What do you think?
Rate this book
Ancient Tillage
'I felt the powerful strength of my family overrunning me like a heavy rush of water'
For André, a young man growing up on a farm in Brazil, life consists of 'the earth, the wheat, the bread, our table and our family'. He loves the land, fears his austere, pious father who preaches from the head of the table as if it is a pulpit, and loathes himself, as he starts to harbour shameful feelings for his sister Ana. Lyrical and sensual, told with biblical intensity, this classic Brazilian coming-of-age novel follows André's psychological and sexual awakening, as he must choose between body and soul, duty and freedom.
For André, a young man growing up on a farm in Brazil, life consists of 'the earth, the wheat, the bread, our table and our family'. He loves the land, fears his austere, pious father who preaches from the head of the table as if it is a pulpit, and loathes himself, as he starts to harbour shameful feelings for his sister Ana. Lyrical and sensual, told with biblical intensity, this classic Brazilian coming-of-age novel follows André's psychological and sexual awakening, as he must choose between body and soul, duty and freedom.
144 pages, Paperback
First published January 1, 1975
120 people are currently reading
3569 people want to read
About the author
Raduan Nassar
10 books169 followersRaduan Nassar is a Brazilian writer, son of Lebanese immigrants. He moved to São Paulo when he was a teenager and studied Law and Philosophy at one of the most important universities in Brazil, the University of São Paulo. In 1970, he wrote A Cup of Rage, published in 1978. His literature debut happened in 1975 when Ancient Tillage was released. The Brazilian cinema adapted both of his books. In 1997, Menina a Caminho, a book of short stories written during the 60’s and 70’s, was released, although Raduan stopped writing in 1984. There's plenty of strength and lyricism in his literature style.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 321 reviews
September 28, 2016
No ano passado, comprei Lavoura Arcaica, li umas páginas, não gostei e coloquei-o na estante “talvez um dia…”. Meses depois li Menina a Caminho e pensei: que bom que Raduan Nassar se “pôs a cavar”…
Entretanto, este ano, o autor brasileiro foi galardoado com o Prémio Camões e nas prateleiras das livrarias apareceram as suas obras, incentivando-me a uma segunda tentativa de ler Lavoura Arcaica.
A história, inspirada na parábola do Filho Pródigo, pareceu-me interessante: um jovem, apaixonado por uma das irmãs, abandona a família e vai morar para uma cidade; um outro irmão vai procurá-lo para o convencer a voltar para a família.
Não gostei da estrutura e da prosa, excessivamente elaboradas que dificultam a compreensão, dispersam a atenção e aborrecem. Páginas e páginas sem um único ponto final e uma canseira de metáforas de metáforas.
Não duvido do valor da obra que, além de premiada, tem uma média de 4,27 e excelentes opiniões no Goodreads. Simplesmente não gosto do estilo, assim como não gosto de couve-flor que é um legume tão apreciado…
Entretanto, este ano, o autor brasileiro foi galardoado com o Prémio Camões e nas prateleiras das livrarias apareceram as suas obras, incentivando-me a uma segunda tentativa de ler Lavoura Arcaica.
A história, inspirada na parábola do Filho Pródigo, pareceu-me interessante: um jovem, apaixonado por uma das irmãs, abandona a família e vai morar para uma cidade; um outro irmão vai procurá-lo para o convencer a voltar para a família.
Não gostei da estrutura e da prosa, excessivamente elaboradas que dificultam a compreensão, dispersam a atenção e aborrecem. Páginas e páginas sem um único ponto final e uma canseira de metáforas de metáforas.
Não duvido do valor da obra que, além de premiada, tem uma média de 4,27 e excelentes opiniões no Goodreads. Simplesmente não gosto do estilo, assim como não gosto de couve-flor que é um legume tão apreciado…
June 7, 2019
Talvez esse livro nao seja literatura. Calma. Posso explicar. Talvez esse livro seja escultura. Ele nao foi escrito. Ele foi esculpido. O cuidado em cada frase, o uso de um portugues sofisticado e de estruturas complexas, fazem da leitura, algo desafiador mas extremamente saboroso. As frases nao sao apenas lidas. Sao vistas. Sao digeridas.
A historia de Andre, o filho prodigo. Mas nao eh apenas a historia do filho. Eh a historia de toda a familia. Sao as contradicoes, dores, fortalezas e desesperos de uma familia rural.
Ha passagens que sao digressoes de profundo contexto filosofico e psiquico. Ha outras liricas e poeticas, que parecem liberar doses de substancia que acalenta o corpo do leitor.
E os capitulos que sao quase identicos, separados pelos tempos verbais? Que jogo engenhoso e sedutor!
Fazia tempo que eu nao lia algo tao impactante.
A historia de Andre, o filho prodigo. Mas nao eh apenas a historia do filho. Eh a historia de toda a familia. Sao as contradicoes, dores, fortalezas e desesperos de uma familia rural.
Ha passagens que sao digressoes de profundo contexto filosofico e psiquico. Ha outras liricas e poeticas, que parecem liberar doses de substancia que acalenta o corpo do leitor.
E os capitulos que sao quase identicos, separados pelos tempos verbais? Que jogo engenhoso e sedutor!
Fazia tempo que eu nao lia algo tao impactante.
July 4, 2016
Aqueles que reclamam de uma linguagem "palavrosa" ou "excessivamente rebuscada" sentam sempre à direita do pai e esperam ansiosamente pelo caldo discursivo, exortativo, moral; talvez tenham mesmo se emocionado com a história do homem faminto que pode provar sua paciência para o homem alimentado. Para mim, os "delírios" (que são somente uma outra ordem, a ordem fora da mesa, a ordem fora da casa) do narrador são um prazer, e me alegro sempre de ter tido esse livro como o meu primeiro de 2016. É dessa palavra "a plenos pulmões", maiakovskiamente falando, que eu sinto sempre a falta nas outras mil narrativas de dormir - nunca de sonhar.
January 25, 2019
Lirismo a mais para o meu gosto. Gosto do estilo corrido, mas prefiro textos escorreitos e diretos, ao invés de 50 metáforas obscuras por página. Um filho que foge da casa dos pais, etc., etc., uma cabra bonita, e pouco mais se fixa no fim da leitura. Já agora, não lhe fazia mal ter um pouco de sentido de humor. Escrever bem não é isto. Ainda bem que se dedica às couves, Sr. Nassar.
March 31, 2020
Raduan Nassar escreveu apenas dois romances em sua vida, já que desde 1984 decidiu parar de escrever e passou a se dedicar à vida no campo. Mas apesar de uma produção literária tão pequena em termos de páginas escritas, seu trabalho é tão impactante que deixa mais do que justificado o seu papel de destaque na literatura nacional. De fato, a leitura de Lavoura Arcaica deixa marcas no leitor e revela a invejável afinidade que Raduan tem com as palavras.
A obra, publicada em 1975, traz a história de André, nascido em uma família rural numerosa, mas que decidiu abandonar sua casa e se mudar para uma cidade do interior. No entanto, os motivos que o levaram a tomar essa decisão não são revelados logo de cara.
Já nas primeiras palavras, o leitor se depara com um forte tom poético que vai estar presente ao longo de toda a obra. André é o narrador personagem e, logo nas primeiras cenas, somos apresentados ao seu irmão, Pedro, que faz uma visita para tentar convencê-lo a voltar para casa. A partir disso, os capítulos vão se alternando entre os diálogos dos irmãos com as memórias do autor, revelando, aos poucos, a fonte principal dos conflitos internos do personagem e que o levaram a decidir abandonar a família (paro por aqui, para evitar spoilers). Mas já adianto que é uma temática incômoda e que divide espaço com a escrita IMPECÁVEL de Raduan. A sensação é de que nenhuma palavra está lá por acaso.
Por fim, não dá para deixar de dizer que, apesar de encantadora, a escrita não é das mais fáceis. Além de se valer de inúmeras metáforas, o autor utiliza muito a técnica do fluxo de consciência. Ou seja, nos coloca nos pensamentos - confusos e não lineares - do narrador. Você inicia um capítulo e se vê atirado nesses pensamentos, que não terminam até o final do próximo capítulo (vários com apenas um ponto final!). Haja fôlego, mas o esforço é compensado por cada palavra lida.
Nota: 10/10
Leia mais resenhas em https://www.instagram.com/book.ster/
A obra, publicada em 1975, traz a história de André, nascido em uma família rural numerosa, mas que decidiu abandonar sua casa e se mudar para uma cidade do interior. No entanto, os motivos que o levaram a tomar essa decisão não são revelados logo de cara.
Já nas primeiras palavras, o leitor se depara com um forte tom poético que vai estar presente ao longo de toda a obra. André é o narrador personagem e, logo nas primeiras cenas, somos apresentados ao seu irmão, Pedro, que faz uma visita para tentar convencê-lo a voltar para casa. A partir disso, os capítulos vão se alternando entre os diálogos dos irmãos com as memórias do autor, revelando, aos poucos, a fonte principal dos conflitos internos do personagem e que o levaram a decidir abandonar a família (paro por aqui, para evitar spoilers). Mas já adianto que é uma temática incômoda e que divide espaço com a escrita IMPECÁVEL de Raduan. A sensação é de que nenhuma palavra está lá por acaso.
Por fim, não dá para deixar de dizer que, apesar de encantadora, a escrita não é das mais fáceis. Além de se valer de inúmeras metáforas, o autor utiliza muito a técnica do fluxo de consciência. Ou seja, nos coloca nos pensamentos - confusos e não lineares - do narrador. Você inicia um capítulo e se vê atirado nesses pensamentos, que não terminam até o final do próximo capítulo (vários com apenas um ponto final!). Haja fôlego, mas o esforço é compensado por cada palavra lida.
Nota: 10/10
Leia mais resenhas em https://www.instagram.com/book.ster/
November 27, 2020
"(...) quanto mais estruturada, mais violento o baque, a força e a alegria de uma família assim podem desaparecer com um único golpe"
“(...) mas não se questiona na aresta de um instante o destino dos nossos passos, bastava que eu soubesse que o instante que passa, passa definitivamente”
“(...) mas não se questiona na aresta de um instante o destino dos nossos passos, bastava que eu soubesse que o instante que passa, passa definitivamente”
August 7, 2024
Caramba! Estou exausta.
August 10, 2013
Me senti ambivalente em relação a esta obra. Por vezes, parecia tediosa e a linguagem muito afetada, muito exibida. Por outras, parecia que a veia poética vinha muito bem desenhada, e nunca termos semanticamente tão distantes do sentido real pareceram tão adequados, tão exatos para o que o autor queria exprimir.
Sendo eu uma admiradora de escritores frios e objetivos, tive que exercitar minha tolerância ao lê-lo. E tive minha recompensa: a leitura fluiu rápida, apesar de não ser fácil, de exigir a mesma concentração (ou será escapismo?) com que se lê poesia; e de vez em quando vinham AQUELES TRECHOS, aquelas passagens lidas e relidas vezes seguidas, sabororsas, fantásticas, avassaladoras.
Ou seja: vale a pena mesmo para os amantes de uma leitura mais fria, mais analítica.
Sendo eu uma admiradora de escritores frios e objetivos, tive que exercitar minha tolerância ao lê-lo. E tive minha recompensa: a leitura fluiu rápida, apesar de não ser fácil, de exigir a mesma concentração (ou será escapismo?) com que se lê poesia; e de vez em quando vinham AQUELES TRECHOS, aquelas passagens lidas e relidas vezes seguidas, sabororsas, fantásticas, avassaladoras.
Ou seja: vale a pena mesmo para os amantes de uma leitura mais fria, mais analítica.
June 4, 2020
depois de terminar a leitura queria poder ouvir alguém lendo para mim, só pra poder prestar atenção nas sonoridades desde folhas, pássaros até a sinestesia que acontece na descrição dos corpos.
October 3, 2021
Jovem não pode comer a irmã e se lamenta com palavras rebuscadas: um resumo
October 4, 2020
This one of the most beautiful Brazilian books out there.
February 18, 2022
"el tiempo, el tiempo, ese verdugo a veces suave, a vece más terrible, demonio absoluto confiriendo cualidad a todas las cosas, es él aún hoy y siempre quien decide y por eso ante él me inclino lleno de miedo e irguiéndome en suspenso me pregunto ¿cuál es el momento, el momento preciso de la transposición? ¿qué instante, qué instante terrible es ése que marca el salto? ¿qué masa de viento, qué sustancia del espacio concurren para llevar al límite? el límite en que las cosas ya desprovistas de vibración dejan de ser simplemente vida en la corriente del día a día para ser vida en los subterráneos de la memoria".
-Raduan Nassar en "Labor arcaica", una experiencia de locura. La prosa de Nassar, hermanada con la de Saer, Lispector, Rulfo,Noll y Sada, lleva al límite las posibilidad de hacer vibrar al lector mediante una sintaxis imparable, perturbadora y que envuelve en su torrente de emociones oscuras y gozosas, mientras desarma y reconfigura los vínculos familiares de sus personajes. Una aventura con el lenguaje.
Como dato, este título se reeditó no hace mucho vía Sexto Piso con nueva traducción de Juan Pablo Villalobos.
-Raduan Nassar en "Labor arcaica", una experiencia de locura. La prosa de Nassar, hermanada con la de Saer, Lispector, Rulfo,Noll y Sada, lleva al límite las posibilidad de hacer vibrar al lector mediante una sintaxis imparable, perturbadora y que envuelve en su torrente de emociones oscuras y gozosas, mientras desarma y reconfigura los vínculos familiares de sus personajes. Una aventura con el lenguaje.
Como dato, este título se reeditó no hace mucho vía Sexto Piso con nueva traducción de Juan Pablo Villalobos.
January 5, 2024
Raduan escreve como quem caminha beijando a terra com as plantas dos pés. Que escrita é essa? Assombrosa e envolvente, de uma sensibilidade ímpar. O final me deixou sem fôlego e quase senti os pelos do braço arrepiar. Queria ter lido antes.
November 21, 2022
For the first forty pages I was delighted, enraptured, drunk on Nassar's language which is rich with the dark damp of good humus: prose, like that earthy compound, that is inextricably composed of life, death, and a saturation of colors so deep as to border on black. But there's no give in Ancient Tillage, and after that first quarter I began to grow hopelessly bored. Too much of a good thing, like our narrator's wine. I can see the promise here, how one could read genius in these mottled visions. But too much, too much. In the end, I'd spent most of my precious time reading with gritted teeth, canines gone long, not so much let down as severely, viciously disappointed.
June 16, 2016
Raduan Nassar, em Lavoura Arcaica, roça o sublime! Li-o de um golpe, tal é a força lírica contida nas suas palavras! Com tanto de lírico como de filosófico, certamente despertará os mais entusiastas!
November 29, 2022
Um soco violento que talvez nos deixe atordoados para sempre.
March 30, 2021
... que o tempo sabe ser bom, e o tempo é largo, o tempo é grande, o tempo é generoso, o tempo é farto, é sempre abundante em suas entregas: amaina nossas aflições, dilui a tenção dos preocupados, suspende a dor aos torturados, traz a luz aos que vivem nas trevas, o ânimo aos indiferentes, o conforto aos ele lamentam, a alegria aos homens tristes, o consolo aos desamparados, o relaxamento aos que se contorcem, a serenidade aos inquietos, o repouso aos sem sossego, a paz aos intranquilos, a umidade às almas secas; satisfaz os apetites moderados, sacia a sede dos sedentos, a fome aos famintos..."
Lavoura arcaica é extremamente poético.
É filho pródigo, é incesto, é família, é tempo e é paciência!
Acredito não ser uma leitura que agradará a todos, mas pra quem gosta de Clarice Lispector super recomendo!
Lavoura arcaica é extremamente poético.
É filho pródigo, é incesto, é família, é tempo e é paciência!
Acredito não ser uma leitura que agradará a todos, mas pra quem gosta de Clarice Lispector super recomendo!
May 17, 2024
Ο Αντρέ, έχει φύγει από το σπίτι του. Ενώ αγαπά τα ζώα και να καλλιεργεί τη γή, ο τρόπος που διοικεί ο πατέρας του την οικογένεια με μια έντονη θρησκοληψία, είναι κάτι που δεν αντέχει. Όπως δεν αντέχει και την αγάπη του για την Άνα. Ο μεγαλύτερος αδερφός του πάει να τον βρει και του ζητά να γυρίσει πίσω, ως άλλος άσωτος υιός.
Ο αναγνώστης, αισθάνεται περιοδικά σαν να διαβάζει το παραλήρημα του Αντρέ απέναντι στον πατέρα του και τις μεθόδους του, μα και απέναντι στην ίδια την έννοια της οικογένειας.
Σαν να τον πνίγουν τα όρια, σαν να είναι άρρωστος και να ψάχνει τη γιατρειά. Αυτή η εσωτερική σύγκρουση του, εκφράζεται με έναν χειμαρρώδη λόγο, γεμάτο θυμό και ένταση.
Ένα βιβλίο ιδιαίτερο που ζητά να σε παρασύρει αρκεί να αφεθείς...
3,5 αστέρια
Ο αναγνώστης, αισθάνεται περιοδικά σαν να διαβάζει το παραλήρημα του Αντρέ απέναντι στον πατέρα του και τις μεθόδους του, μα και απέναντι στην ίδια την έννοια της οικογένειας.
Σαν να τον πνίγουν τα όρια, σαν να είναι άρρωστος και να ψάχνει τη γιατρειά. Αυτή η εσωτερική σύγκρουση του, εκφράζεται με έναν χειμαρρώδη λόγο, γεμάτο θυμό και ένταση.
Ένα βιβλίο ιδιαίτερο που ζητά να σε παρασύρει αρκεί να αφεθείς...
3,5 αστέρια
February 19, 2023
No. This is no good. Long uninteresting swathes of rambling nonsense leading nowhere and lacking the fluid mastery required to make it poetic. I see reviewers going Victorian over the incest..but noone mentions the fact that André after a loving description that foreshadowed darker things from a meadow away actually boinks his favourite sheep in chapter 4. Unreal.
April 21, 2024
4,5
Eu achei uma leitura incrível. Pensei poderia cair em uma verborragia sem fim, mas no fim a história de uma família conturbada mesmo que vista de um único ponto me conquistou. Ali no nono capítulo, em que o pai fala sobre a importância do tempo, foi onde tive certeza que estava lendo um livro maravilhoso. Fica a recomendação!
Eu achei uma leitura incrível. Pensei poderia cair em uma verborragia sem fim, mas no fim a história de uma família conturbada mesmo que vista de um único ponto me conquistou. Ali no nono capítulo, em que o pai fala sobre a importância do tempo, foi onde tive certeza que estava lendo um livro maravilhoso. Fica a recomendação!
March 10, 2016
Texto belíssimo, extremamente bem desenvolvido.
January 31, 2018
Livro denso, pesado, forte, com uma escrita formidável. Resenha em breve :)
December 4, 2019
De Libanese Braziliaan Raduan Nasser won in 2016 voor zijn oeuvre de zeer prestigieuze Premio Luis Camoes, zo ongeveer dé literaire oeuvreprijs in het Portugese taalgebied, terwijl dat oeuvre maar klein is: één roman ( "Bijbelse landbouw"), één novelle ("Een glas woede"), een paar verhalen en een essay, en that's it. Maar ik snap het wel, want die roman vind ik van uitzonderlijke klasse. De novelle lees ik er nu meteen achteraan, en daarna ga ik snakkend hopen dat meestervertaler Harrie Lemmens ook de rest van dit kleine prachtoeuvre weer in net zulk formidabel Nederlands vertaalt.
"Bijbelse landbouw" is een eigenzinnige en bloedige variant op de Bijbelse parabel van de verloren zoon. Hoofdpersoon is de zeventienjarige André, die zijn ouderlijke milieu is ontvlucht, zo te zien vooral omdat hij de door zijn vader uitgedragen oudtestamentische wijsheden weliswaar zeer bewondert, maar ook erg wurgend en verstikkend vind en naar ruimere ervaringshorizonten verlangt. In het eerste deel haalt zijn oudere broer Pedro hem terug, wat vooral leidt tot delirerend geformuleerde herinneringen van André en al even delirerende reflecties op zijn vlucht, het ouderlijk plattelandsmilieu dat hij liefheeft en haat, de verboden liefde voor zin duivelachtig en goddelijk prachtige zuster Ana. En ook de dilemma's waarmee hij worstelt: zijn verstikkingsgevoel en mateloze bewondering voor de schoonheid van zijn vaders taal en de wijsheid van zijn uit Koran en Bijbel opgetrokken wereldbeeld, zijn mateloze vrijheidsdrang en zijn mateloze verlangen om met de orde van zijn vader te breken, de euforie van die breuk, en tegelijk de wanhoop omdat hij na die breuk geen anker meer heeft in deze wereld. In het tweede deel gaat André daadwerkelijk terug naar zijn ouderlijk huis, maar de dialogische spanningen met zijn vader worden daardoor tot een crescendo opgevoerd, en zijn verboden liefde voor Ana - alsook haar duivelinnendans tijdens het feest waarin de terugkeer van de verloren zoon als een nieuw soort Pasen wordt gevierd- eindigt op even spectaculair- opzwepende als tragische wijze in een gewelddadig bloedoffer. Om niet te zeggen: in chaos, bloed en moord. De Bijbelse parabel van de verloren zoon eindigt in verzoening en de bekrachtiging van de door God gegeven orde, maar Raduan Nassers versie eindigt in het tegendeel. Ook al krijgt de vader in het laatste hoofdstuk op ontroerende wijze nog de gelegenheid tot een laatste, wijze en wonderschone uitspraak.
Ik ben een totale agnost, en volkomen niet- Bijbelvast. Maar ik vond dit boek formidabel. Dat kwam vooral door de echt hallucinatoire pracht van Raduan Nassars taal: een taal vol Bijbelse beelden en Bijbelse schoonheid, die tegelijk ook bol staat van André's delirerende wanhoop, woede en tomeloze vrijheidsdrang. En dat in zinnen die soms wel bladzijden lang doorgaan, zonder punten maar met veel komma's en puntkomma's, wat het koortsachtige en bijna obsederend- bezeten karakter van dit proza nog vergroot. Vooral de zinnen waarin André's woede of zijn verlangen voorop staan zijn bovendien gevuld met barokke associaties en intense surrealistische visioenen: soms waande ik mij in het hallucinatoire "Les chants de Maldoror" van Lautréamont of in de ongelofelijk intense prozagedichten van René Char. De stijl is soms archaïsch-gedragen zoals ook de Bijbel of de Koran dat zijn, soms agressief, soms poëtisch en soms hallucinerend. Maar soms ook dat alles tegelijk, of snel wisselend van toon, en de eindeloze zinnen zijn altijd ongelofelijk meeslepend.
Hoofdstuk 1 begint al denderend: "De ogen op het plafond gericht, de naaktheid in de kamer; roze, blauw of violet, de kamer is onschendbaar; de kamer is individueel, is een wereld, een kathedraal waar in de tussenpozen van de angst de witte roos van de wanhoop van een ruwe stengel in de palm van de hand wordt geplukt, want tot de dingen die de kamer gewijd maakt, behoren in de eerste plaats die van het lichaam; ik lag op de vloer van mijn kamer in een oud pension in het binnenland toen mijn broer me terug kwam halen; mijn hand, die kort tevoren nog druk en stug had doorgetast, streek traag over de natte huid van mijn lijf, mijn vingertoppen streelden vol gif de ontluikende donsharen op mijn nog warme borst; mijn hoofd rolde verdwaasd heen en weer terwijl mijn haar in dikke golven over de welvingen van mijn voorhoofd gleed: […]". André noemt zijn kamer "onschendbaar", zelfs een "kathedraal": alsof hij luid schreeuwend het recht opeist ZIJN persoonlijke wereld te hebben los van zijn patriarchale milieu, en ZIJN kathedraal die het totaal tegenovergestelde is van de Christelijke kathedraal zijnes Vaders. Ook al omdat niet het Goddelijk- verhevene André's kathedraal "gewijd" maakt, maar juist André's lichaam. En die gewijde eredienst aan het lichaam, zo besef je als je verder bent in het boek, is doordesemd van dronkenschap en masturbatoire fantasie. Een fantasie die bewust alle taboes overstijgt, niet alleen omdat masturbatie niet tot de goede Christelijke gewoonten behoort, maar ook en vooral omdat die fantasie hier en in andere passages gevoed wordt door de begeerte naar zijn zus Ana. Een begeerte overigens die in sommige passages gepaard gaat met gloedvolle religieuze verering, in andere met meeslepende beschrijvingen van Ana's verheven schoonheid in termen die aan het Hooglied herinneren. Terwijl weer andere passages vol staan met Satanische bezetenheid, bijvoorbeeld de ongelofelijk opzwepende beschrijving van de steeds uitzinniger dansende Ana, die als "één brok wilde elegantie" rond wervelt en net als André "de duivel in haar lijf droeg".
Tegelijk bewondert André de patriarchale orde met zijn Christelijke waarden, ondanks dat hij snakt om daaraan te ontsnappen. Bewonderend citeert bij bijvoorbeeld de volgende prachtige parabel van zijn vader over Tijd en de waarde van Geduld: "De tijd is de grootste schat waarover een mens kan beschikken, als alomtegenwoordig zit de tijd in alles, bijvoorbeeld in deze oude tafel: eerst bestond er geschikte grond, daarna bestond er een van rustige jaren vervaardigde eeuwenoude boom, en ten slotte bestond er een harde, knoestige plank, dag in dag uit bewerkt door de handen van een ambachtsman; (…) rijk is alleen hij die nederig en ootmoedig geleerd heeft met de tijd om te gaan, die liefdevol te benaderen, zonder zijn ordening te weerspreken of zich te verzetten tegen zijn baan, zijn verloop niet te tergen en attent te zijn op zijn stroom, hem juist met wijsheid te prijzen om zijn gunsten te ontvangen en niet zijn toorn". Een prachtig pleidooi voor evenwichtigheid, het houden van maat, het geloof in de goedgunstigheid van de natuur dat gepaard gaat met zich schikken naar de natuur, het geloof in gelovige afwachting en in wijze passiviteit vol vertrouwen. Een prachtig geformuleerd pleidooi kortom voor de traditie, de orde, het onveranderlijke. Maar daar tegenover staat het minstens zo prachtig geformuleerde en zeer intense verlangen van André, Ana en de jonge Lula naar de verandering, het ongewisse, de nog onverkende gevaarlijke uithoeken van de ervaring: "Ik wil ook de plekken leren kennen die het strengst verboden zijn, de plekken waar boeven bijeen komen, waar alleen voor geld wordt gespeeld, waar veel wijn wordt gedronken, waar alle mogelijke zonden worden bedreven, waar misdadigers hun plannen smeden; ik zoek het gezelschap van vrouwen, wil bekend worden in de bordelen en in de stegen waar de bedelaars slapen, ik wil andere dingen doen, ruig omgaan met mijn lijf, emoties kennen die ik nooit heb gehad; […]".
De waarden en de schoonheid van orde en traditie worden in "Bijbelse landbouw" prachtig bezongen. Maar het verlangen naar chaos ook. In mijn beleving wint die chaos het in "Bijbelse landbouw" uiteindelijk. André doet ten eerste steeds eloquentere uitspraken over de kiem van wanorde die schuilgaat in elke orde: uitspraken die volgens mij bevestigd worden door het uiteenvallen van zijn ouderlijk huis. Bovendien bezingt hij steeds eloquenter en intenser De Boze, die tegen God in opstand kwam: "hij, de stuwkracht van alle verandering, die ons met zijn fluisteren tegen de stroom in duwt, onze trommelvliezen bekrast met zijn ruw hete adem, ons verleidt tegen de hachelijke stevigheid van de orde". Ook al verliest hij daardoor zijn wortels, zijn houvast, zijn ankerpunten. Ook al voelt hij zich daardoor een getekende en een verworpene zonder duidelijke bestemming. Maar dat is de prijs voor de ongehoorde ervaringsintensiteit waarnaar hij snakt, hoezeer hij die intensiteit tegelijk ook vreest.
Ik bewonder de compromisloze zoektocht van André naar ervaringsintensiteiten voorbij de grenzen van onze ratio en onze taboes. Ik bewonder nog meer de formidabele intensiteit van Raduan Nassars stijl, die deze zoektocht op voor mij opzwepende wijze invoelbaar maakt. Terwijl tegelijk ook de patriarchale orde en het op tradities geschraagde geduld schitterend op papier zijn gezet. Als brave burgerman herken ik wel de aarzeling tussen het verlangen naar ordelijke wijsheid en het verlangen naar intensiteit die met alle orde en wijsheid breekt. Maar die aarzeling voel ik op een burgermannelijk gedempte wijze. Bij het lezen van "Bijbelse landbouw" leefde ik echter intens met deze aarzeling mee, en voelde ik vooral weer even de gesmoorde Luciferische opstandeling in mijn burgermannenborst. En vooral daarom heb ik erg van dit boek genoten.
"Bijbelse landbouw" is een eigenzinnige en bloedige variant op de Bijbelse parabel van de verloren zoon. Hoofdpersoon is de zeventienjarige André, die zijn ouderlijke milieu is ontvlucht, zo te zien vooral omdat hij de door zijn vader uitgedragen oudtestamentische wijsheden weliswaar zeer bewondert, maar ook erg wurgend en verstikkend vind en naar ruimere ervaringshorizonten verlangt. In het eerste deel haalt zijn oudere broer Pedro hem terug, wat vooral leidt tot delirerend geformuleerde herinneringen van André en al even delirerende reflecties op zijn vlucht, het ouderlijk plattelandsmilieu dat hij liefheeft en haat, de verboden liefde voor zin duivelachtig en goddelijk prachtige zuster Ana. En ook de dilemma's waarmee hij worstelt: zijn verstikkingsgevoel en mateloze bewondering voor de schoonheid van zijn vaders taal en de wijsheid van zijn uit Koran en Bijbel opgetrokken wereldbeeld, zijn mateloze vrijheidsdrang en zijn mateloze verlangen om met de orde van zijn vader te breken, de euforie van die breuk, en tegelijk de wanhoop omdat hij na die breuk geen anker meer heeft in deze wereld. In het tweede deel gaat André daadwerkelijk terug naar zijn ouderlijk huis, maar de dialogische spanningen met zijn vader worden daardoor tot een crescendo opgevoerd, en zijn verboden liefde voor Ana - alsook haar duivelinnendans tijdens het feest waarin de terugkeer van de verloren zoon als een nieuw soort Pasen wordt gevierd- eindigt op even spectaculair- opzwepende als tragische wijze in een gewelddadig bloedoffer. Om niet te zeggen: in chaos, bloed en moord. De Bijbelse parabel van de verloren zoon eindigt in verzoening en de bekrachtiging van de door God gegeven orde, maar Raduan Nassers versie eindigt in het tegendeel. Ook al krijgt de vader in het laatste hoofdstuk op ontroerende wijze nog de gelegenheid tot een laatste, wijze en wonderschone uitspraak.
Ik ben een totale agnost, en volkomen niet- Bijbelvast. Maar ik vond dit boek formidabel. Dat kwam vooral door de echt hallucinatoire pracht van Raduan Nassars taal: een taal vol Bijbelse beelden en Bijbelse schoonheid, die tegelijk ook bol staat van André's delirerende wanhoop, woede en tomeloze vrijheidsdrang. En dat in zinnen die soms wel bladzijden lang doorgaan, zonder punten maar met veel komma's en puntkomma's, wat het koortsachtige en bijna obsederend- bezeten karakter van dit proza nog vergroot. Vooral de zinnen waarin André's woede of zijn verlangen voorop staan zijn bovendien gevuld met barokke associaties en intense surrealistische visioenen: soms waande ik mij in het hallucinatoire "Les chants de Maldoror" van Lautréamont of in de ongelofelijk intense prozagedichten van René Char. De stijl is soms archaïsch-gedragen zoals ook de Bijbel of de Koran dat zijn, soms agressief, soms poëtisch en soms hallucinerend. Maar soms ook dat alles tegelijk, of snel wisselend van toon, en de eindeloze zinnen zijn altijd ongelofelijk meeslepend.
Hoofdstuk 1 begint al denderend: "De ogen op het plafond gericht, de naaktheid in de kamer; roze, blauw of violet, de kamer is onschendbaar; de kamer is individueel, is een wereld, een kathedraal waar in de tussenpozen van de angst de witte roos van de wanhoop van een ruwe stengel in de palm van de hand wordt geplukt, want tot de dingen die de kamer gewijd maakt, behoren in de eerste plaats die van het lichaam; ik lag op de vloer van mijn kamer in een oud pension in het binnenland toen mijn broer me terug kwam halen; mijn hand, die kort tevoren nog druk en stug had doorgetast, streek traag over de natte huid van mijn lijf, mijn vingertoppen streelden vol gif de ontluikende donsharen op mijn nog warme borst; mijn hoofd rolde verdwaasd heen en weer terwijl mijn haar in dikke golven over de welvingen van mijn voorhoofd gleed: […]". André noemt zijn kamer "onschendbaar", zelfs een "kathedraal": alsof hij luid schreeuwend het recht opeist ZIJN persoonlijke wereld te hebben los van zijn patriarchale milieu, en ZIJN kathedraal die het totaal tegenovergestelde is van de Christelijke kathedraal zijnes Vaders. Ook al omdat niet het Goddelijk- verhevene André's kathedraal "gewijd" maakt, maar juist André's lichaam. En die gewijde eredienst aan het lichaam, zo besef je als je verder bent in het boek, is doordesemd van dronkenschap en masturbatoire fantasie. Een fantasie die bewust alle taboes overstijgt, niet alleen omdat masturbatie niet tot de goede Christelijke gewoonten behoort, maar ook en vooral omdat die fantasie hier en in andere passages gevoed wordt door de begeerte naar zijn zus Ana. Een begeerte overigens die in sommige passages gepaard gaat met gloedvolle religieuze verering, in andere met meeslepende beschrijvingen van Ana's verheven schoonheid in termen die aan het Hooglied herinneren. Terwijl weer andere passages vol staan met Satanische bezetenheid, bijvoorbeeld de ongelofelijk opzwepende beschrijving van de steeds uitzinniger dansende Ana, die als "één brok wilde elegantie" rond wervelt en net als André "de duivel in haar lijf droeg".
Tegelijk bewondert André de patriarchale orde met zijn Christelijke waarden, ondanks dat hij snakt om daaraan te ontsnappen. Bewonderend citeert bij bijvoorbeeld de volgende prachtige parabel van zijn vader over Tijd en de waarde van Geduld: "De tijd is de grootste schat waarover een mens kan beschikken, als alomtegenwoordig zit de tijd in alles, bijvoorbeeld in deze oude tafel: eerst bestond er geschikte grond, daarna bestond er een van rustige jaren vervaardigde eeuwenoude boom, en ten slotte bestond er een harde, knoestige plank, dag in dag uit bewerkt door de handen van een ambachtsman; (…) rijk is alleen hij die nederig en ootmoedig geleerd heeft met de tijd om te gaan, die liefdevol te benaderen, zonder zijn ordening te weerspreken of zich te verzetten tegen zijn baan, zijn verloop niet te tergen en attent te zijn op zijn stroom, hem juist met wijsheid te prijzen om zijn gunsten te ontvangen en niet zijn toorn". Een prachtig pleidooi voor evenwichtigheid, het houden van maat, het geloof in de goedgunstigheid van de natuur dat gepaard gaat met zich schikken naar de natuur, het geloof in gelovige afwachting en in wijze passiviteit vol vertrouwen. Een prachtig geformuleerd pleidooi kortom voor de traditie, de orde, het onveranderlijke. Maar daar tegenover staat het minstens zo prachtig geformuleerde en zeer intense verlangen van André, Ana en de jonge Lula naar de verandering, het ongewisse, de nog onverkende gevaarlijke uithoeken van de ervaring: "Ik wil ook de plekken leren kennen die het strengst verboden zijn, de plekken waar boeven bijeen komen, waar alleen voor geld wordt gespeeld, waar veel wijn wordt gedronken, waar alle mogelijke zonden worden bedreven, waar misdadigers hun plannen smeden; ik zoek het gezelschap van vrouwen, wil bekend worden in de bordelen en in de stegen waar de bedelaars slapen, ik wil andere dingen doen, ruig omgaan met mijn lijf, emoties kennen die ik nooit heb gehad; […]".
De waarden en de schoonheid van orde en traditie worden in "Bijbelse landbouw" prachtig bezongen. Maar het verlangen naar chaos ook. In mijn beleving wint die chaos het in "Bijbelse landbouw" uiteindelijk. André doet ten eerste steeds eloquentere uitspraken over de kiem van wanorde die schuilgaat in elke orde: uitspraken die volgens mij bevestigd worden door het uiteenvallen van zijn ouderlijk huis. Bovendien bezingt hij steeds eloquenter en intenser De Boze, die tegen God in opstand kwam: "hij, de stuwkracht van alle verandering, die ons met zijn fluisteren tegen de stroom in duwt, onze trommelvliezen bekrast met zijn ruw hete adem, ons verleidt tegen de hachelijke stevigheid van de orde". Ook al verliest hij daardoor zijn wortels, zijn houvast, zijn ankerpunten. Ook al voelt hij zich daardoor een getekende en een verworpene zonder duidelijke bestemming. Maar dat is de prijs voor de ongehoorde ervaringsintensiteit waarnaar hij snakt, hoezeer hij die intensiteit tegelijk ook vreest.
Ik bewonder de compromisloze zoektocht van André naar ervaringsintensiteiten voorbij de grenzen van onze ratio en onze taboes. Ik bewonder nog meer de formidabele intensiteit van Raduan Nassars stijl, die deze zoektocht op voor mij opzwepende wijze invoelbaar maakt. Terwijl tegelijk ook de patriarchale orde en het op tradities geschraagde geduld schitterend op papier zijn gezet. Als brave burgerman herken ik wel de aarzeling tussen het verlangen naar ordelijke wijsheid en het verlangen naar intensiteit die met alle orde en wijsheid breekt. Maar die aarzeling voel ik op een burgermannelijk gedempte wijze. Bij het lezen van "Bijbelse landbouw" leefde ik echter intens met deze aarzeling mee, en voelde ik vooral weer even de gesmoorde Luciferische opstandeling in mijn burgermannenborst. En vooral daarom heb ik erg van dit boek genoten.
December 9, 2025
É difícil falar sobre um livro que eu não gostei, parece que me falta uma linguagem que eu não possuo. Mas às vezes é isso, tem livros que te arrastam, outros que você termina e nem lembra mais, e tem Lavoura Arcaica que permanece como um fantasma no meu ombro e em algum momento de fragilidade, em um bar decadente, eu vou olhar para o lado e falar para primeira pessoa que passar: “Já leu o livro do cara que comeu a irmã?”
This entire review has been hidden because of spoilers.
March 30, 2017
Brazilian author Raduan Nassar, widely acclaimed for his literary talents, abruptly quit writing while still in his 40s and devoted himself to commercial agriculture.
I read his book "Ancient Tillage" thinking it might give me a clue as to why. Can't say I found it, but perhaps he got something frighteningly passionate out of his system.
The poetic, hallucinatory novel is riveting and impenetrable the way much great poetry is. It begins when the oldest brother of a large and apparently loving Brazilian farm family of Lebanese descent succeeds in tracking down his runaway adolescent brother, the narrator.
Andre has run away because he feels he is morally diseased. He rants to his brother about his wild fantasies and temptations and his mad way of seeing the world. He says he doesn't belong at his father's table and will only hurt the family if he returns. He is consumed with forbidden sex and a feeling of being different and misunderstood. He drinks to excess.
He is infatuated with his sister Ana and may have committed incest. A more perceptive reader would say, "May have? It's obvious." But I really could not make head or tail of much of this.
Andre's extravagant, mystifying confessions make little use of periods. Long chapters may consist of only one or two complete sentences. It is not until nearly the end that the novel starts to read like an actual story, at which point a whole section is repeated, this time culminating in tragedy.
Andre's statement to his father that the family with its neat, predictable ways is operating on the surface of reality -- and that darkness lies beneath -- merely baffles the older man, whose lack of insight leads to fatal consequences.
I rode Nassar's propulsive writing as on giant breakers. It was exhilarating, but I don't feel like I understood half of what I experienced.
I read his book "Ancient Tillage" thinking it might give me a clue as to why. Can't say I found it, but perhaps he got something frighteningly passionate out of his system.
The poetic, hallucinatory novel is riveting and impenetrable the way much great poetry is. It begins when the oldest brother of a large and apparently loving Brazilian farm family of Lebanese descent succeeds in tracking down his runaway adolescent brother, the narrator.
Andre has run away because he feels he is morally diseased. He rants to his brother about his wild fantasies and temptations and his mad way of seeing the world. He says he doesn't belong at his father's table and will only hurt the family if he returns. He is consumed with forbidden sex and a feeling of being different and misunderstood. He drinks to excess.
He is infatuated with his sister Ana and may have committed incest. A more perceptive reader would say, "May have? It's obvious." But I really could not make head or tail of much of this.
Andre's extravagant, mystifying confessions make little use of periods. Long chapters may consist of only one or two complete sentences. It is not until nearly the end that the novel starts to read like an actual story, at which point a whole section is repeated, this time culminating in tragedy.
Andre's statement to his father that the family with its neat, predictable ways is operating on the surface of reality -- and that darkness lies beneath -- merely baffles the older man, whose lack of insight leads to fatal consequences.
I rode Nassar's propulsive writing as on giant breakers. It was exhilarating, but I don't feel like I understood half of what I experienced.
July 11, 2016
Como li em alguns comentários: é definitivamente a parábola do filho pródigo às avessas.
Romance totalmente fascinante, com uma brutalidade poética ímpar. Seu maior mérito e sua maior falha é sem dúvida a escrita: cheia de excessos, prolixa, com descrições esmiuçadas de uma maneira original e instigante, apesar de muitas vezes, justamente esses excessos soarem desnecessários no contexto ou mera pretensão.
O tom sombrio é constante; as facetas decadentes de André são apresentadas por vezes em diversas entrelinhas, e esse teor antípoda que o autor constrói com os personagens é muito interessante: André não se adequava à família, da mesma forma que a família não se adequava a ele, mas em momento algum consigo identificar o enredo apontando o dedo para um dos lados, algo como um "esse é o problema".
Fica aí minha recomendação, espero, aliás, que o filme seja igualmente bom.
Romance totalmente fascinante, com uma brutalidade poética ímpar. Seu maior mérito e sua maior falha é sem dúvida a escrita: cheia de excessos, prolixa, com descrições esmiuçadas de uma maneira original e instigante, apesar de muitas vezes, justamente esses excessos soarem desnecessários no contexto ou mera pretensão.
O tom sombrio é constante; as facetas decadentes de André são apresentadas por vezes em diversas entrelinhas, e esse teor antípoda que o autor constrói com os personagens é muito interessante: André não se adequava à família, da mesma forma que a família não se adequava a ele, mas em momento algum consigo identificar o enredo apontando o dedo para um dos lados, algo como um "esse é o problema".
Fica aí minha recomendação, espero, aliás, que o filme seja igualmente bom.
November 6, 2018
Parábola do filho pródigo, mas em estranho.
O texto, embora muito rico, maça em alturas que sentimos que estamos numa espiral de nada, num turbilhão de dúvidas, de claustrofobia, presos às páginas de uma história que não avança. O que isto tem de mestria é que somos - nós, o leitor - André, o turbilhão dele é o nosso, embora por motivos diferentes.
O final foi abrupto e surpreendente e fiquei sem entender as motivações parentais.
O texto, embora muito rico, maça em alturas que sentimos que estamos numa espiral de nada, num turbilhão de dúvidas, de claustrofobia, presos às páginas de uma história que não avança. O que isto tem de mestria é que somos - nós, o leitor - André, o turbilhão dele é o nosso, embora por motivos diferentes.
O final foi abrupto e surpreendente e fiquei sem entender as motivações parentais.
July 1, 2021
Uma leitura difícil e impecável. Perdi o fôlego muitas vezes durante os parágrafos longuíssimos e densos, em que todas as metáforas foram criadas para serem relidas e repensadas. Esse aqui eu recomendo pra todo mundo que é apaixonado por linguagem, rítimica e tão linda em uma prosa poética como essa
December 17, 2021
Realmente, no princípio era o Verbo.
April 15, 2025
'all I did was nestle in your straw womb for nine months and be touched sweetly with your hands and mouth for many years, it was no more than that'
Incest pastoral? Rediscovered arcane religious scripture?
Nassar’s writing is so rich and potent, every sentence dense with dozens of over-spilling images. If Andre set out to prove the sumptuousness of a pagan earth/naturality away from Eden's stifling gates, his poetics to back up this fantasy are hard to argue with -- the entire narrative feels like a starving wail for earthliness and dirtied earth-bodies.
Although I hesitate to draw parallels between queer and perverted sexual awakenings, the way in which Nassar shapes André’s shame and possessed desire (particularly in the intersecting contexts of repression, family, rurality, body/soul + the home-parish/father-pastor) reminded me so much of Baldwin’s Rufus + John Grimes. Both Ancient Tillage and Go Tell It On the Mountain’s narratives fall into the heights of the epic biblical subconscious - dream(?) passages where the landscapes of the Testaments become sites for psychological/ancestral realisation and undoing. Got a sniff of Vuong and queer earth-longings too.
I'm not sure why I didn't give this 5 stars... maybe because I felt frustrated with an amassing plot when all I wanted was to loll about in Nassar's poetry and not have to engage with the moralisms of a Humbert Humbert-ing Brazilian twink. (Nassar entices pity, not forgiveness or humour - for any male Lolita-heads -, for Andre, but by the end of the novel you might be feeling similarly frustrated to Andre's dad / wanting to give this babbling 14yo a slap.) That cyclic, theatrical forest end-scene though... a tragic best.
Maybe 4/5 because no matter how beautiful your prose is why am I reading about sibling fuckery?
On that - this whole review is written with the caveat that I haven’t yet read more about Nassar and (*trigger warning*/if you couldn’t tell from the blurb!) this book is about incest and sexual violence (portrayed under the guise of love). I would say however, if you’re worried about *triggering* content, the incest plot mainly acts as a backdrop/prop to Nassar's exploration of shame. I was most upset by the subtext of André’s descriptions and imaginations and the comparative lack of interiority of his sister, Ana. She is presented simply as a symbol of virginal stoicism/purity/undoing/nymphish sexuality/Andre’s desire. Which makes sense for the novel, but still.
All in all it is not TOO explicitly graphic.
P. S. every 'Sagittarius paws' I <3-ed.
Incest pastoral? Rediscovered arcane religious scripture?
Nassar’s writing is so rich and potent, every sentence dense with dozens of over-spilling images. If Andre set out to prove the sumptuousness of a pagan earth/naturality away from Eden's stifling gates, his poetics to back up this fantasy are hard to argue with -- the entire narrative feels like a starving wail for earthliness and dirtied earth-bodies.
Although I hesitate to draw parallels between queer and perverted sexual awakenings, the way in which Nassar shapes André’s shame and possessed desire (particularly in the intersecting contexts of repression, family, rurality, body/soul + the home-parish/father-pastor) reminded me so much of Baldwin’s Rufus + John Grimes. Both Ancient Tillage and Go Tell It On the Mountain’s narratives fall into the heights of the epic biblical subconscious - dream(?) passages where the landscapes of the Testaments become sites for psychological/ancestral realisation and undoing. Got a sniff of Vuong and queer earth-longings too.
I'm not sure why I didn't give this 5 stars... maybe because I felt frustrated with an amassing plot when all I wanted was to loll about in Nassar's poetry and not have to engage with the moralisms of a Humbert Humbert-ing Brazilian twink. (Nassar entices pity, not forgiveness or humour - for any male Lolita-heads -, for Andre, but by the end of the novel you might be feeling similarly frustrated to Andre's dad / wanting to give this babbling 14yo a slap.) That cyclic, theatrical forest end-scene though... a tragic best.
Maybe 4/5 because no matter how beautiful your prose is why am I reading about sibling fuckery?
On that - this whole review is written with the caveat that I haven’t yet read more about Nassar and (*trigger warning*/if you couldn’t tell from the blurb!) this book is about incest and sexual violence (portrayed under the guise of love). I would say however, if you’re worried about *triggering* content, the incest plot mainly acts as a backdrop/prop to Nassar's exploration of shame. I was most upset by the subtext of André’s descriptions and imaginations and the comparative lack of interiority of his sister, Ana. She is presented simply as a symbol of virginal stoicism/purity/undoing/nymphish sexuality/Andre’s desire. Which makes sense for the novel, but still.
All in all it is not TOO explicitly graphic.
P. S. every 'Sagittarius paws' I <3-ed.
Displaying 1 - 30 of 321 reviews