What do you think?
Rate this book
Kritiek van de zwarte rede
‘Over ras en racisme kan alleen worden gesproken in een taal die onvermijdelijk tekortschiet, een taal die grijs en soms inadequaat is. Vooralsnog volstaan we met de opmerking dat het ras een oerbeeld is. Omdat dit beeld nauwelijks een onderscheid weet te maken tussen buiten en binnen, tussen omhulsel en inhoud, verwijst het vooral naar de uiterlijke verschijningsvorm. Meer in de diepte is het ras een pervers complex dat angsten en kwellingen genereert, stoornissen in het denken en afgrijzen teweegbrengt, maar vooral een eindeloos lijden en tal van catastrofen veroorzaakt.’
Kritiek van de zwarte rede is een belangwekkende reflectie op hoe we vandaag de dag moeten denken over slavernij, racisme, gelijkheid en ongelijkheid. Achille Mbembe beschrijft de geschiedenis van de slavernij als product van het mondiale kapitalisme. Hij gaat in op het ontstaan van het menstype ‘neger’ en de vraag wat het betekent om daartoe gereduceerd te worden.
Een van de thesen in dit boek is dat er na de afschaffing van de slavernij eerder meer dan minder ‘negers’ ontstaan – die niet noodzakelijk zwart zijn. Het gaat om al die mensen die economisch en maatschappelijk worden buitengesloten. Tegelijkertijd schetst Mbembe de manier waarop dit onderdrukkende stigma de kiem van bevrijding in zich kan dragen.
Kritiek van de zwarte rede is een belangwekkende reflectie op hoe we vandaag de dag moeten denken over slavernij, racisme, gelijkheid en ongelijkheid. Achille Mbembe beschrijft de geschiedenis van de slavernij als product van het mondiale kapitalisme. Hij gaat in op het ontstaan van het menstype ‘neger’ en de vraag wat het betekent om daartoe gereduceerd te worden.
Een van de thesen in dit boek is dat er na de afschaffing van de slavernij eerder meer dan minder ‘negers’ ontstaan – die niet noodzakelijk zwart zijn. Het gaat om al die mensen die economisch en maatschappelijk worden buitengesloten. Tegelijkertijd schetst Mbembe de manier waarop dit onderdrukkende stigma de kiem van bevrijding in zich kan dragen.
288 pages, Paperback
First published October 3, 2013
142 people are currently reading
2668 people want to read
About the author
Achille Mbembe
60 books422 followersJoseph-Achille Mbembe, known as Achille Mbembe (born 1957), is a Cameroonian philosopher, political theorist, and public intellectual.
He has written extensively in African history and politics, including La naissance du maquis dans le Sud-Cameroun (Paris, Karthala, 1996). On the Postcolony was published in Paris in 2000 in French and the English translation was published by the University of California Press, Berkeley, in 2001. In 2015, Wits University Press published a new, African edition. He has an A1 rating from the National Research Foundation.
He has written extensively in African history and politics, including La naissance du maquis dans le Sud-Cameroun (Paris, Karthala, 1996). On the Postcolony was published in Paris in 2000 in French and the English translation was published by the University of California Press, Berkeley, in 2001. In 2015, Wits University Press published a new, African edition. He has an A1 rating from the National Research Foundation.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 67 reviews
October 6, 2018
According to Mbembe ‘Black reason', consists of a collection of voices, pronouncements, discourses, forms of knowledge, commentary and nonsense, whose object is things or people of “African origin”. Mbembe suggests that contact between Europe and Africa produced two narratives: the Western Consciousness of Blackness and Black Consciousness of Blackness. Thus, he argues the Western idea of reason is different from the black or African idea of reason because both are products of different geographies (Europe and Africa) and therefore different experiences.
With regards to White consciousness of blackness, Mbembe takes us on a historical tour, through the three most important epoch-making events in black history: slavery, colonialism and Apartheid. The story of conquest, oppression, subjugation and persecution. Like the slaves in Plato’s cave, blackness is shackled against a wall where it is not only denied freedom but can not be allowed into Kant's kingdom of reason. Therefore making Blackness sub-human, giving justification for denying them rights and for the oppression and persecution.
With regards to black consciousness of blackness, what Mbembe has done is to tie the black experience through slavery, colonialism and apartheid together in a bundle and under the banner of black reason and traced how these experiences have shaped how black people view themselves. Blackness is like a victim of locked-in syndrome, locked within a skin that the bearer never chose but within the confines of which the victim is aware of what is happening to him but remains powerless to express thoughts and feelings. In this prison only two options are open to the black, either to acquiesce and die or struggle and survive. Out of this fight for survival, or as Fanon put it, ‘the struggle to the death’, emerges the narrative of black consciousness.
A great read but not entirely easy read.
With regards to White consciousness of blackness, Mbembe takes us on a historical tour, through the three most important epoch-making events in black history: slavery, colonialism and Apartheid. The story of conquest, oppression, subjugation and persecution. Like the slaves in Plato’s cave, blackness is shackled against a wall where it is not only denied freedom but can not be allowed into Kant's kingdom of reason. Therefore making Blackness sub-human, giving justification for denying them rights and for the oppression and persecution.
With regards to black consciousness of blackness, what Mbembe has done is to tie the black experience through slavery, colonialism and apartheid together in a bundle and under the banner of black reason and traced how these experiences have shaped how black people view themselves. Blackness is like a victim of locked-in syndrome, locked within a skin that the bearer never chose but within the confines of which the victim is aware of what is happening to him but remains powerless to express thoughts and feelings. In this prison only two options are open to the black, either to acquiesce and die or struggle and survive. Out of this fight for survival, or as Fanon put it, ‘the struggle to the death’, emerges the narrative of black consciousness.
A great read but not entirely easy read.
March 30, 2018
في مقدمة الكتاب يعنون الكاتب المدخل بـ "عالمٌ آيلٌ إلى الزنجية" وكأنه يشير إلى تنامي سياسات العنصرية التي تحيل جماعات مختلفة من الشر إلى زنوج "حكماً"، وهو يعرّف الزنجي فيقول: الزنجي هو ذلك (أو ذاك) الذي نراه عندما لا نرى، ولا نفهم. وهذا التعريف بديع بحق إذا أنه يشير لخلاصة المسألة الزنجية (شخص غير مفهوم/لم يبذل أحد جهدًا لفهمه/يتم إلقاء صفات عليه لا تمثله وتشير لعدم فهمنا له)، فالكتاب يعيد قراءة الظاهرة العنصرية عن طريق استجلاب أحداث الماضي، لينقدها، ويستشرف المستقبل من خلالها.
إن هذا النوع من الكتب مما يحتاج لإعادة قرلءة لفهم واستخلاص كافة مضامينه، لم تكن الترجمة بتلك السلاسة -أو ربما أن الأسلوب كان أعلى من مستواي للحد الذي دعاني أقرأ الكتاب ببطء خالص-.
إن هذا النوع من الكتب مما يحتاج لإعادة قرلءة لفهم واستخلاص كافة مضامينه، لم تكن الترجمة بتلك السلاسة -أو ربما أن الأسلوب كان أعلى من مستواي للحد الذي دعاني أقرأ الكتاب ببطء خالص-.
October 4, 2019
Now this was a demanding read. I am actually not sure I quite understood this book ‘Critique of Black Reason’ by Achille Mbembe (Duke University Press, 2017). I am generally struggling with French post-structuralist political philosophy and, sadly, much of the post-colonial stuff. To this day, I have not understood a single word of Lacan and while Gayatri Spivak sounds incredibly interesting, I’d still struggle aka fail to summarize ‘Can the subaltern speak’. So Mbembe has been on my radar for quite some time, as one of the ‘most exciting’ African postcolonial philosophers (they say). I also realized, quite shockingly, that among my library of close to 1,000 books the Cameroonian Mbembe may be the only African author. Sure, there are some of the radical black writers from the Caribbean (Cesaire, Fanon, Rodney) and Americas (Baldwin lol) but I cannot recall having read any African authors. But a whole shelf on critiques of eurocentrism 😊
Anyhow, Mbembe is often criticized for writing too poetically aka difficult to understand and the meaning of chapter five which he called ‘the foundation of the entire book’ totally escaped me.
So, the book offers a genealogy of the category of ‘blackness’ from the slave trade, colonialism, apartheid to today and explores the link between the creation of (the fiction of) race and capitalism ‘race is one of the raw materials from which value and surplus are produced’. Mbembe also traces the role of the creation of race in modernity and maintains that ‘our critique of modernity will remain incomplete if we fail to grasp that the coming of modernity coincided with the principle of race. He analyses race at once as ideology and technique of power which made it possible to represent non-European human groups as lesser forms of being, the non-human. He argues that the equation of blackness with the non-human is not only a thing of the slave trade or colonial past but the principle for new forms of exclusion. Think the EU’s militarization of borders or forms of dehumanizing exploitation in the global south under global capitalism. The principle of the ‘plantation’ is still alive in today’s sweatshops and mines in Africa. There’s a lot more to the book but in my vulgar-Marxist reading, I kind of took away only this 😊
Anyhow, Mbembe is often criticized for writing too poetically aka difficult to understand and the meaning of chapter five which he called ‘the foundation of the entire book’ totally escaped me.
So, the book offers a genealogy of the category of ‘blackness’ from the slave trade, colonialism, apartheid to today and explores the link between the creation of (the fiction of) race and capitalism ‘race is one of the raw materials from which value and surplus are produced’. Mbembe also traces the role of the creation of race in modernity and maintains that ‘our critique of modernity will remain incomplete if we fail to grasp that the coming of modernity coincided with the principle of race. He analyses race at once as ideology and technique of power which made it possible to represent non-European human groups as lesser forms of being, the non-human. He argues that the equation of blackness with the non-human is not only a thing of the slave trade or colonial past but the principle for new forms of exclusion. Think the EU’s militarization of borders or forms of dehumanizing exploitation in the global south under global capitalism. The principle of the ‘plantation’ is still alive in today’s sweatshops and mines in Africa. There’s a lot more to the book but in my vulgar-Marxist reading, I kind of took away only this 😊
March 9, 2019
المراجعة المرئية رقم ١١٨ في ظل كتاب:
https://youtu.be/4s1oZnkfCsU
يحاول المؤلف في هذا الكتاب أن يستعرض الزنجية وتجارة الرق والتعصب العرقي والاستعمار أو الكولونيالية من خلال دراسة وتحليل تاريخها ومراحلها.
الزنجية لا تشير إلى تصنيف بيولوجي فحسب أو جغرافي. الزنجية هي تصورات الرجل الأوربي أو الغربي عنه، كل الغباوات والأوهام التي نسجها الغرب وألبسها أناسًا من أصول أفريقية زمنًا طويلًا، والذي ينظر له باعتباره شيئًا وسلعة، ينظر له دائمًا باعتباره مختلفًا، لا يشبهه، وليس إنسانا كاملًا بل هو نموذج أولي لصورة لم تصل إلى حالتها البشرية، سلالة حيوانية متطورة. وأصبح هذا المصطلح شائعًا في الفرنسية في القرن الثامن عشر لما بلغت تجارة الرق أوجها.
كانت هذه النظرة ضرورية لتوسع الغربي ولاحتلاله أراضي الآخرين. كيف يمكن تبرير الاستيلاء على الأرضي واحتلالها، إلا بافتراض أن من يسكن هذا البلد ليس كائنًا بشريًا مثله، فيوصف دائمًا بوحشيته، ولا إنسانيته، ويُسوغ إخضاعه بأنه بطبيعته عبد وعدو.
لا يمكن أن نغفل دور الرأسمالية في هذه الحركات الاستعمارية وفي تجارة الرق. فلما بدأ النضال العمالي في أوروبا تجاه الاستغلال المفرط ضد العمال، كان من ضمن الحلول نقل مناهج الاستغلال الأكثر فظاظة إلى بلاد المستعمرات، أو نقلهم هم إلى بلدانهم عن طريق شحنهم بمئات الآلاف لاستعمالهم.
إذا كانت الزنجية هي التصورات التي يمارسها إنسان تجاه آخر لأقصائه واعتباره شيئًا أو سلعة، وإذا ما كانت العنصرية هي مجموع الممارسات الاجتماعية القانونية السياسية المؤسساتية وغيرها القائمة على رفض افتراض المساواة بين الأشخاص البشر، فإنها لهذا قد تتخذ أشكالًا مختلفة، فمن الخطأ كما يقول المؤلف أن نعتقد بأننا قد خرجنا من هذا النظام نهائيًا بانتهاء مشهد تجارة الرق. فنفس مبادئ الإقصاء قد وُظفت تحت شعارات أخرى، مثل شعار الحضارة.
يقع الكتاب في 248 صفحة، لكن مجموع الصفحات التي استفدتها منه لا تتجاوز خمسين صفحة، وساهم في ذلك الترجمة السيئة التي لا تخرج من مترجم يفهم العربية، وأما الإملاء وقواعد النحو، فأنا قرأت مئات الكتاب، وأشهد الله أني لم أقرأ أفظع ولا أكثر استفزازًا مما وجدته في هذه الطبعة.
من لا يستطيع قراءة الكتاب بلغته الفرنسية الأصلية، فلا أنصحه بشراء هذه النسخة المترجمة حتى لا تشجعوا هذا العبث.
https://youtu.be/4s1oZnkfCsU
يحاول المؤلف في هذا الكتاب أن يستعرض الزنجية وتجارة الرق والتعصب العرقي والاستعمار أو الكولونيالية من خلال دراسة وتحليل تاريخها ومراحلها.
الزنجية لا تشير إلى تصنيف بيولوجي فحسب أو جغرافي. الزنجية هي تصورات الرجل الأوربي أو الغربي عنه، كل الغباوات والأوهام التي نسجها الغرب وألبسها أناسًا من أصول أفريقية زمنًا طويلًا، والذي ينظر له باعتباره شيئًا وسلعة، ينظر له دائمًا باعتباره مختلفًا، لا يشبهه، وليس إنسانا كاملًا بل هو نموذج أولي لصورة لم تصل إلى حالتها البشرية، سلالة حيوانية متطورة. وأصبح هذا المصطلح شائعًا في الفرنسية في القرن الثامن عشر لما بلغت تجارة الرق أوجها.
كانت هذه النظرة ضرورية لتوسع الغربي ولاحتلاله أراضي الآخرين. كيف يمكن تبرير الاستيلاء على الأرضي واحتلالها، إلا بافتراض أن من يسكن هذا البلد ليس كائنًا بشريًا مثله، فيوصف دائمًا بوحشيته، ولا إنسانيته، ويُسوغ إخضاعه بأنه بطبيعته عبد وعدو.
لا يمكن أن نغفل دور الرأسمالية في هذه الحركات الاستعمارية وفي تجارة الرق. فلما بدأ النضال العمالي في أوروبا تجاه الاستغلال المفرط ضد العمال، كان من ضمن الحلول نقل مناهج الاستغلال الأكثر فظاظة إلى بلاد المستعمرات، أو نقلهم هم إلى بلدانهم عن طريق شحنهم بمئات الآلاف لاستعمالهم.
إذا كانت الزنجية هي التصورات التي يمارسها إنسان تجاه آخر لأقصائه واعتباره شيئًا أو سلعة، وإذا ما كانت العنصرية هي مجموع الممارسات الاجتماعية القانونية السياسية المؤسساتية وغيرها القائمة على رفض افتراض المساواة بين الأشخاص البشر، فإنها لهذا قد تتخذ أشكالًا مختلفة، فمن الخطأ كما يقول المؤلف أن نعتقد بأننا قد خرجنا من هذا النظام نهائيًا بانتهاء مشهد تجارة الرق. فنفس مبادئ الإقصاء قد وُظفت تحت شعارات أخرى، مثل شعار الحضارة.
يقع الكتاب في 248 صفحة، لكن مجموع الصفحات التي استفدتها منه لا تتجاوز خمسين صفحة، وساهم في ذلك الترجمة السيئة التي لا تخرج من مترجم يفهم العربية، وأما الإملاء وقواعد النحو، فأنا قرأت مئات الكتاب، وأشهد الله أني لم أقرأ أفظع ولا أكثر استفزازًا مما وجدته في هذه الطبعة.
من لا يستطيع قراءة الكتاب بلغته الفرنسية الأصلية، فلا أنصحه بشراء هذه النسخة المترجمة حتى لا تشجعوا هذا العبث.
November 15, 2020
هذا كتاب كنت أتوقع منه الكثير نظرًا لموضوعه الذي لفتني والذي أحب القراءة فيه، لكن الترجمة ظلمته كثيرًا.
الترجمة كانت سيّئة جداً، الجمل غير مترابطة ومشوشة في غالبية الفصول، كما وردت هناك كثير من المصطلحات الجديدة والتي لم يكن للجزء الأعظم منها من تفسير في الحواشي، فكانت أشبه بالطلاسم.
في بعض الفقرات كنت أشعر أن ما أقرأ يضيع بمجرد انتهائي من الفقرة لأن لغة الترجمة مبهمة وغير منطقية؛ فكانت غالبية الفقرات عبارة عن جمل مصفوفة بجانب بعضها البعض. ترجمة سيئة جداً.
ناهيك عن كم الأخطاء المطبعية والإملائية والذي كان مستفِزاً جداً.
لن أقيّم المحتوى، لأنني لم أُعطَ فرصة لذلك بسبب ما ذكرت سابقاً عن سوء الترجمة. كانت هناك بعض الجمل والفقرات التي استطعت تكوين انطباع عنها والتي أوردت بعضها ضمن الاقتباسات خلال قراءتي. أما كتقييم يفي العمل حقه، لا بد من قراءته مرة أخرى بترجمة أفضل.
الترجمة كانت سيّئة جداً، الجمل غير مترابطة ومشوشة في غالبية الفصول، كما وردت هناك كثير من المصطلحات الجديدة والتي لم يكن للجزء الأعظم منها من تفسير في الحواشي، فكانت أشبه بالطلاسم.
في بعض الفقرات كنت أشعر أن ما أقرأ يضيع بمجرد انتهائي من الفقرة لأن لغة الترجمة مبهمة وغير منطقية؛ فكانت غالبية الفقرات عبارة عن جمل مصفوفة بجانب بعضها البعض. ترجمة سيئة جداً.
ناهيك عن كم الأخطاء المطبعية والإملائية والذي كان مستفِزاً جداً.
لن أقيّم المحتوى، لأنني لم أُعطَ فرصة لذلك بسبب ما ذكرت سابقاً عن سوء الترجمة. كانت هناك بعض الجمل والفقرات التي استطعت تكوين انطباع عنها والتي أوردت بعضها ضمن الاقتباسات خلال قراءتي. أما كتقييم يفي العمل حقه، لا بد من قراءته مرة أخرى بترجمة أفضل.
November 4, 2021
Critique of Black Reason by Achille Mbembe is an interesting book to say the least and definitely difficult to read at times.
Mbembe is on a conquest to track how Black Reason came to be. This is a genealogical book and very poetic in language.
Mbembe displays great knowledge in history and historical events, especially when he cites the works completed by other theorists such as Fanon, Deleuze, and Foucault. He suggests colonial power killed all other reasons, especially Black reason, and thus, White reason was born. The West put animality to measurement and perceived other nations, and cultures as inferior and labeled them as "savages." As a result, the world wants to avoid "savagery" and therefore, it tries to adapt the White reason. But Mbembe is trying to trace Black reason and find out what could've been, because the current accounts of it stem from active imagination that was turned into fact, of trying to make sense of slavery, and other struggles.
While Mbembe is definitively on the right track, I find his book lacking coherence. For example, when he cites Fanon, but fails to mention the fact that Fanon is heavily influenced by Marx and the Marxist thought, and therefore, he should mention classism because it is such an important key in addressing racism and slavery in general. Another problem was the fact that Mbembe does not mention imperialism as much as it is relevant. Imperialism played such a role in shaping Black discourses today, and so many Black movements were born to fight imperialism. I find it almost ridiculous that there is no focus on the effects of imperialism on Black thought in this book.
Overall, I think this was an interesting book, and I definitely gained knowledge by reading it, but I wish it had more coherence, and included other important issues besides race in explaining Black Reason.
Mbembe is on a conquest to track how Black Reason came to be. This is a genealogical book and very poetic in language.
Mbembe displays great knowledge in history and historical events, especially when he cites the works completed by other theorists such as Fanon, Deleuze, and Foucault. He suggests colonial power killed all other reasons, especially Black reason, and thus, White reason was born. The West put animality to measurement and perceived other nations, and cultures as inferior and labeled them as "savages." As a result, the world wants to avoid "savagery" and therefore, it tries to adapt the White reason. But Mbembe is trying to trace Black reason and find out what could've been, because the current accounts of it stem from active imagination that was turned into fact, of trying to make sense of slavery, and other struggles.
While Mbembe is definitively on the right track, I find his book lacking coherence. For example, when he cites Fanon, but fails to mention the fact that Fanon is heavily influenced by Marx and the Marxist thought, and therefore, he should mention classism because it is such an important key in addressing racism and slavery in general. Another problem was the fact that Mbembe does not mention imperialism as much as it is relevant. Imperialism played such a role in shaping Black discourses today, and so many Black movements were born to fight imperialism. I find it almost ridiculous that there is no focus on the effects of imperialism on Black thought in this book.
Overall, I think this was an interesting book, and I definitely gained knowledge by reading it, but I wish it had more coherence, and included other important issues besides race in explaining Black Reason.
March 18, 2020
الترجمة سيئة وأظن الكتاب كذلك، قضيت ثلاثة أيام من أيام العزل المنزلي في محاولة فهم تراكيب الجمل الغريبة وأنهيت الكتاب بدون فهم، وعليه فهي تجربتي الأخيرة مع ترجمات نديم.
April 28, 2021
Anregendes Buch zum Rassismus. Besonders die Materialfülle fasziniert: Ob Rückgriffe auf historische Quellen aus Nord-, Südamerika, Europa und Afrika, Interpretationen literarischer Texte und die Rezeption verschiedenster philosophischer und theoretischer Texte: Mbembe schöpft seine Thesen aus der Auseinandersetzung. Auf diese Weise werden kurze Kapitel teilweise zu Miniessays (es gibt einen wunderbaren zum Unterschied zwischen afrikanischen Islam und Christentum und einen zum "positiven Rassismus" der europäischen Avantgarde), die zum Weiterdenken und Reflektieren der eigenen Person anregen.
November 12, 2024
it addresses important issues and topics, but i must admit that the vocabulary was a bit too hard for me to fully grasp the complete jizz of it 😵💫
September 30, 2020
Very dense. I found it helpful to read more fully, sections of interest which were highlighted in the introduction. Well-translated, but the effect of the translation feels almost like reading through the poetry: meaning isn't always immediately apparent. Not a once-off read in my view but more a reference book of ideas with some inspiration from Fanon.
September 5, 2018
Mbembe gathers up strains of Foucault, Deleuze and Guattari to analyze the development of the conception of the 'Black' individual. He does this based, to a small extent, on historical sources and case studies, on a larger extent based on Fanon, Glissant and Césaire, but generally speaking based on unfalsifiable and uncontextualized generalities. As someone whose knowledge of panafricanism and the psychology of racism is rudimentary, I don't feel qualified to dismiss Mbembe's work outright, but the degree to which he goes to ignore Fanon's greatest inspiration (Marx) and to fully overlook class and imperialism, not to mention the role of international socialism in resisting it (rather, he ascribes to mutinies and rebellions an 'anarchist' ideology), makes me very conscious that Critique of the Black Reason is not the definitive statement on the genealogy of racism, but rather one take, and a liberal, idealist one at that.
At some points, when he is not losing himself in arbitrary enumerations of various abstract aspects of colonialism (or capitalism proper, of which he says that the basic foundations are a "will to supersede all barriers, and the will to merge instrument and goal" (253) - pure Adorno), he himself seems to bump into the understanding that without a historical materialist view of history, race is a mystical enigma. For instance, in chapter four, "The little secret", he urges Black people to embrace the fact that black people desired the atlantic slave trade, as it gave them access to trinkets and commodities, which melded themselves to their "fetishistic power-economies". Did all of them gain access to this? No, only the "African elites". However, for Mbembe this does not mean that the particularity of this power structure transcends the black/white divide - these elites are still taken to represent an aspect of a Blackness to which all Black people belong. Class is dodged, colonialism turned into a psychological-sadistic structure instead of an economic one (colonial overseers, so he writes, reproduce colonialism at home when they beat their wife and children. Is colonialism synonymous with violence, and does it originate from these whip-bearing grunts, whose salary is a hundredth and whose power a thousandth of the shareholders of the slave-trading companies?), even Fanon's relatively straightforward, materialist appraisal of violence (that it is a tool that must not be eschewed in the battle for liberation) is turned into a muddled metaphor for healing, re-inscribing, etcetera. That the psychological side of colonialism has vast consequences and is a legitimate (and necessary) object of study is, naturally, true, but as it functions within an idealist framework, Mbembe is unable to point to any path out of the victim-position the African 'post-colonial' people currently occupy; he ends the book with an ode to Glissant's concept of the 'tout-monde', or the One-World that is home to every human. Sure, but who lives by this vision, who doesn't, who translates this into politics and systems and who viciously tramples over it? This is left up in the air, and the reader is left with the task to remain on the defensive, shielding a set of beautiful principles from a world that is too stubborn to get it. Not even once is China's, Vietnam's, or Korea's resistance to and continuing defiance of colonialism mentioned or cited, or even considered as a possible benchmark with which to compare the struggles of the African continent.
Then again, this is the same professor who likened African students rightfully occupying a university site, built by sanitized slave labour for a colonial audience, to Boko Haram, and who writes that according to islamic scripture everything outside of the Dar al-Islam is ripe for slavery and extermination (141), so liberal wishy-washy conclusions aren't exactly a great surprise.
At some points, when he is not losing himself in arbitrary enumerations of various abstract aspects of colonialism (or capitalism proper, of which he says that the basic foundations are a "will to supersede all barriers, and the will to merge instrument and goal" (253) - pure Adorno), he himself seems to bump into the understanding that without a historical materialist view of history, race is a mystical enigma. For instance, in chapter four, "The little secret", he urges Black people to embrace the fact that black people desired the atlantic slave trade, as it gave them access to trinkets and commodities, which melded themselves to their "fetishistic power-economies". Did all of them gain access to this? No, only the "African elites". However, for Mbembe this does not mean that the particularity of this power structure transcends the black/white divide - these elites are still taken to represent an aspect of a Blackness to which all Black people belong. Class is dodged, colonialism turned into a psychological-sadistic structure instead of an economic one (colonial overseers, so he writes, reproduce colonialism at home when they beat their wife and children. Is colonialism synonymous with violence, and does it originate from these whip-bearing grunts, whose salary is a hundredth and whose power a thousandth of the shareholders of the slave-trading companies?), even Fanon's relatively straightforward, materialist appraisal of violence (that it is a tool that must not be eschewed in the battle for liberation) is turned into a muddled metaphor for healing, re-inscribing, etcetera. That the psychological side of colonialism has vast consequences and is a legitimate (and necessary) object of study is, naturally, true, but as it functions within an idealist framework, Mbembe is unable to point to any path out of the victim-position the African 'post-colonial' people currently occupy; he ends the book with an ode to Glissant's concept of the 'tout-monde', or the One-World that is home to every human. Sure, but who lives by this vision, who doesn't, who translates this into politics and systems and who viciously tramples over it? This is left up in the air, and the reader is left with the task to remain on the defensive, shielding a set of beautiful principles from a world that is too stubborn to get it. Not even once is China's, Vietnam's, or Korea's resistance to and continuing defiance of colonialism mentioned or cited, or even considered as a possible benchmark with which to compare the struggles of the African continent.
Then again, this is the same professor who likened African students rightfully occupying a university site, built by sanitized slave labour for a colonial audience, to Boko Haram, and who writes that according to islamic scripture everything outside of the Dar al-Islam is ripe for slavery and extermination (141), so liberal wishy-washy conclusions aren't exactly a great surprise.
August 28, 2019
The title cribbed from Kant had me expecting something different, but this is a book of rhetoric and experiment, less than of formal epistemological argument. As such though, it’s fantastic, with a poetic language that makes the (frightening!) density and intelligence of the writing a bit more accessible. Mbembe offers a critique of “The Black” as a constructed historical and aesthetic subject, weaving through analyses of, among other things, Christianity, masks, fratricide, Fanon, Tutuola, and colonial bureaucracy, before arriving ultimately at a surprisingly hopeful and almost naive injunction—a Black-led quest for the universal, in contrast to the reactive wielding of difference. Too many thoughts here to fully digest, but Mbembe is pretty clearly a genius.
Choice quote: “The Black Man is the ghost of modernity”
Choice quote: “The Black Man is the ghost of modernity”
November 10, 2017
http://www.comunidadeculturaearte.com...
Aos olhos do Ocidente, a história de África (mas também da América) começa com o Colonialismo, a partir do séc. XV, que aos olhos dos colonizadores, era responsável por trazer África (e a América) para o mundo, ignorando os milhões de Homens que já viviam nesses continentes, com a sua própria história, aniquilados, quando não escravizados, pelos colonizadores. Só no século XX, com as Guerras de Libertação Nacional, estes povos subjugados se conseguiram soltar das amarras do colonialismo que, entre outros, tinha trazido a escravatura e a discriminação.
Essa nova independência e liberdade não viria, no entanto, a resolver todos os problemas causados ao longo de cinco séculos, que haviam deixado graves fissuras nos colonizados. Porque, se se pode dizer que a escravatura foi efectivamente abolida e é repudiada pela grande maioria dos ocidentais de hoje, os estragos que causou não foram apagados simplesmente pela mesma ter deixado de ser imposta, já nem referindo os séculos de trabalho forçado que se seguiram. Num mundo pós-colonial, onde os povos colonizados conseguiram finalmente auto-administrar-se através de estados independentes, a memória do que se passou e, mais do que isso, as suas consequências, ainda estão inteiramente presentes quer na vida Ocidental, quer, essencialmente, na dos povos anteriormente colonizados.
Em Crítica da Razão Negra, publicado pela Antígona em 2014, Achille Mbembe, filósofo e cientista político camaronês, um dos pensadores maiores do pós-colonialismo, propõe-se agregar num livro os diferentes conceitos e abordagens que marcaram o pensamento raciocinado sobre o Negro, enquanto raça, enquanto ser. Partindo dos conceitos desenvolvidos por pensadores antes de si, dos quais Frantz Fanon merece o principal destaque, a obra remete-nos para a Négritude de Aimé Césaire ou para o Movimento Pan-Africano de Marcus Garvey, aos quais reconhece imensas valências, mas que critica por perpetuarem o conceito de raça, a distinção entre Negro e Branco. Assim, estes resgatam o Negro da subalternidade, dando-lhe uma identidade própria, tão relevante quanto a do Branco, mas continuam a manter a raça enquanto conceito diferenciador. Urge, então debater esta razão negra, como o próprio explica:
“A expressão razão negra remete para o conjunto das deliberações acerca da distinção entre o instinto animal e a ratio do homem – sendo o Negro o testemunho vivo da própria impossibilidade desta separação. (…) Debater a razão negra é, portanto, retomar o conjunto de disputas acerca das regras de definição do Negro”
O que é, portanto, ser Negro? Nos dias de hoje, a raça é tomada como dado adquirido, mas “longe de ser espontânea, esta crença [na raça] foi cultivada, alimentada, reproduzida e disseminada através de um conjunto de dispositivos teológicos, culturais, políticos, económicos e institucionais, dos quais a história e a teoria crítica da raça acompanharam a evolução e as consequências ao longo dos séculos.” O Negro é, então, uma criação do colonialismo e do imperialismo, através do retirar de toda a humanidade de alguém que usava apenas em proveito próprio. Da mesma forma, “o Branco é, a vários respeitos, uma fantasia da imaginação europeia que o Ocidente se esforçou por naturalizar e universalizar.” Tudo feito para justificar um projecto imperial em que o homem branco, “confundido a “civilização” com a própria Europa”, seria, segundo o próprio, o único a possuir vontade e capacidade de construir um percurso histórico, impondo-se, com recurso à força e à violência indiscriminada, às indígenas sociedades primitivas, regidas pela “mentalidade selvagem.”
Com o apogeu do tráfico de escravos a dar-se em pleno séc. XVIII, durante o Iluminismo, o conceito de modernidade será, então, inseparável do colonialismo, “o seu advento coincide[nte] com o surgir do princípio de raça e com a lenta transformação deste princípio em paradigma principal, ontem como hoje, para as técnicas de dominação”, e do capitalismo, sendo “a colonização (…) uma forma de poder constituinte, na qual a relação com a terra, as populações e o território associa, de modo inédito na história da Humanidade, as três lógicas de raça, da burocracia e do negócio (commercium), (…) onde um sistema económico fundado na escravatura contribuirá de maneira decisiva para a acumulação primitiva de capital.” Desse modo, “as ideias modernas de liberdade, igualdade e até de democracia são (…) historicamente inseparáveis da realidade da escravatura.”
Além de “operação do imaginário”, erguida de modo a perpetuar a relação de forças e a acumulação de capital pelas potências europeias, a raça era “um dispositivo de segurança fundado naquilo que poderíamos chamar o princípio do enraizamento biológico pela espécie”, onde a diferença de qualidade entre as raças se fazia da mesma forma em que, antigamente, recorrendo à temática do sangue, se assegurava os privilégios da nobreza. Neste período pós-colonial de hoje, no entanto, o lugar da biologia foi substituído pela cultura e pela religião, tornando-se estas o novo argumentário discriminatório. Protegidos atrás de uma política de assimilação onde o objectivo é dessubstancializar a diferença, consideram-se cidadãos aptos para usufruir dos direitos cívicos apenas os indígenas “convertidos” e “cultos”.
O seu mais recente livro, Políticas de Inimizade, publicado este ano também pela Antígona, é o aprofundamento destas questões, principalmente no que toca às convergências do pensamento do autor com o de Frantz Fanon, e tomando em conta os acontecimentos que vão marcando a segunda década do séc. XXI, como a crise dos refugiados, ou o aumento securitário face às recentes vagas de terrorismo.
Para tal, parte da própria noção de democracia que, segundo o próprio, “contém em si a colónia” mas sobretudo da de soberania, expondo a sua interligação com a violência. Mbembe vai além do conceito de biopoder, de Michel Foucault, falando então de necropoder, a utilização da morte enquanto sistema de poder. Para tal, utiliza exemplos como Israel (e a Palestina), mostrando como a soberania é agora exercida através da criação de zonas de morte, onde esta se torna o último instrumento de domínio e a principal forma de resistência.
Não é só fora do Ocidente, no entanto, que os conceitos de violência e soberania estão interligados. A própria soberania, segundo o autor, demonstra a inexistência do estado de excepção, especialmente em foco nos dias de hoje em casos como o estado de emergência em França, onde, recentemente, Emannuel Macron decidiu inscrever na lei medidas que estavam consagradas apenas no dito estado de emergência, tornando-as permanentes. Atacando os direitos, da mesma forma que o fazem os actos terroristas, “o Estado securitário alimenta-se de um estado de insegurança que ele próprio fomenta e para o qual pretende ser a resposta” utilizando a “reprodução alargada do sentimento de terror” para “fabricar espantalhos destinados a meter-lhes medo.” Nada disto, irá, portanto, parar num futuro próximo, já que “a paz civil no Ocidente depende, assim, em grande medida das violências à distância, de fogos de atrocidades que se acendem, de guerras de feudos e de outros massacres que acompanha o estabelecimento de praças-fortes e de feitorias nos quatro cantos do planeta” e “da institucionalização de um regime de desigualdade à escala planetária.”
Na Europa, colocam-se “agora questões mais ou menos semelhantes àquelas que, há bem pouco tempo, inúmeras sociedades não-ocidentais, apanhadas nas malhas de forças muito mais destrutivas – como a colonização e o imperialismo – enfrentaram”. Teme-se a chegada de quem vem de fora, não se pensando que, nesses locais de onde as pessoas saem, a mesma reflexão terá sido feita quando, em termos bem mais violentos, os ocidentais lá chegaram em séculos anteriores.
Fruto desse imperialismo europeu, que levou à migração coerciva de seres de tantas outras partes do planeta, somos, e seremos sempre, seres de fronteira, “feitos de pequenos empréstimos de sujeitos estrangeiros”, e a nossa identidade não “uma questão de substância mas de plasticidade, (…) de composição, de abertura para o exterior de outra carne, de reciprocidade entre múltiplas carnes e os seus múltiplos nomes e lugares.” No entanto, “o sujeito racista reconhece, em si mesmo, a humanidade não naquilo que o faz a mesma coisa que os outros, mas naquilo que o distingue deles”, numa permanente divisão entre eles e nós, responsável pela “reprodução a uma escala molecular da violência de tipo colonial e racial.” Nesse ponto, Mbembe é muito claro: só é possível “imaginar um mundo verdadeiramente comum e uma humanidade verdadeiramente universal” quando formos capazes “de assumir as memórias de Todo o Mundo.” Até lá, muito há ainda por fazer, mas talvez ler Achille Mbembe seja um dos passos importantes nessa direcção.
Aos olhos do Ocidente, a história de África (mas também da América) começa com o Colonialismo, a partir do séc. XV, que aos olhos dos colonizadores, era responsável por trazer África (e a América) para o mundo, ignorando os milhões de Homens que já viviam nesses continentes, com a sua própria história, aniquilados, quando não escravizados, pelos colonizadores. Só no século XX, com as Guerras de Libertação Nacional, estes povos subjugados se conseguiram soltar das amarras do colonialismo que, entre outros, tinha trazido a escravatura e a discriminação.
Essa nova independência e liberdade não viria, no entanto, a resolver todos os problemas causados ao longo de cinco séculos, que haviam deixado graves fissuras nos colonizados. Porque, se se pode dizer que a escravatura foi efectivamente abolida e é repudiada pela grande maioria dos ocidentais de hoje, os estragos que causou não foram apagados simplesmente pela mesma ter deixado de ser imposta, já nem referindo os séculos de trabalho forçado que se seguiram. Num mundo pós-colonial, onde os povos colonizados conseguiram finalmente auto-administrar-se através de estados independentes, a memória do que se passou e, mais do que isso, as suas consequências, ainda estão inteiramente presentes quer na vida Ocidental, quer, essencialmente, na dos povos anteriormente colonizados.
Em Crítica da Razão Negra, publicado pela Antígona em 2014, Achille Mbembe, filósofo e cientista político camaronês, um dos pensadores maiores do pós-colonialismo, propõe-se agregar num livro os diferentes conceitos e abordagens que marcaram o pensamento raciocinado sobre o Negro, enquanto raça, enquanto ser. Partindo dos conceitos desenvolvidos por pensadores antes de si, dos quais Frantz Fanon merece o principal destaque, a obra remete-nos para a Négritude de Aimé Césaire ou para o Movimento Pan-Africano de Marcus Garvey, aos quais reconhece imensas valências, mas que critica por perpetuarem o conceito de raça, a distinção entre Negro e Branco. Assim, estes resgatam o Negro da subalternidade, dando-lhe uma identidade própria, tão relevante quanto a do Branco, mas continuam a manter a raça enquanto conceito diferenciador. Urge, então debater esta razão negra, como o próprio explica:
“A expressão razão negra remete para o conjunto das deliberações acerca da distinção entre o instinto animal e a ratio do homem – sendo o Negro o testemunho vivo da própria impossibilidade desta separação. (…) Debater a razão negra é, portanto, retomar o conjunto de disputas acerca das regras de definição do Negro”
O que é, portanto, ser Negro? Nos dias de hoje, a raça é tomada como dado adquirido, mas “longe de ser espontânea, esta crença [na raça] foi cultivada, alimentada, reproduzida e disseminada através de um conjunto de dispositivos teológicos, culturais, políticos, económicos e institucionais, dos quais a história e a teoria crítica da raça acompanharam a evolução e as consequências ao longo dos séculos.” O Negro é, então, uma criação do colonialismo e do imperialismo, através do retirar de toda a humanidade de alguém que usava apenas em proveito próprio. Da mesma forma, “o Branco é, a vários respeitos, uma fantasia da imaginação europeia que o Ocidente se esforçou por naturalizar e universalizar.” Tudo feito para justificar um projecto imperial em que o homem branco, “confundido a “civilização” com a própria Europa”, seria, segundo o próprio, o único a possuir vontade e capacidade de construir um percurso histórico, impondo-se, com recurso à força e à violência indiscriminada, às indígenas sociedades primitivas, regidas pela “mentalidade selvagem.”
Com o apogeu do tráfico de escravos a dar-se em pleno séc. XVIII, durante o Iluminismo, o conceito de modernidade será, então, inseparável do colonialismo, “o seu advento coincide[nte] com o surgir do princípio de raça e com a lenta transformação deste princípio em paradigma principal, ontem como hoje, para as técnicas de dominação”, e do capitalismo, sendo “a colonização (…) uma forma de poder constituinte, na qual a relação com a terra, as populações e o território associa, de modo inédito na história da Humanidade, as três lógicas de raça, da burocracia e do negócio (commercium), (…) onde um sistema económico fundado na escravatura contribuirá de maneira decisiva para a acumulação primitiva de capital.” Desse modo, “as ideias modernas de liberdade, igualdade e até de democracia são (…) historicamente inseparáveis da realidade da escravatura.”
Além de “operação do imaginário”, erguida de modo a perpetuar a relação de forças e a acumulação de capital pelas potências europeias, a raça era “um dispositivo de segurança fundado naquilo que poderíamos chamar o princípio do enraizamento biológico pela espécie”, onde a diferença de qualidade entre as raças se fazia da mesma forma em que, antigamente, recorrendo à temática do sangue, se assegurava os privilégios da nobreza. Neste período pós-colonial de hoje, no entanto, o lugar da biologia foi substituído pela cultura e pela religião, tornando-se estas o novo argumentário discriminatório. Protegidos atrás de uma política de assimilação onde o objectivo é dessubstancializar a diferença, consideram-se cidadãos aptos para usufruir dos direitos cívicos apenas os indígenas “convertidos” e “cultos”.
O seu mais recente livro, Políticas de Inimizade, publicado este ano também pela Antígona, é o aprofundamento destas questões, principalmente no que toca às convergências do pensamento do autor com o de Frantz Fanon, e tomando em conta os acontecimentos que vão marcando a segunda década do séc. XXI, como a crise dos refugiados, ou o aumento securitário face às recentes vagas de terrorismo.
Para tal, parte da própria noção de democracia que, segundo o próprio, “contém em si a colónia” mas sobretudo da de soberania, expondo a sua interligação com a violência. Mbembe vai além do conceito de biopoder, de Michel Foucault, falando então de necropoder, a utilização da morte enquanto sistema de poder. Para tal, utiliza exemplos como Israel (e a Palestina), mostrando como a soberania é agora exercida através da criação de zonas de morte, onde esta se torna o último instrumento de domínio e a principal forma de resistência.
Não é só fora do Ocidente, no entanto, que os conceitos de violência e soberania estão interligados. A própria soberania, segundo o autor, demonstra a inexistência do estado de excepção, especialmente em foco nos dias de hoje em casos como o estado de emergência em França, onde, recentemente, Emannuel Macron decidiu inscrever na lei medidas que estavam consagradas apenas no dito estado de emergência, tornando-as permanentes. Atacando os direitos, da mesma forma que o fazem os actos terroristas, “o Estado securitário alimenta-se de um estado de insegurança que ele próprio fomenta e para o qual pretende ser a resposta” utilizando a “reprodução alargada do sentimento de terror” para “fabricar espantalhos destinados a meter-lhes medo.” Nada disto, irá, portanto, parar num futuro próximo, já que “a paz civil no Ocidente depende, assim, em grande medida das violências à distância, de fogos de atrocidades que se acendem, de guerras de feudos e de outros massacres que acompanha o estabelecimento de praças-fortes e de feitorias nos quatro cantos do planeta” e “da institucionalização de um regime de desigualdade à escala planetária.”
Na Europa, colocam-se “agora questões mais ou menos semelhantes àquelas que, há bem pouco tempo, inúmeras sociedades não-ocidentais, apanhadas nas malhas de forças muito mais destrutivas – como a colonização e o imperialismo – enfrentaram”. Teme-se a chegada de quem vem de fora, não se pensando que, nesses locais de onde as pessoas saem, a mesma reflexão terá sido feita quando, em termos bem mais violentos, os ocidentais lá chegaram em séculos anteriores.
Fruto desse imperialismo europeu, que levou à migração coerciva de seres de tantas outras partes do planeta, somos, e seremos sempre, seres de fronteira, “feitos de pequenos empréstimos de sujeitos estrangeiros”, e a nossa identidade não “uma questão de substância mas de plasticidade, (…) de composição, de abertura para o exterior de outra carne, de reciprocidade entre múltiplas carnes e os seus múltiplos nomes e lugares.” No entanto, “o sujeito racista reconhece, em si mesmo, a humanidade não naquilo que o faz a mesma coisa que os outros, mas naquilo que o distingue deles”, numa permanente divisão entre eles e nós, responsável pela “reprodução a uma escala molecular da violência de tipo colonial e racial.” Nesse ponto, Mbembe é muito claro: só é possível “imaginar um mundo verdadeiramente comum e uma humanidade verdadeiramente universal” quando formos capazes “de assumir as memórias de Todo o Mundo.” Até lá, muito há ainda por fazer, mas talvez ler Achille Mbembe seja um dos passos importantes nessa direcção.
Read
November 17, 2020Li a "Crítica da razão negra" de forma compartilhada, em uma disciplina do mestrado, e tenho bastante convicção de ser a melhor forma de se aproximar da obra do camaronês Achille Mbembe. Minha maior dificuldade com esse livro foi não ser versada no pós-estruturalismo francês, em Lacan e muito menos Deleuze - e a escrita de Mbembe, bastante poética, será completamente deleuziana, o que foi uma experiência (contraditoriamente, eu sei) quase alienante para mim. Começo por aí então: seu conteúdo será mais bem aproveitado se você tiver aproximação teórica com os pós-estruturalistas, e especialmente se você considerar que tais vertentes podem ser explicativas do mundo ao seu redor. Algumas asserções muito básicas para estes teóricos me causam desconforto enorme (como, por exemplo, de que o mundo existe por nomeação).
Assim, nitidamente, os momentos mais proveitosos do livro para mim foram os que Mbembe se aproxima da obra de Frantz Fanon e Aimé Césaire. É interessante pensar que, depois de meramente sobreviver à leitura do capítulo 5 (que para mim não poderia ser mais abstrato e incompreensível - sensação que pareço dividir com meus colegas, eles sim pós-estruturalistas), no capítulo 6 ele apresenta estes dois autores importantes para o pensamento pós-colonial quase pedindo desculpas: "pode parecer que o fulano está essencializando, mas não é isso"... O que eu entendo como um pensamento concreto, a partir das condições materiais históricas do mundo, para ele precisa ser explicado para que seus leitores não o pensem como uma essencialização. Para mim, o processo explicativo inverso seria proveitoso.
Ainda que Mbembe não faça nem uma única concessão ao marxismo e ao materialismo histórico de Fanon e Césaire (seus conceitos e ideias são apresentados de forma menos concreta), muitas das conclusões me parecem ser similares: proclamar a diferença é apenas um momento no processo que nos levará ao objetivo final de abolição da raça, processo que pode precisar ser atingido por vias violentas. Para mim, a diferença é que Fanon e Césaire nos apresentarão vias concretas para isso, enquanto Mbembe parece acreditar que uma revolução pelo discurso e pela linguagem é possível - ou, se ela deve ser feita concretamente, seu caminho não foi apresentado.
Assim, nitidamente, os momentos mais proveitosos do livro para mim foram os que Mbembe se aproxima da obra de Frantz Fanon e Aimé Césaire. É interessante pensar que, depois de meramente sobreviver à leitura do capítulo 5 (que para mim não poderia ser mais abstrato e incompreensível - sensação que pareço dividir com meus colegas, eles sim pós-estruturalistas), no capítulo 6 ele apresenta estes dois autores importantes para o pensamento pós-colonial quase pedindo desculpas: "pode parecer que o fulano está essencializando, mas não é isso"... O que eu entendo como um pensamento concreto, a partir das condições materiais históricas do mundo, para ele precisa ser explicado para que seus leitores não o pensem como uma essencialização. Para mim, o processo explicativo inverso seria proveitoso.
Ainda que Mbembe não faça nem uma única concessão ao marxismo e ao materialismo histórico de Fanon e Césaire (seus conceitos e ideias são apresentados de forma menos concreta), muitas das conclusões me parecem ser similares: proclamar a diferença é apenas um momento no processo que nos levará ao objetivo final de abolição da raça, processo que pode precisar ser atingido por vias violentas. Para mim, a diferença é que Fanon e Césaire nos apresentarão vias concretas para isso, enquanto Mbembe parece acreditar que uma revolução pelo discurso e pela linguagem é possível - ou, se ela deve ser feita concretamente, seu caminho não foi apresentado.
January 9, 2023
Many reviews and blurbs of “Critique of Black Reason” by Achille Mbembe note it as “challenging” or “demanding.” While not an easy read, a large part of the difficulty of the text emerges from its lack of structure and overall argumentative coherence, leaving one to feel as if one is reading a collection of disparate thoughts brought together in book form.
Mbembe sets out to write a genealogy of Blackness, or to pick apart Black Reason – that phenomenon of fantasy and ignorant apprehension surrounding the epistemology of the Black subject, Blackness, and Africa. However, the path often gets lost and at times it became unclear if I was reading a poor version of Paul Gilroy, a literary review of African novelists, or a history of French colonization. Clarity in the text also suffers from Mbembe’s reluctance or inability to ontologically situate Blackness, preferring to make insinuations or allow others to comment on being/nonbeing, subject/object, life/death, etc., without staking out his own claim. This makes his epistemological task all the more difficult, as it rests on unsure footing. Lastly, of course a book will be difficult when there are statements in the text that simply do not make sense or hold any water without the providing of further explication or supporting evidence, which is not offered.
There are other issues with the text, such as the focus on the nineteenth century as the key moment for racial construction, the gendering throughout of the Black Man (Hortense Spillers would like a word), and deploying as critique that which he is critiquing – namely speaking in a universalizing manner about Africa en toto or the ostensible experiences of all colonized peoples.
While I have been harsh in this review, the book is certainly not without merit and has poignant moments of analysis, in particular around colonization. It also ends in a spirit of hope and gestures towards the future, which I don’t share, but some people like that sort of thing.
Mbembe sets out to write a genealogy of Blackness, or to pick apart Black Reason – that phenomenon of fantasy and ignorant apprehension surrounding the epistemology of the Black subject, Blackness, and Africa. However, the path often gets lost and at times it became unclear if I was reading a poor version of Paul Gilroy, a literary review of African novelists, or a history of French colonization. Clarity in the text also suffers from Mbembe’s reluctance or inability to ontologically situate Blackness, preferring to make insinuations or allow others to comment on being/nonbeing, subject/object, life/death, etc., without staking out his own claim. This makes his epistemological task all the more difficult, as it rests on unsure footing. Lastly, of course a book will be difficult when there are statements in the text that simply do not make sense or hold any water without the providing of further explication or supporting evidence, which is not offered.
There are other issues with the text, such as the focus on the nineteenth century as the key moment for racial construction, the gendering throughout of the Black Man (Hortense Spillers would like a word), and deploying as critique that which he is critiquing – namely speaking in a universalizing manner about Africa en toto or the ostensible experiences of all colonized peoples.
While I have been harsh in this review, the book is certainly not without merit and has poignant moments of analysis, in particular around colonization. It also ends in a spirit of hope and gestures towards the future, which I don’t share, but some people like that sort of thing.
January 17, 2024
يكمل اشيل مبيمبي مسيرة فرانز فانون في تعريف الزنجي لدى الاوروبي المستعمر
July 21, 2025
ชื่อในฉบับดั้งเดิมของหนังสือเล่มนี้คือภาษาฝรั่งเศสว่า Critique De La Raison Negre ซึ่งคำว่า Negre จะหมายถึงพวกนิโกรหรือคนดำ ดังนั้นชื่อเรื่องของหนังสือในฉบับภาษาอังกฤษที่ว่า Critique of Black Reason จึงไม่ได้หมายถึงการวิพากษ์เหตุผลที่ดำมืดเท่านั้น แต่ยังมีนัยถึงการวิพากษ์ต่อเหตุผลที่อยู่เบื้องหลังการก่อร่างสร้างอัตลักษณ์ของ “คนดำ” ด้วย
เนื้อหาหลักของหนังสือจะเกี่ยวข้องกับสิ่งที่เรียกว่า Black Reason ซึ่งสามารถแปลได้เป็นสองนัยยะคือ 1.เหตุผลอันดำมืด กับ 2.เหตุผลของคนดำ เหตุที่ต้องแยกความหมายของ Black Reason เป็นสองนัยยะก็เพราะผู้เขียนจงใจเล่นกับคำว่า Black Reason พร้อมๆไปกับรื้อสร้างคำๆนี้ไปในตัว โดยในแง่ของนัยยะที่เป็นเหตุผลอันดำมืดนั้น Black Reason คือชุดความรู้/ความจริงที่ได้รับการสถาปนาผ่านวาทกรรมชาติพันธ์นิยม(racism)ที่มุ่งกำหนดและกักขังอัตลักษณ์ของผู้คนในทวีปแอฟริกาให้อยู่ใต้ภาพลักษณ์แบบหนึ่ง ซึ่งจุดเริ่มต้นของเหตุผลตามนัยยะดังกล่าวจะมาจากการสถาปนาระบบทุนนิยมในโลกสมัยใหม่ที่วางอยู่บนการขูดรีดแรงงานมนุษย์โดยเวทีสำคัญคือทวีปแอฟริกาที่มนุษย์ได้เริ่มถูกแปลให้กลายเป็นทาสด้วยน้ำมือของประเทศนักล่าอาณานิคมตะวันตกในช่วงกลางศตวรรษที่สิบห้าต่อเนื่องมาจนถึงยุคจักรวรรดิ์อังกฤษ ฝรั่งเศสและสหรัฐอเมริกาในถึงศตวรรษที่สิบเก้า โดยในช่วงระยะเวลากว่าครึ่งสหัสวรรษดังกล่าวนี้นอกจากระบบทุนนิยมจะอาศัยประเทศเจ้าอาณานิคมตะวันตกมาคอยปล้นสะดม กวาดต้อนแรงงานทาสจากทวีปแอฟริกาแล้ว ระบบทุนนิยมยังได้สร้างชุดวาทกรรมความรู้เรื่องชาติพันธ์ในฐานะเทคนิคทางการปกครอง เพื่อควบคุมแรงงานทาสด้วยการกำหนดคุณลักษณะร่วมของทาสว่าคือการมีผิวสีดำตลอดจนกำหนดอัตลักษณ์ผ่านลักษณะร่วมทางกายภาพว่าคือ “คนดำ” ในแง่นี้ “คนดำ” หรือ “นิโกร” จึงไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติแต่คือผลจากความรู้ทางชาติพันธ์ที่ถูกสร้างเพื่อการขูดรีดมนุษย์ในทวีปแอฟริกา นอกจากนี้ เนื่องจากการสถาปนาความเป็นคนดำจะมาจากการจำแนกสีผิวโดยมิได้พิจารณารายละเอียดอื่นๆ “คนดำ” โดยตัวเองจึงเป็นแค่สัญญะหรือป้ายที่จำขังตัวตนของผู้ที่ถูกหมายถึงโดยปราศจากความแตกต่างหลากหลาย ไม่สำคัญว่าทาสเหล่านั้นจะมาจากพื้นที่ที่ต่างกันหรือนับถือศาสนาไม่เหมือนกัน กระทั่งพูดคนละภาษา เพราะตราบใดก็ตามที่พวกเขายังมีผิวสีดำพวกเขาก็คือคนดำไม่ต่างกัน “คนดำ” จึงเปรียบได้กับภาพลักษณ์หรือภาพแทนที่เพิกเฉยต่อความเป็นจริงของชีวิต เป็น simulacra หรือความจริงจำลองซึ่งจำกัดความเป็นจริงไว้แต่เพียงแค่เนื้อหาในตัวภาพที่มันแสดงออกโดยที่ความเป็นจริงอันหลากหลายอื่นๆนอกเหนือจากภาพดังกล่าวจะเป็นแค่ส่วนเกิน(surplus) ที่ไม่ถูกนับและ—ดังนั้นจึง—ไม่เคยถูกถือว่าดำรงอยู่
แต่ถ้าคนดำคือสัญญะที่ถูกสร้างขึ้นภายใต้ความรู้ทางชาติพันธ์ อะไรคือความหมายที่สัญญะดังกล่าวต้องการจะสื่อถึง? ถึงตรงนี้ ผู้เขียนก็ได้ชี้ให้เห็นว่าภายใต้ชุดความรู้/วาทกรรมชาติพันธ์ที่ถูกสถาปนาขึ้นมานั้น “คนดำ” จะไม่ใช่อะไรเลยนอกจากความเป็นอื่นของเจ้าอาณานิคมตะวันตกหรือ “คนขาว” และเนื่องจากวาทกรรมชาติพันธ์ดังกล่าวจะจัดวางให้คนขาวเป็นมนุษย์ผู้ศิวิไลซ์สมบูรณ์แบบ คนดำในฐานะความเป็นอื่นของคนขาวจึงย่อมเท่ากับมนุษย์ผู้บกพร่องในความเป็นมนุษย์ คนดำ—ภายใต้วาทกรรมชาติพันธ์นิยม—คือมนุษย์ผู้ปราศจากความเป็นมนุษย์ไม่ต่างไปจากสัตว์ที่ไร้สติปัญญาและความสามารถในการใช้เหตุผลใดๆ “คนดำ” คือสัญญะที่ปราศจากสาระของตนเองนอกจากแค่เป็นสิ่งแปลกแยกของคนขาว คนดำคือสิ่งที่แปลกปลอมจาก “ความเป็นมนุษย์” สัญญะที่หมายถึง “คนดำ” จึงเป็นสัญญะของ “สิ่ง” ที่ถูกผนวกเข้ามาเพื่อให้ได้รับการจัดวางในฐานะคนนอกภายใต้วาทกรรมชาติพันธ์ที่ยึดคนขาวเป็นศูนย์กลาง ถ้าคนขาวคือทุกสิ่ง คนขาวเป็น everything ส่วนคนดำก็คือนิเสธของทุกอย่าง เป็น nothingness เป็น void โดยสมบูรณ์ ด้วยเหตุนี้ การทำงานของเหตุผลอันดำมืดจึงเป็นการทำงานที่มุ่งเบียดขับความเป็นมนุษย์ของผู้ที่ถูกทำให้เป็นคนดำทั้งทางกายภาพและทางการดำรงอยู่) ถึงที่สุดแล้ว “คนดำ”คือมนุษย์ที่ถูกเบียดขับสองชั้น(double displacement) ทั้งในระดับกายภาพที่ความหลากหลายซึ่งประทับอยู่บนหน้าตาและร่างกายจะถูกลบเลือนลดทอนให้เหลือแต่เพียงแค่สีผิวเพื่อให้สอดคล้องกับภาพลักษณ์ความเป็น “คนดำ” และในทางการดำรงอยู่ที่ตัวคนดำเองจะไม่ใช่อะไรเลยนอกจากความเป็นอื่นของ “คนขาว” ผู้ซึ่งในระดับภววิทยาแล้วก็เป็นอื่นจากตัวคนดำจนทำให้ "คนดำ" กลายเป็นความเป็นอื่นของคนอื่น หรือ The other’s another ในฐานะความเป็นอื่นที่ไม่สามารถยืนยันคุณลักษณะหรือเนื้อหาการดำรงอยู่ของตนเองได้นอกจากโอบกอบสิ่งที่คอยเบียดขับ/กดทับ/ขูดรีดเนื้อหาสาระภายในการดำรงอยู่ของตนเท่านั้น
ยิ่งกว่านั้น หากพิจารณาอย่างละเอียดก็จะพบว่าปัญหาที่ผู้เขียนต้องการปะทะจะไม่ใช่แค่ตัวเจ้าอาณานิคมหรือวิธีคิดแบบอาณานิคม เพราะวิธีคิดเรื่องอาณานิคมก็เป็นแค่รูปธรรมของทุนนิยมที่ต้องการขูดรีดแรงงานมนุษย์ให้ถึงขีดสุดเท่านั้น ในแง่นี้ ปัญหาแท้จริงที่อยู่เบื้องหลังการทำงานของ Black reason (ในฐานะของเหตุผลอันดำมืด) จึงเป็นระบบทุนนิยม นั่นจึงไม่แปลกที่ผู้เขียนจะชี้ให้เห็นต่อมาว่าแม้โลกในต้นศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ดจะปราศจากลัทธิล่าอาณานิคม แต่นั่นก็ไม่ได้ทำให้การทำงานของ Black reason ต้องจบสิ้นตามไปด้วย เพราะตราบใดที่ทุนนิยมยังคงดำรงอยู่ Black reason ก็จะยังคงทำงานขูดรีดแรงงานมนุษย์ไม่ต่างจากยุคล่าอาณานิคมแม้แต่น้อย จะแตกต่างไปบ้างก็คือภายใต้บริบทการครอบงำโลกของเสรีนิยมใหม่ในต้นศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ดนี้ Black reason จะมิได้มุ่งขูดรีดแรงงานเฉพาะจากทวีปแอฟริกาภายใต้การสร้างอัตลักษณ์ของ “คนดำ” เท่านั้น หากแต่ยังขยายการขูดรีดดังกล่าวไปสู่ประเทศโลกที่สามอื่นๆพร้อมๆกับสร้างชาติพันธ์แบบใหม่ที่ไม่ได้กำหนดผ่านผิวสีแต่จะกำหนดผ่านภาพลักษณ์และสัญญะแบบอื่นๆเช่น “แรงงานต่างด้าว” หรือ “แรงงานอพยพ” ในฐานะป้ายบอกอัตลักษณ์ที่สวมให้กับผู้ที่ครั้งหนึ่งเคยเผชิญหน้ากับสงครามกลางเมือง/ความขัดแย้งทางชาติพันธ์(Rebalkanization)ในประเทศของตน(อันเป็นผลจากเมล็ดพันธ์ของวาทกรรมชาติพันธ์นิยมที่อดีตเจ้าอาณานิคมตะวันตกได้(หว่านเอาไว้)จนต้องหนีตาย อพยพมาเป็นแรงงานรับจ้างในประเทศทุนนิยมตะวันตกด้วยการทำงานเป็นฟันเฟืองทำหน้าที่ตามการกำหนดของจักรกลปัญญาประดิษฐ์ซึ่งได้มอบหมายภาระและกิจกรรมที่แรงงานเหล่านี้ต้องปฏิบัติโดยที่ตัวแรงงานไม่อาจนำเสนอตัวตนอันหลากหลายนอกจากแค่ทำหน้าที่ตามที่ถูกกำหนดเท่านั้น ในแง่นี้ โลกในต้นศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ด โลกที่อยู่ภายใต้การครอบงำของเสรีนิยมใหม่ จึงไม่ต่างจากโลกในยุคล่าอาณานิคมที่ขับเคลื่อนผ่านวาทกรรมชาติพันธ์นิยม เพียงแต่ชาติพันธ์นิยมในศตวรรษใหม่นี้จะเป็นชาติพันธ์นิยมที่ปราศจากชาติพันธ์ เป็นชาติพันธ์ที่มิได้กำหนดสาระของแรงงานที่ถูกขูดรีดไว้ภายใต้สัญญะของสีผิวแต่ก็ยังคงยึดมั่นกับแนวทางการแบ่งแยกและขูดรีดไม่ต่างไปจากเดิม โลกในศตวรรษที่ยี่สิบจึงเป็นโลกที่ทุกคนสามารถกลายเป็น “คนดำ” ได้อย่างเสมอภาค ในโลกแบบนี้ ทุกคนไม่ว่าจะมีสีผิวอะไรหรือชาติพันธ์แบบไหนต่างก็สามารถถูกทำให้เป็น “คนดำ” ได้ทั้งสิ้น โลกในศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ดจึงเป็นโลกที่ความเป็นคนดำขยายตัวสูงสุด(becoming black of the world) เป็นโลกที่ทุกคนพร้อมจะถูกเบียดขับความเป็นมนุษย์ทั้งในทางกายภาพและในทางการดำรงอยู่ให้กลายเป็นแค่ตัวตนที่ไร้เนื้อหา(man without content) หรือ “ความเป็นอื่นของคนอื่น” อย่างเท่าเทียมกัน
ทว่า Black reason เองก็มิได้มีแค่ด้านที่เป็นเหตุผลอันดำมืด เพราะ Black reason ก็มีวิภาษวิธีภายในตัวมันเองซึ่งวิภาษวิธีดังกล่าวจะปรากฏผ่านนัยยะที่สองของ Black reason ที่ผู้เขียนกล่าวถึงนั่นก็คือ “เหตุผลของคนดำ” โดย Black reason ในฐานะที่เป็น “เหตุผลของคนดำ” นั้นจะเริ่มจากเงื่อนไขพื้นฐานที่ว่าตัว Black reason คือเหตุผลที่ทำงานผ่านวาทกรรมชาติพันธ์นิยมที่มุ่งกำหนดอัตลักษณ์ของแรงงานให้อยู่ภายใต้สัญญะที่เรียกว่า “คนดำ” แต่การทำงานตรงนี้คงมิอาจประสบความสำเร็จได้หากตัวมนุษย์ที่เป็นเป้าหมายของการทำให้เป็นคนดำไม่ยอมนิยามตัวเองเข้ากับสัญญะความเป็น “คนดำ” ที่หยิบยื่นมาให้ ในแง่นี้ วาทกรรมชาติพันธ์นิยมในฐานะรูปธรรมของ Black reason จึงมิได้มีแค่แง่มุมของเหตุผลอันดำมืดที่คอยกำหนดและจัดวางตำแหน่งแห่งที่ของสัญญะให้กับแรงงานที่ถูกขูดรีด แต่ยังต้องมีแง่มุมที่ตัวเป้าหมายหรือมนุษย์ที่ถูกขูดรีดนั้นยอมนิยามตนว่าเป็นคนดำเองด้วย แน่นอน ถ้าพิจารณาเพียงแค่นี้ก็อาจดูเหมือนว่า Black reason ในฐานะที่เป็น “เหตุผลของคนดำ” คือส่วนขยายที่ตอกย้ำการเบียดขับความเป็นมนุษย์ของผู้ที่ถูกทำให้เป็นคนดำ กระนั้น สิ่งที่ผู้เขียนชี้ให้เห็นก็คือแม้ผู้ที่ถูกทำให้เป็นคนดำจะดูเหมือนสมยอมกับการที่ตนเองถูกเบียดขับความเป็นมนุษย์ แต่ความเป็นมนุษย์มิใช่สิ่งที่สามารถถูกลิดรอน เบียดขับไปได้เพียงแค่ยอมนิยามตนเองเข้ากับสัญญะที่คนอื่นหยิบยื่นมาให้ เพราะความเป็นมนุษย์คือข้อเท็จจริงในการใช้ชีวิตอันหลากหลาย ทั้งวัฒนธรรม ภาษา การแสดงออกทางร่างกาย อารมณ์ความรู้สึก ความเจ็บปวด น้ำตา เสียงหัวเราะ ซึ่งล้วนแต่เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิตมนุษย์และอยู่นอกเหนือไปจากอัตลักษณ์ที่สัญญะของความเป็นคนดำหมายไปถึง ในแง่นี้ การยอมนิยามตนเองว่าเป็นคนดำจึงไม่ได้เท่ากับการสมยอมให้ตนเองถูกเบียดขับความเป็นมนุษย์ แต่เป็นปฏิบัติการของการรื้อสร้างโดยการยึดเอาสัญญะที่คนขาวจัดวางเอาไว้มาเป็นของตนผ่านการใส่ชีวิต ใส่ความหมายและแต่งเติมความหลากหลายให้ “คนดำ” ที่ได้รับการนิยามใหม่นี้เป็นคนดำที่ข้ามพ้นสัญญะของคนดำ ทำให้คนดำเป็น non-nothingness เป็น void ที่ไม่ใช่ void ถ้าครั้งหนึ่ง Black reason ในฐานะเหตุผลอันดำมืดคือเงื่อนไขเบื้องหลังวาทกรรมชาติพันธ์นิยมที่ปล้นสะดมเบียดขับความเป็นมนุษย์ด้วยการสลายความหลากหลายของผู้คนผ่านการประทับสัญญะ “คนดำ” อันแข็งทื่อไร้ชีวิตลงไปในตัวแรงงานผู้ถูกกดขี่ Black reason ในฐานะเหตุผลของคนดำก็คือปฏิบัติการของการปล้นสะดมสัญญะด้วยการให้แรงงานดังกล่าวแต่งแต้มชีวิตและความหมายที่มากเกินไปกว่าที่ตัวสัญญะดั้งเดิมกำหนด การเป็น “คนดำ”—ภายใต้เหตุผลของคนดำ—จึงเป็นคนดำที่แตกต่างหลากหลาย เป็นคนดำซึ่งข้ามขอบเขตที่สัญญะ “คนดำ” กำหนด ถ้าคนดำตามสัญญะดั้งเดิมคือมนุษย์ที่ปราศจากเหตุผลไม่ต่างจากสัตว์ “คนดำ” ที่ถูกให้ความหมายใหม่นี้ก็คือตัวตนที่ก้าวข้ามคู่ตรงข้ามระหว่างคนกับสัตว์เพราะเป็นสัตว์ที่สามารถใช้เหตุผลได้ไม่ต่างไปจากคน นี่จึงเป็นเหตุผลที่ในหนังสือตลอดทั้งเล่มผู้เขียนจะให้ความสำคัญกับงานเขียนของนักคิด/นักต่อสู้ที่ด้านหนึ่งก็ยอมรับว่าตนเป็นคนดำ แต่ขณะเดียวกันก็ผลิตผลงานหรือนำเสนอแง่มุมชีวิตที่ก้าวข้ามขีดจำกัดความเป็น “คนดำ” ที่ถูกกำหนดจากคนขาว ไม่ว่าจะเป็นงานเขียนของ มาร์คัส การ์วี่ย์(Marcus Garvey) ไอมี่ย์ เซเซียร์(Aime Cesaire) ฟรานซ์ ฟานอนและเนลสัน แมนเดลล่า ซึ่งล้วนแต่เป็นบุคคลที่มีจุดเด่นร่วมกันนั่นคือการเปิดให้เห็นถึงความเป็นไปได้อันหลากหลายของชีวิตที่ก้าวข้ามกรอบความเป็น “คนดำ” ที่คนขาวกำหนด
ถึงตรงนี้ จึงเป็นที่ชัดเจนว่าถ้า Black reason ในต้นศตวรร���ที่ยี่สิบเอ็ดคือเงื่อนไขที่ทำให้ทุกคนสามารถกลายเป็นคนดำพร้อมถูกขูดรีดภายใต้วาทกรรมชาติพันธ์(ที่ปราศจากเชื้อชาติ) Black reason ตรงนี้ก็มีแง่มุมที่เป็นด้านกลับซึ่งพร้อมจะตั้งคำถามกับการทำงานภายในตัวมันเองเช่นกัน นั่นคือการเปิดให้ผู้ที่ถูกทำให้เป็นคนดำ สามารถสร้างอัตลักษณ์ความเป็นคนดำขึ้นมาใหม่ด้วยการยืนยันถึงชีวิตและความหลากหลายของคนดำที่เหนือล้ำ ก้าวข้ามขีดจำกัดของความเป็นคนดำตามความหมายสัญญะดั้งเดิมที่สร้างโดยคนขาว ที่สำคัญเนื่องจากสัญญะความเป็น “คนดำ” จะเป็นสัญญะที่โดยตัวมันเองแล้วเพิกเฉยต่อความหลากหลายอื่นๆทั้งหมด ในแง่นี้ ปฏิบัติการของคนดำเพื่อรื้อสร้างความเป็นคนดำในศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ดจึงไม่ได้ถูกจำกัดแต่เฉพาะกับคนที่มีผิวสีดำเท่านั้น แต่คือปฏิบัติการที่แรงงานผู้ถูกขูดรีดทุกคนสามารถกระทำร่วมกันได้ ถ้าทุกคนสามารถถูกทำให้เป็นคนดำที่ทุนนิยมพร้อมจะขูดรีด ทุกคนก็ย่อมอยู่ภายใต้เงื่อนไขของการรื้อสร้างอัตลักษณ์ความเป็นคนดำได้เช่นกัน เพราะถึงที่สุดแล้วเป้าหมายปลายทางของการรื้อสร้างความเป็นคนดำนั้นจะไม่ใช่แค่การคืนความเป็นมนุษย์ให้กับคนบางกลุ่มบางพวก แต่จะเป็นการตอกย้ำว่าทุกคนไม่ว่าจะเป็น “คนดำ” “คนขาว” หรือคนสีผิวอื่นๆต่างก็เป็นเพื่อนมนุษย์ที่อยู่ร่วมโลกเดียวกัน โลกที่ตามธรรมชาติแล้วไม่ได้มีฝ่ายใดอยู่เหนืออีกฝ่ายหนึ่ง โลกที่ทุกคนต่างเคารพในความมนุษย์โดยไม่เกี่ยวว่าอีกฝ่ายจะมีหน้าตาแตกต่างไปจากตนแค่ไหน โลกที่ทุกคนสามารถอยู่ร่วมกันได้โดยไม่มีการกดขี่ขูดรีดซึ่งกันและกัน
เนื้อหาหลักของหนังสือจะเกี่ยวข้องกับสิ่งที่เรียกว่า Black Reason ซึ่งสามารถแปลได้เป็นสองนัยยะคือ 1.เหตุผลอันดำมืด กับ 2.เหตุผลของคนดำ เหตุที่ต้องแยกความหมายของ Black Reason เป็นสองนัยยะก็เพราะผู้เขียนจงใจเล่นกับคำว่า Black Reason พร้อมๆไปกับรื้อสร้างคำๆนี้ไปในตัว โดยในแง่ของนัยยะที่เป็นเหตุผลอันดำมืดนั้น Black Reason คือชุดความรู้/ความจริงที่ได้รับการสถาปนาผ่านวาทกรรมชาติพันธ์นิยม(racism)ที่มุ่งกำหนดและกักขังอัตลักษณ์ของผู้คนในทวีปแอฟริกาให้อยู่ใต้ภาพลักษณ์แบบหนึ่ง ซึ่งจุดเริ่มต้นของเหตุผลตามนัยยะดังกล่าวจะมาจากการสถาปนาระบบทุนนิยมในโลกสมัยใหม่ที่วางอยู่บนการขูดรีดแรงงานมนุษย์โดยเวทีสำคัญคือทวีปแอฟริกาที่มนุษย์ได้เริ่มถูกแปลให้กลายเป็นทาสด้วยน้ำมือของประเทศนักล่าอาณานิคมตะวันตกในช่วงกลางศตวรรษที่สิบห้าต่อเนื่องมาจนถึงยุคจักรวรรดิ์อังกฤษ ฝรั่งเศสและสหรัฐอเมริกาในถึงศตวรรษที่สิบเก้า โดยในช่วงระยะเวลากว่าครึ่งสหัสวรรษดังกล่าวนี้นอกจากระบบทุนนิยมจะอาศัยประเทศเจ้าอาณานิคมตะวันตกมาคอยปล้นสะดม กวาดต้อนแรงงานทาสจากทวีปแอฟริกาแล้ว ระบบทุนนิยมยังได้สร้างชุดวาทกรรมความรู้เรื่องชาติพันธ์ในฐานะเทคนิคทางการปกครอง เพื่อควบคุมแรงงานทาสด้วยการกำหนดคุณลักษณะร่วมของทาสว่าคือการมีผิวสีดำตลอดจนกำหนดอัตลักษณ์ผ่านลักษณะร่วมทางกายภาพว่าคือ “คนดำ” ในแง่นี้ “คนดำ” หรือ “นิโกร” จึงไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติแต่คือผลจากความรู้ทางชาติพันธ์ที่ถูกสร้างเพื่อการขูดรีดมนุษย์ในทวีปแอฟริกา นอกจากนี้ เนื่องจากการสถาปนาความเป็นคนดำจะมาจากการจำแนกสีผิวโดยมิได้พิจารณารายละเอียดอื่นๆ “คนดำ” โดยตัวเองจึงเป็นแค่สัญญะหรือป้ายที่จำขังตัวตนของผู้ที่ถูกหมายถึงโดยปราศจากความแตกต่างหลากหลาย ไม่สำคัญว่าทาสเหล่านั้นจะมาจากพื้นที่ที่ต่างกันหรือนับถือศาสนาไม่เหมือนกัน กระทั่งพูดคนละภาษา เพราะตราบใดก็ตามที่พวกเขายังมีผิวสีดำพวกเขาก็คือคนดำไม่ต่างกัน “คนดำ” จึงเปรียบได้กับภาพลักษณ์หรือภาพแทนที่เพิกเฉยต่อความเป็นจริงของชีวิต เป็น simulacra หรือความจริงจำลองซึ่งจำกัดความเป็นจริงไว้แต่เพียงแค่เนื้อหาในตัวภาพที่มันแสดงออกโดยที่ความเป็นจริงอันหลากหลายอื่นๆนอกเหนือจากภาพดังกล่าวจะเป็นแค่ส่วนเกิน(surplus) ที่ไม่ถูกนับและ—ดังนั้นจึง—ไม่เคยถูกถือว่าดำรงอยู่
แต่ถ้าคนดำคือสัญญะที่ถูกสร้างขึ้นภายใต้ความรู้ทางชาติพันธ์ อะไรคือความหมายที่สัญญะดังกล่าวต้องการจะสื่อถึง? ถึงตรงนี้ ผู้เขียนก็ได้ชี้ให้เห็นว่าภายใต้ชุดความรู้/วาทกรรมชาติพันธ์ที่ถูกสถาปนาขึ้นมานั้น “คนดำ” จะไม่ใช่อะไรเลยนอกจากความเป็นอื่นของเจ้าอาณานิคมตะวันตกหรือ “คนขาว” และเนื่องจากวาทกรรมชาติพันธ์ดังกล่าวจะจัดวางให้คนขาวเป็นมนุษย์ผู้ศิวิไลซ์สมบูรณ์แบบ คนดำในฐานะความเป็นอื่นของคนขาวจึงย่อมเท่ากับมนุษย์ผู้บกพร่องในความเป็นมนุษย์ คนดำ—ภายใต้วาทกรรมชาติพันธ์นิยม—คือมนุษย์ผู้ปราศจากความเป็นมนุษย์ไม่ต่างไปจากสัตว์ที่ไร้สติปัญญาและความสามารถในการใช้เหตุผลใดๆ “คนดำ” คือสัญญะที่ปราศจากสาระของตนเองนอกจากแค่เป็นสิ่งแปลกแยกของคนขาว คนดำคือสิ่งที่แปลกปลอมจาก “ความเป็นมนุษย์” สัญญะที่หมายถึง “คนดำ” จึงเป็นสัญญะของ “สิ่ง” ที่ถูกผนวกเข้ามาเพื่อให้ได้รับการจัดวางในฐานะคนนอกภายใต้วาทกรรมชาติพันธ์ที่ยึดคนขาวเป็นศูนย์กลาง ถ้าคนขาวคือทุกสิ่ง คนขาวเป็น everything ส่วนคนดำก็คือนิเสธของทุกอย่าง เป็น nothingness เป็น void โดยสมบูรณ์ ด้วยเหตุนี้ การทำงานของเหตุผลอันดำมืดจึงเป็นการทำงานที่มุ่งเบียดขับความเป็นมนุษย์ของผู้ที่ถูกทำให้เป็นคนดำทั้งทางกายภาพและทางการดำรงอยู่) ถึงที่สุดแล้ว “คนดำ”คือมนุษย์ที่ถูกเบียดขับสองชั้น(double displacement) ทั้งในระดับกายภาพที่ความหลากหลายซึ่งประทับอยู่บนหน้าตาและร่างกายจะถูกลบเลือนลดทอนให้เหลือแต่เพียงแค่สีผิวเพื่อให้สอดคล้องกับภาพลักษณ์ความเป็น “คนดำ” และในทางการดำรงอยู่ที่ตัวคนดำเองจะไม่ใช่อะไรเลยนอกจากความเป็นอื่นของ “คนขาว” ผู้ซึ่งในระดับภววิทยาแล้วก็เป็นอื่นจากตัวคนดำจนทำให้ "คนดำ" กลายเป็นความเป็นอื่นของคนอื่น หรือ The other’s another ในฐานะความเป็นอื่นที่ไม่สามารถยืนยันคุณลักษณะหรือเนื้อหาการดำรงอยู่ของตนเองได้นอกจากโอบกอบสิ่งที่คอยเบียดขับ/กดทับ/ขูดรีดเนื้อหาสาระภายในการดำรงอยู่ของตนเท่านั้น
ยิ่งกว่านั้น หากพิจารณาอย่างละเอียดก็จะพบว่าปัญหาที่ผู้เขียนต้องการปะทะจะไม่ใช่แค่ตัวเจ้าอาณานิคมหรือวิธีคิดแบบอาณานิคม เพราะวิธีคิดเรื่องอาณานิคมก็เป็นแค่รูปธรรมของทุนนิยมที่ต้องการขูดรีดแรงงานมนุษย์ให้ถึงขีดสุดเท่านั้น ในแง่นี้ ปัญหาแท้จริงที่อยู่เบื้องหลังการทำงานของ Black reason (ในฐานะของเหตุผลอันดำมืด) จึงเป็นระบบทุนนิยม นั่นจึงไม่แปลกที่ผู้เขียนจะชี้ให้เห็นต่อมาว่าแม้โลกในต้นศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ดจะปราศจากลัทธิล่าอาณานิคม แต่นั่นก็ไม่ได้ทำให้การทำงานของ Black reason ต้องจบสิ้นตามไปด้วย เพราะตราบใดที่ทุนนิยมยังคงดำรงอยู่ Black reason ก็จะยังคงทำงานขูดรีดแรงงานมนุษย์ไม่ต่างจากยุคล่าอาณานิคมแม้แต่น้อย จะแตกต่างไปบ้างก็คือภายใต้บริบทการครอบงำโลกของเสรีนิยมใหม่ในต้นศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ดนี้ Black reason จะมิได้มุ่งขูดรีดแรงงานเฉพาะจากทวีปแอฟริกาภายใต้การสร้างอัตลักษณ์ของ “คนดำ” เท่านั้น หากแต่ยังขยายการขูดรีดดังกล่าวไปสู่ประเทศโลกที่สามอื่นๆพร้อมๆกับสร้างชาติพันธ์แบบใหม่ที่ไม่ได้กำหนดผ่านผิวสีแต่จะกำหนดผ่านภาพลักษณ์และสัญญะแบบอื่นๆเช่น “แรงงานต่างด้าว” หรือ “แรงงานอพยพ” ในฐานะป้ายบอกอัตลักษณ์ที่สวมให้กับผู้ที่ครั้งหนึ่งเคยเผชิญหน้ากับสงครามกลางเมือง/ความขัดแย้งทางชาติพันธ์(Rebalkanization)ในประเทศของตน(อันเป็นผลจากเมล็ดพันธ์ของวาทกรรมชาติพันธ์นิยมที่อดีตเจ้าอาณานิคมตะวันตกได้(หว่านเอาไว้)จนต้องหนีตาย อพยพมาเป็นแรงงานรับจ้างในประเทศทุนนิยมตะวันตกด้วยการทำงานเป็นฟันเฟืองทำหน้าที่ตามการกำหนดของจักรกลปัญญาประดิษฐ์ซึ่งได้มอบหมายภาระและกิจกรรมที่แรงงานเหล่านี้ต้องปฏิบัติโดยที่ตัวแรงงานไม่อาจนำเสนอตัวตนอันหลากหลายนอกจากแค่ทำหน้าที่ตามที่ถูกกำหนดเท่านั้น ในแง่นี้ โลกในต้นศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ด โลกที่อยู่ภายใต้การครอบงำของเสรีนิยมใหม่ จึงไม่ต่างจากโลกในยุคล่าอาณานิคมที่ขับเคลื่อนผ่านวาทกรรมชาติพันธ์นิยม เพียงแต่ชาติพันธ์นิยมในศตวรรษใหม่นี้จะเป็นชาติพันธ์นิยมที่ปราศจากชาติพันธ์ เป็นชาติพันธ์ที่มิได้กำหนดสาระของแรงงานที่ถูกขูดรีดไว้ภายใต้สัญญะของสีผิวแต่ก็ยังคงยึดมั่นกับแนวทางการแบ่งแยกและขูดรีดไม่ต่างไปจากเดิม โลกในศตวรรษที่ยี่สิบจึงเป็นโลกที่ทุกคนสามารถกลายเป็น “คนดำ” ได้อย่างเสมอภาค ในโลกแบบนี้ ทุกคนไม่ว่าจะมีสีผิวอะไรหรือชาติพันธ์แบบไหนต่างก็สามารถถูกทำให้เป็น “คนดำ” ได้ทั้งสิ้น โลกในศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ดจึงเป็นโลกที่ความเป็นคนดำขยายตัวสูงสุด(becoming black of the world) เป็นโลกที่ทุกคนพร้อมจะถูกเบียดขับความเป็นมนุษย์ทั้งในทางกายภาพและในทางการดำรงอยู่ให้กลายเป็นแค่ตัวตนที่ไร้เนื้อหา(man without content) หรือ “ความเป็นอื่นของคนอื่น” อย่างเท่าเทียมกัน
ทว่า Black reason เองก็มิได้มีแค่ด้านที่เป็นเหตุผลอันดำมืด เพราะ Black reason ก็มีวิภาษวิธีภายในตัวมันเองซึ่งวิภาษวิธีดังกล่าวจะปรากฏผ่านนัยยะที่สองของ Black reason ที่ผู้เขียนกล่าวถึงนั่นก็คือ “เหตุผลของคนดำ” โดย Black reason ในฐานะที่เป็น “เหตุผลของคนดำ” นั้นจะเริ่มจากเงื่อนไขพื้นฐานที่ว่าตัว Black reason คือเหตุผลที่ทำงานผ่านวาทกรรมชาติพันธ์นิยมที่มุ่งกำหนดอัตลักษณ์ของแรงงานให้อยู่ภายใต้สัญญะที่เรียกว่า “คนดำ” แต่การทำงานตรงนี้คงมิอาจประสบความสำเร็จได้หากตัวมนุษย์ที่เป็นเป้าหมายของการทำให้เป็นคนดำไม่ยอมนิยามตัวเองเข้ากับสัญญะความเป็น “คนดำ” ที่หยิบยื่นมาให้ ในแง่นี้ วาทกรรมชาติพันธ์นิยมในฐานะรูปธรรมของ Black reason จึงมิได้มีแค่แง่มุมของเหตุผลอันดำมืดที่คอยกำหนดและจัดวางตำแหน่งแห่งที่ของสัญญะให้กับแรงงานที่ถูกขูดรีด แต่ยังต้องมีแง่มุมที่ตัวเป้าหมายหรือมนุษย์ที่ถูกขูดรีดนั้นยอมนิยามตนว่าเป็นคนดำเองด้วย แน่นอน ถ้าพิจารณาเพียงแค่นี้ก็อาจดูเหมือนว่า Black reason ในฐานะที่เป็น “เหตุผลของคนดำ” คือส่วนขยายที่ตอกย้ำการเบียดขับความเป็นมนุษย์ของผู้ที่ถูกทำให้เป็นคนดำ กระนั้น สิ่งที่ผู้เขียนชี้ให้เห็นก็คือแม้ผู้ที่ถูกทำให้เป็นคนดำจะดูเหมือนสมยอมกับการที่ตนเองถูกเบียดขับความเป็นมนุษย์ แต่ความเป็นมนุษย์มิใช่สิ่งที่สามารถถูกลิดรอน เบียดขับไปได้เพียงแค่ยอมนิยามตนเองเข้ากับสัญญะที่คนอื่นหยิบยื่นมาให้ เพราะความเป็นมนุษย์คือข้อเท็จจริงในการใช้ชีวิตอันหลากหลาย ทั้งวัฒนธรรม ภาษา การแสดงออกทางร่างกาย อารมณ์ความรู้สึก ความเจ็บปวด น้ำตา เสียงหัวเราะ ซึ่งล้วนแต่เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิตมนุษย์และอยู่นอกเหนือไปจากอัตลักษณ์ที่สัญญะของความเป็นคนดำหมายไปถึง ในแง่นี้ การยอมนิยามตนเองว่าเป็นคนดำจึงไม่ได้เท่ากับการสมยอมให้ตนเองถูกเบียดขับความเป็นมนุษย์ แต่เป็นปฏิบัติการของการรื้อสร้างโดยการยึดเอาสัญญะที่คนขาวจัดวางเอาไว้มาเป็นของตนผ่านการใส่ชีวิต ใส่ความหมายและแต่งเติมความหลากหลายให้ “คนดำ” ที่ได้รับการนิยามใหม่นี้เป็นคนดำที่ข้ามพ้นสัญญะของคนดำ ทำให้คนดำเป็น non-nothingness เป็น void ที่ไม่ใช่ void ถ้าครั้งหนึ่ง Black reason ในฐานะเหตุผลอันดำมืดคือเงื่อนไขเบื้องหลังวาทกรรมชาติพันธ์นิยมที่ปล้นสะดมเบียดขับความเป็นมนุษย์ด้วยการสลายความหลากหลายของผู้คนผ่านการประทับสัญญะ “คนดำ” อันแข็งทื่อไร้ชีวิตลงไปในตัวแรงงานผู้ถูกกดขี่ Black reason ในฐานะเหตุผลของคนดำก็คือปฏิบัติการของการปล้นสะดมสัญญะด้วยการให้แรงงานดังกล่าวแต่งแต้มชีวิตและความหมายที่มากเกินไปกว่าที่ตัวสัญญะดั้งเดิมกำหนด การเป็น “คนดำ”—ภายใต้เหตุผลของคนดำ—จึงเป็นคนดำที่แตกต่างหลากหลาย เป็นคนดำซึ่งข้ามขอบเขตที่สัญญะ “คนดำ” กำหนด ถ้าคนดำตามสัญญะดั้งเดิมคือมนุษย์ที่ปราศจากเหตุผลไม่ต่างจากสัตว์ “คนดำ” ที่ถูกให้ความหมายใหม่นี้ก็คือตัวตนที่ก้าวข้ามคู่ตรงข้ามระหว่างคนกับสัตว์เพราะเป็นสัตว์ที่สามารถใช้เหตุผลได้ไม่ต่างไปจากคน นี่จึงเป็นเหตุผลที่ในหนังสือตลอดทั้งเล่มผู้เขียนจะให้ความสำคัญกับงานเขียนของนักคิด/นักต่อสู้ที่ด้านหนึ่งก็ยอมรับว่าตนเป็นคนดำ แต่ขณะเดียวกันก็ผลิตผลงานหรือนำเสนอแง่มุมชีวิตที่ก้าวข้ามขีดจำกัดความเป็น “คนดำ” ที่ถูกกำหนดจากคนขาว ไม่ว่าจะเป็นงานเขียนของ มาร์คัส การ์วี่ย์(Marcus Garvey) ไอมี่ย์ เซเซียร์(Aime Cesaire) ฟรานซ์ ฟานอนและเนลสัน แมนเดลล่า ซึ่งล้วนแต่เป็นบุคคลที่มีจุดเด่นร่วมกันนั่นคือการเปิดให้เห็นถึงความเป็นไปได้อันหลากหลายของชีวิตที่ก้าวข้ามกรอบความเป็น “คนดำ” ที่คนขาวกำหนด
ถึงตรงนี้ จึงเป็นที่ชัดเจนว่าถ้า Black reason ในต้นศตวรร���ที่ยี่สิบเอ็ดคือเงื่อนไขที่ทำให้ทุกคนสามารถกลายเป็นคนดำพร้อมถูกขูดรีดภายใต้วาทกรรมชาติพันธ์(ที่ปราศจากเชื้อชาติ) Black reason ตรงนี้ก็มีแง่มุมที่เป็นด้านกลับซึ่งพร้อมจะตั้งคำถามกับการทำงานภายในตัวมันเองเช่นกัน นั่นคือการเปิดให้ผู้ที่ถูกทำให้เป็นคนดำ สามารถสร้างอัตลักษณ์ความเป็นคนดำขึ้นมาใหม่ด้วยการยืนยันถึงชีวิตและความหลากหลายของคนดำที่เหนือล้ำ ก้าวข้ามขีดจำกัดของความเป็นคนดำตามความหมายสัญญะดั้งเดิมที่สร้างโดยคนขาว ที่สำคัญเนื่องจากสัญญะความเป็น “คนดำ” จะเป็นสัญญะที่โดยตัวมันเองแล้วเพิกเฉยต่อความหลากหลายอื่นๆทั้งหมด ในแง่นี้ ปฏิบัติการของคนดำเพื่อรื้อสร้างความเป็นคนดำในศตวรรษที่ยี่สิบเอ็ดจึงไม่ได้ถูกจำกัดแต่เฉพาะกับคนที่มีผิวสีดำเท่านั้น แต่คือปฏิบัติการที่แรงงานผู้ถูกขูดรีดทุกคนสามารถกระทำร่วมกันได้ ถ้าทุกคนสามารถถูกทำให้เป็นคนดำที่ทุนนิยมพร้อมจะขูดรีด ทุกคนก็ย่อมอยู่ภายใต้เงื่อนไขของการรื้อสร้างอัตลักษณ์ความเป็นคนดำได้เช่นกัน เพราะถึงที่สุดแล้วเป้าหมายปลายทางของการรื้อสร้างความเป็นคนดำนั้นจะไม่ใช่แค่การคืนความเป็นมนุษย์ให้กับคนบางกลุ่มบางพวก แต่จะเป็นการตอกย้ำว่าทุกคนไม่ว่าจะเป็น “คนดำ” “คนขาว” หรือคนสีผิวอื่นๆต่างก็เป็นเพื่อนมนุษย์ที่อยู่ร่วมโลกเดียวกัน โลกที่ตามธรรมชาติแล้วไม่ได้มีฝ่ายใดอยู่เหนืออีกฝ่ายหนึ่ง โลกที่ทุกคนต่างเคารพในความมนุษย์โดยไม่เกี่ยวว่าอีกฝ่ายจะมีหน้าตาแตกต่างไปจากตนแค่ไหน โลกที่ทุกคนสามารถอยู่ร่วมกันได้โดยไม่มีการกดขี่ขูดรีดซึ่งกันและกัน
February 9, 2025
Ce livre est composé d’une multitude de points qui se mélange qui semble distant mais lié tous de ce subtile fil rouge. Ce livre est spectaculaire. Ces différents chapitres offrent un buffet de dégustation varié. Le polymorphisme de cet ouvrage nous donnes la palette nécessaire pour comprendre superficiellement la complexité de ce thème. Un thème directement lié à l’universalité notre présent ,passé ou encore ce qu’on entend par « notre ou en dehors de nous ». Ce livre est une porte d’entrée pour ce thème si large. Sa structure peut-être pour certain embarbouillantes mais qui pour ma part ne m’a pas tellement entravé dans ma lecture.
February 2, 2019
Livro fundamental para se entender os horrores que fundam a Era Moderna - a partir do início do escravismo-colonialista. Mbembe denuncia o colonialismo e sua objetificação de seres humanos: africanos (as) impostos (as) à Diáspora para fins de mercantilização.
Uma das melhores sacações é sobre como os europeus "inventaram" o negro, ao considerá-lo o outro, o subalterno, a vida que pode se perder e matar.
Uma das melhores sacações é sobre como os europeus "inventaram" o negro, ao considerá-lo o outro, o subalterno, a vida que pode se perder e matar.
August 27, 2022
Il testo non é molto organizzato in quanto ogni capitolo sembra presentare una tesi a sé. L'argomento di fondo é sicuramente ardito ma sembra avere basi solide, lo studio che porta sul piatto schiavitù, razzismo pregiudizi fra l'antico e il moderno é un mix che analizza la contemporaneità con cristallina chiarezza. Lo consiglierei a tutti, é un tema odierno che non può essere accantonato.
December 27, 2016
eu amo o achille mbembe.
February 1, 2025
Es gibt einige sehr gute Formulierungen der Essenz dieses relativ anspruchsvollen Buches. Um es in meinen Worten zu versuchen:
Seit dem Kolonialismus gibt es eine Unterscheidung zwischen Menschen und "Negern" (vom Autor mal mit Anführungszeichen geschrieben, mal ohne). Letztere sind nicht mehr als eine Ware. Im imperialistischen Kapitalismus wird nun das Konzept des "Negers" auf alle "subalternen" Menschen ausgeweitet. Dieses "Schwarzwerden der Welt" ist die titelgebende "Schwarze Vernunft". Bis hierhin ist es also klassische marxistische Klassentheorie.
Die Auflösung ist dann allerdings nicht Klassenkampf und Umsturz sondern: "[Es] sind zwei Dinge erforderlich. Einerseits gilt es, den Status des Opfers hinter sich zu lassen. Andererseits müssen wir Schluss machen mit dem 'guten Gewissen' und der Leugnung der Verantwortung. Unter diesen beiden Bedingungen werden wir eine neue Politik und eine neue Ethik formulieren können, die in der Forderung nach Gerechtigkeit gründen. Afrikaner sein heisst dann zuallererst ein freier Mensch sein oder, wie Frantz Fanon immer wieder erklärte: 'ein Mensch unter anderen Menschen' [aus Schwarze Haut, weisse Masken].
Ein von allem freier Mensch und daher frei, sich selbst zu erfinden. Die wahre Identitätspolitik besteht darin, die Fähigkeit sich selbst zu erfinden, unermüdlich zu pflegen, zu aktualisieren und zu reaktualisieren. Der Afrikazentrismus ist eine hypostasierte Abart des Wunsches der Menschen afrikanischer Herkunft, nur sich selbst gegenüber verantwortlich zu sein. Es stimmt, dass die Welt vor allem eine Form des Verhältnisses zu sich selbst ist. Aber es gibt kaum ein Verhältnis zu sich selbst, das nicht über das Verhältnis zum Anderen liefe. Der Andere, das ist die Differenz und Ähnlichkeit in einem. Was uns vorschweben muss, ist eine Politik des Menschlichen, die zutiefst eine Politik des Ähnlichen und Unseresgleichen ist, aber in einem Kontext, in dem wir vor allem auch Differenzen miteinander teilen. Und diese Differenzen müssen wir uns paradoxerweise gemein machen. Das erreichen wir über die Korrektur, das heisst Erweiterung unserer Vorstellung von Gerechtigkeit und Verantwortung." (S. 324, praktisch der Abschluss des Buches vor dem Epilog)
Zwischendurch hat das Buch ein paar Längen, deren Nuancen für die Schlussfolgerung für mich als Laien nicht offensichtlich waren.
Ausserdem werden teils (philosophische?) Konzepte nicht weiter erklärt. Was bedeutet im oben zitierten Absatz zum Beispiel "Reaktualisierung"?
Nach dem Konzept "(1) bisheriges Denken --> (2) Umdenken --> (3) Ziel-Welt-/Menschheitsbild" beschreibt der Autor (1) und (3) aus Sicht der "Menschen" und der "Neger". (2) wird aber nur aus Sicht der "Menschen afrikanischer Herkunft" ausgeführt (wenn ich das richtig verstehe). Es ist also doch irgendwie noch die "Opfersicht", von deren Emanzipation der Autor eigentlich aufruft. Dann wiederum ist es ja eigentlich keine Meisterleistung der erst ethologischen, jetzt kapitalistischen, Unterdrücker sein sollte. Gibt es also ein neues Welt- und Menschheitsbild, würde das aktuelle Wirtschaftssystem in dieser Form automatisch auch nicht weiter funktionieren - und das Zusammenleben dadurch endlich menschlich.
Seit dem Kolonialismus gibt es eine Unterscheidung zwischen Menschen und "Negern" (vom Autor mal mit Anführungszeichen geschrieben, mal ohne). Letztere sind nicht mehr als eine Ware. Im imperialistischen Kapitalismus wird nun das Konzept des "Negers" auf alle "subalternen" Menschen ausgeweitet. Dieses "Schwarzwerden der Welt" ist die titelgebende "Schwarze Vernunft". Bis hierhin ist es also klassische marxistische Klassentheorie.
Die Auflösung ist dann allerdings nicht Klassenkampf und Umsturz sondern: "[Es] sind zwei Dinge erforderlich. Einerseits gilt es, den Status des Opfers hinter sich zu lassen. Andererseits müssen wir Schluss machen mit dem 'guten Gewissen' und der Leugnung der Verantwortung. Unter diesen beiden Bedingungen werden wir eine neue Politik und eine neue Ethik formulieren können, die in der Forderung nach Gerechtigkeit gründen. Afrikaner sein heisst dann zuallererst ein freier Mensch sein oder, wie Frantz Fanon immer wieder erklärte: 'ein Mensch unter anderen Menschen' [aus Schwarze Haut, weisse Masken].
Ein von allem freier Mensch und daher frei, sich selbst zu erfinden. Die wahre Identitätspolitik besteht darin, die Fähigkeit sich selbst zu erfinden, unermüdlich zu pflegen, zu aktualisieren und zu reaktualisieren. Der Afrikazentrismus ist eine hypostasierte Abart des Wunsches der Menschen afrikanischer Herkunft, nur sich selbst gegenüber verantwortlich zu sein. Es stimmt, dass die Welt vor allem eine Form des Verhältnisses zu sich selbst ist. Aber es gibt kaum ein Verhältnis zu sich selbst, das nicht über das Verhältnis zum Anderen liefe. Der Andere, das ist die Differenz und Ähnlichkeit in einem. Was uns vorschweben muss, ist eine Politik des Menschlichen, die zutiefst eine Politik des Ähnlichen und Unseresgleichen ist, aber in einem Kontext, in dem wir vor allem auch Differenzen miteinander teilen. Und diese Differenzen müssen wir uns paradoxerweise gemein machen. Das erreichen wir über die Korrektur, das heisst Erweiterung unserer Vorstellung von Gerechtigkeit und Verantwortung." (S. 324, praktisch der Abschluss des Buches vor dem Epilog)
Zwischendurch hat das Buch ein paar Längen, deren Nuancen für die Schlussfolgerung für mich als Laien nicht offensichtlich waren.
Ausserdem werden teils (philosophische?) Konzepte nicht weiter erklärt. Was bedeutet im oben zitierten Absatz zum Beispiel "Reaktualisierung"?
Nach dem Konzept "(1) bisheriges Denken --> (2) Umdenken --> (3) Ziel-Welt-/Menschheitsbild" beschreibt der Autor (1) und (3) aus Sicht der "Menschen" und der "Neger". (2) wird aber nur aus Sicht der "Menschen afrikanischer Herkunft" ausgeführt (wenn ich das richtig verstehe). Es ist also doch irgendwie noch die "Opfersicht", von deren Emanzipation der Autor eigentlich aufruft. Dann wiederum ist es ja eigentlich keine Meisterleistung der erst ethologischen, jetzt kapitalistischen, Unterdrücker sein sollte. Gibt es also ein neues Welt- und Menschheitsbild, würde das aktuelle Wirtschaftssystem in dieser Form automatisch auch nicht weiter funktionieren - und das Zusammenleben dadurch endlich menschlich.
July 14, 2025
Mistä "musta" on tullut?
Achille Mbemben vastaus Mustan järjen kritiikissä, hänen hahmottelemansa genealogia mustuudelle ei ole ihan helpointa hahmotettavaa. Esitys on runollinen ja sangen haastavan psykoanalyyttisen kelailun kyllästämä. Onneksi sentään satuin syksyllä lukemaan Frantz Fanonin Peau noire, masques blancs'n, joka toimii jonkinlaisena perusteoksena Mbemben ajattelun pohjalla.
Mbembe on teoreetikon lisäksi historijoitsija ja kirja onkin luonteeltaan psykohistoriaa erityisesti orjakaupasta ja kolonialismista. Fanonilainen psykoanalyysi kolonisoivan väkivallan fyysis-henkisistä seurauksista on läsnä. Samoin kulmaa haetaan Foucault'n biopolitiikasta, jonka pohjalta Mbembe on aiemmin kirjoittanut nekropolitiikasta - tavasta jolla luodaan kuolemanvyöhykkeitä ja tehdään ihmisistä eläviä kuolleita. Olisi kiva jos tuo Mbemben kuuluisin teos postkoloniaalisuudesta olisi myös saatavilla suomeksi, voisi olla iisimpi aloituspiste.
No, onhan tässä kuitenkin paljon mihin tarttua. Esimerkiksi Mbemben Deleuze-Guattari-vaikutteinen ajattelu siitä miten esineiksi tai ihmismateriaaliksi hahmotetut orjat hakivat elämäänsä kuolemahallinnan keskellä samanaikaisesti moninaisia olemisen modaliteettejä ja persoonia. Rituaalit, aaveet ja erityisesti maskit ovat tässä erityisen keskeisiä - tietystä ristelevästä "hulluuden" verkostosta nousee kapinoiva merkitys.
Teologille kirjassa oli myös kiinnostavaa ajattelua kristinuskosta, joka toki (pitkälti) tulee Afrikkaan kolonialistisen lähetystyön kautta, mutta sen vakaumus Jeesuksen kuolemasta ristillä tuo tietynlaisen universalismin nekropolitiikan kohteille. Itse hahmotin tämän niin, että Jeesus edustaa toisten puolesta kuolemisen eetosta, joka taas on vastakkainen alistetulle singulaariselle kuolemalle ja kärsivälle. Tämä taas nivoutui yhteen Fanonin kolonisoitujen vastaväkivaltaan, jossa kuolema, joka ei ole valkoisten länkkäreiden osa (vrt. miten kirjoitetaan yhdestä tai muutamasta kuolleesta valkoisesta vs. kymmenistä, sadoista tai tuhansista mustista) tulee myös valkoisia koskevaksi.
Okei, mutta tosiaan se mitä Mbembe lopulta kirjassa esittää on tietynlainen afrosentrinen itse-psykoanalyysi - tietynlaisen ja moninaisen mustan erityisyyden kielten näppäilyä. Suhde itseen on äärimmäisen keskeinen, mutta se on aina myös suhde Toiseen. Mbembe toteaa lopuksi, että meidän on tehtävä, paradoksaalisesti, näistä toinen-toinen eroista yhteisiä. Erojen jakaminen - sen kautta että laajennamme käsitystämme oikeudenmukaisuudesta ja vastuusta - mahdollistaa yhteisen olemisen moneudessa. Kirja siis, Puhtaan järjen kritiikin tavoin, analysoi niitä (joskaan tässä tapauksessa ei-transsendentaaleja) ennakkoehtoja, jotka inhimilliselle kokemukselle on asetettu.
Ja siis tämä oli oikeasti aika haastavaa settiä, odotan, että joku joskus selittää mulle mitä Mbembe oikeasti tarkoittaa.
Achille Mbemben vastaus Mustan järjen kritiikissä, hänen hahmottelemansa genealogia mustuudelle ei ole ihan helpointa hahmotettavaa. Esitys on runollinen ja sangen haastavan psykoanalyyttisen kelailun kyllästämä. Onneksi sentään satuin syksyllä lukemaan Frantz Fanonin Peau noire, masques blancs'n, joka toimii jonkinlaisena perusteoksena Mbemben ajattelun pohjalla.
Mbembe on teoreetikon lisäksi historijoitsija ja kirja onkin luonteeltaan psykohistoriaa erityisesti orjakaupasta ja kolonialismista. Fanonilainen psykoanalyysi kolonisoivan väkivallan fyysis-henkisistä seurauksista on läsnä. Samoin kulmaa haetaan Foucault'n biopolitiikasta, jonka pohjalta Mbembe on aiemmin kirjoittanut nekropolitiikasta - tavasta jolla luodaan kuolemanvyöhykkeitä ja tehdään ihmisistä eläviä kuolleita. Olisi kiva jos tuo Mbemben kuuluisin teos postkoloniaalisuudesta olisi myös saatavilla suomeksi, voisi olla iisimpi aloituspiste.
No, onhan tässä kuitenkin paljon mihin tarttua. Esimerkiksi Mbemben Deleuze-Guattari-vaikutteinen ajattelu siitä miten esineiksi tai ihmismateriaaliksi hahmotetut orjat hakivat elämäänsä kuolemahallinnan keskellä samanaikaisesti moninaisia olemisen modaliteettejä ja persoonia. Rituaalit, aaveet ja erityisesti maskit ovat tässä erityisen keskeisiä - tietystä ristelevästä "hulluuden" verkostosta nousee kapinoiva merkitys.
Teologille kirjassa oli myös kiinnostavaa ajattelua kristinuskosta, joka toki (pitkälti) tulee Afrikkaan kolonialistisen lähetystyön kautta, mutta sen vakaumus Jeesuksen kuolemasta ristillä tuo tietynlaisen universalismin nekropolitiikan kohteille. Itse hahmotin tämän niin, että Jeesus edustaa toisten puolesta kuolemisen eetosta, joka taas on vastakkainen alistetulle singulaariselle kuolemalle ja kärsivälle. Tämä taas nivoutui yhteen Fanonin kolonisoitujen vastaväkivaltaan, jossa kuolema, joka ei ole valkoisten länkkäreiden osa (vrt. miten kirjoitetaan yhdestä tai muutamasta kuolleesta valkoisesta vs. kymmenistä, sadoista tai tuhansista mustista) tulee myös valkoisia koskevaksi.
Okei, mutta tosiaan se mitä Mbembe lopulta kirjassa esittää on tietynlainen afrosentrinen itse-psykoanalyysi - tietynlaisen ja moninaisen mustan erityisyyden kielten näppäilyä. Suhde itseen on äärimmäisen keskeinen, mutta se on aina myös suhde Toiseen. Mbembe toteaa lopuksi, että meidän on tehtävä, paradoksaalisesti, näistä toinen-toinen eroista yhteisiä. Erojen jakaminen - sen kautta että laajennamme käsitystämme oikeudenmukaisuudesta ja vastuusta - mahdollistaa yhteisen olemisen moneudessa. Kirja siis, Puhtaan järjen kritiikin tavoin, analysoi niitä (joskaan tässä tapauksessa ei-transsendentaaleja) ennakkoehtoja, jotka inhimilliselle kokemukselle on asetettu.
Ja siis tämä oli oikeasti aika haastavaa settiä, odotan, että joku joskus selittää mulle mitä Mbembe oikeasti tarkoittaa.
December 11, 2023
"إن القاسم المشترك بيننا جميعًا هو الشعور أو الرغبة في أن كل واحد منا يجب أن يكون إنسانًا كاملًا. إن الرغبة في بشرية كاملة هي رغبة نتشارك فيها جميعًا. ونتشارك أكثر في الحوار والبعد. سواء أردنا ذلك أم لا، تظل الحقيقة هي أننا جميعًا نتشارك في هذا العالم، فهو كل مالدينا" أشيل مبيمبي
الكتاب كتبه بالفرنسية CRITIQUE DE LA RAISON NÈGRE أشيل مبيمبي وهو فيلسوف كاميروني، أستاذ الفلسفة والعلوم السياسية في معهد تابع لجامعة ويتواتراسراند، جوهانسبرج، يُعتبر المُنظر الأهم لاعادة الاعتبار للزنوجة كمفهوم فلسفي.
نقدٌ يُقرأ بتأني، عن العنصرية، التاريخ الضخم الذي بدأ من تجارة العبيد، الاستعمار الاوروبي وهراء الإنسانية التي يدعونها! حكى الكاتب عن الخطابات التي ربطت الزنوجة بما ليس بشريًا، كما أشار للفروق الجوهرية في تجارب السود.
الكتاب مُقسم إلى ستة فصول: موضوع العرق، بئر الخيال، الاختلاف وتقرير المصير، السر الصغير، قداس للعبد، مشفى للذات، تعرفت في كل منهم على ذاك الآخر، المرتبط فعليًا بصورة اعلامية معينة ربما، غالبًا بجهل مُكرس لمحدودية اطلاعنا وانفتاحنا على المختلف.
لفت أشيل في أكثر من موضع إلى فرانز فانون، المناضل الجزائري الفرنسي متبنيًا أفكاره، وفنّد كثير من الصور العنصرية التي رسمها كُتاب معظمهم فرنسيين، وحتى الرسامين! توقف كذلك عند شخصية المرأة الزنجية التي شكلت خصوبة للتعبير عن التفرقة!
قيام دور النشر مؤخرًا بترجمة الأدب الأفريقي لاشك يفتح للقراء أبواب تلك العوالم الغامضة، يكشف هواجس شعوبها، حضارتها و ثقافاتها المتنوعة.
كتاب غني جدير بالمطالعة، يحوي مقدمتين مثمرتين، أولاهما للمترجم المحترف د. خالد قطب، الأخرى لمترجم الطبعة الانجليزية لوران دوبوا.
▪️لقد كشف مبيمبي أن عوامل عديدة شكلت العقل الزنجي منها التاريخي ومنها ماهو حقيقي ومنها ماهو منسوب إليه زورًا عبر روايات الرحالة والمستكشفين والجنود والمغامرين والتجار والمبشرين والمستوطنين، فضلًا عن المستعمر بوسطائه ومؤسساته ومجتمعاته البحثية ومعارضه العالمية ومتاحفه والتي حولت هذا العقل الى مظهر من مظاهر البدائية. خالد قطب
▪️إن هذا الكتاب مخصص لأولئك الذين رُفض حقهم في الحصول على حقوقهم، وأولئك الذين طُلب منهم ألا يتحركوا، أولئك الذين أُقصوا، أو نُفوا، أو طردوا، إنهم المعذبون الجدد في الأرض. لوران دوبوا
ويبقى تساؤل أشيل الأزلي مرافقًا حتى آخر سطر "كيف يمكن المرء كتابة التاريخ في غياب الآثار التي تعمل كمصادر لواقعة مؤرخة؟"
الكتاب كتبه بالفرنسية CRITIQUE DE LA RAISON NÈGRE أشيل مبيمبي وهو فيلسوف كاميروني، أستاذ الفلسفة والعلوم السياسية في معهد تابع لجامعة ويتواتراسراند، جوهانسبرج، يُعتبر المُنظر الأهم لاعادة الاعتبار للزنوجة كمفهوم فلسفي.
نقدٌ يُقرأ بتأني، عن العنصرية، التاريخ الضخم الذي بدأ من تجارة العبيد، الاستعمار الاوروبي وهراء الإنسانية التي يدعونها! حكى الكاتب عن الخطابات التي ربطت الزنوجة بما ليس بشريًا، كما أشار للفروق الجوهرية في تجارب السود.
الكتاب مُقسم إلى ستة فصول: موضوع العرق، بئر الخيال، الاختلاف وتقرير المصير، السر الصغير، قداس للعبد، مشفى للذات، تعرفت في كل منهم على ذاك الآخر، المرتبط فعليًا بصورة اعلامية معينة ربما، غالبًا بجهل مُكرس لمحدودية اطلاعنا وانفتاحنا على المختلف.
لفت أشيل في أكثر من موضع إلى فرانز فانون، المناضل الجزائري الفرنسي متبنيًا أفكاره، وفنّد كثير من الصور العنصرية التي رسمها كُتاب معظمهم فرنسيين، وحتى الرسامين! توقف كذلك عند شخصية المرأة الزنجية التي شكلت خصوبة للتعبير عن التفرقة!
قيام دور النشر مؤخرًا بترجمة الأدب الأفريقي لاشك يفتح للقراء أبواب تلك العوالم الغامضة، يكشف هواجس شعوبها، حضارتها و ثقافاتها المتنوعة.
كتاب غني جدير بالمطالعة، يحوي مقدمتين مثمرتين، أولاهما للمترجم المحترف د. خالد قطب، الأخرى لمترجم الطبعة الانجليزية لوران دوبوا.
▪️لقد كشف مبيمبي أن عوامل عديدة شكلت العقل الزنجي منها التاريخي ومنها ماهو حقيقي ومنها ماهو منسوب إليه زورًا عبر روايات الرحالة والمستكشفين والجنود والمغامرين والتجار والمبشرين والمستوطنين، فضلًا عن المستعمر بوسطائه ومؤسساته ومجتمعاته البحثية ومعارضه العالمية ومتاحفه والتي حولت هذا العقل الى مظهر من مظاهر البدائية. خالد قطب
▪️إن هذا الكتاب مخصص لأولئك الذين رُفض حقهم في الحصول على حقوقهم، وأولئك الذين طُلب منهم ألا يتحركوا، أولئك الذين أُقصوا، أو نُفوا، أو طردوا، إنهم المعذبون الجدد في الأرض. لوران دوبوا
ويبقى تساؤل أشيل الأزلي مرافقًا حتى آخر سطر "كيف يمكن المرء كتابة التاريخ في غياب الآثار التي تعمل كمصادر لواقعة مؤرخة؟"
October 28, 2025
Die Anatomie der Entmenschlichung
Mit dem Titel „Kritik der schwarzen Vernunft“ stellt sich Achille Mbembe provokant in die direkte Nachfolge von Immanuel Kant. Doch Mbembe dreht den Spieß der Aufklärung um: Es geht ihm nicht um eine Kritik an der Vernunft schwarzer Menschen, sondern um die schonungslose Kritik jener westlichen Rationalität, die die Kategorie des „Negers“ überhaupt erst erfinden musste.
Diese „schwarze Vernunft“ versteht Mbembe als Denkordnung des Westens, als ideologische und epistemologische Grundlage des Kapitalismus. Sie ist die Maschine, die „Rasse“ und „Neger“ als ökonomische Konstrukte hervorbringt – geschaffen, um Menschen zu Ware und zu menschlichem Metall zu degradieren. Der transatlantische Sklavenhandel ist daher für ihn kein bloßes Verbrechen der Vergangenheit. Er ist die Geburtsstunde der modernen ökonomischen Logik – eine Blaupause für die totale Ausbeutung durch Entmenschlichung.
Mbembe zeigt, wie dieses System die formale Abschaffung der Sklaverei mühelos überlebt hat. Das Stigma bleibt. Die Assoziation von „Neger“ und „Knechtschaft“ ist tief in die sozialen und symbolischen Strukturen eingeschrieben. In seiner Kernthese vom „Schwarzwerden der Welt“ argumentiert Mbembe, dass die am „Neger“ erprobte Logik der Prekarisierung und Ausbeutung heute globalisiert ist – und nun ihr eigenes Zentrum rekolonisiert.
Intellektuell steht Mbembe fest auf den Schultern von Frantz Fanon. Fanon ist kein überholtes Vorbild, sondern das Fundament. Er war es, der die tiefen psychischen Verheerungen des Rassismus analysierte und zugleich den unzerstörbaren Kern des Widerstands erkannte – jenes Unbezähmbare im Menschen, das sich der totalen Objektifizierung widersetzt. Mbembe greift Fanons Denken auf, um die Spannung zwischen der brutalen Konstruktion des „Negers“ und der unaufhörlichen menschlichen Selbstbehauptung neu zu vermessen.
Mbembes Buch ist somit eine Genealogie unserer Gegenwart – eine Archäologie jener Denksysteme, die einst den Sklaven rationalisierten und heute die globalisierte Welt prägen. Es ist keine Fußnote zu Fanon, sondern dessen Fortsetzung in der Spätmoderne.
Mit dem Titel „Kritik der schwarzen Vernunft“ stellt sich Achille Mbembe provokant in die direkte Nachfolge von Immanuel Kant. Doch Mbembe dreht den Spieß der Aufklärung um: Es geht ihm nicht um eine Kritik an der Vernunft schwarzer Menschen, sondern um die schonungslose Kritik jener westlichen Rationalität, die die Kategorie des „Negers“ überhaupt erst erfinden musste.
Diese „schwarze Vernunft“ versteht Mbembe als Denkordnung des Westens, als ideologische und epistemologische Grundlage des Kapitalismus. Sie ist die Maschine, die „Rasse“ und „Neger“ als ökonomische Konstrukte hervorbringt – geschaffen, um Menschen zu Ware und zu menschlichem Metall zu degradieren. Der transatlantische Sklavenhandel ist daher für ihn kein bloßes Verbrechen der Vergangenheit. Er ist die Geburtsstunde der modernen ökonomischen Logik – eine Blaupause für die totale Ausbeutung durch Entmenschlichung.
Mbembe zeigt, wie dieses System die formale Abschaffung der Sklaverei mühelos überlebt hat. Das Stigma bleibt. Die Assoziation von „Neger“ und „Knechtschaft“ ist tief in die sozialen und symbolischen Strukturen eingeschrieben. In seiner Kernthese vom „Schwarzwerden der Welt“ argumentiert Mbembe, dass die am „Neger“ erprobte Logik der Prekarisierung und Ausbeutung heute globalisiert ist – und nun ihr eigenes Zentrum rekolonisiert.
Intellektuell steht Mbembe fest auf den Schultern von Frantz Fanon. Fanon ist kein überholtes Vorbild, sondern das Fundament. Er war es, der die tiefen psychischen Verheerungen des Rassismus analysierte und zugleich den unzerstörbaren Kern des Widerstands erkannte – jenes Unbezähmbare im Menschen, das sich der totalen Objektifizierung widersetzt. Mbembe greift Fanons Denken auf, um die Spannung zwischen der brutalen Konstruktion des „Negers“ und der unaufhörlichen menschlichen Selbstbehauptung neu zu vermessen.
Mbembes Buch ist somit eine Genealogie unserer Gegenwart – eine Archäologie jener Denksysteme, die einst den Sklaven rationalisierten und heute die globalisierte Welt prägen. Es ist keine Fußnote zu Fanon, sondern dessen Fortsetzung in der Spätmoderne.
January 25, 2020
In this work the author discusses how the africans have been racialized and blackness as a race socially and politically constituted. Enslavement of African people is a result of rising capitalism and its need for labour power.
Western mind exploited "reason" as a tool to build domination over the rest of the world. Modernity became the ideology of European expansion. In a sense, science and philosophy justified and paved the way for domination, expansion and enslavement.
The relationship between the colonizer and the colonized is based on violence that exercised by the colonizer. The colonized has no history, a dream, future or past; it is there just as an object. He stands at the attention of his master. Master is the determinant of everthing in the life of the slave. He plays the role of the God; omnipotent, omnipresent and omniscient. He recreates blackness in his imagination. He is not worth anything. He must be ordered, humiliated and exercised power and violence over his body and mind. In the course of production, he is a tool but productive, at the same time represents a sinister personality and destiny. His is honour and dignity has been disgraced and so much so that spirit has vanished. He is not himself anymore. He is the person that the master created in his mind as the symbol of otherness and degradation.
The solution for the colonized to build an egalitarian and libertarian society is first of all not to imitate his oppressors. The colonized whether black or colured has to invent his own dream and an original vision for the future. For Fanon the only way to restore the damaged spirit and disgraced dignity of the colonized is to develope contra-violence against oppressors. Therefore, Fanon justifies the resistance of the "wretched of the world" premised on violence.
Western mind exploited "reason" as a tool to build domination over the rest of the world. Modernity became the ideology of European expansion. In a sense, science and philosophy justified and paved the way for domination, expansion and enslavement.
The relationship between the colonizer and the colonized is based on violence that exercised by the colonizer. The colonized has no history, a dream, future or past; it is there just as an object. He stands at the attention of his master. Master is the determinant of everthing in the life of the slave. He plays the role of the God; omnipotent, omnipresent and omniscient. He recreates blackness in his imagination. He is not worth anything. He must be ordered, humiliated and exercised power and violence over his body and mind. In the course of production, he is a tool but productive, at the same time represents a sinister personality and destiny. His is honour and dignity has been disgraced and so much so that spirit has vanished. He is not himself anymore. He is the person that the master created in his mind as the symbol of otherness and degradation.
The solution for the colonized to build an egalitarian and libertarian society is first of all not to imitate his oppressors. The colonized whether black or colured has to invent his own dream and an original vision for the future. For Fanon the only way to restore the damaged spirit and disgraced dignity of the colonized is to develope contra-violence against oppressors. Therefore, Fanon justifies the resistance of the "wretched of the world" premised on violence.
May 2, 2018
I'm convinced that people who give this book above 3 stars are unfamiliar with most of the canon of critical race theory, negritude, etc, in the US. And perhaps that's well and fine, he's a philosopher doing work in Africa, perhaps the work is for those unfamiliar with traditions so centered in the Americas. Nevertheless: There's no new information in this text-- but it's supposed to be a genealogy, so, again: fine. But where most genealogies synthesize the evolution of terms in order to present us with new and useful information, Mbembe presents us with a strange libinal-political-economy of Blackness (Chapters 4 and 5, the "crux" of his book, which I found obnoxious to read), grand claims without cition or demonstration of his argument, and a glib summary of work that Glissant has already done sandwiched between platitudes and sloppy historical work. Not really worth reading unless you want a facile summary of the past 150 years of Black intellectual work in between statements like:
"If there is a secret to the colony, it is clearly this: the subjection of the native by way of desire... Blacks remember the colonial potentate as a founding trauma, yet at the same time refuse to admit their unconscious investment in the colony as a desire-producing machine."
and
"The real is composed of several layers or sheets, several envelopes. It is an uncomfortable thing, one that can only be seized in bits, provisionally, through a multiplicity of approaches. And even if seized, it can never be reproduced or represented either fully or accurately. In the end there is always a surplus of the real that only those endowed with extra capacities can access."
"If there is a secret to the colony, it is clearly this: the subjection of the native by way of desire... Blacks remember the colonial potentate as a founding trauma, yet at the same time refuse to admit their unconscious investment in the colony as a desire-producing machine."
and
"The real is composed of several layers or sheets, several envelopes. It is an uncomfortable thing, one that can only be seized in bits, provisionally, through a multiplicity of approaches. And even if seized, it can never be reproduced or represented either fully or accurately. In the end there is always a surplus of the real that only those endowed with extra capacities can access."
January 18, 2022
Good book. Very French and dramatic in its language and sentence style so if you can get past that there are some great quotes on the racial elements of modernity’s foundations.
At the beginning he sounded a bit like an old man ranting about technology and genetic modification for no reason but he didn’t bring that topic up again which was good.
There was a chapter on African fiction as well that made little sense and little impact which could have been left out. Despite being an interesting topic it was a confusing and poorly written chapter with no impact on me.
It was also highly patriarchal with very few references to women and the vast majority of sources, references, examples and ideas being men. At the beginning I was also afraid he was drifting into racial essentialism and believing there is a biological thing called race and a real ‘black people’, but as the book went on he reaffirmed more and more that race means nothing outside of its social construct created by Europeans in the 1500s and then taken by anti-colonialists in the 20th century as a battle cry via negritude and pan Africanism (both of which still refer to a social construct unifying people via social oppression rather than fixed biological reality uniting black people).
A good mix of anti-colonial/ post colonial writing mixed with critical theory. Extensive references to Fanon and Cesaire, and some dubious referencing to pseudoscientific black psycho-sexual analysis taken from Freud and a typical strange part of French philosophy.
At the beginning he sounded a bit like an old man ranting about technology and genetic modification for no reason but he didn’t bring that topic up again which was good.
There was a chapter on African fiction as well that made little sense and little impact which could have been left out. Despite being an interesting topic it was a confusing and poorly written chapter with no impact on me.
It was also highly patriarchal with very few references to women and the vast majority of sources, references, examples and ideas being men. At the beginning I was also afraid he was drifting into racial essentialism and believing there is a biological thing called race and a real ‘black people’, but as the book went on he reaffirmed more and more that race means nothing outside of its social construct created by Europeans in the 1500s and then taken by anti-colonialists in the 20th century as a battle cry via negritude and pan Africanism (both of which still refer to a social construct unifying people via social oppression rather than fixed biological reality uniting black people).
A good mix of anti-colonial/ post colonial writing mixed with critical theory. Extensive references to Fanon and Cesaire, and some dubious referencing to pseudoscientific black psycho-sexual analysis taken from Freud and a typical strange part of French philosophy.
Read
November 30, 2019This is an amazing read. Mbembe used to work as a historian, so he knows his way around slavery, colonialism, and apartheid, which he demonstrates in chapters 1-4 and 6. But what really makes this one special, is that at one point he seems to let himself go. Cast off from the constraints of, well, making sense, he enters into this figurative language in chapter 5, detailing the "nocturnal face of capitalism" - and it. is. brilliant. and weird!
Like, what even is the "rectangle of life"?? Or "the solar face of the shadow"?? I don't know, but I want more of it!
This divorce between seeing and touching, this flirtation between what can be touched and what is untouchable, this duality between that which reflects and that which is reflected, forms the foundation for the autonomous power of the reflection, an intangible but visible entity—the negative that is the hollow between the I and its shadow. What remains is the explosion. There is, in effect, no reflection without a certain way of playing light against shadow and vice versa. Without this game there can be neither appearance nor apparition. To a large extent, it is the explosion that makes it possible to open up the rectangle of life. Once this rectangle is open, the initiated can finally see, as if upside down, the back of the world, the other face of life. They can,
finally, go to meet the solar face of the shadow—the true and final power.
Like, what even is the "rectangle of life"?? Or "the solar face of the shadow"?? I don't know, but I want more of it!
Displaying 1 - 30 of 67 reviews