Zes verhalen waarin weer het nodige afgereisd wordt, maar die toch meestal over kleine onbenulligheden gaan die gezamelijk vooral de zinloosheid van het bestaan weten weer te geven. Maar niet altijd, want soms valllen de zaken achteraf mee zoals in het openingsverhaal 'Het Rechtzetten van een Misvatting'. Hierin gaat de schrijver met de trein naar Keulen en dan verder met de fiets. Echter bij het beklimmen van de Rijnsbrug merkt hij dat er een tik of knik in zijn pedaal zit. De tik wordt steeds erger, hij stapt af, om tot de conclusie te komen dat zijn pedaal los zit. Er zit niets anders op dan terug te gaan naar Keulen en op zoek te gaan naar een fietsenmaker.
Den Uyl kwam uit een gereformeerd gezin waarvan de moeder uit Duitsland kwam. Zijn vader was politieagent. Na de mulo-b te hebben doorlopen, deed hij MO-A Frans en Engels. Hij had diverse kantoorbanen alvorens hij zich in 1968 geheel op het schrijven toelegde. Van 1948 tot 1957 trad hij ook als jazztrompettist met verscheidene jazzorkesten op. Eind jaren 50 riep hij psychiatrische hulp in om van het stotteren af te komen. Het bood hem weliswaar enig soelaas maar hij kreeg er bepaalde fobieën (straatvrees en eetangst) voor terug. Nadat hij in 1963 al had gedebuteerd met Vogels kijken, verwierf hij pas grotere bekendheid met Gods wegen zijn duister en zelden aangenaam uit 1975. Vanwege veelvuldig gebruik van alcohol en kalmeringsmiddelen verslechterde eind jaren 80 zijn gezondheid. Begin 1992 overleed Bob den Uyl op 61-jarige leeftijd aan longemfyseem.
Zijn schrijfstijl is ironisch en observerend, met als belangrijkste thema de zinloosheid en absurditeit van het bestaan. Zijn vroege werk bestaat vooral uit absurde verhalen. Later verschuift het zwaartepunt van zijn werk naar autobiografische verhalen, met name over zijn reizen (vaak per fiets) door de ons omringende landen.
Terugkerende elementen in zijn werk zijn: Zijn ervaringen als kind in de Tweede Wereldoorlog Zijn gestuntel in het sociale verkeer en in de omgang met apparaten De Eerste Wereldoorlog, waarin hij zich enorm had verdiept Zijn liefde voor wielrennen Zijn alcoholgebruik De stad Rotterdam Belevenissen in België
Briljante reisverhalen waarin helemaal niets gebeurd zoals gepland, met name het verhaal waarin de auteur hinderlijk dronken is en iedereen om zich heen tot vervelens toe lastig valt.
Van de zes verhalen zijn vier autobiografisch en twee traditionele verhalen. Die laatste categorie vind ik van veel mindere allure en niet echt den Uyls' ding. Met name 'een generaal spreekt' wat een zeer matige hekkesluiter van de bundel is. Den Uyl is gewoon op zijn best in zijn eigen gedachtenkronkels tijdens het reizen en dat is zeer vermakelijke literatuur.
Deze verhalenbundel met aanstekelijke kortverhalen knettert van de ironie en scepsis. Vooral de reisverslagen zijn geweldig. Na de confrontatie met norse Duitse fietsenmakers en het surrealisme van Spaanse stationsloketten krijg je allerminst zin om eropuit te trekken maar geestig om lezen is het wel.
Het is een kunst om een lezer hardop te laten lachen. Humor is toch voornamelijk weggelegd voor de beeldcultuur. Til de lach maar eens op uit enkel woorden. Het kan. Het is me eerder overkomen. Maar het blijven uitzonderingen. Dit boek van Bob Den Uyl was dan ook een aangename verrassing. Den Uyl schrijft korte verhalen en hij waarschuwt meteen dat de verhalen in wezen nergens over gaan:
“Een waarschuwing: in dit verhaal gebeurt niets. Inderdaad, eindelijk een verhaal waarin niets gebeurt. Dank u. Jarenlang ben ik gebukt gegaan onder de heersende mening dat er in een verhaal, vertelling of verslag iets wezenlijks dient te gebeuren. Op niet nader te omschrijven wijze is me geopenbaard dat dit een misvatting is. Er gebeurt al genoeg. Dus eigenlijk ook weer niets.”
Ja, en als er niet veel gebeurt is er opeens ruimte voor van alles. Zo ontstaat er ruimte voor een blaaskaak in het verhaal: Leerzame mededelingen. Het enige wat de hoofdpersoon doet is schreeuwend zijn onzin uitspuwen over zijn toehoorders, terwijl hij vanaf het ene nietszeggende feest, naar een andere reist.
“Ik ben aan twee grote werken bezig. (…) Er zal veel gewoel rond mijn persoon ontstaan, daarom heb ik me al een geheim telefoonnummer verschaft. Dat nummer is twaalf vierendertig zesenvijftig. Ik koop van de royalties een oud buitenhuis aan de Vecht waar ik de rest van mijn dagen in weelde en overvloed zal doorbrengen. Iedereen die langskomt krijgt een molotovcocktail naar zijn hersens”.
Een Bukowskiaans verhaal, onnavolgbaar, geestig en het leest als een trein.
De hoofdpersoon in Het Morele Verval krijgt de opdracht om over de TT van Assen te schrijven. Het is geen kenner, geen liefhebber. Hij is een outsider met een frisse, of beter: creatieve blik. “De rijder die bij de training de snelste rondetijd heeft gemaakt mag zich bij de start vooraan opstellen. Dat klopt natuurlijk niet. De snelste moet juist een handicap krijgen door in de achterste rij te worden geplaatst. De hier gevolgde procedure lijkt een beetje op een systeem waarin de rijke een beetje minder belasting hoeft te betalen dan de armste.”
Alsof hij overvallen wordt door een misselijkheid is hij bij de volgende zin de wedstrijd opeens beu.
“Dan ben ik het ineens geweldig zat. Als een bezetene maak ik dat ik wegkom, het circuit af, de bus in naar het station.” En om het chagrijn nog wat kracht bij te zetten: “Niemand zal voortaan in mijn nabijheid het woord motorfiets mogen gebruiken.”
En om mijn pleidooi voor het lezen van dit boek nog een beetje extra kracht bij te zetten laat ik jullie alleen met de volgende Finkersiaanse (Almelo was nog nooit zo dichtbij) zinsnede.
“Het centrum van Assen is een plaats waar je heel voorzichtig moet lopen: één verkeerde stap en je bent er weer uit, en zelfs als je erin bent knaagt voortdurend de twijfel of dat nu wel echt zo is.”
I only liked the story "Verlangens van gedresseerde ratten" but my aunt loved the whole book and as she said, I probably just don't understand the kind of humor he uses. So when you don't understand the humor, you probably wont like this book.
Niet alle verhalen in deze bundel zijn even geslaagd. Ik moest heel erg mijn best doen voor 'Leerzame mededelingen' en 'Toespraak van de generaal'. Gelachen om 'Donker Spanje' en 'Het morele verval'.