Het persoonlijke verhaal van Sinan en Ara over de Armeense genocide
Honderd jaar geleden vond er in het Ottomaanse Rijk een groot drama plaats. Meer dan 800.000 Armeniërs vonden de dood. Het leidt al een eeuw tot discussie en spanningen en de diepe wonden van deze verschrikkelijke gebeurtenis zijn nog lang niet geheeld. Aan beide kanten van het conflict heerst een taboe op de kwestie en de partijen staan nog steeds lijnrecht tegenover elkaar. Vele bijzondere verhalen zijn zo verloren gegaan. Niet alleen de verhalen over de verschrikkingen, maar ook de verhalen over verzoening, vriendschap en vertrouwen tussen Turken en Armeniërs.
Onderzoeksjournalist Sinan Can (van Turkse afkomst) en acteur Ara Halici (van Armeense afkomst) gaan terug naar het gebied waar het zich allemaal heeft afgespeeld en waar hun families vandaan komen.
- Wat is er 100 jaar geleden gebeurd? - Welke rol hebben de grootouders van Sinan gespeeld tijdens de massamoord op de Armeniërs? - Wat is er gebeurd met de familieleden van Ara?
Om deze en andere vragen te kunnen beantwoorden maken ze samen een reis van Istanbul naar Yerevan.
Bloedbroeders vertelt het volledige verhaal waarop de gelijknamige VARA-documentaire is gebaseerd. Het beschrijft niet alleen twee fascinerende famliegeschienissen, maar doorbreekt ook taboes aan beide kanten en schetst een schrijnend beeld over hoe deze volkerenmoord nog steeds een grote rol speelt bij alle Turken en Armeniërs.
Sinan Can is onderzoeksjournalist bij de VARA. Hij werke onder andere aan de spraakmakende Zembla-uitzendingen 'De heilige Ayaan' en 'Gijzeling in Almelo', waar hij de VVOJ Loep-prijs voor ontving. Voor de alom geprezen VARA-documentaireserie Uitgezet kreeg hij de Clara Meijer-Wichmann Penning. Ara Halici is acteur en bekend van de grote muscials Cabaret, Piaf, HONK! en Merrily We Roll Along. Hij won in 2004 en 2006 een John Kraaijkamp Musical Award en voor dezelfde prijs is hij in 2007 en 2009 genomineerd geweest.
Update ~~ to all of my English speaking friends: the subtitled version of the documentary that was shot of Bloodbrothers is now available online. Please do watch (there are six episodes) and tell me what you think.
****
Er valt over dit onderwerp en dit boek zo ontzettend veel te zeggen. Allereerst mijn complimenten aan Ara en Sinan. Jullie zijn in het diepe gesprongen en hebben het overleefd.
De Armeense genocide krijgt al een eeuw lang niet de erkenning die het verdient en zo hard nodig heeft. Slachtoffers, nabestaanden en anderszins betrokkenen leven al een eeuw lang met een pijn en het besef dat ze iets ontzettend ergs is aangedaan, zonder dat de wereld om hun heen deze pijn unaniem erkent. Zonder dat de dader (en de opvolgers daarvan) het erkennen. Ik werk in het verzekeringsvak en ik krijg weleens te maken met verzekerden die schade hebben, maar deze niet vergoed krijgen wegens gebrek aan bewijs. De frustratie, moedeloosheid en verdriet is vaak goed te horen aan de telefoon; 'ja, maar ik heb het met mijn eigen ogen gezien!!' - Ja, meneer, maar als u geen bewijs heeft dan kunnen we er niets mee.
Deze schades zijn vaak relatief kleine materiële schades, maar het onrecht en de onmacht is goed te voelen bij de schadelijdende partij. Stel je nu eens voor dat we het niet enkel hebben over een blikschade waarbij de wederpartij ontkent, maar dat we het hebben over het geheel uitroeien van een natie in een bepaald gebied. Het vernietigen van de mensen, de bezittingen en hun cultuur. Oh nee, de bezittingen worden gewoon afgepakt, want daar hebben ze misschien nog wel wat aan. Maar de rest? Alsof ze nooit hebben bestaan. De overlevenden van de genocide hebben in frustratie, verdriet, onmacht en onrecht geleefd tot aan hun dood. De generaties daaropvolgend hebben dit verdriet met hun meegnomen. Want ook al zijn er ooggetuigen, is de pijn echt, en heeft het toch écht plaatsgevonden, heb je met je eigen ogen gezien dat de Eufraat niet meer te zien was door alle lijken heen: de wederpartij ontkent. En daar zit je mooi mee. Niet alleen wordt er ontkent, maar de vinger wordt teruggewezen en de geschiedenis wordt vervalst.
De pijn is echt en héél diep. Tijd heelt bij lange na niet alle wonden. Sommige wonden worden niet behandeld en leiden tot infectie. En dit is precies wat hier gebeurt. De ontkenning verergert de pijn. En een eeuw lang met deze pijn leven is veel te lang.
Moedig vind ik het daarom van deze twee mannen dat zij dit onderwerp onder de aandacht hebben gebracht op een prachtige manier. Een verhaal van erkenning, acceptatie en verzoening tussen twee mannen die eigenlijk vijanden zouden moeten zijn.
Het boek is een mooie aanvulling op de documentaire. De documentaire en het boek complementeren elkaar op een prachtige manier. Het boek laat eerst zien hoe Ara de gezamenlijke reis en de ontdekkingen heeft ervaren en beleefd, waarna Sinan aan de beurt is. Beide mannen hebben een andere kijk, merken andere dingen op, stellen verschillende vragen en ervaren dingen anders.
Er zijn een aantal interviews en verhalen die niet in de documentaire voorkomen, maar die toch onmisbaar zijn. Het verhaal van de ware bloedbroeders had zomaar uit een epische historische fictie boek kunnen komen.
Bloedbroeders, zowel het boek als de documentaire, laat heel goed zien waar het fout is gegaan en doorgrondt alle leugens om bij de waarheid te komen. Dit is de manier. Dit is hoe het gedaan moet worden. Met een open, oprechte en welwillende kijk onderzoek doen, zonder te denken in jullie en wij.
Wat Sinan vaak aankaart, en wat ik ook pijnlijk vind, is dat door de ontkenning van de genocide, ook het heroïsche bestaan van de Turkse mensen die een helpende hand hebben geboden, wordt ontkend. De Turken die ondanks gevaar voor eigen leven Armeniërs hebben geholpen te ontsnappen aan de genocide krijgen geen erkenning voor hun heldhaftige daden. Zij zijn vergeten, het liefst ook verwijderd uit de geschiedenis. Dit terwijl de moordenaars en verantwoordelijken worden verheerlijkt. Omgekeerde wereld, niet? Het wordt tijd dat zowel de slachtoffers als de helden de erkenning krijgen die zij verdienen. En het wordt tijd dat de politiek plaats maakt voor de menselijkheid.
Een mooi boek en heel lang dacht ik: 4 sterren! Het zijn er geen 4 geworden omdat het boek voor mij aan het einde uitdooft en zijn spanning en persoonlijkheid verliest. Het boek begint mooi en spannend. Persoonlijke verhalen en levenslijnen die elkaar kruizen en verbonden raken. Verstrikt misschien zelfs op enig moment. Dan komt Sinan aan het woord, mooi maar er begint afstand te groeien. Als professor Zwaan gaat spreken begint het academisch gebabbel te worden en verlies ik de aandacht.