What do you think?
Rate this book
Psychogenocide
Een vraagstuk uit een Duits wiskundehandboek anno 1935: ‘De bouw van een psychiatrisch ziekenhuis kostte zes miljoen mark. Hoeveel nieuwe woningen van 15.000 mark hadden voor dit bedrag gebouwd kunnen worden?’ Over de georganiseerde massamoord van de nazi’s op Joden, zigeuners, homo’s en politieke tegenstanders is al veel geschreven. Veel minder bekend is dat Hitler en compagnie zich in de periode vóór de Holocaust al tegen hun eigen burgers met een psychiatrische problematiek of handicap richtten. In die geheime genocide vermoordden ze met de gewillige medewerking van vele hulpverleners en de ondersteuning van een administratief apparaat en een industriële technologie honderdduizenden weerloze en kwetsbare mensen. In dit baanbrekend boek geeft Erik Thys die genocide één naam en vele gezichten. Aan de hand van wetenschappelijke literatuur reconstrueert en actualiseert hij het drama. En legt een verrassende link met de beroemde nazitentoonstelling Entartete Kunst waarin rassenhaat, haat tegen de modernen en haat tegen psychisch kwetsbare personen samenkwamen.
- GenresNonfictionHistory
320 pages
Published January 1, 2015
6 people are currently reading
89 people want to read
About the author
Erik Thys
8 books1 followerErik Thys is psychiater (PSC St.-Alexius Elsene en UPC KU Leuven Campus Kortenberg), kunstenaar en musicus. Hij is coauteur van Het mis verstand en Zin in waanzin. Hij tekende ook de stripverhalen Het geheim van de hersenchip. Zelfgids voor mensen met een psychose, een bestseller in 14 talen, Het geheim van de ruimtelift en Alles en niets.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 9 of 9 reviews
Read
June 20, 2024De Aktion T4 (onvrijwillige euthanasie van mensen met beperking of erfelijke ziekten, psychiatrische patiënten, ...) werd in 1941 stopgezet, maar werd gevolgd door een fase van 'wilde euthanasie'. Ook ging aan het planmatige karakter een fase vooraf waarin artsen spontaan de ideologie in de praktijk omzetten.
Hitler had mogelijks zelf een psychiatrisch dossier (een diagnose van hysterische blindheid tijdens WW1), maar daarvoor bestaat geen ultiem bewijs meer.
Er waren ook vormen van passieve genocide: patiënten (ook kinderen) laten verhongeren.
Problemen met school werden, net zoals erfelijke aandoeningen als epilepsie en problemen met de politie, gezien als een indicator van psychiatrische belasting en als een mogelijke reden voor euthanasie. (Zie hierover ook het boek van Helga Schubert).
Bij de beslissing primeerde vooral het economische argument: de strijd tegen mentale degeneratie was eigenlijk een strijd tegen de "onproductieven"; de aard van de psychische aandoening was secundair. Wie rendabel was/kon werken, kon blijven leven.
Bij een rondvraag bij 200 ouders (die bedoeld was als protest tegen T4) bleek ca. 70 procent van de ouders voorstander van onvrijwillige euthanasie op hun eigen kinderen.
In het Duits is het begrip euthanasie identiek aan onvrijwillig, men spreekt bij vrijwillige euthanasie over "Sterbehilfe".
De tentoonstelling "Entartete Kunst" is de grootste tentoonstelling die ooit aan moderne kunst is gewijd. Er kwamen zoveel bezoekers dat de organisatoren het omgekeerde effect vreesden, namelijk grotere populariteit van moderne kunst. Enkele kunstenaars maakten deel uit van zowel de tentoonstelling over goede, Duite kunst als van de Entarte Kunst.
Bij het eerste "artsenproces" (tot 1947, het eerste proces überhaupt) werd "onvrijwillige euthanasie" niet principieel als (oorlogs)misdaad veroordeeld (enkel: "aan buitenlanders"). Reden: het was ook in de VS nog van toepassing (in het kader van rassensegregatie).
Het boek betoogt dat veel denkbeelden nog steeds doorleven. De grondleggers van de statistiek Pearson en Fisher waren lid van de Eugenics Society en bevorderden het Committee for Legalizing Eugenic Sterilization. Gedwongen sterilisatie komt nog vaak voor (schandaal in 2013 rond sterilisatie van Mizrahim in Israël).
Hitler had mogelijks zelf een psychiatrisch dossier (een diagnose van hysterische blindheid tijdens WW1), maar daarvoor bestaat geen ultiem bewijs meer.
Er waren ook vormen van passieve genocide: patiënten (ook kinderen) laten verhongeren.
Problemen met school werden, net zoals erfelijke aandoeningen als epilepsie en problemen met de politie, gezien als een indicator van psychiatrische belasting en als een mogelijke reden voor euthanasie. (Zie hierover ook het boek van Helga Schubert).
Bij de beslissing primeerde vooral het economische argument: de strijd tegen mentale degeneratie was eigenlijk een strijd tegen de "onproductieven"; de aard van de psychische aandoening was secundair. Wie rendabel was/kon werken, kon blijven leven.
Bij een rondvraag bij 200 ouders (die bedoeld was als protest tegen T4) bleek ca. 70 procent van de ouders voorstander van onvrijwillige euthanasie op hun eigen kinderen.
In het Duits is het begrip euthanasie identiek aan onvrijwillig, men spreekt bij vrijwillige euthanasie over "Sterbehilfe".
De tentoonstelling "Entartete Kunst" is de grootste tentoonstelling die ooit aan moderne kunst is gewijd. Er kwamen zoveel bezoekers dat de organisatoren het omgekeerde effect vreesden, namelijk grotere populariteit van moderne kunst. Enkele kunstenaars maakten deel uit van zowel de tentoonstelling over goede, Duite kunst als van de Entarte Kunst.
Bij het eerste "artsenproces" (tot 1947, het eerste proces überhaupt) werd "onvrijwillige euthanasie" niet principieel als (oorlogs)misdaad veroordeeld (enkel: "aan buitenlanders"). Reden: het was ook in de VS nog van toepassing (in het kader van rassensegregatie).
Het boek betoogt dat veel denkbeelden nog steeds doorleven. De grondleggers van de statistiek Pearson en Fisher waren lid van de Eugenics Society en bevorderden het Committee for Legalizing Eugenic Sterilization. Gedwongen sterilisatie komt nog vaak voor (schandaal in 2013 rond sterilisatie van Mizrahim in Israël).
May 3, 2016
Uit het voorwoord van dit boek:
Dit is een vreselijk mooi boek. Mooi, omdat het goed geschreven is, kunst toont en wetenschappelijk stevig onderbouwd is. Vreselijk omdat het bewijst hoe wetenschap in dienst van de macht van andersdenkenden kan vermoorden en dit bovendien wetenschappelijk verantwoordt. In mening opzicht is dit een les voor onze tijd.
Dit is een vreselijk mooi boek. Mooi, omdat het goed geschreven is, kunst toont en wetenschappelijk stevig onderbouwd is. Vreselijk omdat het bewijst hoe wetenschap in dienst van de macht van andersdenkenden kan vermoorden en dit bovendien wetenschappelijk verantwoordt. In mening opzicht is dit een les voor onze tijd.
January 2, 2023
Voor mij één van de gruwelijkste boeken die ik ooit gelezen heb.
Het is echter een noodzakelijk boek over een voor velen onbekende massamoord ten tijde van Nazi Duitsland.
In de jaren 1920 en 1930 beleefde de eugenetica hoogtij. In verschillende landen was men ervan overtuigd dat men het menselijk ras sterker kon maken door mensen met een beperking (zowel fysiek als mentaal) te steriliseren. Dit gebeurde dan ook in instellingen in verschillende landen met in de jaren 1920 de VS op kop. Echter na de machtsovername van Hitler in 1933 gingen ze daar nog een stap verder.
Men wilde niet alleen gaan steriliseren, maar ook gaan 'euthanaseren'. Het beëindigen van 'levensonwaardig' leven was voor hen geen moord maar een daad van genade. Let wel, het gaat hier niet om de euthanasie die wij vandaag kennen: wanneer een individu de kans krijgt zelf te beslissen over zijn of haar levenseinde bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden. In dit geval, hebben we het puur over het vermoorden van mensen die een psychische of mentale beperking hebben en daardoor het 'niet waard zijn' om te leven of een bedreiging vormen voor het Arische ras.
In Duitse instellingen ging daarom het T4-project van start. Patiënten, 75.000 in totaal, waaronder 4000 kinderen, werden geselecteerd als levensonwaardig. Ze werden ofwel in de instellingen vermoord door uithongering, verwaarlozing of via een overdosis medicatie. Om het allemaal wat sneller te laten verlopen werden bepaalde instellingen omgebouwd tot executiecentra waar doucheruimtes of kelders omgebouwd werden tot gaskamers. Men stak patiënten van de ene instelling in vrachtwagens en bracht ze naar de executieruimtes of te worden 'verwerkt'. De families in kwestie kregen toen één of andere valse akte van overlijden waarin stond dat persoon x of y was gestorven aan een ziekte en om hygiënische redenen direct moesten worden gecremeerd.
De slachtoffers in het boek krijgen een gezicht. Zo zien we foto's van kinderen die op hun 3de of 4de levensjaar vermoord werden via een injectie. We zien foto's van slachtoffers en hun verhaal. Ook de daders komen aan bod. De vraag hoe het komt dat gewone dokters zich hebben laten overtuigen in dit verhaal en hoe er niet de minste weerstand kwam tegen dit alles is de rode draad in dit verhaal.
Wanneer actie T4 officieel beëindigd werd ging men in Polen vanaf de oorlogsjaren door met het op grote schaal ombrengen van psychiatrische patiënten waardoor het dodental vermoedelijk op meer dan 200.000 ligt. Uiteindelijk werden de opgedane ervaringen gebruikt om de blauwdrukken te leveren voor een nog grotere genocide: namelijk die van de shoah. Heel wat dokters gingen na het beëindigen van actie T4 gewoon aan de slag in de concentratiekampen.
Na de oorlog zijn heel wat van deze dokters kunnen ontkomen aan vervolging en gingen deze terug gewoon aan de slag als dokter. Sommigen publiceerden zelfs hun onderzoek in voorname medische bladen (vb. onderzoek naar een bepaalde hersenafwijking, gedaan op vijftig hersenen van vermoorde psychiatrische patiënten) waarbij niet de minste vragen werden gesteld naar de herkomst van het onderzoeksmateriaal.
Kunst komt in dit boek ook aan bod. Vooral dan de 'ontaarde kunst'. Men vergeleek kunst van psychiatrische patiënten met die van kunstenaars die door het Naziregime werd afgekeurd.
Citaat van een Nazi arts: 'als arts is het mijn plicht in te grijpen in een ziek lichaam. Zo wordt een gezwel uit een lichaam verwijderd om het terug gezond te maken. Zo dienen wij ook de Jood uit onze samenleving te verwijderen om het Duitse volk terug gezond te krijgen'.
Na de oorlog trachtten verschillende instellingen deze praktijken onder de mat te vegen. Het duurde tot de jaren 80 voor langzaamaan de eerste bescheiden monumentjes werden opgericht ter herdenking van de slachtoffers. In het afsluitende hoofdstuk wordt gewaarschuwd voor de gevolgen wanneer men kwetsbare mensen buiten de maatschappij plaatst of ontmenselijkt. Er worden enkele kritische bedenkingen, maar ook positieve noten, geformuleerd bij de psychiatrie vandaag.
Een aanrader voor wie geïnteresseerd is in deze materie.
Het werd hoog tijd dat de slachtoffers van deze 'verborgen genocide' een naam kregen.
Het is echter een noodzakelijk boek over een voor velen onbekende massamoord ten tijde van Nazi Duitsland.
In de jaren 1920 en 1930 beleefde de eugenetica hoogtij. In verschillende landen was men ervan overtuigd dat men het menselijk ras sterker kon maken door mensen met een beperking (zowel fysiek als mentaal) te steriliseren. Dit gebeurde dan ook in instellingen in verschillende landen met in de jaren 1920 de VS op kop. Echter na de machtsovername van Hitler in 1933 gingen ze daar nog een stap verder.
Men wilde niet alleen gaan steriliseren, maar ook gaan 'euthanaseren'. Het beëindigen van 'levensonwaardig' leven was voor hen geen moord maar een daad van genade. Let wel, het gaat hier niet om de euthanasie die wij vandaag kennen: wanneer een individu de kans krijgt zelf te beslissen over zijn of haar levenseinde bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden. In dit geval, hebben we het puur over het vermoorden van mensen die een psychische of mentale beperking hebben en daardoor het 'niet waard zijn' om te leven of een bedreiging vormen voor het Arische ras.
In Duitse instellingen ging daarom het T4-project van start. Patiënten, 75.000 in totaal, waaronder 4000 kinderen, werden geselecteerd als levensonwaardig. Ze werden ofwel in de instellingen vermoord door uithongering, verwaarlozing of via een overdosis medicatie. Om het allemaal wat sneller te laten verlopen werden bepaalde instellingen omgebouwd tot executiecentra waar doucheruimtes of kelders omgebouwd werden tot gaskamers. Men stak patiënten van de ene instelling in vrachtwagens en bracht ze naar de executieruimtes of te worden 'verwerkt'. De families in kwestie kregen toen één of andere valse akte van overlijden waarin stond dat persoon x of y was gestorven aan een ziekte en om hygiënische redenen direct moesten worden gecremeerd.
De slachtoffers in het boek krijgen een gezicht. Zo zien we foto's van kinderen die op hun 3de of 4de levensjaar vermoord werden via een injectie. We zien foto's van slachtoffers en hun verhaal. Ook de daders komen aan bod. De vraag hoe het komt dat gewone dokters zich hebben laten overtuigen in dit verhaal en hoe er niet de minste weerstand kwam tegen dit alles is de rode draad in dit verhaal.
Wanneer actie T4 officieel beëindigd werd ging men in Polen vanaf de oorlogsjaren door met het op grote schaal ombrengen van psychiatrische patiënten waardoor het dodental vermoedelijk op meer dan 200.000 ligt. Uiteindelijk werden de opgedane ervaringen gebruikt om de blauwdrukken te leveren voor een nog grotere genocide: namelijk die van de shoah. Heel wat dokters gingen na het beëindigen van actie T4 gewoon aan de slag in de concentratiekampen.
Na de oorlog zijn heel wat van deze dokters kunnen ontkomen aan vervolging en gingen deze terug gewoon aan de slag als dokter. Sommigen publiceerden zelfs hun onderzoek in voorname medische bladen (vb. onderzoek naar een bepaalde hersenafwijking, gedaan op vijftig hersenen van vermoorde psychiatrische patiënten) waarbij niet de minste vragen werden gesteld naar de herkomst van het onderzoeksmateriaal.
Kunst komt in dit boek ook aan bod. Vooral dan de 'ontaarde kunst'. Men vergeleek kunst van psychiatrische patiënten met die van kunstenaars die door het Naziregime werd afgekeurd.
Citaat van een Nazi arts: 'als arts is het mijn plicht in te grijpen in een ziek lichaam. Zo wordt een gezwel uit een lichaam verwijderd om het terug gezond te maken. Zo dienen wij ook de Jood uit onze samenleving te verwijderen om het Duitse volk terug gezond te krijgen'.
Na de oorlog trachtten verschillende instellingen deze praktijken onder de mat te vegen. Het duurde tot de jaren 80 voor langzaamaan de eerste bescheiden monumentjes werden opgericht ter herdenking van de slachtoffers. In het afsluitende hoofdstuk wordt gewaarschuwd voor de gevolgen wanneer men kwetsbare mensen buiten de maatschappij plaatst of ontmenselijkt. Er worden enkele kritische bedenkingen, maar ook positieve noten, geformuleerd bij de psychiatrie vandaag.
Een aanrader voor wie geïnteresseerd is in deze materie.
Het werd hoog tijd dat de slachtoffers van deze 'verborgen genocide' een naam kregen.
August 13, 2023
Ernst Lossa, de jongen op de cover (1929 - 1944) zou even bekend moeten zijn als Anne Frank. Omgebracht met dodelijke injectie ('vaccin tegen tyfus') in de stilgezwegen T4 actie. Het zou een ongeneeslijke psychopaat zijn, pleegde diefstal. Hij was 14 jaar, lid van de Jenische, een rondtrekkende minderheidsgroep en stal brood om de verhongering van medepatienten in de kinderafdeling te voorkomen.
Onvergetelijk werk over de genocide op ongeveer 70000 tot 400000 uiterst kwetsbare mensen. Dat het getal zo ruim is, getuigt van de ontkenning van deze massamoord. Er worden nog steeds (jaren 2006 en 2011) massagraven ontdekt.
Hoe de nazi's de "levensonwaardigen" ombrachten onder de noemer 'euthanasie' is onbegrijpelijk. Hoe het volk niet reageerde, nog minder begrijpelijk en ineens ook de start van de normvervaging die de Holocaust mee mogelijk maakte.
Vergassing, uithongering, vuurpeloton, vergiftiging.. met artsen, psychiaters, verpleegkundigen, leden van de rechterlijke macht, politie, gezondheidszorg als daders.
Slachtoffers waren onschuldig, arm, wanhopig, opstandig, behoeftig, weerloos en kwamen uit psychiatrische instellingen, kinderziekenhuizen, bejaardentehuizen of verzorgingsinstellingen.
Het aantal slachtoffers is groot, het aantal veroordeelde daders pijnlijk klein. Erkenning of excuses blijven voorlopig ondermaats.
De hypocrisie van de nazi's is ook ongezien. Zo zou Hitler zelf verwant zijn aan een familie vol zwakzinnigen en psychiatrische patienten. Had Goebbels zelf een klompvoet, was Rohm homosexueel.
Dat vele daders hun proces ook ontlopen zijn door "medische redenen" zoals aderverkalking of hoge bloeddruk eender welke aandoening / zwakte die maakte dat ze niet op hun proces konden geraken dat net ging over het uitmoorden van de medisch zwakkeren is uiterst bitter.
Onvergetelijk werk over de genocide op ongeveer 70000 tot 400000 uiterst kwetsbare mensen. Dat het getal zo ruim is, getuigt van de ontkenning van deze massamoord. Er worden nog steeds (jaren 2006 en 2011) massagraven ontdekt.
Hoe de nazi's de "levensonwaardigen" ombrachten onder de noemer 'euthanasie' is onbegrijpelijk. Hoe het volk niet reageerde, nog minder begrijpelijk en ineens ook de start van de normvervaging die de Holocaust mee mogelijk maakte.
Vergassing, uithongering, vuurpeloton, vergiftiging.. met artsen, psychiaters, verpleegkundigen, leden van de rechterlijke macht, politie, gezondheidszorg als daders.
Slachtoffers waren onschuldig, arm, wanhopig, opstandig, behoeftig, weerloos en kwamen uit psychiatrische instellingen, kinderziekenhuizen, bejaardentehuizen of verzorgingsinstellingen.
Het aantal slachtoffers is groot, het aantal veroordeelde daders pijnlijk klein. Erkenning of excuses blijven voorlopig ondermaats.
De hypocrisie van de nazi's is ook ongezien. Zo zou Hitler zelf verwant zijn aan een familie vol zwakzinnigen en psychiatrische patienten. Had Goebbels zelf een klompvoet, was Rohm homosexueel.
Dat vele daders hun proces ook ontlopen zijn door "medische redenen" zoals aderverkalking of hoge bloeddruk eender welke aandoening / zwakte die maakte dat ze niet op hun proces konden geraken dat net ging over het uitmoorden van de medisch zwakkeren is uiterst bitter.
October 17, 2023
Pfoe, wat moet ik zeggen over dit boek… ik vind het goed dat er zo uitgebreid over dit onderwerp geschreven is en dat er een link wordt gelegd tussen de psychiatrie, kunst en massamoord door de Nazi's.
Het is een heel toegankelijk boek, ik was bang dat je enorm veel van het onderwerp af moest weten om er iets van te begrijpen, maar alles wordt goed uitgelegd. Van de achtergrond van Hitler tot de eugenetica en de euthanasie, van Entartete Kunst tot het ontstaan en de definitie van creativiteit. De Holocaust wordt aangehaald, maar ook de Actie T4 en de 'wilde euthanasie' en het wordt aan elkaar gelinkt.
Je leest ook hoe het in andere landen eraan toe ging. De auteur is Vlaams, dus het gaat wat meer over hoe het in België eraan toe ging en wat weinig over de situatie in Nederland, maar dat vond ik verder niet enorm storend.
Het is bizar dat dit nog geen 100 jaar geleden plaatsvond en dat er zó weinig over geschreven is. Gelukkig is er in 2014 in Berlijn bij de voormalige Tiergartenstrasse 4 inmiddels een groot informatief monument ter herdenking geplaatst. Dat wil ik zeker nog wel een keer bezoeken.
Goed gedocumenteerd boek, veel bronnen, soms leest het wat warrig met verwijzingen naar eerdere of latere hoofdstukken, maar al met al is het een belangrijk boek dat iedereen gelezen zou moeten hebben.
Ook met het oog op stigma van psychiatrische patiënten en de huidige discussies over 'euthanasie' bij psychisch lijden en bijvoorbeeld sterilisatie van mensen met een (verstandelijke) beperking. Dat er in veel landen nog steeds vrouwen zonder het te weten gesteriliseerd worden, is heftig om te weten. Laten we onze ogen openen voor wat er in de wereld om ons heen gebeurt, zodat dit soort heftige dingen minder vaak voor zullen komen.
Gelukkig spreekt het laatste hoofdstuk van het boek over hoop.
Het is een heel toegankelijk boek, ik was bang dat je enorm veel van het onderwerp af moest weten om er iets van te begrijpen, maar alles wordt goed uitgelegd. Van de achtergrond van Hitler tot de eugenetica en de euthanasie, van Entartete Kunst tot het ontstaan en de definitie van creativiteit. De Holocaust wordt aangehaald, maar ook de Actie T4 en de 'wilde euthanasie' en het wordt aan elkaar gelinkt.
Je leest ook hoe het in andere landen eraan toe ging. De auteur is Vlaams, dus het gaat wat meer over hoe het in België eraan toe ging en wat weinig over de situatie in Nederland, maar dat vond ik verder niet enorm storend.
Het is bizar dat dit nog geen 100 jaar geleden plaatsvond en dat er zó weinig over geschreven is. Gelukkig is er in 2014 in Berlijn bij de voormalige Tiergartenstrasse 4 inmiddels een groot informatief monument ter herdenking geplaatst. Dat wil ik zeker nog wel een keer bezoeken.
Goed gedocumenteerd boek, veel bronnen, soms leest het wat warrig met verwijzingen naar eerdere of latere hoofdstukken, maar al met al is het een belangrijk boek dat iedereen gelezen zou moeten hebben.
Ook met het oog op stigma van psychiatrische patiënten en de huidige discussies over 'euthanasie' bij psychisch lijden en bijvoorbeeld sterilisatie van mensen met een (verstandelijke) beperking. Dat er in veel landen nog steeds vrouwen zonder het te weten gesteriliseerd worden, is heftig om te weten. Laten we onze ogen openen voor wat er in de wereld om ons heen gebeurt, zodat dit soort heftige dingen minder vaak voor zullen komen.
Gelukkig spreekt het laatste hoofdstuk van het boek over hoop.
This entire review has been hidden because of spoilers.
May 22, 2017
vlot geschreven werk rond stukje geschiedenis dat te weinig bekend is. goed gedocumenteerd!
August 15, 2023
Een krachtige waarschuwing voor elke arts en hulpverlener om nooit het drama van het individueel lijden uit het oog te verliezen.
April 7, 2025
Onvoorstelbare geschiedenis
September 27, 2016
Onbelicht stuk van de geschiedenis overtuigend overgebracht. Knap!
Displaying 1 - 9 of 9 reviews