Karel van het Reve was een groot essayist. Waar hij ook over schreef - de potloden van Freud, de vrijheid van meningsuiting, de joodse spijswetten of de werking van de sluitspier -, zijn teksten zijn altijd helder, geestrijk en wijs. Tenminste, dat vinden zijn bewonderaars. Zestien jaar na zijn dood zijn er steeds meer mensen die wel van hem gehoord hebben, maar nog geen kans hebben gehad om zich een eigen mening te vormen over zijn werk. Voor hen is deze bloemlezing samengesteld.
Karel van het Reve (1921–1999) was van 1957 tot 1983 hoogleraar Slavische Letterkunde aan de universiteit van Leiden. Hij vertaalde talloze Russische auteurs in het Nederlands en ontving daarvoor de Martinus Nijhoff Prijs. Ook was hij correspondent in Moskou voor Het Parool.
Van het Reve publiceerde twee romans en talloze essays, waaronder Rusland voor beginners (1962), Uren met Henk Broekhuis (1978) en De ondergang van het morgenland (1990). In 1985 verscheen zijn Geschiedenis van de Russische literatuur, een boek dat uitgroeide tot een standaardwerk voor eenieder die geïnteresseerd is in de Russische literatuur. In 1981 ontving Van het Reve de P.C. Hooftprijs. Hij overleed in maart 1999.
Tussen 2008 en 2011 verscheen Van het Reves Verzameld werk in zeven delen dundruk, 6860 bladzijden, op zuurvrij papier, genaaid gebonden met stofomslagen en leeslinten.
In het begin vond ik de stukken nogal pedant. Van het Reve heeft commentaar op van alles en iedereen en heeft vaak gelijk, maar hij geeft zichzelf niet bloot en speelt met graagte de onnozele met gezond verstand. Dan bestrijdt hij bijvoorbeeld een misvatting waarvan ik niet wist dat die misvatting bestond. Die pedante toon verandert in de loop van het boek, als de stukken volgen die hij op gevorderde leeftijd schreef. Die bevielen mij heel goed, ook omdat hij dan durft te erkennen dat hij veel weet.Het laatste stuk waarin hij aankondigt te stoppen met publiceren omdat hij te veel vergeet is zelfs aandoenlijk.
mijn favorieten: Fascitoïde drek (Propria Cures, 1973) Er zouden lijsten moesten bestaan van dikwijls herhaalde uitspraken (NRC, 1977) Er is nauwelijks een zichzelf respecterend intellectueel in de westerse wereld te vinden, die niet gelooft dat vele in dromen, beeldende kunst en literatuur voorkomende potloden en andere langwerpige dingen fallische symbolen zijn (NRC, 1977) Vertalen (Wereldomroep, 1980) De literatuur ‘vrij’ terrein maken (Wereldomroep, 1986) Camus (Het Parool, 1990)
hadden Karel en Gerard maar getwist over God op de 75e verjaardag van Annie M.G Schmidt, dat had me te gek geleken.
Karel van het Reve was de ‘geleerde broer’ van Gerard. Zij zijn de enige broers die allebei de P.C. Hooftprijs kregen, de hoogste literaire onderscheiding in Nederland. Met al hun verschillen, muntten zij beide uit in stilistisch vermogen, Karel vooral als essayist en columnist. Ik leende dit boek van de bibliotheek en zag een groot aantal ezelsoren. Op bladzijde 31 had deze lezer er kennelijk genoeg van, terwijl er ook daarna nog het nodige te genieten valt. Sommige stukken had ik al eerder gelezen en ik merkte dat ik deze niet was vergeten. Dat duidt op zich al op de grote kwaliteit van deze stukken. Ik denk aan het stuk ‘ de ongelooflijke slechtheid van het opperwezen’ en het stuk waarin hij beschrijft hoe hij een manifest van de dissident Sacharow in de westerse pers wist te krijgen. Een aantal stukken schreef hij onder de naam Henk Broekhuis, waarin hij zich kritisch, licht conservatief boos kan maken over allerlei verschijnselen, soms tegen de maatschappelijke trend in. Het helpt als je al wat ouder bent om de stukken te duiden, maar verouderd zijn de stukken niet. De bundel is samengesteld door David van het Reve, de zoon van Karel. Je kunt het boek als eerste kennismaking lezen, maar ook als een selectie uit veertig jaar kritisch en intelligent proza. Ook als je de meningen niet deelt, is het lezen ervan plezierig.
Ik hou van essays. Maakt niet uit waar ze over gaan – literatuur, de maatschappij, geschiedenis, de toekomst – als ze maar goed geschreven zijn. Een goed geschreven essay kan je aan het denken zetten over iets waar je nog nooit over nagedacht hebt. Je surft simpelweg mee op de gedachtegolf van een schrijver.
Onlangs las ik twee essaybundels uit waar ik allebei zo’n beetje het hele jaar over gedaan heb: De onbetrouwbare verteller van Maxim Februari en Karel van het Reve voor beginners. Dat klinkt heel voortploeterend, dat je tien maanden doet over zo’n boek, maar dit is het zeker niet. Zo’n essaybundel vind ik namelijk ideaal als ‘boek-ernaast’. Een essay hier, een essay daar, niet integraal, maar af en toe tussendoor (korte verhalenbundels zijn hier ook heel geschikt voor trouwens).
Karel van het Reve is zo’n schrijver die ik al jaren van verschillende kanten getipt krijg. Een van de beste essayisten uit ons taalgebied, bekend om zijn heldere stijl, inspiratie voor velen. Maar ja, waar begin je dan? Vermoedelijk precies om die reden heeft uitgeverij Van Oorschot Karel van het Reve voor beginners uitgebracht, perfect voor mij als doelgroep. Een verzameling van zijn kortere stukken door zijn hele oeuvre heen. Van zijn eerste reizen naar de Sovjet Unie in de jaren ’50 tot kort voor zijn dood eind jaren ’90, als hij ziek en beginnend dementerend zijn lezers vaarwel zegt... Lees de rest van mijn bespreking hier
Knappe, scherpe, vileine en vaak grappige pen! De meeste columns hebben niet te lijden onder de tijd. Ook al ken ik lang niet elke persoon of gebeurtenis die omschreven wordt, dat weerhoudt me er niet van om te genieten van deze prachtige bundeling!