شرح مثنوی شریف جلد اول

شرح مثنوی شریف #1

by بدیع‌الزمان فروزانفر

عنوان: شرح مثنوی شریف، جلد اول؛ تالیف: بدیع الزمان فروزانفر، مشخصات نشر: تهران، جلد اول در سال 1348، در 350 ص، شابک: ندارد؛ نمایه ؟؟؟، موضوع: شعر فارسی

350 pages, Paperback

First published January 1, 1969

About the author

محمدحسین بشرویه‌ای، معروف به بدیع‌الزمان فروزانفر، فرزند آقا شیخ علی بشرویه‌ای، در سال ۱۲۷۶ ش در یک خانوادهٔ کُرد در بشرویه، از شهرهای خراسان، زاده شد. پدر وی، آقا شیخ علی بشرویه‌ای، از بزرگان منطقهٔ بشرویه و از شعرای دورهٔ مشروطه بود. مقدمات علوم را در زادگاه خود آموخت و آنگاه راهی مشهد شد و از محضر استادان ادبِ حوزهٔ خراسان، همچون ادیب نیشابوری و‍ ادیب پیشاوری، بهره برد. حدود سال ۱۳۰۰ ه‍. خ. به تهران رفت و تحصیلات خود را در مدرسهٔ سپهسالار ادامه داد و چندی حجره‌ای در مسجد سپهسالار داشت. در جوانی در همان مدرسه به تدریس پرداخت و چندی بعد در سال ۱۳۰۵ به سِمَت معلمیِ دارالفنون و دارالمعلمین عالی منصوب شد. در سال ۱۳۱۳ به معاونت دانشکدهٔ معقول و منقول (الهیاتِ) دانشگاه تهران منصوب شد.

در سال ۱۳۱۴ هیئت ممیزهٔ دانشگاه تهران، مرکب از نصرالله تقوی، علی‌اکبر دهخدا و ولی‌الله نصر، تألیف ارزندهٔ او به نام تحقیق در زندگانی مولانا جلال‌الدین بلخی را ارزیابی و به او گواهی‌نامهٔ دکتری اعطا کرد. به استناد این گواهی‌نامه، در همان سال، به سِمَت استادیِ دانش‌سرای عالی و دانشکده‌های ادبیات و معقول و منقولِ دانشگاه تهران منصوب شد. در سال ۱۳۲۳، بر اساس رأی شورای استادان، به ریاست دانشکدهٔ معقول و منقول برگزیده شد و تا سال ۱۳۴۶ در این سِمَت باقی بود. از ابتدای تأسیس دورهٔ دکتریِ ادبیات فارسی در دانشگاه تهران، تدریس در دورهٔ دکتری را به عهده گرفت و برنامهٔ این دوره را پایه‌گذاری کرد. فروزانفر استادِ راهنمای جمعی از دانشجویان مبرّز دورهٔ دکتری در دانشکده‌های ادبیات و الهیات بود که اغلبِ آنان بعدها استادان برجستهٔ ادب پارسی و مطالعات فرهنگ ایران شدند؛ از جمله: پرویز ناتل خانلری، ذبیح‌الله صفا، مهدی حمیدی شیرازی، عبدالحسین زرین‌کوب، غلامحسین یوسفی، محمدامین ریاحی، قدمعلی سرامی، سید محمد دبیرسیاقی، محمدرضا شفیعی کدکنی، سیمین دانشور، ضیاءالدین سجادی، جلال متینی، سید صادق گوهرین، منوچهر ستوده، منوچهر مرتضوی و بسیاری دیگر.

فروزانفر در سال ۱۳۴۶ از استادی دانشگاه بازنشسته شد، اما همکاری خود را در تدریس در دورهٔ دکتری ادبیات فارسی تا روزهای پایانیِ عمر ادامه داد. در همین زمان، عضویت مجلس سنا را یافت. مدتی نیز ریاست کتابخانهٔ سلطنتی را نیز به عهده گرفت. بدیع‌الزمان فروزانفر در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۹ براثر سکتهٔ قلبی در ۷۳ سالگی درگذشت.

Reviews

[Saeide · Rating 5 out of 5]

من همزمان سه شرح نیکلسون، کریم زمانی و فروزانفر را باهم مطالعه کردم و آنچه را که از مقایسه‌یشان دریافته‌ام می‌نویسم( چقد رسمی شد!:) )

۱: شرح مثنوی کریم زمانی: شرحی ساده دارد و بیشتر در حد معنی ابیات است اما در ذیل بعضی ابیات به شرح‌های نیکلسون و زمانی اشاره داشته است. زمانی بیت به بیت مثنوی را شرح داده و هیچکدام را بدون شرح یا حداقل بدون معنی رها نکرده است.
همچنین دانش‌آموزان هم می‌توانند به راحتی با آن ارتباط برقرار کنند.
۷جلد
۲: شرح رینولد نیکلسون: شرحی نسبتا تخصصی با نگاه عرفانی صرف که توضیحات کوتاه است و بخشی از ابیات ذکر نشده‌است.
۶جلد
۳: شرح مثنوی شریف فروزانفر:شرحی جامع‌تر و پخته‌تر نسبت به شرح کریم زمانی را دارد. نه مثل زمانی ساده و همه‌کس فهم است و نه مثل نیکلسون عرفانی صرف است. فروزانفر هم مانند نیکلسون همه‌ی ابیات را ذکر نکرده است اما هر جا لازم بداند نکته به نکته را شرح داده‌است.
۳جلد

پ.ن: از طرفی تخصصی بودن و مختصر بودن شرح نیکلسون و همچنین مرگ نابهنگام فروزانفر که باعث شد کار مثنوی ناتمام بماند شرح کریم زمانی در میان بیشتر دانشجویان و برخی از استاید طرفدار بیشتری دارد و بارها تجدید چاپ شده‌است!

[Setayesh Dashti]

نثر فروزانفر هرچند به نظرم خواندنیست و جذاب، ولی هیچ کشش ندارد. شاید هم خاصیتِ آن زمانیست که برای امتحان می‌خوانی‌اش. جز چند جا، به نظرم تفاسیر قابل قبولی به دست داده بود. مقدمه‌های اول هر داستانش هم بسیار مفید است.

[Agita.M · Rating 5 out of 5]

کتاب بسیار خواندنی، که مثنوی را درون گفتمان عرفان خراسان توضیح می‌دهد و با عرفان ابن عربی آن را آمیخته نمی‌کند. احاطه‌ی استاد فروزانفر بر منابع اسلامی و سرچشمه‌های فکری مولانا ستودنی است.

[Bahman Bahman · Rating 2 out of 5]

نقل قول از کتاب: "نزدیک بچهل سال است که بتوفیق خداى بزرگ و جذب و کشش باطن پر فروغ حضرت مولانا عَظَّم اللّٰهُ اَسْرارَهُ که معدن حقائق و سرچشمۀ فیّاض معرفت است بمطالعۀ و تأمّل در مثنوى شریف اشتغال دارم، درین مدّت بارها مثنوى را از آغاز تا پایان خوانده‌ام و شروح و حواشى آن کتاب آسمانى را در مطالعه گرفته‌ام و چون در آغاز کار، چاپ مشهور علاء الدّولة را در دسترس داشتم مشکلات بسیار مى‌یافتم که حلّ آن برایم سخت دشوار مى‌افتاد زیرا طبع مذکور با وجود مزایایى که بر اکثر چاپهاى ایران و هند دارد و مطابق گفتۀ مصحّح، مبتنى بر نسخه‌اى بسیار کهن از مثنوى است، اغلاط و تصحیف فراوان و اشعار اضافى که صوفیان و یا خوانندگان دیگر از پیش خود افزوده‌اند، در آن راه یافته است و این همه موجب دشوارى فهم و پریشانى خاطر خواننده تواند بود بخصوص از جهت کلمات و لغات نادر که تغییر یافته و یا دچار تصحیف گردیده و نیز ابیات دخیل که گاه رشتۀ مطلب را از هم گسیخته است.
براى آن که از نظر و عقیدۀ مولانا در هر مسئله بنحو تفصیل مطّلع شوم و اصول افکار وى را بصورت منظّم بدست آورم در صدد بر آمدم که فهرستى براى مطالب مثنوى ترتیب دهم، علّت این امر چنان که بر خوانندگان محترم روشن است، این بود که مثنوى مانند دیگر کتب بابواب و فصول قسمت نشده و از حیث نظم و ترتیب، اسلوبى مانند قرآن کریم دارد که معارف و اصول عقاید و قواعد فقه و احکام و نصایح، پُشْتا پُشْت در آن مذکور و مطابق حکمت الهى بهم آمیخته است و مانند کتاب آفرینش، نظمى بخود مخصوص دارد و تابع سنن و آیینهاى مصنّفان و مؤلّفان کتب عادى و معمولى نیست و از این رو افکار فلسفى و اصول تصوّف و مبانى علوم اسلامى در مثنوى پراکنده و متفرّق است و فى المثل ممکن است مطلبى بنحو اجمال در دفتر اوّل ذکر شود و تفصیل آن در دفتر دیگر و یا مواضع مختلف بیاید و تا آن گاه که نظر مولانا در همه موارد پشت سر هم قرار نگیرد بالطّبع فهم آن مطلب از روى شمول و احاطه میسّر نمى‌شود."

[M.Navid Qassemi]

بخش هایی از آنرا خواندم، در سه جلد‌. کامل ترین شرح است.

[Elaheh bagheri]

کمی تا قسمتی نصفه نیمه...

[M.Shaarif]

مثنوی شریف جلداول رامخواهم مطالعه کنم