کافه اروپا

by Slavenka Drakulić, نازنین دیهیمی (Translator)

کافه اروپا مجموعه مقالات دیگری است از خانم اسلاونکا دراکولیچ، روزنامه نگار و نویسندهٔ کروات که پیش از این کتاب «کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم» از او در این مجموعه منتشر شده است. این مقالات شرحی از زندگی مردم اروپای شرقی در سال‌های پس از فروپاشی کمونیسم و تجربهٔ مردم کرواسی پس از استقلال این کشور است.
دراکولیچ تصویرگر تیزبین جوامعی در حال گذار است. روایت‌های او با جزئیاتی شگفت، تامل برانگیز و صمیمی، شبیه نامه‌هایی است که دوستی برایمان نوشته است. نامه‌هایی که تصویری ملموس از همهٔ تناقض‌ها، سردرگمی‌ها و تحولاتی به دست می‌دهد که مشخصهٔ دوران گذار به دموکراسی است.
مقالات گیرا و جسورانهٔ دراکولیچ در واقع تلنگری است به شهروندان کشورهای اروپای شرقی پس از کمونیسم، برای اینکه مسئولیت ‌نقشی را که در جامعهٔ مدنی جدید برعهده دارند، بپذیرند.

Genres: Nonfiction, History, Essays, Politics, Travel, Memoir, Sociology

300 pages, Paperback

First published January 1, 1996

About the author

Slavenka Drakulić (1949) is a noted Croatian writer and publicist, whose books have been translated into many languages.

In her fiction Drakulić has touched on a variety of topics, such as dealing with illness and fear of death in Holograms of fear; the destructive power of sexual desire in Marble skin; an unconventional relationship in The taste of a man; cruelty of war and rape victims in S. A Novel About the Balkans (made into a feature film As If I Am Not There, directed by Juanita Wilson); a fictionalized life of Frida Kahlo in Frida's bed. In her novel Optužena (English translation forthcoming), Drakulić writes about the not often addressed topic of child abuse by her own mother. In her novel Dora i Minotaur Drakulic writes about Dora Maar and her turbulent relationship to Pablo Picasso, and how it affected Dora's intellectual identity. In her last novel Mileva Einstein, teorija tuge she writes about Einstein's wife Mileva Maric. The novel is written from Mileva's point of view, especially describing how motherhood and financial and emotional dependence on Einstein took her away from science and professional life.

Drakulić has also published eight non-fiction books. Her main interests in non-fiction include the political and ideological situation in post-communist countries, war crimes, nationalism, feminist issues, illness, and the female body. In How We Survived Communism; Balkan Express; Café Europa she deals with everyday life in communist and post-communist countries. In 2021, Drakulic wrote a sequel to Café Europa, Café Europa Revisited: How to Survive Post-Communism. Drakulic wrote the history of communism through the perspective of animals in A Guided Tour Through the Museum of Communism. She explores evil in ordinary people and choices they make in They Would Never Hurt a Fly War Criminals On Trial In The Hague, about the people who committed crimes during the Croatian Homeland war. On the other side, in Flesh of her flesh (available in English only as an e-book) Drakulić writes about the ultimate good – people who decide to donate their own kidney to a person they have never met. Her first book, Deadly sins of feminism (1984) is available in Croatian only: Smrtni grijesi feminizma.

Drakulić is a contributing editor in The Nation (USA) and a freelance author whose essays have appeared in The New Republic, The New York Times Magazine and The New York Review Of Books. She contributes to Süddeutsche Zeitung (Germany), Internazionale (Italy), Dagens Nyheter (Sweden), The Guardian (UK), Eurozine and other newspapers and magazines.

Slavenka Drakulić is the recipient of the 2004 Leipzig Book-fair ”Award for European Understanding.” At the Gathering of International Writers in Prague in 2010 she was proclaimed as one of the most influential European writers of our time.

Reviews

[Orsodimondo · Rating 4 out of 5]

SOLO I MORTI HANNO VISTO LA FINE DELLA GUERRA


Dal film “For Those Who Can Tell No Tales” di Jasmila Zbanic (2013).

Slavenka Drakulić fa storia vera attraverso gli aneddoti, l'osservazione personale, l'esperienza diretta.
Attraverso le conversazioni coi suoi amici o gli incontri fortuiti in autobus, attraverso i suoi tanti viaggi europei, all'ovest e soprattutto all'est, dove è nata. Oppure, in USA, Israele, in qualche altrove.

È ironica, acuta, grande osservatrice, dotata di collegamenti rapidi, di una visione ampia, in grado di ricavare una lezione di storia dall'acquisto di un nuovo aspirapolvere o dalla riparazione di quello vecchio.
In grado di ricostruire la Storia attraverso le storie.


Il film è la storia di una turista australiana che scopre la silenziosa eredità delle atrocità di guerra quando arriva in una cittadina al confine tra Bosnia e Serbia.

Impareggiabile il capitolo dedicato alle uniformi, davvero illuminante di un'epoca, una cultura, una società.
Oppure le sue osservazioni sui denti guasti e storti dei suoi connazionali che al ritorno da un viaggio in USA la colpiscono in modo particolare:
Bad teeth are the result of bad dentists and bad food but, also of a specific culture of thinking, of not seeing yourself as an individual. What we need here is a revolution of self-perception. Not only will that not come automatically with the new political changes, but I am afraid that it will also take longer than any political or economic developments.



Sin dal crollo dell’ex Jugoslavia, dall’inizio delle recenti guerre balcaniche, Drakulić è stata una delle poche, e tra le più autorevoli voci in grado di raccontare, e spiegare, al resto del mondo quello che stava accadendo in quella parte del pianeta.

E io, che sto leggendo la sua produzione intera, narrativa e saggistica, in italiano o inglese, mi accredito come suo più assiduo e affezionato commentatore in lingua italica, molto poco ufficiale.


For Those Who Can Tell No Tales.

[Mohammad Ali Shamekhi · Rating 3 out of 5]

کتابی است مبتنی بر تجربه هایِ شخصیِ روزنامه نگاری زن و کروات که بعد از ازدواج با مردی سوئدی به استکهلم می رود و سپس می کوشد با کنار هم گذاشتن این دو تجربه نگاهی به حس و حال اروپای شرقی بیاندازد. کتاب به خواندنش می ارزد. سوای بعضی جاها، خصوصا در اوایل کار، که نوشته به نق زدن های یک "هم وطنِ فرنگی شده" نزدیک می شود، باقی کتاب روایتی است گویا از یک حس و حال متفاوت در اروپای شرقی

* نکاتی چند

اما نکته ی در این میان هست: شخصی بودن تجربه ها و روایات نقل شده در کتاب، که نقطه ی قوت کتاب است، در عین حال از نظر آکادمیک نقطه ی ضعف هم به شمار می رود. آثار یک جامعه شناس حداقل از دو جهت نسبت به یک فرد عادی، حتی مجرب، علمی تر و عینی تر است: یکی از جهت گردآوری داده و دیگری از جهت تحلیل این داده ها. تحقیق جامعه شناسانه باید بتواند نشان دهد که نمونه های گزیده شده در کتاب از نظر آماری بیانگر جامعه ی مورد بحث هستند. در گام بعد نیز باید با ذکر شواهد و مدارک تفسیر خود از واقعیت را موجه کند. از این دو جهت این کتاب را باید با احتیاط خواند؛ مبادا اروپای شرقی را آنگونه تصور کنیم که تنها گوشه ای از مردمان آن را تصویر می کند، آن هم تنها از جهتی

نکته ی دیگر اینکه نویسنده در این کتاب از منظر اندیشه ی غربی به اروپای شرقی می نگرد - او سرمایه داری را پذیرفته و انسان و جهان را همچون یک اروپایی می نگرد. پس باز هم باید محتاط بود زیرا در کنار نگاه از بیرون، نگاه از درون هم ضروری است

همچنین فراموش نکنیم که در سال نگارش این کتاب، یعنی سال 1996، تنها پنج سال از فروپاشی کمونیسم گذشته است و اندیشمندان احتمالا هنوز نتوانسته بودند از فشار عاطفی ناشی از تحقیر و زندان و ... در شوروی کمونیستی و اقمارش رها شوند. همین که نویسنده در این کتاب هیچ حرفی از جنبه های مثبت یک جامعه ی کمونیستی یا حتی کروات نمی زند نشان از حضور همین جو عاطفی دارد

[Steven Godin · Rating 5 out of 5]

"So, what does Europe mean in the Eastern European imagination? It is certainly not a question of geography, for in those terms we are already in it and need make no effort to reach it. It is something distant, something to be attained, to be deserved. It is also something expensive and fine: good clothes, the certain look and smell of its people. Europe is plenitude: food, cars, light, everything - a kind of festival of colours, diversity, opulence, beauty. It offers choice: from shampoo to political parties. It represents freedom of expression. It is a promised land, a new Utopia, a lollipop. And through television, that Europe is right there, in your apartment, often in colours much too bright to be real."

In this, her second collection of essays, Slavenka Drakulic follows up 'How We Survived Communism and Even Laughed' and uses a wider scope to focus on the general plight of Eastern Europeans in the post-communist years. The Croat, who is married to a Swedish journalist, here splits her time between Zagreb and Vienna, and what she finds shuttling back and forth between the two countries, as well as in travels to places like Budapest, Bucharest, Prague, Sofia, London, Stockholm, Tirana and Tel Aviv is that she can't escape her past, or pretend that most Eastern Europeans are anything other than second-class citizens. Every time someone at an airport or border crossing checks her passport, unlike her husband, there is always a cold look. In a supple and felicitous manner, Drakulic suggests how far she and her countrymen have yet to go to create a society like their Western European neighbours.

In Albania, she observes thousands of 'pillboxes' built to protect Albanians from a Western invasion, and notices the remains of greenhouses on the side of the roads the civilians wrecked during their revolution, in which they destroyed everything associated with the Communist state, from factories and schools, to hospitals and monuments. There is rage in the eyes of people who seem to still want to smash all remnants of the Enver Hoxha regime. One of the lighter pieces sees Drakulic and her husband travel from Zagreb to Austria to simply buy a new vacuum cleaner, as prices there are up to 50% cheaper. However because of the $100 limit, and to avoid paying a big levy at customs for goods over this amount, they believed, like in Trieste for example, a fake receipt would be issued, for say, $99, even though they have paid much more. But this particular shop had not heard of such a trick, and being looked at like criminals they went elsewhere. There is also a moving essay on the meditation of memory, visiting her father’s grave, she notices that her mother has taken to covering up the star carved into his tombstone, signifying his membership in the Communist Party. He was by turns an opponent of fascism, a partisan, and a high-ranking officer in the Yugoslav National Army, which marks against him in Croatia today. Bizarrely, there is a moment, when in Bucharest, Drakulic witnesses a gathering of old peasants standing over the grave of dictator Nicolae Ceaușescu, some were crying, some asking him questions. Not out of celebrating what would have been Ceaușescu's seventy fifth birthday, but simply as a way to remember their better communist past.

Cafe Europa was full of much insight into places that I previously didn't know a lot about, making it such a fascinating read. Some of it's content may seem a little dated now - bearing in mind this was written in the early to mid nineties, but it's still an important book, and Drakulic is so easy to connect with as a person, you would feel like meeting up with her to engage in deep conversation.

[Zsa Zsa · Rating 5 out of 5]

اگر ممكن نباشد گذشته به اسطوره اى بدل شودكه صاحبان قدرت به آسانى براى رسيدن به مقاصدخودشان در آن دست ببرند، آن وقت است كه بايد فراموشش كرد، پاكش كرد، منهدمش كرد، يا ... حصرش كرد.

[Mary · Rating 4 out of 5]

Because for us, the people from the Balkans, the biggest fear is to be left alone with each other. We have learned better than others what you do to your own brother.

[صان · Rating 5 out of 5]

بعد از خوندن کتاب
کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم
تصمیم گرفتم باقی کتاب‌های این نویسنده رو هم بخونم.

اینک کتاب هم مثل باقی کتاب‌هاش بسیار جذاب بود. درباره‌ی تاریخ ناحیه بالکان در دوره پساکمونیستی بود. همچنان می‌شد با دور کردن اون دوره از تاریخ، ساختارهای تکرارشونده تاریخ رو در زمان خودمون بررسی کرد. به نظرم سری نوشته‌های این نویسنده دیدگاه خوبی نسبت به تاریخ به انسان در قرن ۲۰‌ و ۲۱ ام می‌ده. دوره‌ای که توش هستیم.

جایی از این کتاب مصاحبه‌ای رو تعریف می‌کنه با دینکو شاکیچ. کسی که مسئول مرگ چندهزار نفر در اردوگاه‌های مرگ کرواسی بوده. از آقای شاکیچ می‌پرسن که عذاب وجدان داری؟ از مرگ اون‌ آدما؟
و می‌گه نه. شبا مثل یه نوزاد می‌خوابم.

آیا آدم اینقدر به چیزی ایمان داره که با کشتن هزاران نفر بتونه مثل نوزاد بخوابه؟ یا دروغ می‌گفت؟

[Mana Ravanbod · Rating 4 out of 5]

دوهزارتا كتاب توي گودريدز يا ادعا كرده ام كه خوانده ام يا خواهم خواند، حتمن اگر صدتاي اينها را دقيق خوانده بودم وضعم بهتر از اين بود. به هر حال اين دوهزارمين كتاب كتاب جذابيست، ترجمه جالبي هم دارد كه نشان از توان نازنين ديهيمي براي ترجمه دقيق و درست است

[Darka · Rating 3 out of 5]

Влітку 2019 року я прочитала "Як ми пережили комунізм і навіть сміялися" - і захопилася Славенкою Дракуліч. Вона все так влучно говорила, так тонко відчувала, мені були настільки близькі її підхід і думки, що я відчула в ній "споріднену душу" і навіть трохи ідеалізувала. Усі наступні книжки пані Дракуліч, що виходили в українському перекладі, я купувала без вагань.

Нота бене: перш ніж я почну розповідати про вміст книжки, поділюся тим, що мені не пощастило отримати примірник з видавничим браком, не вистачає 15 сторінок посередині. Магазин, що продав книгу, був готовий піти на обмін, але, бігме, це був заскладний шлях. "Надішліть заяву на повернення і товарний чек, а якщо немає товарного чеку, то надішліть заяву на відновлення товарного чеку зі своїми паспортними даними...". Коротше кажучи, я опустила лапки і прочитала ці 15 сторінок в примірнику однієї прекрасної жінки, якій я сильно вдячна. Якщо купували, перевірте свої видання: сторінки 73-88 відсутні.

"Кафе "Європа"" була написана ще за царя Панька, між 1992-1996 роками. Югославія саме роз'єдналася, але у новоутворених країнах ще відчувається той "постсовковий" вайб, що у нас досі присутній. У цій збірці Славенка аналізує життя Східної Європи (що у її світі закінчується на Варшаві) через призму власних вражень. Здавалося б, те саме вона робила і в книжці про комунізм, але там письменниця зачіпає більше жіночі та буденні досвіди, а тут торкається в тому числі і питань національних. І я, зі своїм ідеалізованим образом славенки-що-думає-як-я, болісно сприйняла ті моменти, що у нас все таки дуже різний досвід, а, значить, різні погляди.

Есеїв у книжці багато, вони розказують як про рожевий унітаз у ванній кімнаті дочки Чаушеску, куди може тепер попісяти будь-хто за певну суму грошей, так і про усвідомлення Славенкою загальнонаціонального почуття провини за Голокост; як моральної необхідності привезти гостинці з тієї "справжньої" Європи, так і того, що Європи, яка може втрутитися і вирішити проблеми, не існує, її вигадали і сконструювали.

Особисто для мене став відкриттям комуністичний спадок Албанії, в якій за комунізму понабудовували силу-силенну бункерів по всій країні (від шестисот тисяч до мільйона!). Я гуглила сучасні фотографії, де ці бетонні "гриби" видніються на пляжах, у горах, у житлових кварталах. Гляньте і ви.

Як і казала, коли мова дійшла до питань національних, то я почувалася певною мірою зрадженою і з цим довелося якось впоратися. Якщо будете читати, то мене, наприклад, стриггерили розділи про уніформу, про Істрійський півострів, а також Славенкині спроби виправдати (?) Тіто, президента Югославії, кажучи, мовляв так, він був диктатором і шахраєм, залишив країну з величезними боргами і створював примусові трудові табори, але ж він був не таким жахливим як Сталін. Взагалі, як мені здається, Славенка, принаймні у ті часи, не підозрювала, що за східним кордоном Польщі є щось крім дикого степу, монгольських юрт і Кремля.

Це неоднозначна книжка, хоча, звісно, цікава. Багато есеїв цілком актуальні для нас і нині, не дивлячись на ті тридцять років, що минули. Про "Кафе "Європа"" можна дискутувати, головне, будьте обережні, не повторіть моїх помилок і критично ставтеся до слів авторки.

[Amin Tallan · Rating 4 out of 5]

نویسنده در ادامه کتاب کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم فضای کشورهای اروپای شرقی به خصوص منطقه بالکان که از کمونیست رهایی پیدا کردن رو توصیف میکنه. روایت جزیات ساده زندگی خودش و اطرافیانش که فضای خوبی رو از این کشور ها در برهه پساکمونیستی رسم میکنه.

[Fereshteh Khanzad · Rating 3 out of 5]

*تاریخِ زشت *

آنقدر خواندن این کتاب طول کشید و این مدت خودش را داخل کیفم جا کرد و بار ها از یک جای ثابت باز میشد و مدتی بعد از یک صفحه ی ثابت دیگری باز می شد؛ تا که در آستانه ی ورق ورق شدن به زشت ترین کتاب کتابخانه ام بدل شد.


نویسنده خیلی تلاش کرده خوب بنویسد‌.ولی در بعضی بخش ها پر گویی اش صبرم ‌را لبریز می کرد و باز برای مدتی‌ کتاب بسته میشد.
متاسفانه پنجاه صفحه ی آخر را تنها روزنامه وار ورق زدم.


از متن کتاب:
مقامات اداری و متخصصان طوری رفتار میکنند که انگار در برابر هیچ کس جز شخص شهردار مسئول نیستند، چون اوست که استخدامشان کرده و دستمزدشان را میدهد. شهردار زاگرب هم به وضوح هنوز متوجه نشده که در برابر شهروندان مسئولیتی دارد؛ در برابر مالیات دهندگانی که با پولشان امورات شهرداری را می گرداند. خلاصه مطلب این است که کسانی که امروز قدرت را در دست دارند، تقریبا با همان سازوکار پیشین امور را اداره می کنند؛ از آن بالا بالاها گرفته تا پایین. اما کافی است اشاره ای به دموکراسی بکنی تا شروع کنند به حرف زدن از سرسپردگی شان به نظریه دموکراسی. روشن است که بالاخره چند شهروندی که مسئله برایشان اهمیت داشت، جرأت کردند که با روزنامه ها تماس بگیرند و آن وقت دیگر روزنامه نگاران ناچار شدند از مقامات در مورد ماجرا توضیحی بخواهند.





تمام این ها از بیماری عمیقا ریشه دارِ تکرار اشتباهات گذشته خبر می دهد. به واقع دریافت ما از جوهر تاریخ چیست؟ اگر بخواهیم از این تجربیات به نتیجه ای برسیم، به نظر می رسد ما یقین داریم که تاریخ چاهی بی ته است؛ سیاهچاله ای که آدم ها می توانند گذشته شان را، وقتی دیگر به کارشان نمی آید در آن بیندازند. انگار ما جدا باورمان شده که فراموش کردن گذشته و پشت سر گذاشتن تقصیرها و .گناه ها ممکن است. انگار که تاریخ یک ماشین لباسشویی باشد: رختهای کثیف کارها و سوابق گذشته را با کمی ایدئولوژی به جای پودر رختشویی در آن می ریزی و لباس تمیز و درخشانی که دست کمی از لباس نو ندارد، از آن بیرون می آید. آماده پوشیدن تا زمانی که باز کثیف شود.
باید اعتراف کنم از این بازی به تنگ آمده ام. مثل کف دستم همه چیزش را از برم: یک روز یک رهبر جدید سر و کله اش پیدا می شود و فرمان حذف کسانی را که قبل از او سر کار بوده اند صادر می کند. چهل و پنج سال بعد، رهبر دیگری جای او را می گیرد و دستور می دهد که گذشتگانش را از صفحه تاریخ پاک کنند. و می توانید مطمئن باشید که در عرض دو یا سه نسل بعد، رهبر سوم از زمین سبز میشود و خاطره دومی را محو و یاد اولی را از نو زنده می کند.


روحِ نازنین دیهیمی شاد💌

[Fabi · Rating 4 out of 5]

دومین تجربه من از این نویسنده بود.اولین کتابی که از ایشون خوندم #کمونیسم_رفت_ما_ماندیم_و_حتی_خندیدیم بود،که خیلی خوشم اومد ،از بس که انگار خاطرات جمعی خود ما رو داشت نقل میکرد.اگر کمونیسم رو نخوندید این پیش زمینه رو ازش داشته باشید که خانم دراکولیچ یک روزنامه نگار کرواته،که در مورد زندگیش در جامعه ای کمونیستی نوشته.سبک زندگی مردم و روزمرگی هاشون در جامعه ای ایدئولوژیک.
کتاب کافه اروپا متعلق به زمانیه که حکومت کمونیستی ورچیده شده ومنطقه بالکان به کشورهای متعدد تقسیم شده.در واقع دنباله ی همون کتاب قبلی می‌تونه باشه ولی اگر شما پیش زمینه ای از تاریخ منطقه داشته باشید هم میتونید بدون خوندن کتاب کومونیسم رفت ،این کتاب رو بخونید.
این کتاب هم مثل قبلی جذابیت خیلی زیادی داره،ولی تفاوت خیلی مهمی هم داره.اینکه شما با خوندن این کتاب بینش ملموسی از تغییر یک نظام ایدئولوژیک و آنچه بر سر مردم میاد این وسط پیدا میکنید.شما رو به فکر میندازه که الان که نظام زیر و زبر شده همه چیز خود به خود درست نخواهد شد.جامعه ای که دهه ها عادت کرده به نوع خاصی از سبک زندگی حتی نوع خاصی از فکر کردن،یه شبه دموکراتیک نخواهد شد.
علاوه بر این اطلاعات سیاسی زیادی در مورد دیکتاتورهای مختلف هم جوار به دست میارید.
کتاب رمان و داستان نیست،بلکه نویسنده با توجه به روزنامه نگار بودنش ،بر اساس خاطرات و وقایعی که تعریف می‌کنه به تحلیل روند شکل گیری رفتارها میپردازه،اینم بگم کتاب اصلا خسته کننده نیست،قرار نیست مقاله بخونید.اگر کتابهای دیگه ای از نویسنده خونده باشید با سبک روون و صمیمیش آشنایید حتما.
خلاصه که اگر فکر میکنید در حیطه علاقمندیهاتون هست،بخونیدش،بسیار ارزش خوندن داره
گرامی باد یاد مترجم جوان این کتاب خانم دیهیمی که در بیست و نه سالگی از دنیا رفت.

[Negar Afsharmanesh · Rating 5 out of 5]

راستش و بگم من عاشق نوشته های این نویسنده ام، انقدر خوب مینویسه که لذت میبری میخونی.

همه‌ مقالات این کتاب حول محور موضوع زندگی در کشور‌های اروپای شرقی پس از فروپاشی شوروی و منحل شدن حکومت‌های کمونیستی بلوک شرق می‌گردد و نویسنده به موضوعاتی می‌پردازد که مخاطب می‌تواند به‌راحتی با آنها همذات‌پنداری کند و همراه شود.

[HAMiD · Rating 4 out of 5]

نگاه موشكافانه و ترسيم فضاي بالكانِ پس از كمونيسم در نوشته هاي دراكوليچ با سبك يك روزنامه نگار براي من كه گيرا بود. دراكوليچ ماهرانه پوسيدگي هاي حكومت ايدئولوگ را مي نمايد و از اين نظر شباهت ها ناگزير است. الگويي كه براي تمام حكومت هاي از اين دست يكسان است و همذات پنداري بيداد مي كند گاهي

[Zahra.G · Rating 4 out of 5]

همچنان شناخت کمونیسم و پساکمونیسم برام جالب‌ترین موضوع هست.
چطور یک ایدیولوژی به عمیق‌ترین قسمت های مغز راه پیدا می‌کنه و همه جوانب زندگی رو تحت‌تاثیر قرار میده.
بعدها ریویو مفصلی خواهم نوشت.

[Fatemeh Nazari · Rating 4 out of 5]

4.5/5
این کتاب رو خانوم دراکولیچ ۵ سال بعد از فروپاشی کمونیسم نوشته. شرح حالی از کشورهای اروپای شرقی در مواجهه با دنیای پس از کمونیسم. حقیقت اینه که نوشته‌های دراکولیچ خیلی قانع کننده به نظر میان اما نباید چند نکته رو موقع خوندن فراموش کرد. یکی اینکه مقدار احساسات نویسنده زیاده. که البته طبیعیه. چون هم تازه ۵ ساله که کمونیسم از بین رفته و هم جایی از کتاب دراکولیچ از پ��رش حرف می‌زنه که یه کمونیست تمام عیار بوده و خیلی سختگیر در تربیت فرزند. قطعا این موضوع در دیدگاه‌های خانوم دراکولیچ تأثیر گذاشته. دوم اینکه نمی‌شه با اطمینان حرف‌های نویسنده رو به کل جامعه اروپای شرقی نسبت داد. چون کتاب به طرز واضحی سرشار از تجربیات شخصی نویسنده‌ست و علمی و با نگاهی جامعه‌شناسانه نوشته نشده. و در آخر اینکه خب این خانم روزنامه‌نگار خیلی دلباخته دموکراسی غربیه و کاملا بیزار از کمونیسم. نه تو کتاب «کمونیسم رفت ما ماندیم و حتی خندیدیم» و نه در این کتاب نمی‌تونیم ویژگی‌ای از کمونیسم رو پیدا کنیم که نویسنده تأییدش کرده باشه. در واقع دیدی کاملا یک طرفه به ماجرا داره و اگر حواسمون به این چیزها نباشه ممکنه روی قضاوت ما هم اثر بذاره. خانوم دراکولیچ با مردی سوئدی ازدواج کرده و ساکن اروپای غربیه.

اما جدا از این‌ها، قلمش رو به شدت دوست دارم. تو ریویوها خوندم برای بعضی خسته‌کننده بود اما برای من درسته که به جذابیت کتاب قبلیش نبود اما همچنان جذابیت داشت. یکم موضوعات پراکنده بود که خب از اونجایی که کتاب بین سال‌های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۶ نوشته شده، طبیعیه و نمی‌شه ازش ایراد گرفت. شاید بخش بزرگی از جذابیت کتاب برای من، همذات پنداریم با محتوای کتابه. منی که در ایران به دنیا اومدم و بزرگ شدم، هیچ وقت طعم کمونیسم رو نچشیدم اما با این حال تجربیات من و خانوم دراکولیچ خیلی به هم شباهت داره. خیلی از چیزهایی که از مردم اروپای شرقی روایت می‌کرد برای منِ ایرانی ملموس بود و این بزرگ‌ترین دلیلیه که خوندن این کتاب رو به بقیه پیشنهاد می‌کنم. در مورد این موضوع در ادامه ریویو بیشتر حرف می‌زنم.

واقعا نمی‌شه این کتاب رو خوند و ترجمه خانوم دیهیمی رو تحسین نکرد. اینقدر ترجمه و انتخاب کلمات درست بود که لذت خوندن کتاب رو دو چندان کرد برای من. روحشون شاد.

شاید این قسمت بیشتر از هر جای دیگه شبیه به اوضاع ایران باشه:
«آینده‌ای که نتوانی برایش نقشه بکشی، رویش سرمایه‌گذاری کنی، در آن به پیشرفت شغلی یا تحصیلی برسی، آزادانه مسافرت کنی، شغل بهتری پیدا کنی یا برای آینده بهتر فرزندانت برنامه ریزی کنی، خیلی به آینده شباهت ندارد.»
«به واقع وقتی "آینده" تنها شعاری تو خالی باشد، مردم به حق نگرانند که اوضاع به جای کمی بهتر شدن، ممکن است از آنچه هست بدتر هم بشود.»

«تحت حکومت کمونیستی، سیاست چیزی دور از دسترس مردم عادی و چیزی خطرناک محسوب می‌شد، چیزی که باید از آن گریزان و ترسان باشی و قطعا نه چیزی که خودت را درگیرش کنی.»

«دموکراسی یک مفهوم انتزاعی نیست؛ دموکراسی پیشرفتی نخواهد داشت اگر هیچکس حاضر نباشد برای پیشبرد آن خطر کند.»

یه تأکید خوب خانوم دراکولیچ هم به ماجرای تاریخ بود. به اینکه چه زمانی که حکومت کمونیستی روی کار اومد و چه زمان بعد از کمونیسم. هر دو این‌ها سعی کردند آثار گذشته رو پاک کنن. در حالی که قدم اول برای پیشرفت اینه که تاریخ خودت رو بپذیری. با پاک کردن نام خیابون‌هایی که مردم سال‌ها باهاش خاطرات دارن، نمی‌تونی اون بخش مهم از تاریخ رو انکار کنی.

جای دیگه از این صحبت می‌کنه که علاوه بر حکومت، خیلی وقت‌ها ما مردم هم کوتاهی کردیم. ما هم قدمی در راه دموکراسی برنداشتیم و این الان بیشتر نمود داره. وقتی که کمونیسم بود، همه مشکلاتمون رو مینداختیم گردنش و از خودمون سلب مسئولیت می‌کردیم اما حالا دیگه چیزی نیست که اون رو عامل مشکلاتمون بدونیم. «این کلمات نشان می‌دهند که من انتظار دارم کسی دیگر چیزها را برایم تغییر دهد. حتی من هم در ذهن خودم نتوانسته‌ام آن قدم حیاتی را از «آن‌ها» به «من» بردارم؛ قدمی که در واقع ما را از کمونیسم به دموکراسی می‌رساند.»

من خب اطلاعات چندانی از کشورهای اروپای شرقی نداشتم. با خوندن این کتاب هم کمی بیشتر درموردشون فهمیدم و هم عاملی شد برای اینکه بخوام درموردشون بیشتر بخونم. اما این تفسیری که از دراکولیچ از روزهای بعد از کمونیسم از هر کشور داشت واقعا جالب بود. همین که یه عده خواهان یه دیکتاتور دوباره بودن اما این بار از جنس پادشاه. یا اینکه در انتخابات به حزبی رأی دادن که نزدیکی زیادی با کمونیسم داشت؛چرا؟ چون اون‌ها کمونیسم رو می‌شناختن. «چون می‌دانسته‌اند چطور هر روز با آن سر و کله بزنند، حتی اگر به قیمت بردگی بوده باشد.»این‌ها شاید تصویری از آینده ایران باشه بعد از رفتن ج.ا

و اما در آخر اینکه تغییر خیلی آرام اتفاق میفته. و برای رسیدن به دموکراسی زمان نیازه. با عجله و بدون آمادگی رفتن به سمت دموکراسی کاری می‌کنه که «دموکراسی به چیزی فراتر از یک ایدئولوژی تازه بدل نخواهد شد که رهبران جدیدمان از آن برای پیشبرد اهداف خودشان بهره‌برداری خواهند کرد.»

و اما چرا اسم کتاب کافه اروپاست؟ اولین فصل درمورد همین حرف می‌زنه. درمورد اینکه همه‌ی کشورهای اروپای شرقی ظاهراً بخشی از «اروپا»ن اما «اروپا» همیشه نمادی از تجمل و رفاه بوده براشون. جایی دور و غیرقابل دسترس. یه مدینه فاضله.
«محتمل‌ترین پاسخ به چیستی اروپا، این است که اروپا همان چیزی‌ست که ما -کشورها، ملت‌ها، افراد- از آن برای خودمان می‌سازیم.»

[John David · Rating 3 out of 5]

This is a collection of political reportage written in the years immediately following the fall of communism in Eastern Europe. According to the inside cover of the book, Drakulic “contributes regularly” The Nation and the New Republic, which would fit with the quasi-journalistic, descriptive approach that she takes in these pieces. I use with the word “journalistic” as a slight pejorative here, as a way of denoting a style that is more inclined to be demonstrative and flat, as opposed to couching her opinions in a critical framework that would offer the reader insightful explanations. Most of her conclusions are fairly banal, though some of her observations are not devoid of interest.

For a book of barely two hundred pages, there are twenty-five essays, so they are short and accessible, almost made for picking up and putting down at leisure. In fact, the one major criticisms I have of the book is that the essays are a little too short, so much that it sometimes inhibits Drakulic’s ability to fully flesh out the ideas at hand. The essay topics are varied, but tend to revolve around a constellation of relatively abiding concerns: two of these are the consumerism of post-liberalized, post-communist Eastern Europe and its growing homogeneity, and shifting political attitudes.

Drakulic is deeply ambivalent about Europe being taken over by the cultural accoutrements – really only simulacra – of Western Europe, symbolized by the ubiquitous “Café Europa,” the iconic Viennese coffee shop, which has apparently cropped up all over the place. Even the name “Europe” has come to signify a kind of sybaritic luxury. A cinema in Drakulic’s home city of Zagreb changed its name from “The Balkan” to “Cinema Europa,” indicative of a willed escape from primitivism, war, and everything non-European. One of the most interesting aspects of the book is how Drakulic looks at Europe as a name “loaded with the complexity of positive values” (p. 11). Which begs the question: is Europe one thing any longer, or merely what we make of it for ourselves?

The highlights of the collection, not surprisingly, are the pieces in which Drakulic gives herself the appropriate space to think through an issue. Here are a few of my favorites, including a short description of each. “The Trouble with Sales” explores some patterns – ones that Drakulic herself admits are paradoxes – about shopping and consumerism in an age of the new economic logic of capitalism, especially her old habit of seeking out sales – a habit which she can’t seem to finally kick. “Invisible Walls Between Us” looks at the bizarre and discriminatory travel strictures imposed on Easterners, who are often looked down upon as suspicious foreigners while traveling in Western Europe. “A King for the Balkans” is an insightful look at the political psychology in Yugoslavia as Prince Alexander Karadjordjevic makes his first post-exilic visit to an unusually warm reception given the country’s history under previous monarchy.

[Данило Судин · Rating 4 out of 5]

На 3,5★. І краще, і гірше, ніж її ж "Як ми пережили комунізм і навіть сміялися". Краще, бо в "Комунізмі" замало побуту. Тут такого очікування нема. Просто цікаво, що ж вона напише про посткомунізм.
Гірше, бо... Ось тут пунктами.
1. За освітою Дракуліч - соціологиня. Але до середини книжки вона це старанно приховує. Я б цю частину назвав "Атлант розправив плечі на Балканах". Пояснення проблем посткомуністичних держав в Дракуліч прості: безкультур'я, дич і селюки! Тільки посередині пару розділів містять притомний соціологічний аналіз.
2. Ненависть до нових держав. Незалежна Хорватія? - Неофашисти? Посткомуністична Румунія? - Неосталіністи! І так далі. Деколи складається враження, що падіння комунізму - трагедія для Дракуліч. Причому жодного конструктиву щодо нових держав. Продажна влада, тупе суспільство...
3. Ненависть до Балкан. От Європа - там цивілізація, а тут... Загалом, речі вона пише слушні. Але без симпатії. Відсталість - це доля Балкан. Бо див. п.1: безкультур'я, дич і селюки!
Причому Дракуліч вся така європейська, а от народ на Балканах - ні.
4. "Такую страну развалили!" Нечасто, але проскакує: навіщо розвалили Югославію?! За Тіто жилося ліпше! І це в комбінації з критикою комунізму. Як таке поєднується в її свідомості - загадка.

То чи книжка варта уваги? Так, хоча й дивно. Є кумедні анекдоти. Є цікаві афоризми про посткомунізм. Саме цим Дракуліч і підкуповує. Система її мислення дуже бісить, а от окремі афоризми - дуже влучні. Біда...

[verbava · Rating 2 out of 5]

я не знаю, як у людині, яка за кілька років до цієї книжки написала «як ми пережили комунізм і навіть сміялися», може вміститися стільки югоностальгії. звісно, до «вони б і мухи не скривдили», яка завершувалася думкою про те, що наднаціональна багатокультурна югославія можлива хіба в гаазькій в'язниці (принаймні так я той фінал пам'ятаю) залишалося ще кілька років, але ну ж, 1996-го вже можна було розгледіти, до чого призводить надмірна туга за совком.

дивовижа.

[Lea · Rating 4 out of 5]

This was an absolutely fascinating look into what life was like in communist Eastern Europe and how the transition to capitalism worked (or didn't work) in the 1990s. This book was written in 1996, so it is a snapshot of a certain period in time - certainly Eastern Europe has changed a lot since then.

The author has a great voice, and I enjoyed her insights into history, memory, democracy, communist life, capitalism and more.

What was particularly interesting to me, a Brazilian reader, was how much some of the things she described were relatable to my own country - on the other side of the world, with a completely different political experience and history. But we have the same struggles trying to figure out how to live in a democracy, what it means to be a citizen.

There was only one essay I didn't particularly enjoy - the one where she goes a bit OTT about trees (I get it, it wasn't really about trees but what the trees represented, i.e. democracy, but still, there is no need to use such expressions as "public execution", "murder" and "genocide" when talking about trees).

[mohsen pourramezani · Rating 2 out of 5]

مجموعه مقالاتی است از اسلاونکا دراکولیچ، روزنامه نگار و نویسندهٔ کروات در مورد حکومت‌های کمونیستی اروپای شرقی. شامل مقالاتی است که بین سال‌های ۱۹۹۲-۱۹۹۶ در روزنامه‌ها و مجلات مختلف چاپ کرده است. در این کتاب نیز مانند کتاب «کمونیسم رفت،‌ ما ماندیم و حتی خندیدم»‌ بیشتر از تجربه‌ها و تحلیل‌های شخصی‌اش در این کشورها می‌نویسد.
قبلا از این نویسنده کتاب «کمونیسم رفت ما ماندیم و حتی خندیدیم» را خوانده بودم. خواندن «کافه اروپا» به اندازه‌ی کتاب قبلی برایم جذاب نبود. بخشی از حرف‌هایش تکراری بود، یک جاهایی صرفا نظرهای شخصی‌اش را می‌گفت و روی همان نظرها تحلیل‌هایش را می‌گفت که پایه و اساس درستی نداشت. بیشتر کتاب را خواندم اما حوصله‌ام نکشید تمامش کنم.
https://goo.gl/8Aamcr

[Abas Azimi · Rating 4 out of 5]

دموکراسی یک مفهوم انتزاعی نیست ، دموکراسی پیشرفتی نخواهد داشت اگر هیچ کس حاضر نباشد برای پبش برد آن خطر کند.

[Zahra Mahboubi · Rating 4 out of 5]

وقتی این کتاب رو میخونی انگار دچار دژاوو شدی، انقدر که همه‌چی شبیه ماست...
و چه ترجمه‌ی تروتمیزی داشت. روح نازنین دیهیمی شاد...

[Max Berendsen · Rating 3 out of 5]

Despite this book being published in 1996, a year before I was born, it was funny but also quite disturbing how relevant the essays in this collectio still were for today's (eastern) Europe. Aesthetics and living standards have surely changed for the better, but did mentalities and expectations?

The ending of the book made a particularly strong impression on me. When the question is asked what Europe means to a Bosnian refugee family in Stockholm, the failure of European governments and societies to prevent the suffering of Bosnians draws strong parallels with European indecision with regard to for example: Ukraine, Georgia, Gaza, etc.

All in all, a short but nice thought-provoking read!

[Steve Kettmann · Rating 5 out of 5]

This was the book that alerted me to Drakulic's exquisite gifts as a writer, and in that I think I was not alone: It enjoyed a brief boomlet of attention in the U.S. And well it should have. These essays are gems. I plan to read it again on another trip to the former ex-Yugoslavia at some point this year. She was writing presciently back when others were just standing there, dazed, trying to make sense of what had changed and why. For example, in the essay "Invisible Walls Between Us," she writes, "Europe is a divided continent, and only those who could not travel to see it for themselves believed that Easterners and Westerners could become equal." No one wanted to hear that sentiment when she was writing the book, between 1992 and 1996, but even just here in Berlin, where the continuing division between East and West remains a recurrent theme, her words could not be more relevant even now.

[Sh · Rating 3 out of 5]

نظر کلیم درباره این کتاب اینه که خیلی بیشتر از چیزی که لایقشه جدی گرفته شده. کتاب صرفا مجموعه‌ای از تجربیات و تحلیلهای شخصی نویسنده ست (که بعضا هم با پیشفرضها و سوگیریهای اشتباهی نوشته شدن) و نه بیشتر از این. خوبی این قضیه اینه که یه دید «اینسایدر» از تجربه زیسته مردم اروپای شرقی تو سالهای پساکمونیسم بهمون میده و بدیش هم اینه که تحلیلهاش رو نمیشه بیشتر از یه مجموعه خاطرات شخصی جدی گرفت؛ چون واقعا هم تجربه زندگی محدود یه نفر منبع خیلی قابل استنادی نیست برای شناخت اوضاع پیچیده همچین جامعه‌ای.
بخشهایی از این کتاب که اصلا دوست نداشتم اینها بودن: توی یه سری صحبتاش به وضوح دید تحقیرآمیز به جوامع روستایی (یا تازه-شهری‌شده) دیده میشد، یا اینکه راه حلِ همه مشکلات کشورای اروپای شرقی رو شبیه شدنِ هرچه‌بیشترشون به اروپای غربی میدونست. یا یه جا توی فصل آخر کتاب برای اینکه ثابت کنه مسلمونای بوسنی، بنیادگرا نیستن گفته بود «بوسنیاییها عرب نیستند، بلکه از نژاد اسلاو هستند». خب پس یعنی همه عربها، مسلمونای بنیادگران؟ یا اصلا مگه عرب و مسلمان بودن آدما نسل‌کشیشون رو توجیه میکنه؟ یا صرفِ اسلاو بودن کسی ثابت میکنه که بنیادگرا نیست؟ خیلی برام عجیبه که کسی یه کتاب در مذمت تبعضیهای نژادی بنویسه و بعد همچین سوگیری مسخره‌ای رو بگنجونه توش :))
کتاب روانی بود و خیلی بخشاش رو دوست داشتم ولی خیلی بخشاش رو هم نه، و بیشتر از هر چیزی از این همه نظرات مثبت بی‌چون و چرا درباره این کتاب تعجب کردم، انگار باید با همه‌ی قسمتهای هر کتابی که در مذمت توتالیتاریسم و کمونیسم نوشته شده دربست موافقت کنیم، بدون در نظر گرفتن بخشهای اشتباهش.

[Sandra Nedopričljivica · Rating 4 out of 5]

"Europa o kojoj sanjamo nije majka koja nešto duguje svojoj dugo zapostavljenoj djeci ni princeza kojoj se treba udvarati. Nije to ni vitez koji će nas osloboditi ropstva niti kolač ili jabuka u koje samo treba zagristi. Europa o kojoj sanjamo nije ni svilena haljina ni čarobna riječ demokracija, već ono što ćemo mi - zemlje, narodi i pojedinci od toga sna stvoriti."

[Hanieh Habibi · Rating 3 out of 5]

مشتاق دیدار کشورهای شرق اروپام.

[sAmAnE · Rating 5 out of 5]

.
به علاوه هنوز سوالی که ذهن مرا درگیر می‌کند،مشغولشان نمی‌دارد: چقدر پول پس‌انداز کنیم تا احساس امنیت و آسودگی داشته باشیم؟فکر کنم حالا دیگر جواب سوالم را می‌دانم:این مبلغ دست‌یافتنی نیست.اگر بیشتر از چهل سال داشته باشی،نمی‌توانی به افزایش چشمگیری در درآمدت دل ببندی،فقط می‌توانی چنین پولی را به ارث ببری.آن چند نفری که وارث مبلغ هنگفتی می‌شوند نمی‌توانند کل تصویر را برای ما تغییر دهند.بنابراین ما باز می‌گردیم به همان اندیشه که سازوکار یک جامعه باید به شکلی باشد که بتواند خدمات حداقلی اجتماعی و درمانی را در اختیار مردم بگذارد.تنها از این راه است که همه‌ی افراد می‌توانند احساس امنیت کنند.
#کافه_اروپا
#اسلاونکا_دراکولیچ
#نازنین_دیهیمی
📝کافه اروپا دومین کتابی هست که برای چالش غزاله جان خوندم و خیلی جالب بود،کتاب فلسفی هست و تقریبا سبکش مشابه کتاب روح پراگه،من روح پراگ رو دوبار خوندم و دوست دارم دوباره چند وقت دیگه بخونمش.کتاب هم مجموعه مقالات این خانم نویسنده‌ و روزنامه‌نگار هست که کتاب معروفی رو هم به نام "کمونیسم رفت،ما ماندیم و حتی خندیدیم" رو نوشته که البته من هنوز نخوندم.
.
.
#readathon97
موضوع این کتاب هم در مورد زندگی مردم اروپای شرقی بعد از فروپاشی کمونیسم و استقلال کرواسیه که نشون میده چه تاثیری روی زندگیشون گذاشته.در کل کتاب خوبی بود و بر خلاف تصورم سخت‌خوان نبود ولی ازجمله کتاب‌هاییه برای من،که باید دوباره بخونمش☺️🤭دلم میخواست تو این شرایط قسمت بهتری از کتاب رو برای کپشن انتخاب کنم که انقدر مأیوسانه و ناامید کننده نباشه ولی این قسمت کتاب رو که در مورد پول و حراجی بود رو خیلی پسندیدم،چون دغدغه‌ی این روزای خودمم هست.کتاب ۲۴ فصل داره و۳۰۰ صفحه.در آخر هم یادی کنیم از خانم نازنین دیهیمی💞روحشون شاد

[Oksana Padokh · Rating 5 out of 5]

Не вдаючись в переказування книги, хочу поділитись тим, що відгукнулось саме мені.

В цілому, це книга про досвід народів Східної Європи після повалення комунізму, його наслідки та відсутність прогресу.

Один з її розділів називається "Розділ 13. Король для Балкан", в якому йде мова про те, що коли в країні тривалий час був певний спосіб правління чи політичного устрою, то народу складно перейти до кардинальних змін.

Скажімо, якщо в країні довгий час була монархія, то люди звикли, що у них є "татусь", який сконцентровує владу в одних руках, піклується про народ і не допускає дестабілізації свого правління за рахунок опозиційних сил. Відповідно, республіканський тип правління, з кількома політичними силами, що протистоять одна одній, сприймається як крах системи, щось неочікуване та нестабільне. Це провокує страх та невизначеність у майбутньому.

Якщо ж у країні історично були прояви чи хоча б зародки демократії та республіканського типу правління, то люди більш схильні повернутись до нього.

Славенка Дракуліч пояснює цей підхід на прикладі балканських країн, які тривалий час жили при комунізмі: "Ми, люди з комуністичного світу, в політичному сенсі досі є дітьми. Нам потрібен "татусь", той хто про нас подбає, аби нам не довелося думати про себе самим. Ми не знаємо як бути вільними і не готові до відповідальності."

Цей підхід також ідеально застосовний до наших реалій. Україна, якій споконвіків притаманні виборність посад, політичні права, система стримувань і противаг у владі, навіть не розглядає можливість існування в країні монарха: формального чи фактичного. А його появу зустрічає зі спротивом.

Натомість, довга історія авторитарного правління в росії значно підвищила толерантність громадян до контролю з боку влади та послабила готовність до спротиву. Наш сусід зі сходу звик до імперії, монархії, союзу…, очолюваних одним лідером, який може й опиратися на коаліцію та опозицію (де-юре), але реалізує владу одноособово (де-факто). Тобто, в свідомості людей роками і сотнями років створювався т.зв. образ "татуся", без якого народ відчуває себе незахищеним.

Коли століттями люди жили в подібних умовах, навряд чи можна від них очікувати більш критичного підходу чи глобальних змін.

Закінчити цей відгук хочу цитатою з книги: "Суть демократії полягає в служінні своєму народу, а не пануванні над ним."

[Ksyu · Rating 3 out of 5]

У мене волосся дибки стало, коли дочитала до місця, де авторка каже, що декомунізація - це фальсифікація історії та затирання минулого, що диктатор Йозип Тіто не заслуговує на те, щоб площі його імені перейменовували, що він заслуговує на справедливий судовий розгляд, а не тільки обвинувачування у вбивствах, політичних переслідуваннях і геноциді хорватського народу.
"Він відповідальний за винищення військовополонених у Бляйбурзі (!) й примусові трудові табори (!!), як Ґолий Оток, а також за політичні ув'язнення і порушення прав людини. Але його заслугою є те, що Югославія не була ізольованим комуністичним "ГУЛАГом".
Утім його ім'я зникає з поля зору громадськості й самої історії, і ніхто не наважується захищати його очевидні заслуги (!!!)".
А заслугою Сталіна було смачне морозиво? А у Каддафі дешевий бензин? А Гітлер гарно малював? А це книжка про посткомунізм?
У цій, і не тільки цій, книжці Дракуліч веде про те, що посткомуністичні країни живуть у злиднях та ненависті до самих себе й не можуть пристосуватися до демократичної сучасності й залишаються скніти в минулому, сумуючи за своїми диктаторами (на прикладі Чаушеску), і тут ні сіло ні впало сама Дракуліч плаче за Тіто, бо ніхто не поважає історії й не хоче "зберігати спогади" у назвах вулиць та площ на честь кривавих торквемад. Бідний-бідний Тіто. Звинувачують його там у чомусь, ти гля на них!