you. The book is a forbidding mess. At least it's not too long.
Then there's his friend Bertrand, who drops in and out of the story giving Pasenow advice, often sarcastic, that he resents but is always relieved to hear. Is Bertrand trying to steal the bad girl? Trying to steal the good girl? There's a long stretch of dialog between him and the latter that is almost impossible to make any sense of. He doesn't love her. Yes, he does. No, he doesn't. And how does all this manipulation impinge on Pasenow? Heck if I know.
The Romantic is the first novel in a trilogy called The Sleepwalkers. After finishing the story I learned from the Introduction that the trilogy's theme is the "disintegration of values". Ah jeez, now you tell me! So it's not really a story, it's a philosophical treatise. That's just great. So what value of Pasenow's disintegrates? I sure can't tell you. The book is a forbidding mess. At least it's not too long.
January 25, 2024
La trama es muy simple, con pocos personajes, locaciones y acontecimientos. Esto hace que a ratos se vuelva monótona, en particular en ciertas fijaciones e inseguridades del protagonista (sobre todo en relación al amor). Pero, por otro lado, este ritmo pausado le permite al autor entretenerse en detalles y reflexionar sobre otros temas que sí me parecieron interesantes, como lo son el choque entre los valores tradicionales del orden y la obediencia (reflejados en el ejercito y la vida en el campo) con los más mundanos y vertiginosos de la modernidad en las ciudades (representados por el mundo de los negocios). En conclusión, me pareció una novela con altibajos pero que logra captar las tensiones europeas del cambio de siglo, que años más adelante llevarían a la Primera Guerra Mundial y al colapso de una forma de vida.
October 15, 2022
Another wonderful tale from William Boyd. If you loved his ‘Any Human Heart’, you’ll love this too. He tells the life story of Cashel, from his early years right through to old age. This piece of fictional work reads like an autobiography, especially where it mingles with real life events and people. It follows his wins (his fortunes as well as his loves) and his losses as he becomes a soldier, a writer and brewer (to name just a few of his accomplishments) Cashel, at heart a true romantic, lives a full life which is beautifully captured and penned.
May 6, 2024
A very hard book to read (for me) but glad I persisted. Joachim von Pasenow is an older son, destined to join the military though he would much prefer to remain on the family estate, a fate granted to his brother, Helmuth. Joachim is in love with the wrong girl, a working class girl who he could never ever present to his family. But he is destined to marry a girl from his same class and community - or subtly forced to marry her. Not an easy book to get into or engage with but in the end worth the effort.
October 3, 2021
Πολύ ιδιαίτερο βιβλίο. Σε κάποια σημεία με δυσκόλεψε αρκετά να το παρακολουθήσω αλλά σε άλλα μου έφερε στο νου όχι τόσο την γραφή του Ντοστογιέφσκι, όσο τις δικές μου εντυπώσεις όταν τον διαβάζω. Πιστεύω πως αυτό είναι από μόνο του σπουδαίο. Σε κάθε περίπτωση, άξιζε και σκοπεύω να διαβάσω και τα επόμενα δύο της τριλογίας.
January 17, 2023
modernist edebiyatın öncülerinden avusturyalı yazar hermann broch’un ‘uyurgezerler’ serisinin ilk kitabı. üçlemeyi okumaya devam ediyorum, genel bir değerlendirmeyi üçleme bittikten sonra yapacağım.
bu kitapta ‘romantik kendisini çürümenin henüz net görülmediği eski dünyada bulur.’
hannah arendt broch’un konumunu bir yazar olarak değil, ‘değerlerin çözülmesini’ yöneten hareket yasalarını keşfeden bir filozof olarak değerlendiriyor.
bence ıskalanmış bir eserdi bu, daha bitirmeden söyleyebilirim. ketebe yayınları üç cilt olarak m. sami türk çevirisiyle yayımladı, büyük bir hizmet.
bu kitapta ‘romantik kendisini çürümenin henüz net görülmediği eski dünyada bulur.’
hannah arendt broch’un konumunu bir yazar olarak değil, ‘değerlerin çözülmesini’ yöneten hareket yasalarını keşfeden bir filozof olarak değerlendiriyor.
bence ıskalanmış bir eserdi bu, daha bitirmeden söyleyebilirim. ketebe yayınları üç cilt olarak m. sami türk çevirisiyle yayımladı, büyük bir hizmet.
May 26, 2025
Basta já ter lido os principais romances de Dostoievski e as últimas obras filosóficas de Nietzsche para entender completamente o que esse primeiro volume tem a oferecer. A bucólica e conservadora Belle Époque da lugar ao novo mundo maquínico da Segunda Revolução Industrial que, por sua vez, tornou-se o germe dos totalitarismos por vir, numa palavra.
Displaying 1 - 30 of 44 reviews